Birinci Oturum - Arzusu Cennet Olanlar
advertisement
MENÂHİL Yayın No: 6 Kitap İsmi: Ramazan Azığı Yazar: İbrahim Gadban Tashih&Redakte: Hakan Demirci Kapak Tasarım: Mehmet Ceran Baskı Yeri: Çetinkaya Ofset (332 342 01 09) Fevzi Çakmak Mah. Hacı Bayram Cad. No: 18 Karatay/KONYA Baskı Tarihi: Haziran/2014 İletişim Neda Kitabevi Şemsi Tebrizi Mh. Şerafeddin sk. No:25/H Karatay/KONYA Tel: 0 332 350 46 87 Ramazan Azığı İbrahim Gadban İÇİNDEKİLER İçindekiler 4 …………………..………………………………………………………..……...……………………………………………………..………………………………………………………..……...…… Hutbetü’l-Hâce . ……………………….………………………………..……...……………………………………………………..………………………………………………………..……...…… İşte Bir Ramazan Daha Geldi 7 9 ………………………………………………..…………………………………………………………..……...…… Bu Ramazanımız Farklı Olsun 11 Ey Ramazan’a Erişen Kardeş! 15 ………………………………………………..………………………………………………………….....…….. ………………………………………………..………………………………………………………..……....…… Ramazan’da Neler Yapabiliriz? 21 ………………………………………………..……………………………………………………….……… 1- Niyet ve Amelleri Tashîh Etmek ………………………………………………..…………………………………………….. 21 2- Tevbe ve İstiğfarda Bulunmak……………………………………….……………….……24 3- Dua Etmek……………………………………………………………………………………….………………27 4- Kur’an Okumak ………………………………………………..……………………………………………………………...…………………………………......…….. 5- Allah’ı Zikretmek ………………………………………………..……………………………………………………………...……………………...……………...... 6- Karşılığını Allah’tan Bekleyerek Geceleri İhyâ Etmek 29 30 33 …………….…... 7- Karşılığını Allah’tan Bekleyerek Terâvih Namazı Kılmak 33 …… 8- Oruçlu Birisini İftar Ettirmek Ramazan’ın Fazileti ………………………...………………………...………………………...……………………….......... 34 37 ………………………...………………………...………………………...………………………...………………………...……………………….............. Ramazan “Kur’ân” Ayıdır ………………………………………………………………………………………………………………………..……………… Ramazan “Arınma” Ayıdır ………..……………………………………………………………………………………………………………………...……. * Nelerden Arınmalıyız? * Bu ayda Boş Konuşma! * Sigaradan Arın! 57 60 .…..………………… …………………………………………………………………………………………..…………. * Hayvan Eti Ye, İnsan Eti Yeme! * Sövmek Fasıklıktır! 41 64 ......………...……… ………………………………………………….…………….… 67 ………………………………………………………………….…………...………………………………………. 69 ..……………………….........……………………………………………………………..……………………………………………. ..…………………..……..….……… ………………………………………...………………………………………………………………………. 71 Ramazan “Sabır” Ayıdır ……………………….………….………………………………………………………………………………………………………….. * Sabrın Karşılığı “bi ğayri hisâb”dır 73 …………………….………………………………………………………….... 73 * O Halde Nedir Sabır? 76 * Nelere Sabredeceğiz? 79 .....…….…………….....….. …………………………………………………………………………………………...…….... ………………….....……..…...…………………………………………………………………………………………………. * Trafik Canavarı Olma! ...........…………..…….…...……. ……………………………………………………………………………..…………… Ramazan “Takvâ” Ayıdır 80 83 ………………………….………………………………………………………..…………………………………………..………… * Takvâ Nedir? …………………………………………………………………… ………………………………………………………………………………………… * Takvânın Değer ve Kıymeti 84 86 …………………………………………………………………………………………………….…… * Takvâ, Allah’ın Tüm İnsanlığa Vasiyetidir * Takvâ, Rasûlullah’ın Bizlere Vasiyetidir * Takvâ Selef-i Salihîn’in de İlk Tavsiyesidir .86 86 87 * Takvânın Mertebeleri 88 ……………….....……..…...……………………... ……………….....……..…...………………………………… ……………….....……..…...………………………. ……………….....……..…...………………………………………………………………………………………………...…. 1- Şirk Ve Küfre Karşı Takvâ ……………….....……..…...…………………………………………………………………………… 2- Büyük ve Küçük Günahlara Karşı Takvâ 88 88 ……………….....……..…...……………………..… 3- Kişiyi Allah’tan Uzaklaştıran Şeylere Karşı Takvâ. 89 ………………......… Ramazan “Cömertlik” Ayıdır 93 ……………….....……..…...…………………………………………………………………………………………… İftar ve Sahur Notları ……………….....……..…...………………………………………………………………………………………………………………………... Asla İftarını Geciktirme! 101 101 ……………….....……..…...……………………………………………………………………………………….. 1- İftarda Acele 101 2- İftarda Dua 103 3- İftar Duası 104 ……………….....……..…...……………………………………………………………………………...…………………………………………… ……………….....……..…...…………………………………………………………………………………………….………………………………...... ……………….....……..…...…………………………………………………………………………………………………………………………………... 4- İftar Yiyeceği 104 ……………….....……..…...……………………………………………………………………………………………………………..…..………. Sahur Yapmayı İhmal Etme! 1- Sahurda Yemek Yemek 2- Sahuru Geciktirmek. 105 ……………….....……..…...………………………………………………………………………….. 105 ……………….....……..…...…………………………………………………………………………………… 106 ……………….....……..…...………………………………………………………………..………………………….… İftar ve Sahur Vakti Hakkında Önemli Bir Uyarı ……………….....……..…...……………………..…… 107 Selef’in Orucundan Bir Demet 113 Orucu Kasten Terk Edenlere 125 * Bu Ne Cesaret!. 126 ……………….....……..…...………………………………………………….………………………………. ……………….....……..…...………………………………………………………………………...……………… …………….....……..…...……………………………………………………………………………………………………………………… * Orucu Alenî Yemenin Tehlikesi 128 ……………….....……..…...…………………………….…………………………. * Allah’ın Emirleri Yasaklarından Daha Önceliklidir 129 ………………… Arkadaşlarına ve Oturmalarına Dikkat! 131 ……………….....……..…...……………………………………………… İnsanların Kısımları ……………….....……..…...…………………………………………………………………………………………………………………………………….. 132 1- Gıda Hükmündeki İnsanlar 132 2- İlaç Hükmündeki İnsanlar 133 ……………….....……..…...……………………………………………………………………. ……………….....……..…...………………………………………………………………………… 3- Hastalık Hükmündeki İnsanlar 133 4- Zehir Hükmündeki İnsanlar 134 ……………….....……..…...…………………………………………………........… ……………….....……..…...………………………………………………………………..… Orucun Şartları ……………….....……..…...……………………………………………………………………………………………………………………………………………….. Orucun Faydaları 137 139 ……………….....……..…...………………………………………………………………………………………………………………………………………. Her Geceyi Kadir Bil! * Hangi Gece? 141 …………….....……..…...………………………………………………………………………………………………………………………… 142 ……………….....……..…...……………………………………………………………………………………………………………………………… * Kadir Gecesinin Alametleri 143 ……………….....……..…...……………………………………………………...………………… * Kadir Gecesinde Ne Demeliyiz? 144 * Aman Dikkat! 145 …………….....……..…...………………………………………………………… ……………….....……..…...………………………………………………………………………………………………….…………………… Elveda Ey Mübarek Ay! Sonsöz ……………….....……..…...………………………………………………………………………………………………………:..… 149 155 ……………….....……..…...…………………………………………………………………….…………………………………………………………………………………..………………………… HUTBETÜ’L-HÂCE Hamd Allah’a özgüdür. O’na hamd eder, O’ndan yardım ister ve O’ndan bağışlanma dileriz. Nefislerimizin şerrinden, yaptıklarımızın kötülüklerinden O’na sığınırız. Allah kime hidayet ederse onu saptıracak yoktur. Kimi de saptırırsa onu doğru yola sevk edecek biri bulunmaz. Allah’tan başka hiçbir (hak) ilahın olmadığına, O’nun tek ve ortağı bulunmadığına şahitlikte bulunur, Muhammed Mustafâ sallallâhu aleyhi ve sellem’in O’nun kulu ve Rasûlü olduğuna tanıklık ederiz. “Ey iman edenler! Allah’tan korkun ve sizler kesinlikle Müslüman olarak ölün.” (Âl-i İmrân Sûresi, 102) “Ey insanlar! Sizi bir tek canlıdan yaratan, ondan eşini vücuda getiren ve o ikisinden birçok erkekler ve kadınlar üreten Rabbinize karşı gelmekten sakının. Adını anarak birbirinizden dilekler dilediğiniz Allah’tan korkun. Rahimlerin haklarına saygısızlıktan da sakının. Şu bir gerçek ki Allah, Rakîb’dir, sizin üzerinizde sürekli ve titiz bir gözetleyicidir.” (Nisa Sûresi, 1) “Ey iman edenler! Allah'tan korkun ve doğru söz söyleyin ki, Allah amellerinizi düzeltsin ve günahlarınızı affetsin. Allah’a ve O’nun resulüne itaat eden, gerçektende büyük bir başarıyı elde etmiştir.” (Ahzâb Sûresi, 70, 71) En doğru söz, Allah’ın kelamı ve en doğru yol, Muhammed sallallâhu aleyhi ve sellem’in rehberlik ettiği yoldur. Yoldan saptıran en şerli şeyler, bidatlerdir (dine sonradan eklenen şeylerdir.) Dine sonradan eklenen her şey bidattir. Her bidat sapkınlıktır ve her sapkınlık da ateşe/cehenneme götürür. İŞTE BİR RAMAZAN DAHA GELDİ İ şte kapımızı çalmak üzere elini uzatan bir Ramazan daha geldi… Sanki daha dün veda etmiştik ona. Yeni ayrılmıştık bağış dolu günlerinden. Rahmet yüklü geceleri biraz önce gitmişti sanki. İşte rahmet ve bağış dolu havasını teneffüs etmemiz için şimdi tekrar kapımızı çalıyor! En mübarek, en kutlu, en hayırlı ay tüm bereket, mağfiret ve bağışlarıyla geliyor!.. Günahlardan arındıracak, bizi temize çıkaracak rahmet ayı geliyor. Ramazan geliyor!.. O halde durma, sevin! Mutlu ol! Getirdiği bereket, tıpkı bir yağmur gibi, sağanak sağanak yağacak üstümüze. Sarmalayacak bizleri, rahmet dolu akşamları. Müjdeler bırakacak ihlâsla hazırlık yapan kullara. Rabbinden aldığı mağfiret sözüyle, su serpecek müminlerin günah koruyla yanmış gönüllerine… Suya düşen yavrusuna el uzatan şefkatli bir anne gibi, uzatacak elini günah bataklığında boğulmak üzere olan mü’min yüreklere. Kalpleri durultacak, gönülleri arıtacak, günahları dökecek, tıpkı sonbaharda esen rüzgârlar gibi… Bereketi, hidâyeti ve mağfireti ile her tarafı sarmalayacak… Ey Allah’a iman eden kul! Haydi, ne duruyorsun! Karşılasana onu! Hazırlık yap sana teşrîfi için! Yoksa sen de mi bu benzeri bulunmayan misafiri ağırlamaya fırsat bulamayanlardansın? BU RAMAZANIMIZ FARKLI OLSUN Kardeşim; * Ramazan geldiğinde genelimizin düşüncesi, sadece oruç farîzasını yerine getirerek sorumluluktan kurtulmak şeklinde açığa çıkmaktadır. Biz sadece böyle yapmayalım. Gel, bu Ramazanımızı “son” Ramazanımızmış gibi değerlendirerek ihyâ edelim. Kim bilir belki de bir sonraki Ramazan’a erişmemiz mümkün olmayacaktır? * Her Ramazan’da hemen hepimiz hatimler iner ve Kur’an’ı baştan sona okuruz. Ama gel, bu Ramazanımız farklı olsun ve Kur’an’ı sadece yalın bir şekilde okuyarak değil, anlamı üzerinde yoğunlaşarak, mesajlarını anlamaya çalışarak ve en önemlisi pratiğe dökme gayreti göstererek okuyalım. Böyle yaparsak Ramazanımız gerçektende “Ramazan” olacak ve bayramımız anlam kazanacaktır. * Her yıl sofralarımızı sanki gayr-i müslimlere özenirmişçesine süsledik, farklı farklı mönüler, envâi çeşit yemeklerle donattık. Belki Firavun’un bulamadığı farklılığı sofralarımızda gördük. Sahabenin öğün olarak yediğini, biz ağzımızı tatlandırmak için aldık. Ama bu Ramazanımız farklı olsun. Gel, bu Ramazan’da en fazla iki çeşitle iftar etmeye kendimizi alıştıralım. İnanın bu olmaz değildir. Sadece birkaç gün tedribat yapmak yeterlidir. Sahabe birkaç hurmayla kilometrelerce yol kat etmiş; biz de onları kendimize rehber edinerek az yemeye veya az çeşide kendimizi alıştıralım. Unutmayalım ki, insan alıştığı şekil üzere bir hayata kendisini kaptırır. Şimdileri Suri- 12 Ramazan Azığı ye’de olduğu gibi, yarın bu nimetlerin bulunamayacağı bir zamanla karşılaşırsak halimiz ne olacak? * Her Ramazan, evlerini mescid haline getirerek ibadetlerle oraları süslemesi gereken, kendilerinden Ramazan’ı fırsata çevirmeleri beklenen eşlerimiz, adeta mutfaklara hapsediliyor ve –özellikle de– misafir geleceğinde mutfaklardan çıkamıyorlar. Orucu, ibadeti, fakirlerin duygularını anlamayı adeta birkaç günlüğüne unutmaya mahkûm ediliyorlar. Gel, biz böyle yapmayalım. Bu Ramazan’ı farklı kılalım. Eşlerimizi mutfağa hapsetmek yerine onların daha çok ibadete yönelmelerini sağlayalım. Basit ve sade yemeklerle Ramazanımızı geçirelim. Ve –özellikle– arkadaşlarımıza iftar vereceğimiz zaman Peygamberin sofra modelini onlara hatırlatan tarzda bir davette bulunalım. Onlarca çeşit ve yenilmeyecek kadar çok yemekler ikram etmek yerine, kaliteli olsa da az çeşit yemek ikram edelim ki, bu sayede hem eşlerimize hem de onlara bir iyilik yapmış olalım. * Ramazan’ın ilk günlerinde genelimiz, kardeşlerimizle beraber cemaat halinde teravih kılmaya özen gösteririz; ama sonlara yaklaşıldığında azmimiz kırılır, gayretimiz söner ve daha çok tek başımıza teravih kılmayı tercih ederiz. Biz böyle yapmayalım. Gel, bu Ramazanımızı farklı kılalım. Bütün teravihlerimizi kardeşlerimizle birlikte, yekvücut olarak ve her namazımızı günahlarımızdan arındıracak bir ibadet düşüncesi ile eda etmeye çalışalım. * Ramazan’da çoluk çocuğumuzun maddî anlamdaki ihtiyaçlarını eksiksiz karşılamaya çalışır, onlara diğer aylarda olmadığı kadar en güzel yiyecek ve içecekleri temin etme gayretine gireriz. Ama bu Ramazanımız farklı olsun. Bu Rama- Ramazan Azığı 13 zan’da onların maddî isteklerine cevap vermenin yanı sıra, asıl olarak Allah’la bağlarını güçlendirecek, imanlarına iman katacak ve kendilerini cennette daha yüce makamlara ulaştıracak manevî ihtiyaçlarını temin edelim. Onlara şuur veren kitaplar, gayrete getiren sesli ve görüntülü dersler temin edelim. * Yine her Ramazan’da gerek maddî gerekse manevî anlamda ev halkımıza mutluluk temin etmeye gayret ederiz. Lakin bu Ramazan’da biraz daha açılalım ve bu mutlulukları başka ailelere de taşıyalım. Hem maddî olarak sıkıntılı olan ailelere, hem de manevî anlamda darlık çeken ev halklarına ulaşalım, onların maddî ihtiyaçlarını temin ederek karınlarını doyurduğumuz gibi, manevî ihtiyaçlarını temin ederek de gönüllerini doyurmaya çalışalım. * Her Ramazan’da kendimize ve çoluk çocuğumuza bol bol dua eder onların sağlık, sıhhat ve afiyetleri için gerektiğinde sabahlara kadar yalvarırız. Gel, bu Ramazan’da biraz daha cömert olalım ve dünyanın dört bir yanında bizden dua bekleyen ve hakikatte yine bizim ailemizden olan milyonlara, öncelikle İslamî anlamda şuurlanmaları, sonra da maddî ve manevî sıkıntılardan kurtulmaları için dua edelim. * Her Ramazan ailemize karşı yaptığımız iyilik ve bağışları artırmaya çalışırız. Ama gel, bu Ramazanımız farklı olsun. Bu Ramazan’da sadece ailemize değil, bize eziyet vermiş, sıkıntısı dokunmuş veya bir sebeple küs düşmüş kimselere iyilik edelim. Kim bilir belki de onlara yapacağımız basit bir iyilik kalpleri yumuşatacak, dargınlıkları alacak ve yaşanan sıkıntıların tekrarlanmasına karşı güçlü bit set oluşturacaktır? * Her Ramazan’da oruçlu olduğumuz için(!) insanlarla, özellikle de çoluk-çocuğumuzla takışır, bazen ağız dalaşına gi- 14 Ramazan Azığı rer. Bu Ramazanımız böyle olmasın. Bu Ramazan’da o kadar sabırlı olalım, o kadar tahammül gösterelim ki, bizi gören çocuklarımız bizdeki bu değişikli fark etsin ve bizi bu sükûnete erdiren temel şeyin “oruç” olduğunu bilsinler. Bizler ortaya koyacağımız sabrımızla bu ayda onlara mutlaka şunu dedirtmeyi becerelim: “Babam (veya annem) böyle değildi. Ramazan gelince çok farklılaştı. Bu oruç nasıl bir şey ki, onu çok güzel ve sakin bir insan haline getirdi. Keşke her zaman oruçlu olsa!” Ya da şöyle demeyi: “Oruç, babamı çok sakin bir insan haline getirdiğine göre ben de büyüyünce oruç tutacak ve çocuklarıma tıpkı babam gibi davranacağım!” Özellikle bu ayda onlara kızmamaya ve yaptıkları yanlışları cezalandırmamaya çalışalım ki, çocuk “Demek ki oruç böyle bir şeymiş!” desin. * Her Ramazan’da bir “Leyle-i Kadir” vardır. Onu idrak eden bin geceyi idrak etmiş gibi olur. Kim bilir belki de bu güne kadar onu hiç idrak edemedin. Ama üzülme! Gel, bu Ramazanımız farklı olsun. Onu idrak etmek, hayrını elde etmek ve kadr-u kıymetini takdir etmek için çabalayalım, gayret gösterelim. Belki de bu sayede rahmet-i Rahmân’a ve ğufrân-ı Ğaffâr’a nail olacak, günahlarımızdan arınarak tertemiz bir bayrama erişeceğiz? Allah’ım! Ramazanımızı şimdiden mübarek eyle. Ona erişmeyi, onu hakkıyla ihyâ etmeyi ve sonunda bağışlanmış olarak çıkmayı nasip et. Gafletimizi bağışla. Umursamazlığımızı ve vurdumduymazlığımızı görmezden gel. Bizleri af ve bağışınla sarmalayarak İslam’ın hâkim, şirk, küfür, zulüm ve baskıların mahkûm olduğu; mazlumların yüzlerinin yalancıktan değil, gerçekten güldüğü hakikî bayramlara eriştir. (Âmîn) EY RAMAZAN’A ERİŞEN KARDEŞ! y Ramazan’a erişen ve bu rahmet ayına ömrü kifâyet eden kardeşim! Unutma ki, Allah seni bu aya eriştirmek ve bu ayın rahmet rüzgârlarını teneffüs ettirmekle sana büyük bir lütufta bulunmuştur. E Neden mi? Çünkü geçen sene bu ayı idrâk eden nice kul, şimdi toprak altında, bilmem hangi kabirde amelleri ile baş başa! Onların ömrü bu senenin rahmetine erişmeye kifâyet etmedi; yetişemediler bu bağış ayına! İşte Allah seni bu aya ulaştırarak sana iyilikte bulundu. Sakın ha O’nun bu iyiliğine kötülükle karşılık verme! O, seni bu aya eriştirmek sureti ile sana bir kere daha tevbe kapısını açtı. Haydi, gir o kapıdan! Sonuna kadar açılmış o mübarek kapıyı kapatma! Yoksa dışarıda kalanlardan olursun! Ey kalbi Tevhid’in nuru ile aydınlanmış muvahhid! Geçen Ramazan’dan bu yana kalplerimiz günahların lekeleriyle paslandı, kir tuttu. Tevhidimizle onları şirk ve küfrün pisliklerinden arındırdığımız gibi, şimdi de gel, tevbelerimizle onları günahın ve isyanın kirlerinden arındıralım. Yeniden onları cilalayıp parlatalım. Tevhid’in aydınlığı ile şirkin karanlıklarından kurtardığımız gibi, tevbenin nuru ile de günahın zifiri zulmetinden kurtarıp âzade edelim onları. “O (Allah), kullarından tövbeyi kabul eden, kötülükleri bağışlayan ve yaptıklarınızı bilendir.” (Şûrâ, 25) 16 Ramazan Azığı “Ey iman edenler! Allah’a içtenlikle tövbe edin. Umulur ki, Rabbiniz sizin kötülüklerinizi örter, peygamberi ve onunla birlikte iman edenleri utandırmayacağı günde Allah sizi, içlerinden ırmaklar akan cennetlere sokar.” (Tahrîm, 8) Selef’in büyüklerinden birisi olan Hasan-ı Basrî’nin de dediği gibi, arınan kalpler Kur’ân’ı daha iyi anlar, daha iyi kavrarlar; Allah’ın kelamını anlamaya doymazlar. Eğer sen de Allah’ın kelamını daha iyi anlamak istiyorsan kalbini her türlü kötülükten; hasetten, kibirden, gururdan, kinden, nefretten, çekememezlikten, kasvetten… arındır, temizle. Bak o zaman Kur’ân ile olan ilişkin nasıl olacak! Kardeşim; Bu ay, “fırsatlar” ayıdır. Her ânı ayrı bir fırsat, her lahzâsı ayrı bir imkândır. Bu ayda işleyeceğin her salih amel senin mağfiret edilmen, bağışlanman ve sevgili kullar listesine alınman için bir fırsat olacaktır. Bu nedenle bu ayda boşa geçirecek bir dakikan, hatta bir saniyen dahi yoktur. Allah bu ayda seni affetmek için senden “baha” değil, “bahane” istiyor. Kulum hangi sözü söylese, hangi işi işlese, hangi ameli yapsa da onu bağışlasam diye sebepler kolluyor. Bu nedenle Allah’ın bağışlamaya vesile kılacağı bahaneleri keşfet! Allah’ın af ve mağfiretine nâil kılacak amelleri bul! Yakınlık vesilelerine sarıl! Tevbekâr kullar kâfilesine katıl! Kendini bağışlatmak için fırsatlar kolla! Çalış, çabala, gayret et, yorul… Kim bilir belki bir sonraki Ramazan’da bu fırsatı bulamayacak, bu dünyada o rahmet ve mağfiret rüzgârlarını teneffüs eden insanlardan olamayacaksın? Ramazan Azığı 17 Şunu hiç hatırından çıkarma ki, en akıllı insan, ânını değerlendirmeyi bilen, işlerini tehir etmeyen ve bu gün yapılması kaçınılmaz olan şeyleri yarına bırakmayan insandır. Bu gün yapılması gereken şeyleri yarına bırakan insanlar, yani “sevfeciler” helak olurlar! Kardeşim; Gel, bu ay içerisinde kendin için bembeyaz, pırıl pırıl ve yepyeni bir sayfa aç. Rabbinle Onu üzmeyeceğine, O’na karşı gelmeyeceğine; aksine razı edip hoşnut kılacağına dair yeniden bir sözleşme yap. Çünkü bu ayda yapılan salih ameller, ortaya konulan güzel işler ve karara bağlanan sözleşmeler asla zayi olmaz! “Ey iman edenler! (Gerek Allah ile gerek insanlarla yapmış olduğunuz antlaşma ve) sözleşmeleri titizlikle yerine getirin!” (Mâide, 1) Ramazan hem tevbe, hem inâbe hem de hayırlı işlerde yarış için benzeri olmayan bir aydır. O halde bu ayda tevbe, Allah’a yönelme ve hayırlı amellerde kardeşlerini geçme noktasında bir yarış başlat! “Haydi, Rabbinizden bir mağfirete ve genişliği göklerle yer kadar olan ve muttakîler (Allah’a karşı gelmekten sakınanlar) için hazırlanmış bulunan cennete koşun!” (Âl-i İmrân, 133) Umarım sen, bu yarışı kazanan ve birinciliği göğüsleyen en salih kul olursun. Kardeşim; 18 Ramazan Azığı Bu ay muhasebe ve nefsi hesaba çekme ayıdır. Bu ay içerisinde önceden yaptığın, amel defterine yazdırdığın tüm işleri yeniden gözden geçir. Ne yaptın? Ne yapmalıydın? Ne yapmamalıydın? Yapman gerekirken yapmadıkların; yapmaman gerekirken yaptıkların nelerdi? Tüm bunları sorgula ve dehşeti, gönülleri titreten o gün gelmeden önce kendini hesaba çeken kullardan ol. Hz. Ömer’in de dediği gibi, hesaba çekilmeden önce kendini hesaba çek. Tartılmadan önce tartıl! Kardeşim; Bu ay, kötü hasletlerimizi, Allah’ın razı olmadığı yanlış işlerimizi ve karakterimize sinmiş bazı olumsuz davranışlarımızı bütünüyle terk etme ayıdır. Şunu unutmamak gerekir ki, bir insan bir ay süreyle bir amele devam etse veya bir ay süreyle bir davranışı bütünüyle terk etse inşâallah o, onda artık meleke halini alır ve kendisinde bir davranış haline dönüşür. Bu nedenle bu ay içerisinde karakterimize sinmiş olan bazı hatalı davranışlarımızı terk etmeye âzami derecede gayret göstermeli ve bu noktada ciddî bir gayret içerisine girmeliyiz. Mesela bize cennet kazandırmayıp cehennemden uzaklaştırmayan boş konuşmaları, gereksiz ve faydasız işleri; yine bunun gibi gıybeti, iftirâyı, tecessüsü, su-i zannı, yalanı, insanları aldatmayı terk etmeliyiz. Aksi halde orucumuz nedeniyle çektiğimiz açlık ve susuzluk yanımıza kâr(!) kalır ve bu rahmet ayından istifade edemeyiz. “Her kim yalan sözü ve yalan sözle amel etmeyi terk etmezse, Allah’ın, onun yemeğini ve içmesini terk etmesine ihtiyacı yoktur.” (Buhari) Ramazan Azığı 19 Belki de Selefimizin yeme içmeyi terk ederek oruç tutmayı “en kolay oruç” diye adlandırmalarının altında yatan temel neden budur. Onlar asıl orucun yeme içmeyi terk etmek değil; yalan, gıybet ve iftira gibi günahları terk etmek olduğunu söylemişlerdir. Unutmamak gerekir ki, hayvanlarda kimi zaman uzun süre aç kalmayı becerebilirler! Kardeşim; Bu ay, sabır ayıdır. İnsanın hem ibadetlere, hem günahların terkine, hem de Allah’ın kendisine vermiş olduğu bazı musibetlere Allah için sabır gösterme ayıdır. “Ey iman edenler! Sabredin. Sabırda yarışın. Sınırlarda nöbetleşin ve Allah’a karşı gelmekten sakının ki kurtuluşa eresiniz.” (Âl-i İmrân, 200) Sabır, “beklemek” değildir. Aksine sabır, aktif bir şekilde tahammül göstermek, direnmek ve en önemlisi Allah’ın belirlediği sınırlar içerisinde vazifeyi hakkıyla yerine getirmek demektir. Oruç tutan bir Müslümanın asla oruçtan dolayı Allah’ı şikâyet edercesine bir tavır içerisine girmemesi gerekir. Bazen kimi cahil insanlar sanki tutmuş oldukları orucu Allah’a minnet edercesine sözler söylüyor, işler yapıyorlar. Oysa oruca muhtaç olan Allah değil, biz aciz kullarız. Kardeşim; Bu ay, hayırda yardımlaşma, yardımlarımızla kardeşlerimizi gözetme ayıdır. Allah’ın fakirlikle imtihan ettiği mazlum kullar, yetimler, yoksullar, muhtaçlar, hastalar; elinde silah sınır boylarında nöbet bekleyen murâbıtlar, cephede Allah 20 Ramazan Azığı düşmanlarıyla ölümüne savaşan mücahid kullar seni bekliyor, yardımlarını gözetliyorlar. Eğer onlar senin konumunda olsaydı, mutlaka sana yardım eder, senin daha iyi olmanı sağlamak adına kıyasıya birbirleriyle yarışa girerlerdi. Ama onlar şu anda senin gördüğün imtihanla karşı karşıyalar. Haydi, kardeşlerini fazla bekletmeden yardım elini uzat onlara. “Her kim bir Müslümanın (dünyadaki) bir sıkıntısını giderirse, Allah bunun sebebiyle kıyamet gününün sıkıntılarından bir sıkıntıyı ondan giderir.” (Buhari, Müslim) Kardeşim; Ramazan’ın nasıl bir ay olduğunu anlatmayı ne ben becerebilirim ne de bir başkası. Onun nasıl olduğunu sen en iyisi bu ayın Sahibi’nden ve Sahibinin Sözcüsü’nden öğren. O zaman Ramazan’ı daha iyi anlayacak ve gereken hazırlığı daha iyi yapacaksın. Tüm bunlardan sonra sen okuyucu kardeşimin kulağına şu soruları fısıldamak istiyorum: * Bu değerli misafirin kadru kıymetini ne kadar anladın? * Bu değerli misafir için ne gibi hazırlıklar yaptın? * Bu değerli misafiri nasıl karşılayacaksın? * Bu değerli misafiri nasıl ağırlayacaksın? * Bu değerli misafirin isteklerini ne oranda anladın? İnanıyorum ki, sen bu misafiri layık olduğu şekliyle ağırlayacak ve ona gereken ilgiyi en iyi şekilde göstereceksin. Çünkü sen ziyaretçisini mahcup etmeyen misafirperver bir peygamberin ümmetisin. RAMAZAN’DA NELER YAPABİLİRİZ? u bölümde inşâallah bu ay içerisinde ne gibi ameller yapabileceğimizi anlatmaya çalışacağız. Sen, bu amellerden hangisini yapmaya muvaffak olursan, bil ki, bu sana Rabbin tarafından verilen bir lütuftur. Bunun kıymetini idrak et ve Rabbine şükret. B Bu ay içerisinde yapabileceğimiz ve yaparak Rabbimizin rızasına ereceğimiz onlarca, belki de yüzlerce sâlih amel vardır. Bunların başında elbette ki “oruç tutmak” gelmektedir. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bu ayda oruç tutmayla alakalı olarak şöyle buyurur: “Her kim iman ederek ve karşılığını yalnız Allah’tan bekleyerek Ramazan orucu tutarsa önceki günahları affolunur.”1 Hepimiz bu ayda yapılacak en iyi amelin oruç tutmak olduğunu bildiğimiz için onun üzerinde çok fazla durmayacağız. Bizim üzerinde duracağımız ve hatırlatarak yapılmasına yardımcı olacağımız ameller, İslâm’ın “sâlih” kabul ettiği diğer amellerdir. Allah bizi ve seni bu amelleri işlemeye muvaffak kılsın. Bu amelleri şu şekilde sıralayabiliriz: 1-Niyet ve Amelleri Tashîh Etmek. Niyet, bir Müslümanın dikkat etmesi gereken en önemli amellerin başında gelir. Zira hâlis olmayan bir niyetle işlenen hiçbir ameli, Allah kabul etmeyecektir. 1 Buhârî ve Müslim rivâyet etmiştir. 22 Ramazan Azığı Yapılan amellerin güzel niyetin yanı sıra bir de Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in yolu ve metoduna uygun olması gerekmektedir. Çünkü bir amel, güzel bir niyetle yapılıp Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in yolu ve uygulamalarına uygun olmazsa, yine Allah katında kabul görmeyecektir. Bu nedenle hem amelin hem de niyetin meşruluğu oldukça önemlidir. İslam âlimleri, bizim ifade ettiğimiz bu hakikati kitaplarında hep dile getirmiş ve Allah Teâlâ’nın bir ameli kabul etmesi için iki şart olduğunu söylemişlerdir. Bu şartlar şunlardır: a) Yapılan amelin yalnız Allah için halis bir niyetle yapılması. b) Yapılan amelin Peygamber Efendimizin yoluna uygun olması. İşlenen bir amel, her ne zaman bu iki şarttan birisinden yoksun olursa Allah onu asla kabul etmeyecek ve fâiline sevap vermeyecektir. Yani bir amel eğer iyi bir niyetle yapılır, ama şeriata ve Peygamber Efendimizin yoluna uygun olmazsa Allah onu kabul etmeyecektir. Aynı şekilde yapılan bir amel Peygamber Efendimizin yoluna uygun olur, ama hâlis bir niyetle yapılmazsa yine Allah onu kabul etmeyecektir. İmam İbn Kesir rahimehullah, Bakara suresinin 112. âyetini tefsir ederken şöyle der: “Bir amelin makbul olması için iki şartı vardır. Birincisi: yalnız Allah için yapılmış olması (iyi niyet). İkincisi: Şeriata (Peygamber Efendimizin yoluna) uygun olması. Bir amel her ne zaman Allah için yapılır, ama şeriata uygun olmazsa (Allah katında) ka- Ramazan Azığı 23 bul edilmez.”2 Bizden önce yaşamış sâlih insanlar bütün amellerinde şu iki soruyu mutlaka sormuşlardır: * Niçin yaptım? * Nasıl yaptım? “Niçin yaptım?” sorusu, bir amelin ortaya çıkış sebebini ve işi yapmaya kişiyi sevk eden niyeti ortaya koymaktadır. Bu soru çok önemlidir; zira bunun sayesinde yapılan işin Allah için mi, yoksa başka bir gâye için mi olduğu tespit edilir. “Nasıl yaptım?” sorusu da, bir amelin hangi şekil ve surette yapıldığını ortaya koyar. Bu da önceki soru kadar önemli ve gereklidir; zira bunun sayesinde yapılan işin ve ortaya konan amelin Allah Rasulünün yolu ve sünneti üzere yapılıp yapılmadığı tespit edilir. İşte bizden önce yaşamış sâlih insanlar bu sorularla amellerini tartmış ve onları ancak bu sorulara doğru cevaplar bulduklarında yapmışlardır. Biz de onların yolunda olduğumuzu iddia ediyorsak mutlaka bir amel işlemeden önce bu soruları kendimizi sormalı ve sorularımızın doğru cevaplarını bulduğumuz zaman ameli işlemeliyiz. Bu nedenden ötürü oruca başlamadan önce evvela şu soruları kendimize sorarak muhasebe yapmalı ve işimizin hem Allah’ın rızasına hem de Rasulünün Sünnetine ne kadar uygun düştüğünü tespit etmeliyiz: * Ben bu orucu niçin tutuyorum? * Orucuma riya karıştırıyor muyum? 2 Tefsiru’l-Kur’âni’l-Azîm, 1/214. 24 Ramazan Azığı * Allah’tan başka bir gayenin bu oruca etkisi var mıdır? * Ben bu orucu tıpkı Rasûlullah gibi tutabilecek miyim? * Orucumda sünnete ne kadar riayet edeceğim? * Acaba herhangi bir bidate bulaşacak mıyım? Bu ve benzeri soruların cevabını iç âlemimizde doğru bir şekilde cevaplandırdıktan sonra işe koyulmalı ve orucumuzu bu şuurla tutmaya başlamalıyız. Bu gün nice insan var ki, orucunu ya “tutmazsam falancalar ne der?” düşüncesiyle tutuyor, ya da Allah rızası için tuttuğu halde bu ameline sünnette olmayan birçok bâtıl işler, yani bidatler bulaştırıyor. Oysa her iki durumda, bir Müslümanın şiddetle kaçınması gereken şeylerdendir. 2-Tevbe ve İstiğfarda Bulunmak. Bu ay içerisinden yapılacak en önemli amellerden birisi, hiç şüphesiz işlenilen günahlardan dolayı tevbe etmek ve Allah’tan affu mağfiret dilemektir. Çünkü bu mübarek ay aslında tevbe ve mağfiret ayıdır. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bu ay içerisinde Allah’ın o kadar çok bağışı olduğunu bildiğinden dolayı kendisini bağışlatmayı beceremeyenlere beddua etmiş ve onların burunlarının yerde sürtülmesini Rabbinden temenni etmiştir. “Yanında ismim anıldığı halde bana salevat getirmeyen kimsenin burnu yerde sürtünsün. Ramazan ayına girdiği halde günahlarını bağışlatmadan Ramazan’dan çıkan kimsenin burnu yerde sürünsün. Yanında anne ve babası ihtiyarlamalarına rağmen onları razı etmediğinden dolayı cennete giremeyen kimsenin de burnu Ramazan Azığı 25 yerde sürtülsün.”3 Ümmetine asla beddua etmeyen bir peygamber, eğer Ramazan’da affedilmeyi beceremeyenlere beddua ediyorsa, bunu durup düşünmek gerek! Zira o hak edenlerden başkasına beddua etmemiştir. Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem düzgün geçirilen bir Ramazan’ın günahlara kefaret olduğunu bizlere bildirmiştir: “Büyük günahlardan kaçınılması halinde, beş vakit namaz, iki cuma ve iki ramazan, aralarında (işlenecek küçük) günahlara kefârettir.”4 Bu ayda insan kendisini formatlamalı ve annesinden doğduğu ilk anki gibi günahsız olmak için çaba harcamalıdır. Unutmamak gerekir ki bu formatlamanın İslam’daki tek yolu da kesinlikle “tevbe”dir. Tevbe, İslam âlimlerinin ifade ettiğine göre “İşlenen günahı terk ederek Allah’a dönmek; emirlerine uymak ve yasak ettiği şeylerden kaçınmak suretiyle Allah’a sığınarak O’ndan affetmesini, bağışlamasını dilemek” demektir. İstiğfar ise: “Allah’tan bağışlanma talep etmek” demektir ki, çoğu zaman tevbe ile aynı anlamda kullanılır. Tevbe İle İstiğfârın Farkı İslam âlimlerinin belirttiğine göre, tevbe ile istiğfar kelimeleri farklı cümleler içerisinde kullanıldığı zaman aslında aynı anlamı ifade etmektedir; lakin bir cümle içerisinde yan yana kullanılırlarsa o zaman aralarında küçük bir fark, basit bir nüans olur. Bu durumda istiğfar “önceden işlenen kötü amellerden dolayı Allah’tan af dilemek” anlamına gelirken; tevbe 3 4 Tirmizî rivâyet etmiştir. Müslim rivayet etmiştir. 26 Ramazan Azığı “ileride işlenilmesinden korkulan günahlardan dolayı şimdiden Allah’tan bağışlanma dilemek” manasında kullanılır. Bunu bir örnekle izah etmeye çalışalım. Mesela Rabbimiz şöyle buyurur: “Rabbinize istiğfarda bulunun, sonra da O’na tövbe edin…” (Hûd, 3) Görüldüğü üzere Rabbimiz bu ayet içerisinde hem istiğfar hem de tevbe kelimesini kullanmıştır. Her iki kelimede aslında “Allah’tan af dileme” anlamında iken yan yana geldiklerinden dolayı istiğfar, “önceden işlenen günahlardan dolayı Allah’tan af dilemek” manasında, tevbe ise “ileride işlenilmesinden korkulan günahlardan dolayı şimdiden Allah’tan bağışlanma dilemek” anlamında kullanılmıştır. Buna göre ayetin anlamı şu şekilde olur: “Rabbinizden hem önceki günahlarınızın affı için hem de ileride işlemeniz muhtemel olan günahlarınız için af dileyin, bağış talebinde bulunun.” Âlimlerimizin izahına göre işte tevbe ile istiğfarın ince farkı budur. Bu güzel bir nüktedir; bu inceliği bilmenin, Kur’ân ve Sünneti anlamlandırırken kişiye çok yararı vardır. Ramazan ayında yapılacak en güzel amellerden birisi; gerek önceki günahlarımıza gerekse ileride işlememiz muhtemel olan günahlarımıza şimdiden Allah’tan bağış dilemek ve O’ndan bizi affetmesi için bu güzel ayı fırsat bilerek ısrarla mağfiretini dilenmektir.5 5 Her amelin olduğu gibi tevbenin de şartları ve bir takım kuralları vardır. Bununla alakalı detayları ilgili kitaplara müracaat ederek bulabilirsiniz. Ramazan Azığı 27 3-Dua Etmek. Ramazan ayında yapılacak en güzel amellerden bir diğeri de “dua etmek” ve Rabbimize yalvarmaktır. Rabbimiz şöyle buyurur: “Rabbiniz buyurdu ki: Bana dua edin, duanızı kabul edeyim…” (Mü’min, 60) “Kullarım sana beni sorduklarında, (bilsinler ki) ben onlara çok yakınım. Bana dua edenlerin dualarını kabul ederim.” (Bakara, 186) Rabbimizin, duadan söz eden bu ayet-i kerimeyi, oruç ayetinin hemen ardından zikretmesi gerçekten mânidar ve dikkate şâyandır. Bunu düşünen bir insanın, Ramazan ile dua arasındaki sıkı bağı ve ikisi arasındaki kuvvetli bağlantıyı fark etmesi hiç de zor değildir. Bu da göstermektedir ki, Ramazan kelimenin tam anlamıyla bir “dua” ayıdır. Dua, içerisinde boyun eğmeyi, ezikliği, âcizliği, alçalmayı, haşyeti ve tazarruu içerdiğinden dolayı ibadetlerin özü sayılmıştır. Böylesi bir ayda Allah’a olan muhtaçlığımızı daha fazla ortaya koyarak bol bol dua etmeli, hem kendimiz hem yakınlarımız hem de dünya üzerinde bin bir türlü baskıya maruz kalan kardeşlerimiz için Allah’tan bir şeyler dilemeliyiz. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: “Bir Müslümanın, yanında bulunmayan din kardeşine yapacağı dua kabul edilir. Bir kimse din kardeşine hayır dua ettikçe, yanında bulunan görevli bir melek ona, ‘duan kabul olsun, aynı şeyler sana da verilsin’ diye dua eder.”6 6 Müslim rivâyet etmiştir. 28 Ramazan Azığı Kişi, kardeşine dua ederek aslında bizatihi kendi nefsine dua etmiş olmaktadır. Bununla birlikte ayrıca Allah’ın seçkin kulları ve duaları geri çevrilmeyen mükerrem mahlûkları olan meleklerin duasını da üzerine çekmiş olmaktadır. Bu da kul için ayrı bir lütuftur. İnsanoğlunun duası, şartları yerine geldiği zaman er ya da geç mutlaka kabul edilecektir. Bu, Allah’ın bir vaadidir. Ama Ramazan’da yapılan dua kabule daha şâyandır. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurur: “Şu üç kişinin duası müstecâptır: Oruçlunun duası, zulme uğrayanın duası ve yolcunun duası.”7 “Şu üç dua asla geri çevrilmez: babanın çocuğuna yaptığı dua, oruçlunun duası ve yolcunun duası.”8 Dualarımızın kabulü geciktiğinde asla dua etmekten vazgeçmemeli, ısrarla dualarımızı sürdürmeliyiz. Zira Allah bazı zamanlarda kulunun kendisine daha çok yalvarmasını ve duasında ısrarcı olduğunu ıspatlamasını görmek ister. Bazen de kulunun kendisine olan bağlılığını test etmek ister. Allah’ın, kendisinden istenilmediği, kendisine yalvarılmadığı zaman kızıp gazap ettiği, hadislerde bize bildirilen gerçeklerdendir. O halde yalvarmaktan ve duada ısrarcı olmaktan vazgeçmeyi asla düşünmemeliyiz. Bizler kaderimizi bilmediğimizden dolayı kimi zaman dilimlerinde bazı isteklerimiz üzerinde ısrar ederiz. Oysa işin neticesinde o şey bizim için hayırlı değildir; bunu bilmeyiz. Ve 7 8 İmam Beyhakî rivâyet etmiştir. Sahîhu’l-Camii’s-Sağîr, 3032. Ramazan Azığı 29 zannederiz ki, Allah bizim dualarımıza icabet etmiyor, isteklerimizi yerine getirmiyor! Hayır, hayır… Öyle değil. Aslında Allah’ın, o isteğimizi bize vermemesi bazen duamıza icabetin ta kendisidir de, bunu bilmeyiz. Biz, bizim için neyin hayır, neyin şer olduğunu hakkıyla kestiremediğimizden dolayı her halukârda duada ısrarcılığımızı sürdürmeliyiz. Ve yine dua ederken süslü-püslü ifadeler, kâfiyeli cümleler, zorlama kalıplarla değil, tıpkı Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem gibi toplayıcı ve kapsamlı kelimelerle dua etmeliyiz. Hz. Âişe annemiz, Efendimizin bu konudaki tutumunu şu şekilde bizlere anlatmıştır: “Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem özlü duaları sever, özlü olmayan duayı yapmazdı.”9 Her konuda olduğu gibi bu konuda da O’nun pak sünnetine ittiba ederek, Rabbimizin dualarımıza icâbet etmesini sağlamalı, sınırları zorlamalıyız. 4-Kur’an Okumak. Ramazan’ı “Ramazan” yapan ve bu aya değer katan en önemli şey, hiç kuşku yok ki “Kur’ân”dır. Eğer Kur’ân olmasaydı biz bu aya erişebilir, bu ayın kadri kıymetini bilebilir miydik? Eğer biz bu aya değer atfediyorsak, bunda Kur’ân’ın rolü büyüktür. İşte bizi bu güzel hediye ile ödüllendiren Rabbimiz Kur’ân sayesinde bu aya değer vermiş, bu ayda o mübarek kitabı indirerek biz insanlığa lütufta bulunmuştur. O halde bunun kıymetini bilelim! 9 Ebû Dâvûd rivâyet etmiştir. 30 Ramazan Azığı Allah Rasulü sallallahu aleyhi ve sellem hayatının her ânında ve her alanında Kur’ân okurdu; lakin bu okuma Ramazan ayında daha da artar, ziyadesi ile fazlalaşırdı. Cebrail kendisine gelir ve baştan sona Kur’ân’ı beraberce hatmederlerdi. Bundan dolayı Müslüman Ramazan ayında Kur’ân okumalarını artırmalı, anlamaya ve amele yönelik daha çok Kur’ân okumalıdır. Biz, Kur’ân’ı okumaktan bahsederken bununla kesinlikle sadece Arapçasından yüzünden okumayı kastetmiyoruz. Elbette bu tarz bir okuyuşun çok güzel ve faydalı sonuçları vardır, sevabı çoktur; ama bizim kastettiğimiz, onun anlamaksızın okunması değil, aksine anlamının ön plana çıkarılarak mana eksenli ve amele dönük okunmasıdır. Tabiîn’in büyük âlimlerinden birisi olan Hasan-ı Basrî rahimehullah der ki: “Ashab, Kur’ân-ı Kerim’i Rablerinden gelen risaleler, mektuplar ve fermanlar olarak görürlerdi. Geceleyin sabahlara kadar onu okur ve düşünürler, sabahta onun hükümlerini yerine getirir, amel ederlerdi.”10 İşte bizler de tıpkı Sahabe nesli gibi gerekirse sabahlara kadar Kur’ân’ı okuyup düşünmeli, sabah olunca da Rabbimizden aldığımız direktifleri hayatımıza geçirmeliyiz. 5-Allah’ı Zikretmek. Allah’ı zikretmek, her hâlükarda insana fayda getiren ve asla ihmâl edilmemesi gereken amellerdendir. Lakin bu ameli 10 Gazali, İhya, 3/13. Ramazan Azığı 31 Ramazan’da artırmak insan için daha da çok fayda getirecektir. Zira bu ay, Allah’ı zikir ayıdır. Burada hemen bir şeyin altını çizelim: “Allah’ı zikretmek” ile bazı tasavvuf camialarında uygulandığı gibi “hünkürmeyi” kastetmiyoruz. Sünnet hassasiyeti olan her Müslüman bilir ki, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in uygulamalarında “hünkürmek” diye bir şey yoktur. Bundan dolayı “zikir” dediğimizde bununla Sünnette bize bildirilen tesbihâtları, duaları, virdleri ve bilumum Allah’ı hatırda tutmayı kastediyoruz. Bunun haricindeki zikir uygulamaları bizi bağlayan şeyler değildir. Müslüman bir kul, Ramazan’da susuzluktan kuruyan ağzını Allah’ın zikri ile ıslatmalı ve Rabbini zikrederek, ağzı ile işlemiş olduğu hataları bağışlatmalıdır. Sahabeden Abdullah b. Büsr radıyallahu anh anlatır: Adamın birisi: — Ya Rasûlallah! İslam’ın nafile ibadetleri bana ağır geldi. Bana, devamlı yapabileceğim bir şey söyle ki ona sımsıkı sarılayım, dedi. Bunun üzerine Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurdu: — Dilin devamlı Allah’ın zikri ile ıslak kalsın.11 Her Müslüman, Allah’ı zikretmesi gerektiğini aslında pek âlâ bilir; lakin bazen bundan gafil olur, bazen de ihmâlkâr… Oysa Müslüman bilse ki her hali onun için zikir olabilir, her durumu kendisine zikir yazılabilir, o zaman zikre olan düşkünlüğü daha da artar. Müslüman yerken, içerken, gezerken, ticaret yaparken, insanlarla görüşürken, uyurken, uyanırken, uyanıkken, hastalanınca, ölüm döşeğinde, hâsılı her halükarda Allah’ı anarak 24 saatini zikre dönüştürebilir. 11 Tirmizî ve İbn-i Hibbân rivâyet etmiştir. 32 Ramazan Azığı Zikir, aynı zamanda kulu Allah’ın azabından koruyan yegâne amellerden birisidir. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurur: “Kul kendini Allah’ın azabından kurtarma konusunda zikirden daha etkili bir ibadet işlememiştir.”12 Rabbimiz, Kur’an-ı Kerim’de kendisini bol bol zikretmemizi ister: “Ey iman edenler! Allah’ı çokça zikredin, onu sabah akşam tesbîh edin…” (Ahzab, 41,42) Görüldüğü üzere buradaki ifade bir “emir”dir. Bu da gösterir ki, Müslüman Allah’ı anmakla sorumlu, O’nu zikretmekle mükelleftir. Yine burada dikkatimizi çeken bir diğer husus da ayette “Allah’ı zikredin” değil, “Allah’ı çokça zikredin” denilerek zikirde fazlalığa vurgu yapılmasıdır. Allah bizden kendisini zikretmemizi değil, kendisini çokça, bol bol, sürekli zikretmemizi istemektedir. İşte bu, Müslümanın her an Allah’ı hatırına getirmesi gerektiğini ve her işini O’nu hatırlayarak yapmasının zorunlu olduğunu ifade etmektedir. Bundan dolayı Müslümanın her işi Allah eksenli ve Allah merkezli olur. Zikrin en önemli faydalarından birisi de şudur: İnsanoğlu her konuştuğundan ve ağzından çıkardığı her laftan dolayı mutlaka hesaba çekilecektir. Yani onun her konuştuğu aslında aleyhinedir. Ancak Allah’ı anmak böyle değildir. Kişi Allah’ı andığı, O’nu zikrettiği ve O’nun rızasına uygun sözler sarf ettiği zaman hesaba çekilmeyecek; aksine hayır ile mükâfatlandırılacaktır. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurur: 12 Tirmizî rivâyet etmiştir. Ramazan Azığı 33 “Âdemoğlunun tüm konuşmaları aleyhinedir, lehine değildir. Ancak iyiliği emretmesi, kötülükten sakındırması ve Allah’ı zikretmesi bundan müstesnadır.”13 İşte Ramazan’da yapacağımız en iyi işlerden birisi budur, yani zikrimizi artırmaktır. 6-Karşılığını Allah’tan Bekleyerek Geceleri İhyâ Etmek. Geceleri ihyâ etmek bu ay içerisinde yapabileceğimiz en iyi amellerdendir. Özellikle de sahur vakitleri bunun için en ideal vakitlerdir. Sahura biraz vakitli kalkarak gerek Kur’an okumak, gerek namaz kılmak, gerekse huzurunda diz çökerek Rabbimizi zikretmek suretiyle bu anları değerlendirebiliriz. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurur: “Her kim iman ederek ve karşılığını yalnız Allah’tan bekleyerek Ramazan (gecelerini) ihyâ ederse önceki günahları affolunur.”14 Burada önemli olan bu işlemin “iman” ve “ihlâs” ile olmasıdır. Kişi iman ve ihlâsında problem olduğu halde bu işlemi yapacak olsa günahları affedilmeyecek ve Allah’ın bağışına mazhar olamayacaktır. 7-Karşılığını Allah’tan Bekleyerek Terâvih Namazı Kılmak. Bu ayda yapılacak en değerli işlerden bir diğeri de “Terâvih Namazı”dır. Terâvih namazı sene içerisinde ancak bu zaman diliminde kılınır. Bu nedenle kaçırılmaması gereken bir fırsattır. Ama maalesef birçok kişi gerek işlerini, gerek yor- 13 14 Tirmizî rivâyet etmiştir. Buhârî ve Müslim rivâyet etmiştir. 34 Ramazan Azığı gunluklarını gerekse bazı çalışmalarını bahane ederek bu mükemmel namazı kaçırıyor ve ecrinden mahrum oluyorlar. Şunu unutmamak gerekir ki, biraz önce Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’den naklettiğimiz “Her kim iman ederek ve karşılığını yalnız Allah’tan bekleyerek Ramazan (gecelerini) ihyâ ederse önceki günahları affolunur” hadisi bazı âlimlere göre “yani terâvih namazı kılarsa” şeklinde anlaşılmıştır. Yani bu âlimlere göre Ramazan gecelerini ihyâ etmekle kastedilen, terâvih namazı kılmaktır. Bu durumda terâvih namazı, günahların affına sebep olan kıymetli ve eşsiz amellerden birisi olmaktadır. Geçmiş günahlarının affını garanti eden bir ameli kaçırmak akıllı bir insanın yapacağı bir şey midir? 8-Oruçlu Birisini İftar Ettirmek. Oruçlu birisini iftar ettirmek bu ay içerisinde yapılması tavsiye edilen sâlih amellerden bir diğeridir. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurur: “Her kim bir oruçluyu iftar ettirirse, onun ecrinden hiçbir şey eksiltilmeksizin kendisine de verilir.”15 İslam, güzel işlere aracılık etmeyi teşvik etmekle birlikte bu aracılık nedeni ile meydana gelecek ecir ve sevapta aracıların eksiksiz karşılık alacağını da müjdelemiştir. İşte Efendimizin zikrettiğimiz hadisi bunun en büyük delillerindendir. Sen bir oruçluya iftar ettirecek, açlığını giderecek, susuzluğunu dindireceksin; neticesinde akşama kadar çektiği sıkın- 15 İmam Ahmed ve İmam Nesâî rivâyet etmiştir. Ramazan Azığı 35 tılara verilen ecirlere eksiksiz ortak olacaksın! Subhânallah! Bu ne büyük, ne kıymetli ne benzersiz bir mükâfat! Ramazan’da yapılacak ameller o kadar çoktur ki, bunları sayarak tek tek izah etmek lafı uzatır. Ama burada hatırlatma bâbından neler yapılabileceğini şu şekilde maddeler hâlinde zikredebiliriz: 9- Namazları vaktinde kılmak, 10- İcâbet vakitlerini aramak, 11- Abdestimize özen göstermek, 12- İftar yapmada acele etmek, 13- İftar yaparken dua etmek, 14- Sahuru son ânına kadar geciktirmek. 15- Sadaka vermeyi artırmak, 16- İşçilerimizin yükünü hafifletmek, 17- Güzel sözler söylemek, 18- Boş sözleri terk etmek, 19- Sinirlerimize sahip çıkmak, 20- Kötü alışkanlıklarımızı terk etmek, 21- Komşularımızı gözetmek, 22- Müslüman kardeşlerimizle cemaat olarak namaz kılmak… İşte bu ve benzeri ameller bu ayda yapabileceğimiz diğer değerli amellerdendir. RAMAZAN’IN FAZİLETİ B u ay, “Seyyidu’l-Eşhur”, yani “Ayların Efendisi”dir. Aylar arasında en çok fazileti içerisinde barındıran aydır. Faziletler ayıdır… Bu ayın faziletini ortaya koyan birçok husus vardır. * Kur’ân’ın bu ayda indirilmesi, * Farz olan orucun bu ayda tutulması, * Kadir Gecesi’nin bu günler içerisinde olması, * Cennet kapılarının açılması, * Cehennem kapılarının kapanması, * Şeytanların zincire vurulması, * Cennetin bu ay içerisinde tezyini/süslenmesi, * Meleklerin oruç tutanlara hassaten dua etmesi, * Hayrın ve bereketin inmesi, * Oruç tutan Müslümanların son gecesiyle birlikte affedilmesi, * Allah’ın rahmet ve bağışının her tarafı kuşatması… gibi şeyler, bu ayın değer ve faziletini ortaya koyan hususlardan sadece bazılarıdır. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, bu ayın değer ve faziletinin bir kısmına şu sözüyle işaret etmiştir: “İşte size Ramazan ayı, içerisinde bereketler olan ay geldi! Allah o ayda oruç tutmayı sizlere farz kılmıştır. O ayda cennetin ka- 38 Ramazan Azığı pıları açılır, cehennemin kapıları kapanır, şeytanlar zincire vurulur! O ayda öyle bir gece vardır ki, bin aydan daha hayırlıdır. Kim o gecenin hayrından mahrum olursa bütün hayırdan mahrum olur.”16 Konuyla alakalı yazılan kitaplar, Ramazan’ın faziletine dair onlarca başlık zikretmekte ve bu ayın değerini çok güzel noktalara temas ederek dile getirmektedir. Biz bu noktaları tekrar etmeyeceğiz; lakin Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem zamanında yaşanmış bir hâdise aktaracağız ki, bizce bu hâdise, bu ayın faziletini ifade etme noktasında oldukça tesirli ve yeterli bir delildir. Biz bu hâdiseyi ilk okuduğumuzda bir hayli şaşırmış ve bu mübarek ayın Allah katında ne kadar değerli olduğunu bir kere daha iliklerimize kadar idrâk etmiştik. Zannımızca ilk okuyacak kardeşlerimiz de bu hâdiseye çok şaşıracak ve “Subhânallah!” demekten kendilerini alamayacaklar. İşte o hâdise: Benî Kudâa Kabilesi’nden iki zât Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in yanına gelerek iman etmiş ve İslam ile şereflenmişlerdi. İçlerinden birisi, iman edişlerinden bir süre sonra çıkmış olduğu bir gazvede şehid düştü ve Allah yolunda canını verenlerden oldu. Onunla birlikte iman eden diğer zât ise, arkadaşının şehâdetinden sonra ortalama bir yıl daha hayat sürdü ve bir yılın ardından o da “normal ölümle” öldü… Bu ölümlerin ardından biraz zaman geçti. Bir gece Ashab’ın önde gelen simalarından ve cennetle müjdelenen on kişiden birisi olan Talha b. Ubeydullah radıyallahu anh, bir rüya 16 İmam Nesâî rivâyet etmiştir. Ramazan Azığı 39 gördü. Rüyasında cenneti ve cennete girenleri görüyordu. Bir de baktı ki, cennete girenler arasında Benî Kudâa Kabilesi’nden Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in yanına gelerek iman eden iki zât da var. Hz. Talha çok şaşırdı. Ama onu şaşırtan bu insanların cennete girmesi değildi; onu asıl şaşırtan, bu iki zâtdan normal ölümle ölen sahabînin, bir yıl önce Allah yolunda canını vererek şehid olan arkadaşından daha önce cennete girmesiydi! Bir anlam veremedi gördüğüne. Hayretlere düştü. Oysa o çok iyi biliyordu ki, Allah yolunda canını vererek şehid olanlar cennette en üst mertebeleri elde ederlerdi. Ama burada tam tersi oluyor ve bildiğinin aksi bir şey gerçekleşiyordu. Bu karışık duygular içerisinde hemen Efendimizin yanına geldi ve olayın gerçek yüzünü bizatihi O’ndan öğrenmek istedi. Olayı bütün netliğiyle anlattı. Rüyayı dinleyen Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, Hz. Talha’nın hayretler içerisinde kaldığını görünce meseleye açıklık getirmek istedi ve şu çok önemli cümlelerle meseleye izah getirdi: “O değil mi ki, öbürünün ardından (fazladan) bir Ramazan’ı oruçla geçiren ve (ondan sonra) altı bin rekât namaz kılan! (İşte budur aralarındaki derece farkını sağlayan şey)”17 Subhânallah! Bu ne büyük bir müjde! Bu ne büyük bir mükâfat! Sanırım Ramazan’ın ve namaz kılmanın bu kadar faziletli olduğunu duyunca Hz. Talhâ da “Subhânallah!” demekten kendisini alıkoyamamıştır. Evet, işte bu kadar faziletlidir Ramazan ayında tutulan oruç. İhlâs, samimiyet ve teslimiyetle tutarsa insan bu orucu, 17 İmam Ahmed rivâyet etmiştir. Hadis, “sahih”tir. Bkz. Sahîhu Süneni İbni Mâce, 3171. 40 Ramazan Azığı inşâallah cennette birçok kişiden daha üst mertebeleri, daha büyük makamları hak etmeye namzet olur. Mu‘lâ b. Fadl rahimehullah, kendisinden önceki Selef âlimlerinin Ramazan ayı ile alakalı olarak şöyle dediklerini bize aktarır: “Onlar, altı ay boyunca kendilerini Ramazan’a ulaştırması için Allah’a dua ederlerdi. Geri kalan altı ayda da Ramazanlarını kabul etmesi için yalvarırlardı.”18 Yine Selef’in büyüklerinden birisi olan Yahyâ b. Kesîr rahimehullah der ki: “(Bizden öncekişler) şöyle dua ederlerdi: Allah’ım! Beni Ramazan’a, Ramazan’ı da bana ulaştır. Onu benden kabul buyur.”19 İşte ey Müslüman, sen de bu mübarek ve bereketli ayı tıpkı onlar gibi sevinç, özlem ve hasretle bekle; ona ulaştırması için Mevlâ’ya yakar! Kim bilir belki de bir sonraki seneye ulaşmayacak, o yılın bereketinden istifade edemeyeceksin? 18 19 Ğurbetu Sâim, Halid Râşid, sf. 2. Aynı Yer. RAMAZAN “KUR’ÂN” AYIDIR nceki sayfalarda da belirttiğimiz gibi bu aya değer katan en önemli şey, Rabbimizin Kitabı olan Kur’ân’dır. Eğer Kur’ân olmasaydı bu ayda bir şeyler hep eksik kalacak, bir şeylerin noksanlığı gönüllerde hep hissedilecekti. İşte bunun şuurunda olan bir mümin, Ramazanını Kur’ân’sız geçirmez ve bu aya değer katan en önemli şeyle irtibatını asla kesmez. Ö Bu gün Kur’ân’ın başına gelmiş en büyük âfet, herhalde onun anlaşılırlığının perdelenmesi ve sadece bir kesime özgü kılınmasıdır. Yani bu kitap “hocaların kitabıdır” şeklinde lanse edilmesidir. Oysa Kur’ân, yeryüzündeki en bedevî ve bilgi seviyesi en düşük insanların bile rahatlıkla anlayabileceği, içerisindeki hükümleri, kıssaları ve temel esasları kolaylıkla idrâk edebileceği bir kitaptır. Her ne kadar bazı ahkâmı ve bazı müteşabih konuları anlayamasa da, kendisini hidayete ulaştıracak kadarını ve kalbini titretecek, kendisiyle iletişime girebilecek miktarını anlayabilir. Zaten ilk etapta bizden istenen de budur. Ama birileri, gönüllerde devrimler meydana getirecek, kalplerde depremler oluşturacak bu muhteşem kitabı, insanların anlamasını istememektedir ve bu nedenle sürekli onun 42 Ramazan Azığı “anlaşılmayan” bir kitap olduğu vurgusunu yapmakta, hocalara özgü olduğu safsatasını dillerde dolandırmaktadır. 20 Oysa şu dünyada Kur’ân’ın anlaşılması kadar doğal bir şey olamaz. Çünkü Allah bizlere bu kitap ile huccet ikâme etmiş, onunla bizleri hesaba çekeceğini bildirmiş ve bizi ondan sorumlu tutmuştur. Eğer o anlaşılmayacak olsaydı, kendisiyle hesaba çekilip muhatap tutulmamızın makul bir açıklaması olur muydu? İşte bu nedenle herkes Kur’ân karşısındaki konum ve tutumunu tekrar gözden geçirmelidir. Bu gün dünyaya şöyle bir göz gezdirdiğimizde yazılan tüm kitap, dergi, gazete ve makalelerin mutlaka “anlaşılmak” için yazıldığını ve ancak bu amaçla okunduğunu görürüz. Ama gelin, gürün ki sanki anlaşılmamak üzere gönderilen ve okunan tekbir kitap vardır, o da Kur’ân’dır! Herkes bir şeyleri anlamak için okur, ama Kur’ân’ı anlamamak için okur! Tüm insanlar okuduklarının, ne anlattığını bilmek için okur; ama Kur’ân anlaşılmamak için okunur! Subhânallah! Bu, ne büyük bir felaket, ne dehşet verici bir âfettir! Allah’ım! Bizi bu âfetten koru. 20 Elbette Kur’ân içerisinde yalnızca âlimlerimizin anlayacağı, ilimden nasibi olmayan kimselerin idrâk edemeyeceği konular vardır. Bu, inkâr edilemez bir gerçektir. Bizim anlatmaya çalıştığımız, bunun ötesinde bir şeydir. Umarız okuyucu kardeşimiz, buradaki kastımızın ne olduğunu anlamış ve âlimlerimizi küçük görmek gibi bir niyetimiz olmadığını idrâk etmiştir. Ramazan Azığı 43 Oysa işin hakikatine baktığımız zaman Kur’ân’ın, tamamen anlaşılması, anlaşılmasının ardından tefekkür edilerek pratiğe geçirilmesi için indirildiğini görürüz. Rabbimiz şöyle buyurur: “Bu Kur’ân, âyetlerini düşünsünler ve akıl sahipleri öğüt alsınlar diye sana indirdiğimiz mübarek bir kitaptır.” (Sâd, 29) Kur’ân’ın anlaşılır olması noktasında Mecdî Hilalî’nin şu sözleri ne de güzeldir! O, “Diriliş Muştusu Kurân-ı Kerim” adlı eserinde der ki: “İki kişinin bile üzerinde anlaşmazlığa düşmeyeceği apaçık gerçek, kişileri okumaya sevk eden faktörün öğrenme merakı olmasıdır. Okumak için eline bir kitap ya da dergi alan kişiyi bu eyleme sevk eden şey, öğrenme isteğidir; haberlerin arkasındaki gerçeği, haberlerin içerdiği bilgi ve gerçekleri öğrenme isteği… Buna karşın akıllı bir kişinin, okudukları üzerinde aklını kullanmaksızın veya okuduğu şeylerin anlamını düşünmeksizin diliyle ya da gözü ile okuması mümkün değildir! Bunu yapabildiğini söyleyen bir kişiyi hayal ediniz… Onun hakkında neler söylersiniz? O kişi hakkında ne tür bir değerlendirmede bulunursunuz? Bu kişinin sıra dışı bir kişi olduğunu söylemek uygun olmaz mı? Mezhepleri ve dinleri farklı olmasına rağmen insanlar, okuma kavramının bu apaçık anlamı üzerinde her yüzyılda görüş birliği içerisinde olmuşlardır. Bir kişi ancak bir şeyler öğrenmek amacı ile okuma eylemini gerçekleştirir. Bu kural, dünya üzerinde mevcut bütün dergi, kitap ve gazeteler için geçerlidir. Sadece bir tek kitapla zikrettiğimiz türden bir ilişki içine girilmemektedir. Pek çok insan yalnızca bir tek kitapla çok tuhaf bir ilişki içine girmiş bulun- 44 Ramazan Azığı maktadır. Onlar sadece bir tek kitabı sırf “okumuş olmak için” okumaktadırlar. Diğer bir deyişle yalnızca okumaktadırlar! Okuma esnasında okuduklarının anlamını –genel olarak– kavrama konusunda akıllarını yormamaktadırlar. Bu kitabı okumada yarışmaktadırlar21 ve bu eylemi gerçekleştirirken kendilerinde herhangi bir eksiklik görmemektedirler…”22 “…Müslümanların çoğunluğunun anlamı üzerinde düşünmeksizin ve anlama konusunda akıllarını yormaksızın sadece lafızlarını okudukları biricik kitap Kur’ân-ı Kerîm’dir. İşin daha ilginç yönü ise bu tür Müslümanların çok güzel bir iş yaptıklarını zannetmesidir.”23 Maalesef toplumumuzda Kur’ân’ın sadece birileri tarafından anlaşılabileceği, avamın ise anlayamayacağı şeklinde bir inanç hâkimdir. Bu inancın neticesinde Kur’ân’ın sadece lafzı üzerinde yoğunlaşılmakta, anlam ve muhtevası üzerinde ise pek durulmamaktadır. Ramazan ayında da bu eksik uygulama aynen devam etmektedir. İnsanlar, acaba hangimiz daha çok hatim inecek diyerek adeta birbirleriyle yarışa girmekte ve en çok hatim indirmenin derdine düşmektedirler. Oysa Ramazan’da bizim derdimiz hatim inmeye kendimizi endekslemek olmamalı; aksine Kur’ân’dan etkilenerek hayatımızın nasıl değişeceğini temin etmek olmalıdır. Abdullah İbn-i Ömer radıyallahu anhuma tam sekiz yıl Bakara sûresi üzerinde durmuş ve onu gereği gibi anlayıp amel etmek 21 Bir ayda kaç hatim bitireceksin diye! Diriliş Muştusu Kurân-ı Kerim, sf. 103 vd. 23 A.g.e. sf. 105. 22 Ramazan Azığı 45 için bu kadar uzun zamanı fedâ etmiştir. 24 Tabii ki İbn-i Ömer radıyallahu anhuma bu süre zarfında Bakara sûresini sadece okumakla kalmamış, aynı zamanda hem anlamını kavramaya çalışmış, hem ezberlemiş, hem de amel etmiştir. Bizler de bu mübarek ayda kendimizi belirli sûrelerin üzerinde yoğunlaştırmalı, ineceğimiz hatimlerin yanında bunlar üzerinde özenle durmalıyız. O zaman göreceksiniz ki, Kur’ân sizi etkileyecek, üzerinde uzun uzun düşündüğünüz ayetler hayatınızı değiştirecektir. Aslında bizim Kur’ân’a gereği gibi yönelemememizin en büyük nedenlerinden birisi, Kur’ân’ı bihakkın tanımamamız, onun nasıl bir kitap olduğunu gereği gibi bilmememizdir. Eğer bizler Kur’ân’ın nasıl bir kitap olduğunu, hangi amaçlar için indirildiğini ve insanlığı terbiye ederken hangi gâyeleri güttüğünü bilsek, daha çok ona yönelir ve gâyelerini üzerimizde gerçekleşmesini temin etmek için bütünüyle ona teveccüh ederiz. İşte bu yönelmeyi gerçekleştirebilmemiz için bizlerin, her şeyden önce Kur’ân’ın gâyelerini, amaçlarını ve hedeflerini tespit etmesi; niçin indirilmiş, neden bizlere gönderilmiş olduğunu bilmesi gerekmektedir. Sahi, bu kitap neden bizlere gönderilmiştir? Amaç ve gâyesi nedir? Neler hedeflemektedir? Şimdi gelin özetle25 bu soruların cevabını tespit etmeye çalışalım. 24 Muvatta, Kitabu’l-Kur’an, 12. Kur’an’ın amaç ve gayelerini tek tek tespit etmek çaplı bir araştırma konusudur. Amacımız onun bütün hedeflerini serd edip ortaya koymak olmadığı için burada sadece bazı noktalarına değinmeye çalışacağız. 25 46 Ramazan Azığı 1- Kur’ân, insanlık için bir öğüttür. Rabbimiz şöyle buyurur: “Kur’ân, âlemler için bir öğüt ve hatırlatmadan başka bir şey değildir.” (Kalem, 52) “Bu Kur’ân, akıl sahipleri öğüt alsınlar diye insanlara (gönderilmiş) bir bildiridir.” (İbrahim, 52) 2- Kur’ân, bir uyarı kitabıdır. Rabbimiz şöyle buyurur: “Bu Kur’ân, onunla uyarılsınlar… diye insanlara (gönderilmiş) bir bildiridir.” (İbrahim, 52) 3- Kur’ân, ‘Lâ ilâhe illallâh’ı anlatan bir kitaptır. Rabbimiz şöyle buyurur: “Bu Kur’ân, (insanlar) Allah’ın tek bir ilah olduğunu bilsinler (yani Lâ İlâhe İllallâh’ı bilsinler) diye insanlara (gönderilmiş) bir bildiridir.” (İbrahim, 52) 4- Kur’ân, selamet yollarına eriştiren bir kitaptır. Rabbimiz şöyle buyurur: “Doğrusu size Allah'tan bir ışık ve apaçık bir Kitap gelmiştir. Allah, rızasını gözetenleri onunla selâmet yollarına eriştirir ve onları, izni ile karanlıklardan aydınlığa çıkarır, onları doğru yola iletir.” (Mâide, 16) 5- Kur’ân, müminlerin imanlarını pekiştiren bir kitaptır. Rabbimiz şöyle buyurur: “De ki, Kur’ân'ı Ruhu’l-Kudüs (Cebrail) Rabbinin katından müminlerin imanlarını pekiştirmek, Müslümanlara doğruluk rehberi ve müjde olmak üzere hak olarak indirmiştir.” (Nahl, 102) 6 Kur’ân, hak ile bâtılın arasını ayıran ölçüttür. Rabbimiz şöyle buyurur: “Âlemlere uyarıcı olsun diye kuluna hak ile bâtılın arasını ayıran ölçüyü (Furkan’ı) indiren (Allah) ne yücedir!” (Furkan, 1) Ramazan Azığı 47 7- Kur’ân, hidâyet kitabıdır. Rabbimiz şöyle buyurur: “De ki, bu (Kur’ân), müminlere bir hidayet/doğruluk rehberi ve şifâdır.” (Fussılet, 44) 8- Kur’ân, karanlıklardan aydınlığa çıkaran bir kitaptır. Rabbimiz şöyle buyurur: “Bu (Kur’ân), Allah’ın izniyle, insanları karanlıklardan aydınlığa çıkarman için sana indirdiğimiz kitaptır.” (İbrahim, 1-2) 9- Kur’ân, ihtilaf ânında başvurulan bir ‘hüküm’ kitabıdır. Rabbimiz şöyle buyurur: “O halde Allah’ın indirdiği kitap ile aralarında hükmet. Allah’ın sana indirdiği Kur’ân’ın bir kısmından seni vazgeçirmelerinden sakın. Onların heveslerine uyma. Eğer yüz çevirirlerse bil ki, Allah, bir kısım günahları yüzünden onları cezalandırmak istiyor. İnsanların çoğu gerçekten fâsıktırlar.” (Mâide, 49) “Ey iman edenler… Eğer herhangi bir mesele hakkında anlaşmazlığa düşerseniz –şayet Allah’a ve ahiret gününe gerçekten iman ediyorsanız– onu Allah ve Resûlüne götürün. Bu, hem daha hayırlıdır, hem de sonuç bakımından daha güzeldir.” (Nisa, 59) 10- Kur’ân, bir müjdedir. Rabbimiz şöyle buyurur: “TâSîn. Bunlar Kur’ân’ın, apaçık bir kitabın âyetleridir. Mü’minler için bir hidâyet ve bir müjdedir.” (Neml, 1, 2) İşte bu saydıklarımız Kur’ân’ın gâye ve amaçlarından bazılarıdır. Bizler bu gâye ve amaçları tespit ederek, Rabbimizin bu kitabı bizlere niçin indirdiğini daha iyi anlayacak ve işte o zaman ancak Kur’ân ile olan bağımızı daha da güçlendireceğiz. O halde bizlerin, Kur’ân’ı bu gayelerin tespitine dönük bir şekilde okuması gerekmektedir. Birçok insan Kur’ân’ı okuyup-anlamanın gerekli olduğunu bildiği halde onu nasıl ve ne şekilde okuması gerektiğini 48 Ramazan Azığı bilmemektedir. Her şeyden önce şunu söyleyelim ki Kur’ân, tıpkı bir “arkadaş” gibidir. Kişinin, bir insanla arkadaş olunduğu ilk anda bütünüyle kendisini açması, sırlarını dökmesi ve tüm yönleriyle kendisini deşifre etmesi beklenir mi? Bu mümkün müdür? Elbette hayır! İnsan yeni tanıştığı kimseye karşı biraz bekler, ünsiyet duyacak kadar tanışma süresi geçirir, arada bir sıcaklık oluşmasını sağlar… Bunlar gerçekleşti mi, işte o zaman kendisini açar, ilk başlarda konuşamadığı meseleleri konuşabilir, dertleşemeye çekindiği mevzuları gündem eder ve böylelikle arkadaşlığı sürer gider… Allah’ın kitabı Kur’ân da aynen böyledir. Onunla ilk defa tanışanlara kendisini tamamıyla açmaz, biraz çekingen durur. Ama kişi onu sürekli ziyaret eder, onunla olan ilişkisini daima ilerletmeye çalışır ve sık sık onunla buluşursa o zaman Kur’ân ona kendisini açar, sırlarını verir ve onunla adeta sıcak bir dost olur… İşte bu nedenle Kur’ân’ı daha iyi anlayabilmek için her şeyden önce onunla iyi bir irtibat kurmanın yollarına bakmak gerekir. Onunla ayda bir veya yılda bir değil, hemen her gün buluşulmalı, konuşulmalı ve görüşülmelidir. İrtibata geçmek için farklı fırsatlar kollanmalıdır. İşte bu kıvam yakalandığında kişi onunla gerçek bir dost olmuş demektir. Şimdi burada ‘Kur’ân’ı daha iyi anlamak için nasıl meali okumalıyız’ sorusuna cevap bulmaya çalışacağız. Biz, son dönem bazı İslam âlimlerinin tavsiyeleri doğrultusunda şöyle bir öneri sunuyoruz: Kur’ân’ın Türkçe çevirisini okuyacak bir ki- Ramazan Azığı 49 şinin her şeyden önce yanına, birisi yazı, diğeri ise çizmek veya işaretlemek için iki kalem koyması gerekir. İşaretleyecek kalemin renkli olması güzel olur. Ayetler hakkında kafasına takılan soruları yazmak için de bir defter almalıdır. Sonra Fatiha sûresinden başlayarak Nas sûresine kadar Kur’ân’ı baştan sona dikkatlice okumalıdır. Bu esnada kendisini etkileyen veya o an için önemli gördüğü26 ayetlerin altını çizmeli, anlayamadığı ayetleri ise defterine not etmelidir. Kişinin bu şekilde gerçekleştireceği bir okuma, ona ilk etapta Kur’ân’ın, ortalama yarısını veya biraz daha fazlasını anlamış olma olasılığını sağlayacaktır. Anlayamadığı ayetleri ise not ettiği için sürekli olarak cevaplandırmaya ve Kur’ân içerisinde cevabını bulmaya çalışacak ve böylelikle sürekli Kur’ân ayetleri ile hem dem olacaktır. Kişi bir okumada ortalama 150 veya 200 soru çıkarabilir. Daha sonra zikretmiş olduğumuz tarzda Kur’ân baştan sona tekrar okumalıdır. Bu şekilde bir okumayı daha gerçekleştirdiği zaman önceden çıkarmış olduğu soruların belirli bir miktarını Kur’ân içerisinde kendisi bulacaktır. Çünkü Kur’ân’ın bir kısmı diğer bir kısmını bizatihi kendisi tefsir etmektedir. Önemli olan Kur’ân içerisindeki bu açıklamaları bulabilmektir. Sonra kişi üçüncü kez tekrar bu tarz bir okuma gerçekleştirmelidir. Bu okumasında da aradığı cevapların bir kısmını daha bulacaktır. Üçüncü okumasını da tamamladıktan sonra ona “Riyazu’s-Salihîn” adlı hadis kitabını okumasını tavsiye 26 Bu ifademizden Kur’an’da önemsiz ayetlerin olduğu şeklinde hatalı bir sonuç çıkarılmamalıdır. Elbette ki Kur’an’ın her ayeti bizim için hayati önem taşımaktadır. Ama bazı ayetler diğerlerine nispetle zaman ve mekân faktöründen dolayı daha fazla önem arz edebilir. 50 Ramazan Azığı ederiz. Bu kitabı da okuduğu zaman not ettiği sorularından ciddi bir miktarın daha cevabını bulmuş olacaktır. Böyle bir metodu uyguladıktan sonra geriye kalan sorularına –ki bu sorular muhtemelen ya ahkâmla, ya da müteşâbih ayetlerle alakalı olacaktır– cevap bulamayacaktır. Ama kişi bunlara cevap bulamadım diye üzülmemelidir. Zira âlimlere veya tefsir kitaplarına müracaat ederek eninde sonunda hak cevaplara ulaşacaktır. Çünkü Kur’ân, anlaşılmak için vardır. İnsanların kendisini anlamalarını ve manaları üzerinde düşünmelerini ister. Ama bununla birlikte bazı sorulara hiç cevap bulamıyorsa çokta fazla zorlama yapmamalıdır. Çünkü belki aradığı cevabın bilinmesini âlemlerin Rabbi henüz dilememiş olabilir! İşte Ramazan içerisinde bu tarz bir okumayı gerçekleştiren kişi, Allah’ın izni ile Kur’ân’ı ve Kur’ân’ın maksatlarını daha iyi anlayacaktır. Bunu anladığı zaman hem Rabbine olan kulluğu güzelleşecek hem de Ramazan’ı daha da bir anlam kazanacaktır. Böylesi Kur’ân okumaları aynı zamanda kişinin daha çok Kur’ân ile iletişim içerisine girmesini, etkilenmesini ve okumaları esnasında hüzünlenmesini sağlayacaktır. Eğer bir insan, Kur’ân okuduğu halde bu sayılan şeyleri gerçekleştiremiyorsa, yani hüzünlenemiyor, ağlayamıyor ve gözünden yaşlar indiremiyorsa o kişiye verilen Kur’ân bilgisi henüz kemale ermemiş demektir; zira Selef-i Salihîn’in de dediği gibi, bir kimseye kendisini ağlatmayan bir ilim verilmişse, o kimseye faydası olmayan bir ilim verilmiş, demektir. Çünkü Allah Teâlâ, kendilerine ilim verilen insanları şöyle vasfetmiştir: Ramazan Azığı 51 “De ki: Ona ister iman edin, ister iman etmeyin. Şüphesiz daha önce kendilerine ilim verilenler, Kur’ân kendilerine okunduğunda derhal yüzüstü secdeye kapanırlar. Rabbimizin şanı ne yücedir! Rabbimizin va’di mutlaka gerçekleşecektir, derler. Onlar ağlayarak yüzüstü yere kapanırlar. Bu da onların huşusunu artırır.” (İsra, 107-109) Bu ayet hakkında İbn Abbas radıyallâhu anhuma’nın şöyle dediği nakledilmiştir: “İsrâ sûresindeki secde ayetlerini okuyunca, ağlayıncaya kadar secde etmekte acele etmeyin. Şayet sizden birinin gözü ağlamıyorsa bari kalbi ağlasın!” Bu nedenle –özellikle de Ramazan’da– Kur’ân’ı huşû içinde, duygulanarak, hüzünlü bir şekilde ve gözyaşları içerisinde okumamız gerekir. Zaten Kur’ân, iyi anlaşılıp hissedilerek okunduğu zaman huşû duymamak, ürpermemek, etkilenmemek mümkün değildir. Rabbimiz şöyle buyurur: “Rasûl’e indirileni (Kur’ân’ı) duydukları zaman, kavradıkları gerçekten dolayı gözlerinden yaşlar boşandığını görürsün.” (Mâide, 83) “Rablerinden korkanların bu kitaptan tüyleri ürperir. Sonra hem derileri ve hem de kalpleri Allah’ın zikrine yumuşar ve yatışır...” (Zümer, 23) Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in, Kur’ân okurken çok duygulanıp ağladığını hepimiz biliriz. İbn-i Mes’ûd radıyallâhu anh anlatır: Nebî sallallahu aleyhi ve sellem: – Bana Kur’ân oku, buyurdu. Ben: 52 Ramazan Azığı – Yâ Rasûlallah! Kur’ân sana indirilmişken sana nasıl Kur’ân okurum? dedim. – Ben Kur’ân’ı başkasından dinlemeyi gerçekten çok severim, buyurdu. Bunun üzerine ben kendilerine Nisâ sûresini okudum. “Her ümmetten gerçek bir şahit, seni de bunlara hakkıyla şahit getirdiğimiz zaman halleri nice olur” (Nisa, 41) âyetine gelince: – Şimdilik yeter, dedi. Kendisine dönüp baktım ki, iki gözünden yaşlar boşanıyordu.27 Abdullah b. Sıhhir radıyallâhu anh şöyle anlatır: “Bir gün Rasûlullah’ın yanına gelmiştim. Namaz kılıyordu ve ağlamaktan göğsü kaynayan kazan gibi fokurduyordu.”28 Kur’an okurken hüzünlenmenin gerekliliği hakkında Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in şöyle buyurduğu nakledilmiştir: “Kur’ân’ı hüzünle okuyun; çünkü o, hüzünle nâzil olmuş29 tur.” “Kur’ân’ı okuyun ve ağlayın. Şayet ağlayamıyorsanız ağlamaya çalışın veya (hiç olmazsa) ağlar gibi olun.”30 İbn Ömer radıyallâhu anhumâ, bir keresinde Mutaffifîn sûresi ile namaza başlamıştı. “O günde insanlar kalkıp âlemlerin Rab- 27 Buhârî rivâyet etmiştir. Riyâzu’s-Sâlihîn, 1/486. 29 Mecmau’z-Zevâid, 7/170. 30 İbn Mâce, rivâyet etmiştir. 28 Ramazan Azığı 53 binin huzurunda dururlar.” (Mutaffifîn, 6) ayetine gelince ağ- ladı. Öylesine çok ağladı ki, bu ayetten sonrasını okuyamadı.31 İbn Abbas radıyallâhu anhuma, bir ara Kur’ân okuyordu. “Herkes beraberinde bir sevk edici, bir de şahitlik edici (bir melek) ile gelir.” (Kâf, 21) ayetine gelince hıçkıra hıçkıra ağlamaya başladı. Öyle ki, artık hıçkırıkları (dışarıdan) duyuluyordu. 32 Temim ed-Dârî radıyallâhu anh da bir gece namaz kılmak için ayağa kalkmıştı. Sabah oluncaya kadar şu ayeti tekrarladı durdu: “Yoksa kötülük işleyenler, kendilerini, inanıp salih amel işleyenler gibi kılacağımızı; hayatlarının ve ölümlerinin bir olacağını mı sanıyorlar? Ne kötü hüküm veriyorlar!” (Câsiye, 21)33 Fudayl b. Iyad rahimehullah bir gece Muhammed suresini okuyordu. “Andolsun, içinizden cihad edenleri ve sabredenleri belirleyinceye ve durumlarınızı ortaya koyuncaya kadar sizi deneyeceğiz.” (Muhammed, 31) ayetine gelince ayeti tekrarladı durdu. Ardından “Allah’ım! Haberlerimizi (gerçek durumumuzu) ortaya çıkarma! Çünkü haberlerimiz ortaya çıkaracak olursan bizi rezil eder, üzerimizdeki örtüleri paramparça edersin. Eğer gerçek durumumuz ortaya çıkarsa bizi helak eder, azaba uğratırsın” dedi ve ağladı.34 Muhammed b. Munkedir rahimehullah, bir gece kalktı, namaza durdu ve Kur’ân okumaya başladı. Derken ağladı. Ağladı, 31 A.g.e. sf. 143. Şuabu’l-Îman, 2/365. 33 İmam Kurtubî, bu ayetin “âbidleri ağlatan ayet” diye adlandırıldığını söyler. Bkz Tefsîru’l-Kurtubî, 16/166. 34 A.g.e. 8/111. 32 54 Ramazan Azığı ağladı, ağladı… Öyle ki ağlaması gittikçe arttı. Aile halkı onun bu durumunu görünce korkuya kapıldı ve kendisine neden ağlamakta olduğunu sordu. Ne dediğini anlayamadılar. Muhammed ağlamaya devam edince arkadaşı Ebu Hâzim’i oraya getirmesi için ev halkından birilerini gönderdiler. Ve gidenler Ebu Hâzim’e durumu anlattılar. Bir süre sonra Ebu Hâzim oraya geldi. Muhammed hâlâ ağlamakta idi. Bunu gören Ebu Hazim: − Kardeşim, seni ağlatan da nedir? Acaba ailenin yanında bir hastalık mı, yoksa başka bir şey mi var? diye sordu. Muhammed şöyle dedi: − Aziz ve Celil olan Allah’ın kitabında bir ayete rastladım (bu nedenle ağlıyorum). Ebu Hazim: − O hangi ayetmiş? diye sordu. Muhammed: −(O gün) artık hiç hesaba katmadıkları şeyler, Allah tarafından (bir bir) karşılarına çıkarılmıştır.” (Zümer, 47) ayetini okudu. Ayeti duyunca Ebu Hâzim de onunla birlikte ağlamaya başladı. Her ikisinin de ağlaması şiddetlendi. Bu manzarayı gören ev halkından bazıları Ebu Hâzim’e: “Biz onun sıkıntısını gidermen için sana gelmiştik. Oysa sen onun sıkıntısını daha da artırdın” dedi. Bu sözleri işiten Ebu Hâzim, onlara kendisini ağlatan şeyi anlattı…35 Tüm bu nakiller, selefin Kur’ân ile nasıl bir etkileşim içerisine girdiğini ve Kur’ân’dan nasıl etkilendiklerini ortaya koymaktadır. İşte onlar, Kur’ân okurlarken böylesine derin35 Hilyetu’l-Evliyâ, 3/146. Ramazan Azığı 55 den etkilenmişler ve ayetleri sanki muhatapları kendileriymiş gibi okumuşlar. Böyle olduğu için de Kur’ân onlara fayda vermiş ve gerek itikâdî, gerek ahlâkî, gerekse sulûkî olarak gidişatlarını düzeltmiştir. Bizler de eğer onlar gibi olma ve hayatımızı onların izi üzere sürdürme derdini taşıyorsak, Kur’ân karşısında tıpkı onlar gibi tavır sergilemeli ve bu kitabı onlar gibi okumayı becermeliyiz. Ne mutlu bu mübarek ayda Kur’ân’ı hüzünlenerek ve duygulanarak okuyanlara! RAMAZAN “ARINMA” AYIDIR llah’ın peygamberleri insanları, öncelikle tâğutu reddederek Allah’a imana etmeye, daha sonra içlerinden bu çağrıya kulak verenleri arınıp-temizlenmeye davet etmişler ve canlarını tırnaklarına takarak gece-gündüz onların arınması için çaba harcamışlardır. A Kur’an-ı Kerim, Hz. İbrahim’in Kâbe’yi yaparken şöyle dua ettiğini bizlere anlatır: “Rabbimiz! İçlerinden onlara bir peygamber gönder; onlara âyetlerini okusun, kitabı ve hikmeti öğretsin ve onları (her türlü kötülükten) arındırsın. Şüphesiz, sen mutlak güç sahibisin, hüküm ve hikmet sahibisin.” (Bakara, 129) Burada İbrahim aleyhisselam, inşâ etmiş olduğu Kâbe civarında bir peygamber gönderilmesini ve gönderilecek bu peygamberin şu üç vasfa sahip olmasını Allah’tan istemektedir: 1- İnsanlara âyetleri okumak, 2- Onlara kitabı ve hikmeti öğretmek, 3- Onları her türlü kötülükten arındırmak. Rabbimiz, onun bu güzel duasını küçük, ama çok önemli bir değiştirme yaparak kabul etmiş ve gerçekten de Kâbe civarında bu sayılan vasıflara sahip olan bir peygamber göndermiş- 58 Ramazan Azığı tir. Evet, o peygamber, âlemlere rahmet olan Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem’dir. Rabbimiz şöyle buyurur: “O (Allah), ümmî (Araplara), içlerinden, kendilerine âyetlerini okuyan, onları temizleyip arındıran ve onlara kitabı ve hikmeti öğreten bir peygamber gönderendir. Hâlbuki onlar, bundan önce apaçık bir sapıklık içinde idiler.” (Cuma, 2) Rabbimiz bu ayette, ümmî Araplara gönderdiği peygamberini tıpkı Hz. İbrahim’in istediği şekilde üç vasıfla vasıflandırmıştır. Buna göre o peygamber: 1- İnsanlara âyetleri okuyan, 2- Onları her türlü kötülükten arındıran ve 3- Onlara kitabı ve hikmeti öğreten bir peygamberdir. Bu şekilde Allah celle celaluhu, Hz. İbrahim’in duasını kabul ettiğini fiilî olarak göstermiştir. Lakin burada –üstte de dediğimiz gibi– Hz. İbrahim’in yapmış olduğu duada küçük bir değiştirme yapmış ve adeta onun duasını tashîh edip düzeltmiştir. Dikkat ederseniz Bakara sûresi 129. ayette zikredilen vasıflarda “kötülükten arındırma” en son sırada, yani üçüncü sırada yer alırken, Cuma sûresi 2. ayette bu vasıf öne alınmış ve bu şekilde, arınmanın, kitap ve hikmetin öğretilmesinden önce ve öncelikli olduğu gerçeği vurgulanmıştır. Burası çok önemli ve üzerinde dikkatle durulması gereken bir noktadır. Demek ki bir insanın arınması, Allah katında onun kitap ve hikmet öğrenmesinden daha önemli ve daha önceliklidir. Ramazan Azığı 59 Sahi, arınma olmadan ve kötü vasıflardan kurtulmadan okunacak Kur’an’ın, öğrenilecek sünnetin ve elde edilecek ilmin ne faydası olacaktır ki? Arınmaksızın ve kötü vasıflardan kurtulmaksızın öğrenilecek bilgiler insanda ya kibir ya gurur ya da kendini beğenme olarak açığa çıkacak ve ona, hayırdan çok şer kazandıracaktır. Peki, böylesi bir durumda öğrenilen bilgi fayda mı yoksa zarar mı getirmektedir? Elbette fayda değil, zarar getirmektedir. O zaman bizim ilim öğrenmeden, kitabı ve sünneti etraflıca tahlil etmeye geçmeden önce arınmamız; kalbimizi, dilimizi ve bedenimizi her türlü manevî maraz ve hastalıklardan kurtarmamız gerekmektedir. İşte Cuma sûresi 2. âyet aslında bize bunu anlatmaktadır. Bu ayeti dikkatlice düşündüğümüzde Allah’ın, bizim böyle bir sıralamaya dikkat etmemizi, yani önce arınıp ardından kitabı ve sünneti öğrenmemizi istediğini görmekteyiz. Bu da arınmanın Allah katında ne kadar önemli bir iş olduğunu anlatmaya yeter ve artar bile! “Arınan (tezkiye sahibi) kimse mutlaka kurtuluşa emiştir.” (A‘lâ, 14) “Kim arınırsa, ancak kendisi için arınmış olur. Dönüş ancak Allah’adır.” (Fâtır, 18) “Her kim de O’na salih ameller işlemiş bir mü’min olarak varırsa, işte onlar için en yüksek dereceler, içinden ırmaklar akan, ebediyyen kalacakları Adn cennetleri vardır. İşte bu, arınanların mükâfatıdır.” (Tâ-hâ, 75, 76) 60 Ramazan Azığı Bu nedenle Müslümanların, tezkiye diye tabir edilen “arınmaya” son derece önem vermeleri, özellikle de bu ay içerisinde buna daha çok dikkat etmeleri gerekmektedir. Nelerden Arınmalıyız? Bir insanın arınması gereken ilk konu elbette ki şirk, küfür ve nifak gibi sahibini ebedî cehenneme dûçar eden şeylerdir. Kişi, eğer bu tür hastalıklardan arınmaz ve onları işleme noktasında kendisini muhafaza etmezse, ebedî cennet saadetini kaybetmesinin yanı sıra ebedî cehennem şekâvetini de hak edecektir. “Her kim Allah’a şirk koşarsa, Allah ona cenneti kesin surette haram kılmıştır. Onun barınağı da ateştir. Zalimler için hiçbir yardımcı yoktur.” (Mâide, 72) Bundan dolayı kişinin her şeyden önce kendisini İslam’ın “şirk” ve “küfür” dediği inançlardan, sözlerden ve amellerden koruması, şayet kendisinde bunlardan bir şey varsa bundan da hemen nefsini arındırması gerekmektedir. Konunun detayına girmeden öne şunu vurgulamamızın faydalı olacağını düşünüyoruz: Kişinin arındırması ve tezkiye etmesi gereken en önemli uzvu öncelikle “kalbi”dir. Çünkü kalp, tıpkı “kap” gibidir. Kap temiz olursa içerisine konulan şey de temiz olur; kap pis olduğunda içerisine konulan şey de doğal olarak pis olacaktır. Kaba bir şeyler koymadan önce nasıl ki onu temizlemek gerekiyorsa, kalbe bir şeyler koymadan önce de aynı şekilde onu temizlemek gerekir. Kalp ile azaların örneği, padişahla askerlerin örneği gibidir. Bu durumda kalp, padişaha; diğer organlar askere benzer. Eğer padişah düzgün olursa, askerler de düzgün olur; yok eğer Ramazan Azığı 61 padişah bozuk olursa askerler de bozuk olur. Bu nedenle işe öncelikle padişah makamında olan kalbin ıslahı ile başlanmalıdır. Çünkü kalp ıslah olmadan vücudun diğer organlarının ıslah olması asla söz konusu olmaz. Bu gerçeğe Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şu sözüyle işaret etmiştir: “Dikkat edin! Şüphesiz bedende bir et parçası vardır ki, o doğru olduğunda tüm beden doğru olur, eğer o bozuk olursa tüm beden bozuk olur. Dikkat edin, o et parçası kalptir!”36 Efendimizin bu sözü, kalp ile organlar arasındaki sıkı bağlantıyı net bir biçimde ortaya koymaktadır. Eğer azalarımızı ıslah edip arındırmak istiyorsa işe evvela kalp ile başlamalı, onu düzelterek diğer organlarımızın düzgün olmasına zemin hazırlamalıyız. İbn-i Kayyım merhumun belirttiği üzere, kalpler kısım kısımdır. Kalp vardır, sağlıklıdır. Kalp vardır, hastadır. Kalp vardır, ölüdür. Sağlıklı kalp, şirk, küfür, haram ve Allah’ın razı olmadığı her türlü inanç, söz ve amelden uzak duran, Allah’ın emir ve yasaklarına riayet etme noktasında asla gevşek davranmayan, istek ve hırsla bunlara sarılmaya özen gösteren; nasihate kulak veren, öğütlerden yararlanan ve kendisini hastalandırmaya çalışan her türlü marazdan alabildiğine sakınan “selîm” kalptir. Hasta kalp, Allah’ın razı olmadığı inanç, söz ve amellerden kimi zaman uzak durup kimi zaman duramayan, Allah’ın emir ve yasaklarına riayet etme noktasında git-geller yaşayan ve nasihatlerden bazen etkilenip bazen etkilenmeyen “sakîm” 36 Buhârî rivâyet etmiştir. 62 Ramazan Azığı kalptir. Mutlaka tedaviye tabi tutulması ve bir an önce arındırılması gerekmektedir. Bu yapılmadığında ölmesi an meselesidir. Ölü kalp, Allah’ın razı olmadığı her türlü inanç, söz ve amele içerisinde hiçbir sıkıntı duymadan rahatlıkla düşen, emir ve yasaklarına muhalefette asla endişe taşımayan; nasihate kulak vermeyen, öğütten faydalanmayan, itaate yanaşmayan, boyunduruk altına girmeyen ve hayat belirtileri kalmamış “meyyit” kalptir. Kalpler içerisinde en tehlikeli olanı budur ki, bu kalbe –Allah’ın dilemesi müstesna– hidayet gelmesi söz konusu değildir. Ama şunu da unutmamak gerekir ki, Allah ölüleri ve ölmüş olan her şeyi diriltebilen “el-Muhyî” dir. Dilediğinde ölmüş olan kalpleri de diriltebilir. İşte arınma yolunda ilerlemek isteyen bir insanın, her şeyden önce kalbinin durumunu tespit etmesi ve kalbinin saymış olduğumuz bu kısımlardan hangisine dâhil olupolmadığını belirlemesi gerekmektedir. Bunu yapmadan arınma yoluna girmesi ona zaman kaybettirmekten başka bir işe yaramayacaktır. Kalbin arındırılması ve tezkiye edilmesi gereken birçok hastalığı vardır. Kibir, gurur, ucup, haset, çekememezlik, kin, nefret, kasvet… Tüm bunlar, arındırılmaya ve tezkiye edilmeye ihtiyaç duyan hastalıklardır. Bir insanın bunları tedavi edebilmesi için öncelikle hastalığının adını koyması ve sıkıntısının ne olduğunu tespit etmesi gerekmektedir. Hastalığını tespit edemeyen birisinin onu tedavi etmesi nasıl mümkün olabilir ki? Bu nedenle işe öncelikle buradan başlanmalı ve hastalıkların tespit edilmesi öncelenmelidir. Kişinin arındırması ve tezkiye etmesi gereken diğer bir Ramazan Azığı 63 uzvu da “dili”dir. Dil, Allah Rasulü sallallahu aleyhi ve sellem’in bizler hakkında en çok korktuğu şeylerdendir. Sahabeden Sufyan b. Abdillah radıyallahu anh der ki: Bir gün Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’e: – Ey Allah’ın Rasulü! Hakkımda korktuğunuz şeylerin en tehlikelisi nedir? diye sordum. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem mübarek dilini tutarak: – İşte budur, buyurdu.37 Dil, yine Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in ifadesi ile “İnsanları yüzükoyun cehenneme sürükleyen temel şey”38dir. Kişi, dili sayesinde kimi zaman üstün makamlar, yüksek dereceler elde ederken, kimi zaman da bu derece ve makamları bir anda ayaklar altına alabilmektedir. Söz vardır, insanın hürmet görmesini sağlar. Söz vardır, sahibinin itibarını da beraberinde alıp götürür. Bazen ocakların sönmesine, yuvaların yıkılmasına sebep olan dil, bazen de bir harbin önünü alacak kudrete sahiptir. Boşuna dememişler: “Söz ola kese savaşı, söz ola kestire başı” diye... Dil, kullanmasını ve sahip çıkmasını bilmeyenler için bir felaket sebebi olduğu gibi, kullanmasını bilen ve nasıl sahip çıkılacağını becerebilenler için de bir mutluluk vesilesidir. İnsan dilinin hasat ettiği şeylerden hesaba çekilecektir. Eğer mahsulü iyi ise kâr edecek; kötü ise zarar edecektir. İşte bu gibi nedenlerden dolayı onu terbiye ve tezkiye etmek en öncelikli görevlerimizdendir. 37 Tirmizî rivâyet etmiştir. Ahmed b. Hanbel ve Tirmizî’nin rivâyet ettiği bir hadisin bir parçasıdır. 38 64 Ramazan Azığı Dilin tezkiyesi ile alakalı birçok husus vardır. Bunların başında gıybet, boş konuşma, gevezelik, laf taşıyıcılık, yalan, iftira ve sövmek gibi şeyler gelir. İşte bir Müslümanın, özellikle de bu mübarek ayda, dilinden sâdır olan bu tür kötü işleri nihayete erdirmesi ve dilini onlardan arındırarak tezkiye etmesi gerekmektedir. Hayvan Eti Ye, İnsan Eti Yeme! Müslümanların şu çağda gıybet hastalığından artık kurtulmaları kaçınılmaz bir hal almıştır. Elbette ki her dönemde bu hastalıktan kurtulmak gerekli olmuştur; ama hiçbir dönem, şu yaşadığımız dönem gibi İslam kardeşlik hukukunu yitirmiş olmadığından, bu dönemde bu hastalıktan kurtularak kardeşliğimizin yeniden sağlam temeller üzerine tesis edilmesi daha da bir önem kazanmıştır. Şunu hiç hatırımızdan çıkarmamamız gerekir ki, şayet bu yaraya bir an önce neşter vurulmaz ve İslam davetçileri tarafından gerekli tedavi yolları insanlara öğretilmezse hiç şüpheniz olmasın ki, kardeşliklerimiz bitecek, ilişkilerimiz zedelenecek ve aramızda fitne tohumları yeşerecektir. Görüyoruz; etrafta hep kardeşlerinin etini yiyen, ağızlarından yemiş oldukları lâşenin iğrenç kokusu yayılan, kâfirler hakkında olmadığı kadar onlar hakkında konuşan ve her tarafta falanca veya filanca Müslümanın gıybetini yapan Müslümanlar(!) gezmektedir. Bunlar hiç Allah’tan korkmazlar mı? Hiç hesap vereceklerini düşünmezler mi? Yaptıkları şeyin en menfûr işlerden olduğunu bilmezler mi? Ramazan Azığı 65 Bu tür insanlara Selef’in önde gelen simalarından birisi olan Sufyan b. Uyeyne ile tıpkı kendileri gibi Müslümanları eleştirip duran bir zat arasında geçen şu konuşmayı hatırlatmak istiyoruz. Belki de etkilenir ve gıybeti terk etme noktasında kendilerine ilham kaynağı bulmuş olurlar. Adamın birisi Sufyan b. Uyeyne’nin yanında Müslümanların gıybetini yapıyor ve onları eleştiriyormuş. Sufyan rahimehullah, adamın bu eleştirilerini duymuş, dayanamayarak adama: – Acaba doğuda hiç kâfirlerle cihad ettin mi? diye sormuş. Adam: – Hayır, demiş. – Peki ya batıda? Adam yine: – Hayır, demiş. – Güneyde? – Hayır. – Kuzeyde? – Hayır. Bu cevapları alan Sufyan rahimehullah adama: “Allah’ın düşmanları elinden bu kadar emin. Sus da, biraz da Müslümanlar dilinden emin olsunlar!” demiş... Allah için söylüyorum hiç bir şey yapamıyorsak bari kardeşlerimizin eti ile ağzımızı kokutmayalım. Hele âlimlerimizin etlerini ağzımıza hiç almayalım. Çünkü onların eti kalbi öldürecek kadar zehirlidir! Allah, bizleri ve sizleri bu amansız hastalıktan korusun. 66 Ramazan Azığı Gıybet konusunda birçok Müslümanın, yeterli düzeyde bir bilgiye sahip olmadığı gözlemlediğimiz diğer bir gerçek! Birçok Müslüman, kardeşleri aleyhinde konuştuklarında onlarda olan şeyleri konuştukları için bunun gıybet olmayacağını düşünmekteler. Oysa bu, gıybetin ta kendisidir. Ebû Hüreyre radıyallâhu anh anlatır: Bir gün Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem ashabına: – Gıybet nedir, bilir misiniz? diye sordu. Ashab: – Allah ve Resûlü daha iyi bilir, dediler. Bunun üzerine sallallâhu aleyhi ve sellem: – Gıybet, din kardeşini hoşlanmadığı bir şey ile anmandır, buyurdu. Ardından: – Söylenen ayıp, eğer o kardeşimde varsa, o zaman ne dersiniz? diye soruldu. Bunun üzerine Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem: – Eğer söylediğin şey onda varsa gıybet etmiş olursun; yoksa o zaman ona iftira etmişsin demektir, diye cevap verdi.39 Gıybet hakkında bizzat Rasûlullah tarafından yapılan bu tanımdan anladığımıza göre gıybet; bir kardeşimizde var olan ve dillendirildiğinde hoşlanmadığı bir hasleti, kendi zatının bulunmadığı ortamlarda anmamız ve dile getirmemizdir. İşte gıybet budur! Bunun haricinde bir şeyi ona nispet etmemiz ise, iftiradır ki, bu ondan da beterdir ve Allah korusun insandan adalet vasfını düşürür. Müslümanların gıybet konusunda düşmüş oldukları bir diğer hata da, önceden arkadaşlarının yüzüne söylemiş oldukları 39 Müslim rivâyet etmiştir. Ramazan Azığı 67 bir kusuru, sırf yüzüne söylemiş olmalarından ötürü her yerde çok rahatlıkla dillendirmeleri ve “Ben bunu yüzüne de söylemiştim!” diyerek onları ağızlarına sakız etmeleridir. Oysa şunu iyi bilmek gerekir ki, bir insanın kusurunu yüzüne söylemiş olmak, gıyabında onun arkasından konuşmayı asla helal kılmaz. Sonuçta hakkında konuşulan kimse bu sözleri duyduğunda yine rahatsızlık duyacak ve konuşan kimse hakkında iyi şeyler düşünmeyecektir. İşte bu da gıybetin önemsenmeyen bir boyutudur. “Gıybet Olmasın Ama…” diye başlanılan cümleler de aslında gıybetin ta kendisidir. Şunu unutmamak gerekir ki, bir Müslümanın razı olmayacağı şeyleri gıyabında konuşmak, ne niyetle olursa olsun, hangi amaçla yapılırsa yapılsın gıybet kapsamındadır.40 Farklı ifadelerle ve çeşitli kelime oyunlarıyla yaptığımız işi kamufle etmeye çalışmamız, asla sonucu değiştirmeyecek ve bizi günaha düşmekten kurtarmayacaktır. Alâ külli hal, bizim hem gıybetten hem de iftira olabilecek şeylerden son derece uzak durmamız gerekmektedir. Özellikle de Ramazan’da bu hassasiyetimizi daha da artırmalı ve alabildiğine bu kötü vasıflardan kendimizi uzak tutmalıyız. Bu Ayda Boş Konuşma! Dilin tezkiyesi ile alakalı bir diğer husus, boş konuşmaların terkidir. Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurur: “Susan kurtulur.”41 40 Bundan sadece birkaç husus istisna edilmiştir ki, bu da bazı zarurî hallerdir. Zarurî haller üzerine genel hükümlerin bina edilmeyeceği herkesin malumudur. 41 Silsiletu’l-Ehâdîsi’s-Sahîha, 536. 68 Ramazan Azığı “Kim bana iki çenesi arasındaki (dili) ile iki budu arasındaki (üreme) organını koruma sözü verirse, ben de ona cennet sözü veririm.”42 Bir Müslüman kendisine cennet kazandırmayıp cehennemden uzaklaştırmayan her türlü sözden ve her türlü konuşmadan sakınmalı, uzak durmalıdır. Bu da dilin tezkiyesinde olmazsa olmazlardandır. Biz “dili korumak” dediğimizde bununla dili, kötü, faydasız ve cennete götürmeyen boş şeylerden korumayı kastediyoruz. Bazılarının anladığı gibi mutlak surette konuşmaktan korumayı kastetmiyoruz. Zaten bu, İslam’da yasaklanmış işlerdendir. Eğer bizim “dili korumak” sözümüzle kastımız mutlak surette dili konuşmaktan alıkoymak olsaydı, o zaman hakkı söylemek, İslam’ı tebliğ etmek, davette bulunmak ve iyiliği emredip kötülükten men etmek gibi Allah’ın razı olduğu işler de buna dâhil olurdu ki, bu durumda ortada dinin tebliği ve karşılıklı nasihatleşme diye bir şey kalmazdı. Bizler, bazı sûfiler gibi mutlak anlamda “ben dilimi korumakla görevliyim” diyerek sorumluluklarımızdan kaçamayız. Çünkü Allah bu ümmete dillerini korumalarını emretmenin yanı sıra, emr-i bi’l-maruf ve nehy-i ani’l-münker görevini yerine getirmelerini de emretmiş ve onlara ancak bu sayede hayırlı ümmet olacaklarını bildirmiştir.43 Müslümanlar bir araya geldiklerinde lak lak yaparak, sağdan soldan konuşarak, saatlerini katlederek değil; Allah’ı ve peygamberini gündem ederek, kendilerine âhirette fayda sağ42 43 Buhârî rivâyet etmiştir. Bkz. Âl-i İmrân Sûresi, 110. ayet. Ramazan Azığı 69 layacak işler konuşarak ve gidişatlarını değerlendirerek vakitlerini geçirmelidirler. Oturmalardaki muhabbetlere kulak verildiğinde bizlerin dünyayı fethetmesi için daha çooook mesafe kat etmesi gerektiğini anlamak zor değildir. Kâfirler bile, bilmem kaç yıl sonrasının planlarını yaparlarken, Müslümanların bilmem hangi toprağını ele geçirmenin hazırlıklarıyla uğraşırlarken, İslamî camianın daha hâlâ futbol ve günümüz siyaseti gibi iki büyük saçmalığı konuşmaları, bunlarla vakit kaybetmeleri, bizlerin uyutulduğunun en büyük delillerindendir. Sövmek Fasıklıktır! Dikkat edilmeyen ve önemsenmeyen diğer bir dil afeti de “sövmek”tir. Sövmek, İslam şeriatında haram kılınmıştır. Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurur: “Müslümana sövmek fısk, onunla çarpışmak ise küfürdür.”44 Görüldüğü üzere bu hadiste Efendimiz sallallâhu aleyhi ve sellem sövmeyi açıkça fısk, yani fasıklık olarak adlandırmıştır. Bundan dolayı Müslümanlara söven bir insan en asgari şartlarda fasık ismini alır ki “İmandan sonra fısk ismi ne kötüdür!” (Hucurât, 11) Sövmenin caiz olmadığını ortaya koyan bir diğer delil de şu hadistir: Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem: “Bir kimsenin kendi ana-babasına sövmesi büyük günahlardandır” buyurdu. Ashâb-ı Kirâm “Ya Rasûlallah! İnsan hiç kendi ana-babasına söver mi? diye sual etti. Bunun üzerine Rasûlullah sallallâhu aleyhi ve sellem: “Evet, tutar birinin babasına söver, o da onun babasına 44 Buhârî rivâyet etmiştir. 70 Ramazan Azığı söver. Birinin anasına söver, o da onun anasına söver (böylece kendi ana-babasına sövmüş olur) buyurdu.45 Bu hadiste Efendimiz sallallâhu aleyhi ve sellem, sövmeyi kebâirden, yani büyük günahlardan saymıştır. Dolayısıyla Müslümanın, gerek anne-babasına, gerek Müslüman kardeşlerine, gerekse diğer tüm insanlara sövmesi büyük bir günahtır. Hele bir de “falanca çocuğu” gibi laflarla nispette bulunması –şayet o insan öyle değilse– iftira kapsamına girer ki, bu da ayrı bir suçtur. İslamî bir devlette olsa 80 sopa yemesini ve şehadetinin kabul edilmemesini gerekli kılar. Bu gün etrafımıza baktığımız zaman –özellikle de kavga veya dövüş anında– bir tutam sakalı olan insanların bile bazen sövdüğünü, etrafa küfürler savurduğunu görebilmekteyiz. Oysa İslamî görünümü olan bir insanın, hayatının her alanında İslamî kurallara riayet etmesi ve asla insanların yanlış anlamalarına neden olacak söz ve davranışlarda bulunmaması gerekmektedir. İslamî görünümü olan bir insan her hangi bir nedenle şayet bir kavgaya karışacak olsa, ondan beklenen sövmesi değil, tekbir getirmesi, estağfirullah çekmesi ve buna benzer zikirlerle tepkisini göstermesidir. Sakin iken herkes düzgün konuşur. Önemli olan sinirler gırtlağa dayandığı zaman Allah’ı razı edecek sözler söyleyerek düzgün konuşabilmektir. Bunu becerebiliyorsak işte o zaman gerçek İslam kıvamını yakalamışız demektir. Özellikle Ramazan’da sinirler –maalesef– tavan yapmakta, insanlar, çok daha fazla sakin olmaları gerektiği halde adeta 45 Müslim rivâyet etmiştir. Ramazan Azığı 71 sinir küpüne dönmektedir. İşte bu ayda Efendimizin şu sözü kulağımızın küpesi olmalıdır: “Oruç (kötülüklerden koruyan) bir kalkandır. Sizden biriniz oruçlu olduğunda sakın ha kötü sözler konuşmasın, cahillik yapmasın. Eğer birisi kendisiyle didişmeye ve sövüşmeye kalkarsa, ben oruçluyum, ben oruçluyum, desin (ona iltifat etmesin).”46 İnsanlar bizlere sataştığı zaman sövmek bir yana oruçlu olduğumuzu hatırlatarak onların cahilliklerinden yüz çevirmeliyiz. Bunu yaparsak inşâallah Ramazanımız daha bir anlam kazanacaktır. Sigaradan Arın! Bu ayda arınmamız gereken en önemli şeylerden birisi de ümmeti sarmalamış amansız bir hastalık olan “sigara”dır. Bir insan, Rabbinin rızası için sabahtan akşama kadar eğer sigara içmeyebiliyorsa, yine O’nun rızası için akşamdan sabaha kadar da içmeyebilir. Bu, derdi Rabbinin rızası olan bir Müslüman için muhal bir şey değildir. Yeter ki hedefe O’nun rızasını yerleştirsin… Şunu tekrar hatırlatmakta fayda var ki, bu mübarek ay, bizlere birçok güzel hasleti kazandıran bir ay olmasının yanı sıra, bizden birçok kötü hasleti bıraktıran bir aydır aynı zamanda. İçerisinde sadece oruç tutulan bir ay değildir; bununla birlikte, iyi kazanımlar elde ettiren ve kötü alışkanlıkları bıraktıran bir aydır. Müslümana sabrı, tevekkülü ve direnmeyi öğrettiği gibi, gerektiğinde Allah için kendisini tutmasını, nefsine hâkim olmasını da öğretir. Bu nedenle Ramazan bir “eğitim” ve “terbiye” ayıdır. Akşama kadar Rabbinin rızası için yemesi46 Buhârî rivâyet etmiştir. 72 Ramazan Azığı ni, içmesini, şehvetini ve bilumum arzu ve isteklerini terk eden bir Müslüman, istese bu iradesini oruç dışına da taşıyabilir ve sırf Rabbinin rızası için sigara gibi, haramlığında dünya âlimlerinin hemen tamamının ittifak ettiği bir kötü alışkanlığı terk edebilir. Bu ona ilk etapta zor olsa da, bu ayda sabrı ve direnmeyi öğrendiği için Allah’ın yardımıyla imkânsız değildir. Yeter ki, bunu istesin ve irade etsin. Bunu isteyip irade etti mi, artık karşısında Allah’tan gayri duracak hiçbir şey yoktur Müslümanın. Şunu unutmamak gerekir ki, Allah’a “zor” diye bir şey yoktur. Allah için her şey, ama her şey kolaydır. O diledi mi artık ortada zorluktan söz etmek olmaz. “Bu, Allah’a hiç de zor değildir” (İbrahim, 20) Bu nedenle Müslüman “Sigarayı bırakmak bana zor geliyor” dememelidir. Çünkü onun Rabbine zor gelen hiçbir şey yoktur. Önemli olan, Rabbinin kolay kılmasına sebep olacak amelleri tespit etmesi ve samimiyetle onları yapmasıdır. Bunu becerdiğinde Allah’ın yardımını önünde bulacak ve inşâallah kötü alışkanlığından kurtulacaktır. İşte buraya kadar anlattıklarımız arınma ve tezkiye noktasında oldukça dikkat edilmesi gereken şeylerdendir. Bunlara Ramazan ayında özellikle ve daha çok hassasiyet göstererek riayet etmemiz gerekir. Kim bilir belki bizim bu çabalarımız Allah katında kabul görecek ve ömrümüzün geri kalan günleri tıpkı Ramazanımız gibi olacaktır? Ne mutlu bu ayda arınmayı başarabilenlere! RAMAZAN “SABIR” AYIDIR A llah’ın bize ikramda bulunduğu bu değerli ay, yıl içerisinde en çok sabır göstermemiz gereken aydır. Çünkü bu ayda gerek açlık ve susuzluğa, gerek insanların yanlış davranışlarına ve gerekse ibadetleri artırmaya karşı ayrı bir sabır ortaya koymamız gerekmektedir. Bu nedenle daha Ramazan girmeden önce nefislerimizi ciddî bir antrenmana tabi tutmalı ve evveliyatında zor, ama muazzam mükâfata hâiz olan bu amele onları alıştırmalıyız. Ta ki bu sayede Ramazan içerisinde karşılaşacağımız zorluklar bizleri yıldırmasın. Sabır, Kur’an ve Sünnette bizlere bildirilen tüm faziletli amellerin tâcıdır. Çünkü hiçbir ibadet, içerisinde sabır olmadan icrâ edilemez. Hangi ibadete bakarsanız bakın, onun pratiğe dökülmesinin temelinde mutlaka sabrın yattığını görürsünüz. İşte bundan dolayı sabır, ibadetler içerisinde kendisine en çok sevap verilecek ameldir. Hiçbir amel sabra verilen mükâfat kadar karşılık görmeyecektir. Sabrın Karşılığı “Bi Ğayri Hisâb”dır. 47 Burada çok önemli bir hususa temas etmek istiyorum ki, kişi bunu iyi kavradığı zaman sabra bakışı değişecek ve bu faziletli amele olan duyarlılığı kat be kat artacaktır. Malum olduğu üzere İslam’da bütün ameller en asgari şartlarda “10” ile çarpılır. Yani kişi hangi ameli işlerse işlesin, o amelin mükâfatı kendisine on ile çarpılarak verilecektir. 47 Yani sabır, hesapsız mükâfatlandırılacaktır. 74 Ramazan Azığı Örneğin kişi 1 TL infak etmişse o, onun hanesine 10 TL olarak kaydedilecektir. Daha sonra kişinin ihlâs ve samimiyetine göre bu sayı artırılarak “700”e kadar çıkarılmakta, hatta daha da artırılmaktadır. Bu, Kur’an ve Sünnetin ortaya koyduğu bilinen bir hakikattir. Rabbimiz şöyle buyurur: “Kim bir iyilik yaparsa, ona ‘on’ katı vardır. Kim de bir kötülük yaparsa, o da sadece o kötülüğün misliyle cezalandırılır ve onlara zulmedilmez.” (En‘am, 160) “Mallarını Allah yolunda harcayanların durumu, yedi başak bitiren ve her başakta yüz dane bulunan bir tohum gibidir. Allah, dilediğine kat kat verir. Allah, lütfu geniş olandır, hakkıyla bilendir.” (Bakara, 261) Rasûlullah sallalâhu aleyhi ve sellem şöyle buyurur: “Bütün iyilikler (en az) on misliyle mükâfatlandırılacaktır.”48 Rasûlullah sallalâhu aleyhi ve sellem, Allah Teâlâ’nın49 şöyle buyurduğunu bize bildirmiştir: “Allah Teâlâ iyilik ve kötülükleri takdir edip yazdıktan sonra bunların iyi ve kötü oluşunu şöyle açıkladı: Kim bir iyilik yapmak ister de yapamazsa, Allah bunu yapılmış mükemmel bir iyilik olarak kaydeder. Şayet bir kimse iyilik yapmak ister sonra da onu yaparsa, Allah o iyiliği ‘on’ mislinden başlayıp ‘yedi yüz’ misliyle, hatta kat kat fazlasıyla yazar. Kim bir kötülük yapmak ister de vazgeçerse, Allah bunu mükemmel bir iyilik olarak kaydeder. Şayet 48 Buharî, Ebu Davut, Tirmizî ve İmam Malik rivâyet etmiştir. Bu tür ifadeler, hadis literatüründe “Kudsî Hadis” diye adlandırılmaktadır. 49 Ramazan Azığı 75 insan bir kötülük yapmak ister sonra da onu yaparsa, Allah o fenalığı sadece bir günah olarak yazar.”50 İşte bu deliller, insanın yaptığı tüm amellerin 10 ila 700 arasında mükâfatlandırılacağını net olarak ortaya koymaktadır. Lakin Kur’an ve Sünnette bize bildirilen öyle bir amel vardır ki, onun mükâfatını ve kişiye kaç katıyla çarpılarak yazılacağını âlemlerin Rabbi olan Allah’tan başka kimse bilememektedir. Melekler bile bu değerli amele nasıl bir karşılık yazacaklarından –tabir yerindeyse– âcizdirler. Evet, o amel “sabır”dır. Rabbimiz bu hakikati şöyle dile getirir: “Ancak sabredenlere mükâfatları hesapsız olarak verilecektir.” (Zümer, 10) Rabbimiz, Kur’an-ı Kerim’de hiçbir amel için böyle bir ifade kullanmamıştır. Hiçbir amelin karşılığının “bi ğayri hisâb/hesapsız” olacağını bildirmemiştir. Ama sabır bundan müstesnadır. Allah sabrı “bi ğayri hisâb” mükâfatlandıracaktır. Sünnette “hesapsız” olarak mükâfatlandırılacak bir amelden daha söz edilmektedir; o da oruçtur. Oruç da tıpkı sabır gibi 10 ile veya 700 ile değil, “bi ğayri hisâb/hesapsız” olarak mükâfatlandırılacaktır. Rasûlullah sallalâhu aleyhi ve sellem, şöyle buyurur: “Bütün iyilikler (en az) on misliyle, (en çok) yedi yüz misliyle mükâfatlandırılacaktır. Ancak oruç böyle değildir. (Allah buyur- 50 Buhârî ve Müslim rivâyet etmiştir. 76 Ramazan Azığı muştur ki:) Oruç benim içindir; onun mükâfatını ancak ben vereceğim”51 Bütün bu anlattıklarımızdan şu sonuç çıkmaktadır: İslam’da her amel 10 ile 700 arasında karşılık görecektir; ama “oruç” ve “sabır” bundan müstesnadır. Ama siz de takdir edersiniz ki, orucu oruç yapan ve ona bu mükâfatın verilmesini sağlayan yegâne unsur yine “sabır”dır. Dolayısıyla sabır benzeri olmayan bir ameldir. O halde ey Müslüman; bu ayda daha bir sabırlı, daha bir tahammüllü ol! Kendini kontrol etmeyi bil! Şayet sen bunu başarabilirsen, orucundan daha çok lezzet alacak ve ona verilecek mükâfatı, kalemlerin yazamayacağı, mürekkeplerin kâfi gelmeyeceği ve meleklerin takdir edemeyeceği kadar büyütmüş olacaksın! O Halde Nedir Sabır? Sabır, birçok insanın zannettiği gibi “beklemek” değildir. Aksine sabır; direnmek, mukâvemet göstermek ve aktif bir şekilde tahammül etmek, demektir. Her ibadetin olduğu gibi, sabrın da bir takım şartları, riayet edilmesi gereken kaçınılmaz kuralları vardır. Sabır, ancak şu şartlarla birlikte beklenirse “sabır” olur; aksi halde beklemekten öteye geçmez: 1) Sabır, Allah için olmalı, Allah emrettiği için yapılmalıdır. Allah, göz ardı edilerek ortaya konulan beklemelere sabır denmez. Bu nedenle çaresizlikten veya elden bir şey gel- 51 Buharî, Ebu Davut, Tirmizî ve İmam Malik rivâyet etmiştir. Ramazan Azığı 77 mediğinden dolayı beklemenin52 adı “sabır” değildir. Dolayısıyla Ramazan’da oruç tutan bir Müslümanın “Bu orucu Rabbim bana emretti, ben sırf bu nedenle oruç tutmalı ve buna dayanmalıyım” diyerek yaptığı ibadetin Allah için olduğunun farkına varması gerekmektedir. 2) Sabredilmesi gereken işe karşılık Allah’tan şikâyet eden ve isyana varan cümleler sarf edilmemelidir. Yani örneğin oruç tutan bir insanın “Allah’ım, oruç vaktini keşke biraz daha kısa tutsaydın!” gibi sözler sarf etmemesi gerekmektedir. Bu tür sözler, orucu iptal etmesinin yanı sıra, insanın imanını da iptal edebilir. Bu nedenle çok tehlikelidir. 3) Sabır, gereken anda olmalıdır. İş bittikten ve zorluk gittikten sonra ortaya konan sabır, sabır değildir. Efendimiz sallalâhu aleyhi ve sellem, sabrın zorlukla karşılaşılan ilk anda olması gerektiğini ifade ederek bu şartı bizlere öğretmiştir. Sabır, ‘sabrederim’ demekle olacak bir şey de değildir. Sabır için çaba gerekir, gayret gerekir; her şeyden öte ciddî bir irade gerekir. Bir insan bu sayılanları yaparsa ancak sabır ehli olup karşılaştığı problemlere mukâvemet gösterebilir. Bunlar olmadan ‘sabrederim’ demekle problemlere göğüs germesi asla olacak bir şey değildir. Çünkü “el-mücerreb, lâ yücerreb.” Yani denenen bir şeyi bir daha denemeye gerek yoktur. Tarih boyu hiçbir insan sabrı bu şekilde temennilerle elde etmiş değildir. 52 Unutmamak gerekir ki, hayvanlar da bazen çaresizliklerinden dolayı beklerler; hem de uzun uzun… Bizleri hayvanlardan farklı kılan “niyetlerimiz”dir. Onlarda aç durur, biz de… Ama bizler Rabbimizin emrinden dolayı aç durduğumuzu idrak ederek onlardan ayrılırız. Niyeti Allah rızası olmaksızın ve “insanlar ne der” kastıyla sözüm ona oruç tutan bir insanın bu noktada hayvandan farkı kalır mı? 78 Ramazan Azığı Peygamber Efendimiz sallalâhu aleyhi ve sellem de sabrın ancak tedribatla, antrenmanla, çaba ve gayretlerle kazanılacağını bildirmiştir. O, şöyle buyurur: “Kim dilenmekten çekinir, iffetli davranırsa, Allah onun iffetli kılar. Kim tok gözlü olmak isterse, Allah onu başkalarına muhtaç olmaktan kurtarır. Kim de sabretmeye gayret ederse, Allah ona sabır verir. Hiç bir kimseye, sabırdan daha hayırlı ve büyük bir lütuf verilmemiştir.”53 Altı çizili yeri dikkatle okursak görürüz ki, sabırlı olmak için çaba harcamak zarurîdir. Çaba harcamadan, gayret göstermeden ve kendimizi zorlamadan sabırlı olamayız. Bu, asla mümkün değildir. Efendimiz sallalâhu aleyhi ve sellem’in “Kim de sabretmeye gayret ederse, Allah ona sabır verir” sözü tersinden düşünüldüğü zaman54 sabretmeye gayret etmeyenlere Allah’ın sabır vermeyeceği ve onları sabır ehli kimselerden kılmayacağı anlaşılmaktadır. İslam âlimlerinin belirttiğine göre bu ve benzeri deliller, insan yapısının terbiye edilebileceğinin, alıştırma ve antrenmanlarla bazı hasletlerin değiştirilebileceğinin en büyük göstergelerindendir. Yeter ki insan bu noktada gevşek davranmasın, ihmalkâr olmasın… Bu anlatılanların yanı sıra Müslümanın, sabır ehli kimselerden olabilmesi ve sabrı kendisinde meleke haline getirebilmesi için bol bol Allah’a dua etmesi, sabrı artırmasına yardımcı olacak kitaplar okuması, Selef-i Salihîn’in biyografilerini 53 54 Buhârî ve Müslim rivâyet etmiştir. Buna usûl ilminde “mefhûm-i muhâlif” denilir. Ramazan Azığı 79 araştırması ve tevhid akidesine sahip sabır ehli insanlarla oturup-kalkması gerekmektedir. Bunları titizlikle yerine getirdiğinde inşâallah kendisi de onlar gibi sabırlı olacaktır. Nelere Sabredeceğiz? Sabrın değerini ve nasıl sabır ehli olunabileceğini özetle anlattıktan sonra, bu ay içerisinde nelere sabır göstermemiz gerektiğini kısaca zikredebiliriz: 1- Özellikle şu yaz günlerindeki açlık ve susuzluğa, 2- İnsanı tahrik eden şehevî duyguların azgınlığına, 3- Sahur ve iftarlarda bizi insanlıktan çıkaracak kadar aşırı yemek isteğine, 4- Geceleri daha iyi değerlendirmeye engel olan aşırı uykuya, 5- İnsanlardan görebileceğimiz dengesiz söz ve davranışlara, 6- İftara yakın yoğunlaşan aşırı trafiğe, 7- Kötü hasletleri terk etme noktasındaki zorluklara, 8- İş yerlerinde ve çarşılarda mazeretsiz olarak alenen oruç yiyen sapıklara… Bu saydıklarımız, sabredilmesi gereken şeylerden sadece bazılarıdır. Burada şunu bir kere daha hatırlatmak istiyoruz ki, bu ay içerisinde sabredilecek şeyler, diğer aylarda sabredilecek şeylerden kat be kat daha fazladır. Bu nedenle Müslümanın, özellikle de oruçtan kaynaklanan zorluklar nedeniyle sabır kalesine daha çok sığınması gerekmektedir. 80 Ramazan Azığı Trafik Canavarı Olma! Bu ay içerisinde sabretmemiz gereken şeyler, sayılmayacak kadar çoktur ki, bunların bir kısmına biraz önce işaret etmeye çalıştık. Ama burada bir konuya temas edeceğiz ki, bu artık ümmetin bir kısmının, özellikle de büyük şehirlerde yaşayan Müslümanların imtihanı haline dönüşmüş ve belki de sabır listesinin baş taraflarında yerini almıştır. Evet, bu imtihan “trafik”tir! Esef vericidir ki, bu ay içerisinde direksiyon sallayan ve bir sebeple trafikte olan kimi Müslümanlar, bazen canavar kesiliyor, trafik canavarının bile yapamayacağı bazı onulmaz yaralar açabiliyorlar! Bazen öyle bir duruma düşüyorlar ki, başka zaman isteseler de yapamayacakları birçok acîp ve garip tavırları, ne hikmetse şeytanların zincire vurulduğu o güzelim ayda yapabiliyorlar! Subhânallah! Hani sabır ayıydı bu ay! Hani insanları affetme, kusurları görmeme, hataları bağışlama ayıydı! Hani nefislere ve nefsin kötü telkinlerine hâkim olma ayıydı! Hani bizi kızdıranlara “Ben oruçluyum!” diyebilme iradesini gösterme ayıydı! Ne oldu, nere gitti Nebiyy-i Ekrem’in tavsiyeleri? En çok affetme erdemini göstereceğimiz bu günlerde insanların hata ve kusurlarından dolayı onlarla rahatlıkla kavga edebiliyor, onların densizliklerine maalesef ağıza alınmayacak küfür ve hakaretlerle karşılık verebiliyoruz. Ne çabuk unuttuk davetçi olduğumuzu! Ne çabuk unuttuk kimliğimizle insanlara mesaj sunduğumuzu! Ne çabuk Ramazan Azığı 81 unuttuk Allah’ın davetini bu insanlara götürmekle sorumlu olduğumuzu! Bütün bu önemli hakikatleri ayaklar altına alıyor, bir sinir uğruna toplumun cahilleri gibi tavırlar sergiliyoruz! Sebebi sorulunca da “sigarasızlık başıma vurdu!” diyebiliyoruz? İnnâ lillahi ve innâ ileyhi raci‘ûn. Bakın, bizler, her şeyimizi kaybedebiliriz; malımızı, makamımızı, evladımızı… Evet, her şeyimizi… Ama bizler asla onurumuzu, İslamî duruşumuzu ve halka götürmekle mükellef olduğumuz davet şuurunu kaybedemeyiz. Asla unutamayız bu sorumluluğumuzu! Bu nedenle, bunca sakalımız ve bunca İslamî tavırlarımızla trafiğe çıktığımızda insanlarla, cahillerin yatığı gibi asla ağız dalaşına, tartışmaya ve kavgaya girmemeliyiz. Davamızdan, izzet, şeref ve haysiyetimizden ödün vermeden ihlâs ve dik duruşumuzla olayı çözmeyi bilmeli ve insanlara “Bu ne güzel bir Müslüman!” dedirtmeyi becermeliyiz. Bunu yaptığımızda inşâallah hem problem yaşadığımız o insanın kalbini kazanacak hem de trafikte “canavar” olmaktan kendimizi kurtaracağız. “Ey iman edenler! Sabredin, (sabır konusunda) birbirinizle yarışın ve (Düşmandan gelebilecek saldırılara karşı) sınırlarda nöbet bekleyin. Ve Allah’tan korkup sakının ki, kurtuluşa erebilesiniz.” (Âl-i İmrân, 200) Ne mutlu dava şuurunu, sinirinin önüne geçirmeyi becerebilenlere! Ne mutlu sabır kalesine sığınarak şeytanın ok ve mızraklarından kendisini koruyabilenlere! RAMAZAN “TAKV” AYIDIR B u ay Kur’an okuma, kötülüklerden arınma ve sıkıntılara sabretme ayı olmasının yanı sıra bir de her türlü günahtan korunma ayı, yani “takvâ” ayıdır. İnsan gayret edip çabalasa, bu ay içerisinde diğer aylarda yakalayamadığı bir takvâ kıvamını yakalayabilir. Çünkü oruç, insanın takvâsını artıran en üstün amellerdendir. Zaten Rabbimiz, orucu farz kılmasının gerekçesini, insanları daha takvâlı olmaya sevk etmesine bağlamıştır. Rabbimiz şöyle buyurur: “Ey iman edenler! Oruç, sizden öncekilere farz kılındığı gibi, takvâ sahibi olmanız için size de farz kılındı.” (Bakara, 183) Bu ayet, orucun insanı takvâlı kıldığının en büyük delilidir. Bu, vakıada da böyledir. İnsan Ramazan ayında yeme ve içmesine “dur!” dediği için bedeni ve nefsi harekete geçiren arzular bakımından bir sükûnete uğrar. Bu da onu daha fazla günahlardan uzak durmaya sevk eder. İnsanın şehvetini kamçılayan en önemli şeylerden birisi “mide doluluğu”dur. Mide dolu olduğu zaman şehvet artar, arzular çoğalır, istekler doruğa ulaşır. Mide boş olduğunda ise bunlar en asgari düzeye iner ve insanı tahrik eden unsurlar za- 84 Ramazan Azığı yıflar. İşte bu nedenle oruç tutmanın şehveti kırma yönünde büyük bir etkisi vardır. Bu gün yapılan araştırmalar, Ramazan ayı içerisinde suç işleme oranının hissedilir düzeyde azalmakta olduğunu ve insanların oruç tuttuğu zaman gerek şehevî anlamda gerekse diğer yönleriyle daha sakin olduklarını ortaya koymaktadır. Bu da Ramazan’ın faziletin ortaya koyan diğer bir noktadır. İşte bu açlık hissi, bizleri daha da sakin yapmakta ve Rabbimizin yasakladığı şeylere olan rağbetimizi en az seviyeye düşürmektedir. Bu da, takvâya oldukça yardımcı olan bir husustur. Takvâ Nedir? Takvâ kelimesi sözlük itibariyle “korunmak, sakınmak, uzak durmak” gibi anlamlara gelmektedir. Takvâ sahibi kimseye, sakınılması gereken şeylerden sakındığı ve uzak durduğu için “muttakî/sakınan” denilir. İbn-i Receb el-Hanbelî rahimehullah şöyle demiştir: “Takvâ, kulun kendisi ile korkup sakındığı şey arasına, kendisini ondan koruyacak bir engel koymasıdır.”55 Bu tanım, takvâ kelimesini son derece güzel ifade etmektedir; zira Allah’tan sakınan kullar, Allah’ın azabından korktukları için kendilerini ondan koruyacak amelleri aralarına bir engel ve bir set yaparlar ve böylelikle Allah’ın azabından korunmuş olurlar. İşte bu sakınmanın ilk adımıdır. Istılahta ise takvâ için birçok tanım yapılmıştır. Bazıları onu “Şüpheli şeyleri terk etmek” şeklinde tarif ederken, bazıları 55 Câmiu’l-Ulûm ve’l-Hikem, 1/158. Ramazan Azığı 85 da “Allah’ın emirlerine bağlanıp yasaklarından uzak kalmak” şeklinde tarif etmiştir. Ama aslına bakıldığında bu son tanım takvânın birebir tarifi değildir; çünkü Allah’ın emirlerine bağlanıp yasaklarından uzak kalmak, takvâlı veya takasız her Müslümanın ortak görevidir. Takvâyı bu şekilde tanımlayanlar, takvânın bunlardan bağımsız olamayacağını düşündükleri için lâzımî manasıyla tefsir etmişlerdir. Kimi âlimler de takvâyı “hassas ve dikkatli olmak, teyakkuz da bulunmak” şeklinde tarif etmişler ve bunu Hz. Ömer ile Ubeyy b. Ka‘b radıyallahu anhuma arasında geçen şu konuşma ile delillendirmişlerdir. Ömer radıyallahu anh, Ubeyy b. Ka‘b’a “Takvâ nedir?” diye sorar. Ubeyy radıyallahu anh, bu soruya: – Ey müminlerin emiri! Hiç dikenli bir yola girdin mi? diye başka bir soruyla karşılık verir. Ömer radıyallahu anh: – Evet, girdim, der. Ka’b radıyallahu anh: – Peki, ne yaptın? diye sorar. Ömer radıyallahu anh: – Diken batmasın diye tüm gayretimi ortaya kodum, ayağıma bakıp adımımı bir ileri bir geri attım, diye karşılık verir. Bu cevabı alan Ubeyy radıyallahu anh: – İşte takvâ budur, der.56 Hz. Ali radıyallahu anh’ın tanımı ise şu şekildedir: “Allah’tan korkmak, az ile yetinmek ve yolculuk gününe hazırlık yapmaktır.” Bu tanımlar içerisinde hangisi baz alınırsa alınsın neticede her biri insanı dinde son derece dikkatli, duyarlı, hassas ve 56 Edebu’d-Dünya ve’d-Dîn, sf, 98; Delîlu’l-Vâiz, 1/ 63. 86 Ramazan Azığı Allah’tan sakınma merkezli bir yaşayışa sahip olmaya sevk etmektedir; bu da son derece güzeldir. Takvânın Değer ve Kıymeti Takvâ Kur’an ve Sünnette ısrarla üzerinde durulan faziletli amellerin ilklerindendir. Takvânın değer ve fazileti anlatmakla bitmez; lakin biz şu başlıklarda takvânın değer ve faziletini kısaca anlatmaya çalışacağız. Takvâ, Allah’ın tüm insanlığa vasiyetidir. Takvâ, hem önceki hem de sonraki milletlere, yani tüm bir beşeriyete Allah’ın vasiyetidir. Rabbimiz şöyle buyurur: “Sizden önce kendilerine kitap verilenlere de, size de ‘Allah’a karşı gelmekten sakının/muttaki olun’ diye vasiyette bulunduk.” (Nisa, 131) Allah, kullarına karşı en merhametli ve onların hayrını en çok isteyen Zât olarak, başka bir şeyi değil de sadece bu ameli onlara vasiyet ediyorsa, bu, o amelin Allah katında ne kadar büyük ve değerli olduğunu göstermesi bakımından yeterlidir. Takvânın değeri hakkında başka bir nass olmasaydı, bu nass onun faziletini ispat etme noktasında yeter ve artardı bile! Takvâ, Rasûlullah’ın bizlere vasiyetidir. Takvâ, Allah’ın vasiyeti olduğu gibi Rasûlullah’ın da vasiyetidir aynı zamanda. O, şöyle buyurur: “Sizlere takvâyı (Allah’tan gereği gibi korkup sakınmayı) tavsiye ediyorum.”57 57 Ebu Davut ve Tirmizî rivâyet etmiştir Ramazan Azığı 87 “Rabbiniz’den korkup sakının/muttaki olun, beş vakit namazınızı kılın, ramazan orucunu tutun, mallarınızın zekâtını verin, yöneticilerinize itaat edin Rabbinizin cennetine girersiniz.” 58 Bir başka hadisinde de şöyle buyurur: “Haramlardan sakın/onlara karşı takvâlı davran insanların en âbidi olursun. Allah’ın sana verdiğine razı ol, insanların en zengini olursun. Komşuna iyilik et, mümin olursun. Kendin için sevip arzuladığını insanlar için de sevip arzula, Müslüman olursun. Fazlaca gülme, çünkü fazla gülmek kalbi öldürür.”59 Takvâ Selef-i Salihîn’in de ilk tavsiyesidir. Ebu Bekir es-Sıddîk radıyallahu anh, ilk hutbesinde şöyle demiştir: “Size Allah’tan korkup sakınmayı (takvâyı), O’nu layık olduğu şekliyle övüp yüceltmeyi, ümitlerinizi korkuyla mezc etmenizi ve Allah’tan isterken ısrarla istemenizi tavsiye ederim…” Ömer radıyallahu anh, oğlu Abdullah’a şöyle yazmıştır: “Ben sana Allah’tan korkup sakınmayı (takvâyı) tavsiye ediyorum, çünkü kim ondan korkup sakınırsa, o, onu korur... ” Ömer b. Abdulaziz radıyallahu anh bir adama şöyle yazmıştır: “Sana Allah’tan korkup sakınmayı (takvâyı) tavsiye ediyorum; zira Allah, ondan başkasını kabul etmez, ancak onun ehline merhamet eder ve ancak onunla mükâfatlandırır, Onunla öğüt verenler çoktur; fakat onunla amel edenler azdır. Allah bizi de seni de müttakilerden eylesin.” Bir adam Yunus b. Ubeyd’e: 58 Tirmizî rivâyet etmiştir. Tirmizî, rivâyet etmiş, Elbânî “hasen” olduğunu belirtmiştir. Bkz. Sahihu Süneni’t-Tirmizî, 2305. 59 88 Ramazan Azığı – Bana tavsiyede bulun, dedi. Bunun üzerine Yunus b. Ubeyd rahimehullah adama: – Sana Allah’tan korkup sakınmayı (takvâyı) ve ihsan üzere olmayı tavsiye ediyorum; çünkü Allah, takvâ sahipleri ve ihsan sahipleriyle beraberdir.”60 Takvânın Mertebeleri Takvâ, Kur’an ve Sünnette şirke karşı, günahlara karşı ve kişiyi Allah’ın sevgisinden uzaklaştıran işlere karşı olmak üzere “üç” mertebede ele alınmıştır. 1- Şirk ve küfre karşı takvâ. Bu mertebelerin ilki, kişinin şirk ve küfre karşı göstereceği takvâdır. İnsanın şu dünyada sakınması gereken ilk şey, zaten budur; çünkü bundan sakınmadan ebedî cennet mutluluğunu elde etmek asla mümkün değildir. İşte takvânın bu kısmı herkese farzdır ve hiçbir kimse bundan müstağni değildir. Muaz b. Cebel radıyallahu anh şöyle demiştir: “Kıyamet günü bir münadi: – Muttakîler nerede? diye seslenir. Onlar: – Muttakîler kimlerdir? diye sorarlar. Münadi şöyle cevap verir: – Onlar şirkten ve putlara ibadet etmekten sakınan ve ibadetlerini yalnız Allah için yapanlardır.”61 2- Büyük ve küçük günahlara karşı takvâ. 60 61 Tüm bu nakiller için bkz. Camiu’l-Ulûm ve’l-Hikem, sf. 160. Camiu’l-Ulûm ve’l-Hikem, sf. 159. 89 Ramazan Azığı Takvânın ikinci mertebesi, kişinin haramlardan ve haramların altında kalan diğer günahlardan sakınmasıdır. Bu da her insanın yapması zorunlu ve farz olan işlerdendir. İbnu’lMu’tezz bir şiirinde bunu çok güzel ifade etmiştir: “Günahın küçüğünü de terk et, büyüğünü de, Takvâ zaten budur işte! Dikenli yolda gördüklerinden sakınan biri gibi yürü, Küçük günahlardan hiç birisini basite alma! Çünkü dağlar küçücük taşlarından meydana gelir.” 3- Kişiyi Allah’tan ve Allah’ın sevgisinden uzaklaştıran şeylere karşı takvâ. Takvânın üçüncü mertebesi, insanı Allah’tan ve Allah’ın sevgisinden uzaklaştıran işlere karşı gösterilen takvâdır ki, bu, takvânın zirvesi ve en üst noktasıdır. Bunu birkaç örnekle izah edelim. Mesela bir insanın helal olan bir işle meşgul olması Allah’ın müsaade ettiği bir şeydir. Aynı zamanda insanın kendisini Allah’a yaklaştıracak kadar ilim de tahsil etmesi gerekmektedir. Böylesi bir durumda kişinin, dünyanın süsünden ve güzelliğinden vazgeçerek ihtiyaç fazlası rızkını terk etmesi ve bu süre zarfında kendisini, Allah’a yaklaştıracak ilmi tahsil etmeye yöneltmesi, takvânın zirvesidir. Bir örnek daha verecek olursak; mesela uyku mubah olan işlerdendir. Azının veya çoğunun herhangi bir yasaklaması yoktur. Ama uykunun fazlası, insanı hayırlı işlerden alıkoyacağı için kişinin, onun fazlasını Allah’ın dinine daha fazla hizmet etme adına terk etmesi, takvânın zirvesindendir. 90 Ramazan Azığı Bu şekilde misalleri çoğaltmak mümkündür. Allah’ın asıl olarak bizden istediği takvâ, işte bu tür bir takvâdır. Rabbimiz şöyle buyurur: “Ey iman edenler! Allah’tan hakkı ile korkup sakının.” (Al-i İmran, 102) Allah’ın velî kulları hep böyledir. Onlar sakınılması gereken her şeyden hakkı ile sakınan kimselerdir. Rabbimiz, Kur’an-ı Kerim’de onları anlatırken şöyle buyurur: “Bilesiniz ki, Allah’ın veli kullarına hiçbir korku yoktur, onlar üzülmeyeceklerdir de. Onlar iman eden ve sakınan insanlardır. Dünya hayatında da, ahirette de onlar için müjde vardır. Allah’ın sözlerinde hiçbir değişme yoktur. İşte bu büyük başarıdır. (Yunus, 6264) Dikkat edilirse ayet-i kerimede onların mutlak anlamda sakındıkları ifade edilmiş; ama neden, hangi şeylerden, ne tür işlerden sakındıkları belirtilmemiştir. Yani daha orijinal bir ifade ile “yettekûn/sakınırlar” fiilinin mefûlü hazf edilmiş, zikredilmemiştir. Peki, bu bize neyi ifade etmektedir? İslam âlimleri bunu şu şekilde cevaplandırmışlardır: Meful hazf edildiğine göre bu, onların, sakınılması gereken her türlü şeyden sakındıkları anlamına gelir. Yani onlar şirkten, haramdan ve içerisinde şüphe olan her türlü şeyden sakınır, uzak dururlar. Bu da onların takvânın zirvesine eriştiklerini gösterir. İşte bir Müslümanın ne yapıp edip dinde bu kıvamı yakalaması ve dinini takvânın zirve ve doruklarında yaşaması gerekmektedir. İşte Ramazan ayı bunun için en ideal fırsattır. 91 Ramazan Azığı Kişi bu ayda nefsinin ve şeytanın hegemonyasından belirli oranda kurtulacağı için takvâsını en üst noktalara çıkarabilir. Hem günahlardan, hem de Allah’ın sevmediği söz ve amellerden uzak durarak muttaki kullar zümresine dâhil olabilir. Ama unutmamak gerekir ki bu sözle olacak bir şey değildir. Kişinin bu kıvama gelebilmesi ve takvâyı kendisinde meleke haline getirebilmesi için evvela bol bol Allah’a dua etmesi, takvâsını artırmasına yardımcı olacak kitaplar okuması, Selefi Salihîn’in takvâ öykülerini araştırması ve takvâ ehli insanlarla oturup-kalkması gerekmektedir. Bunları yerine getirdiğinde inşâallah kendisi de onlar gibi takvâ ehli bir kul olacaktır. Biz son olarak Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem’in takvâ ile alakalı olarak yapmış olduğu iki duayı aktararak, Ramazan ayında ezberleyerek Rabbine yaklaşacağın bir ameli işlemene yardımcı olmaya çalışacağız. Allah bizi ve seni inanç, söz ve amellerinde takvâ sahibi olan kullarından eylesin. İşte Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in takvâ ile alakalı iki duası: َّكافَّوالْ ِغ كن َّ لَّالْهُدك ىَّ كوال ُّت كقىَّ كوالْ كعف ك َّاللَّهُ ََّّمَّا ِ ّ َّنَّ َأ ْسأَ ُ ك ِ “Allah’ım! Senden hidâyet, takvâ, iffet ve gönül zenginliği isterim.”62 كيَّ كم َّْنَّ كز ََّّكهكا َُّ ْ سَّتك ْق كواهكاَّ َأن ْتكََّّ كو ِلُّيُّ كاَّ كو كم ْو كالهكاَّ َأنْتكََّّخ َّ ِ تَّن ك ْف َِّ اللَّهُ ََّّمَّأ “Allah’ım! Nefsime takvâsını ver. Sen onun velisi ve mevlâsısın ve Sen onu arındıracakların en hayırlısısın.”63 62 63 Müslim rivayet etmiştir. Müslim rivayet etmiştir. RAMAZAN “CÖMERTLİK” AYIDIR amazan ayı, cömertliğimizin ve el açıklığımızın zirve yaptığı ay olmalıdır. Müslüman her ayda cömert olmak ve gerek sair insanlara, gerekse yakınlarına iyilikte bulunmak zorundadır. Ama onun bu vasfı Ramazan’da daha da fazla öne çıkmalı ve Allah yolunda elini cebine götürmeyi daha çok bilmelidir. R Eli açık olma, Allah yolunda mal verme, infakta bulunma ve başkalarına gönüllü olarak harcama yapma gibi anlamlara gelen cömertlik, Kur’an’ın da ısrarla üzerinde durduğu ahlakî bir vasıftır. Bu vasfa sahip olanlar, Kur’an tarafından övgü ile anılmış, kendilerinden güzellikle söz edilmiştir. Rabbimiz şöyle buyurur: “Kim nefsinin cimriliğinden korunursa işte onlar kurtuluşa erenlerin ta kendileridir.” (Teğâbun, 16) Müslüman, “vermeye” kendisini alıştırmalı ve “Veren elin, alan elden daha üstün olduğunu”64 aklından çıkarmamalıdır. Allah celle celaluhu, cömert olan, ikramda buluna ve insanlara bir şeyler vermeyi adet edinen kullarına, kendi lütfundan daha fazla vereceğini ve verdiklerinin yerini mutlaka başka bir şeyle dolduracağını vaad etmiştir. Bu konudaki şu müthiş ayeti hatırlıyor musun? “De ki: “Şüphesiz, Rabbim rızkı kullarından dilediği64 Müslim rivâyet etmiştir. 94 Ramazan Azığı ne bol bol verir ve (dilediğine) kısar. Allah yolunda her ne harcarsanız, Allah (eksilen o malın yerini) dolduracaktır. O, rızık verenlerin en hayırlısıdır.” (Sebe, 39) Ebû Hüreyre radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem Allah Teâlâ’nın şöyle buyurduğunu bizlere anlatmıştır: “Ey âdemoğlu! (Benim için) infak et ki, sana da infak olunsun!”65 Yine Ebû Hüreyre radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurmuştur: “Her sabah iki melek iner. Biri: — Allah’ım! Malını harcayana malının karşılığını ver (eksilen yerini doldur), der. Diğeri de: — Allah’ım! Cimrilik edenin de malını telef et, diye dua eder.”66 Bu güzel vasfın zıddı “cimrilik”tir. Cimrilik, Allah yolunda harcama yapmaktan geri durmak, malı başkalarıyla paylaşmaktan hoşlanmamak ve eli sıkı olmak, demektir. Bu tür kimseler Rabbimiz tarafından kınanmış ve bu davranışlarının kendileri için hayır olmadığı ifade edilmiştir. Rabbimiz şöyle buyurur: “Allah'ın, kendilerine lütuf ve kereminden verdiklerini (harcamada) cimrilik gösterenler, sanmasınlar ki o, kendileri için hayırlıdır; tersine bu onlar için şerdir/kötüdür. Cimrilik ettikleri şey de kıyâmet gününde 65 66 Buhâri rivâyet etmiştir. Buhârî rivâyet etmiştir. Ramazan Azığı 95 boyunlarına dolanacaktır. Göklerin ve yerin mîrâsı Allah'ındır. Allah, bütün yaptıklarınızdan haberdardır.” (Âl-i İmrân, 180) Cimrilik, Kur’an ve Sünnette müminlerin değil, daha çok kâfirlerin vasfı olarak ön plana çıkmaktadır. Çünkü mümin asla cimri olamaz! Kardeşleri sıkıntı içerisinde iken rahat bir hayat süremez! Onlar aç iken kendisi tok yatamaz! Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurur: * “Allah yolunda cihad ederken çıkarılan toz ile cehennem dumanı bir kulda asla birleşmez. İman ile cimrilik mü’min bir kimsenin kalbinde asla bir arada bulunmaz!”67 * “Mümin bir kimsede iki özellik bir arada bulunmaz: Cimrilik ve kötü ahlak.”68 *“Düzenbaz, yaptığı iyiliği başa kalkan ve cimri olan Cennete girmeyecektir.”69 Cimriliği kötüleyen şu hadisleri de dikkatlice okumanı ve bu hasletin ne kadar kötü bir şey olduğunu daha iyi anlamanı isteriz: * “Cimrilikten sakınınız. Çünkü cimrilik, sizden önceki milletleri helâk etmiştir.”70 * “İnsanda bulunan en şerli şey aşırı cimrilik ve şiddetli korkudur.”71 67 Nesâî rivâyet etmiştir. Tirmizî rivâyet etmiştir. 69 Tirmizî rivâyet etmiştir. 70 Müslim rivâyet etmiştir. 71 Ebû Dâvud rivâyet etmiştir. 68 96 Ramazan Azığı * “Cimri kişi Allah’a uzak, cennet’e uzak, insanlara uzak ve cehennem ateşine yakındır.”72 * “Cimrilikten sakının. Zira cimrilik, sizden önce yaşayan insanları, birbirini boğazlamaya ve dokunulmaz haklarını çiğnemeye götürmek sûretiyle perişan etmiştir.”73 Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem “cimri” diye bilinmekten çok korktuğu için, kendisinin cimri olmadığını “Ben cimri değilim”74 diyerek gerektiğinde ashabına bile hatırlatmaktan geri durmamıştır. Onun sık sık yaptığı dualardan birisi de cimrilikten Allah’a sığınmaktır. “Rabbim! Cimrilikten, tembellikten, çok yaşlanıp bunamaktan, kabir azâbından, deccâlin oyununa gelmekten, hayatın ve ölümün getireceği huzursuzluktan sana sığınırım”75 Müslüman bir kulun, Allah’ın kendisinde görmek istediği ahlak ile ahlaklanması gerekmektedir. Allah’ın biz kullarında görmek istediği en önemli ahlak ilkelerinden birisi, hiç şüphesiz “cömertlik”tir. Cömert olmak tüm peygamberlerin ortak özelliklerindendir. İbrahim aleyhisselâm’ın kendisine misafir olarak gelen tanımadığı kimselere hemen bir buzağı takdim ederek ikramda bulunması, bunun en güzel örneklerindendir. Rabbimiz onun bu güzel kıssasını bizlere şöyle anlatır: “(Ey Muhammed!) İbrahim’in ağırlanan misafirleri72 Tirmizî rivâyet etmiştir. Müslim rivâyet etmiştir. 74 Müslim rivâyet etmiştir. 75 Buharî rivâyet etmiştir. 73 Ramazan Azığı 97 nin haberi sana geldi mi? Hani onlar, İbrahim’in yanına varmışlar ve ‘Selâm olsun sana!’ demişlerdi. O da ‘Size de selâm olsun’ demiş, ‘Bunlar tanınmamış (yabancı) kimseler’ (diye düşünmüştü). Hissettirmeden ailesinin yanına gidip, (pişirilmiş) semiz bir buzağı getirdi. Onu önlerine koydu (ve) ‘Yemez misiniz?’ dedi. (Yemediklerini görünce) onlardan İbrahim’in içine bir korku düştü. Onlar, ‘korkma’ dediler ve onu bilgin bir oğul ile müjdelediler…” (Zariyât, 24-28) İbrahim aleyhisselâm’ın onlara “Karnınız aç mı, tok mu?” diye sormadan hemen yemek ikram etmesi, onun cömertliğinin ne kadar zirve olduğunu göstermektedir. Tevhidin imamı olan atamız İbrahim’in dinine tabi olduğunu söyleyen ve “Millet-i İbrahim”in yılmaz bekçileri olduğunu dillendiren biz Müslümanlar, acaba onun bu ahlakından ne kadar nasipdârız? Bunu çok iyi düşünmek gerek! İşte Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem de atası İbrahim’in bu güzel ahlakını sürdürmüş ve elinden geldiğince cömert olmaya gayret etmiştir. Hatta O’nun bu vasfı herkes tarafından onaylanmış, düşmanlarınca bile itiraf edilmiştir. Efendimizin sadece Müslümanlara değil, Müslüman olmayanlara karşı da son derece cömert davrandığı, onların kalbini kazanma adına, sanki malı tükenmek bilmeyen birisinin harcama yaptığı gibi onlara harcama yaptığı hadis kitaplarının sayfalarında gezenler için malumdur. Sıralayacağımız şu rivayetler bu noktada oldukça önemli olup dikkatle okunmaya değerdir. 98 Ramazan Azığı 1- Câbir radıyallahu anh şöyle demiştir: Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’den bir şey istendiği zaman asla “yok” demezdi.76 2- İbn-i Abbas radıyallahu anhuma anlatır: “Allah’ın Rasûlü, insanların en cömerdi ve en iyilikseveri idi. En çok da Ramazan ayında cömertlik gösterirdi. Bu ay bitene dek bu cömertliği sürer giderdi. Çünkü bu ayda Cebrâil ile bir araya gelir ve ona Kur’an’ı arz ederdi. Cebrâil kendisi ile karşılaştığında Allah’ın Râsulü bereket getiren rüzgârlardan daha cömert olurdu.”77 3- Enes radıyallahu anh anlatır: Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, İslâm için kendisinden ne istenirse onu mutlaka verirdi. Hele bir keresinde yanına gelen bir adama iki dağ arasını dolduran bir koyun sürüsü verdi… Adam kabilesine dönünce: “Ey milletim! (Koşun) Müslüman olun. Çünkü Muhammed, fakirlik ve ihtiyaç korkusu duymadan çok büyük ikrâm ve ihsanlarda bulunuyor” dedi. (Hadisin râvisi olan Enes radıyallahu anh diyor ki): Kimileri sırf dünyalık elde etmek için Müslüman olurlardı. Fakat çok geçmeden Müslümanlık onların gözünde, dünyadan ve dünya üzerindeki her şeyden daha değerli hale gelirdi.”78 4- Cübeyr b. Mut’im radıyallahu anh şöyle anlatır: Huneyn Gazvesi’nden dönüşte Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem ile birlikte yürürken bedevi Araplar ganimetin taksimini ısrarla istemeye başladılar. Neticede Rasûlullah’ı semüre ağacının altında durdurdular. Cübbesi ağaca takılıp kaldı. Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem devesini durdurup: “Cübbemi verin bana! Şayet şu gördüğünüz ağaçlar kadar hayvanım olsaydı, onların tamamını size pay76 Buhârî ve Müslim rivâyet etmiştir. Müslim rivâyet etmiştir. 78 Müslim rivâyet etmiştir. 77 Ramazan Azığı 99 laştırırdım. Siz de benim cimri, yalancı ve korkak olmadığımı görürdünüz!” buyurdu.79 5- Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in ailesi bir koyun kesmişlerdi. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bir ara Âişe annemize: — Ondan geriye ne kaldı? diye sordu. Hz. Âişe: — Sadece bir kürek kemiği kaldı, cevabını verdi. Bunun üzerine Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem: — Desene bir kürek kemiği hariç, hepsi duruyor! buyurdu.80 6- Ömer radıyallahu anh anlatır: Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem mal taksimatı yapmıştı. Ben: — Ey Allah’ın Resûlü! Kendilerine mal verdiğiniz şu kimselerden başkaları, o mala daha layıktır, dedim. Bunun üzerine Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem: — Onlar beni iki durumla karşı karşıya bıraktılar: Ya çirkin sözlerle benden mal isteyecekler, vereceğim. Ya da vermeyeceğim bu defa da beni cimrilikle suçlayacaklar. Ben cimri değilim, buyurdu.81 7- Ebu Zerr radıyallahu anh anlatır: Ben Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem ile beraber yürüyordum. O, Uhud dağına bakıyordu. Bir ara: ‘Evimde üç gece kalacak kadar altınım olsun istemem. Ancak üzerimdeki bir borç sebebiyle tek dinarı koruyabilir, geri kalanının da Allah’ın kullarına şöyle şöyle dağıtılmasını emrederdim’ dedi ve elleriyle önüne, sağına, soluna dağıtma işareti yaptı.”82 79 Buhârî rivâyet etmiştir. Tirmizî rivâyet etmiştir. 81 Müslim rivâyet etmiştir. 82 Buhârî rivâyet etmiştir. 80 100 Ramazan Azığı Tüm bu nakillerden, üstte de işaret etmiş olduğumuz gerçeği anlıyoruz: Allah’ın Rasûlü sallallahu aleyhi ve sellem, insanların en cömerdi idi. O, hiç bitmeyecekmişçesine malından harcama yapar, insanlara dağıtır ve bundan zevk alırdı. Ramazan geldiğinde ise bu güzel davranışı kat be kat artar, rüzgârlar gibi coşar –tabir yerindeyse– insanları izzet-i ikrama boğardı. Allah’ın en güzel salât ve selamları O’nun üzerine olsun. İşte O’nun yolundan gittiğini söyleyen bizler de, bu ayda tıpkı O’nun gibi olmalı ve yolunun izlerini takip ederek cömertliğimizle hem ailemize, hem kardeşlerimize, hem de etrafımızdaki fakir insanlara yardımda bulunmalıyız. “De ki: Eğer Allah’ı seviyorsanız bana uyun ki, Allah da sizi sevsin ve günahlarınızı bağışlasın. Çünkü Allah çok bağışlayandır, çok merhamet edendir.” (Âl-i İmrân, 31) Ne mutlu O’nun yolunu takip edenlere! İFTAR VE SAHUR NOTLARI u mübarek ay içerisinde dikkat etmemiz gereken en önemli şeylerin başında, “iftar” ve “sahur” meselesi gelir. İftar ve sahurla alakalı Sünnette bize bildirilen ve ısrarla dikkat etmemiz istenen bir takım konular var ki, maalesef günümüzün bazı Müslümanları bu noktadaki hassasiyetlerini kaybetmiş ve Rasûlullah gibi yapma yerine toplumun gelenek ve göreneklerine göre iftar-sahur yapar olmuşlardır. Oysa bu iki mesele Allah Rasulü sallallahu aleyhi ve sellem’in bu ay içerisinde en çok dikkat ettiği, önemsediği ve B Müslümanların da önemle hassasiyet göstermesini istediği konuların başında gelmektedir. Şimdi bu noktada Allah Rasulü sallallahu aleyhi ve sellem’in dikkat ettiği ve bizlerin de dikkat etmesini istediği bazı şeyleri hatırlatmayı uygun görüyoruz ki, bu sayede kardeşlerimizin iftar ve sahurlarının tıpkı O’nun ki gibi olmasına vesile olmuş olalım… Asla İftarını Geciktirme! İftar konusunda Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in riayet ettiği ve sürekli uygulaya geldiği bir takım sünnetleri vardır. Bunlar kısaca şunlardır: 1- İftarda Acele. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, vaktin girmesinin hemen ardından, akşam namazını kılmadan önce iftar eder ve asla iftar etmeyi namazın sonuna bırakmazdı. 102 Ramazan Azığı “İnsanlar iftarda acele ettikleri, sahuru ise geciktirdikleri sürece hayır üzeredirler.” 83 Efendimizin uygulaması bu şekilde olduğu halde bu gün kardeşler arasında buna muhalif davrananlar vardır. Onlar bu konuda iki kısma ayrılmaktadır: a) Kimisi, iftar etmeden önce hemen namaza durmakta ve orucunu açmayı namaz sonrasına ertelemektedir. b) Kimisi de “Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem önce iftar edermiş” diyerek neredeyse namaz vakti çıkıncaya kadar yemek yemekte ve sofradan kalkmamaktadır. Hâlbuki her iki uygulamada, Allah Rasulü’nün sürekli yapa geldiği amele, yani sünnete terstir. Birinci uygulama, Yahudilerin yaptıklarına benzemektedir ki, asla uygun değildir. İmam Şevkânî şöyle der: “İftarı geciktirmede Yahudilere bir benzeme vardır; çünkü onlar, yıldızlar açığa çıktığı anda iftar ederler. Şeriat sahibi ise, gerek sözlerinde gerekse fiillerinde onlara muhalefet etmeyi bizlere emretmiştir.”84 Onlar, iftarlarını geciktirerek Allah’a yakın olacaklarını zannederlerdi. Oysa bu, bizim şeriatımızda Allah’a yakınlık değil, aksine Allah’tan uzaklaşma sebebidir. Zira Allah kullarına çok şefkatlidir; onların dara düşmelerini istemez. Bu nedenle ibadetin bittiği vakitten sonra ibadetin devam ettirilmesini, kendisine yakınlık değil, emrine muhalefet olacağı için 83 84 Müslim rivâyet etmiştir. Neylu’l-Evtâr, 2/217. Ramazan Azığı 103 uzaklık kabul etmiştir. Neticesinde de iftarı geciktirmeyi bizzat Rasulü’nün dili ile yasaklamıştır. İkinci uygulama ise münafıkların yaptıklarına benzemektedir ki, bu da caiz değildir. Münafıklar, namazları en son vakte kadar kılmaz, vakit daraldığında ise alelacele kılarlardı. Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem’in pak ve temiz sünneti her iki uygulamanın da yanlış olduğunu bizlere bildirmektedir. İşte bu nedenle bizler vakit girdiği anda evvela iftarımızı açmalı sonra namazımızı edâ etmeli ardından da rahatça yemeğimizi yemeliyiz. Bizler, böyle yaparak hem sünnete ittiba etmenin ecrine nail olacak, hem de ağır yemekler yemeden önce atıştırma yapmak iştahı kaçıracağı için az yemenin bir yolunu bulmuş olacağız. Son olarak şunu da hatırlatmak gerekir ki; biz “iftarda acele edilmelidir” derken, bununla kesinlikle birilerinin yaptığı gibi, vakti girmeden önce oruç açmayı kastetmiyoruz. Onlar, bu sünnete riayet edeceğiz derken aşırıya kaçıyor ve vakit tam girmeden oruçlarını açıyorlar Bu, asla caiz değildir. 2- İftarda Dua. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, orucunu açarken dua eder ve bu duanın reddedilmeyeceğini söylerdi. O, şöyle buyurmuştur: “İftar edeceğinde oruçlunun reddedilmeyecek bir duası vardır.” 85 “Şu üç kişinin duası müstecâptır: Oruçlunun duası, zulme uğrayanın duası ve yolcunun duası.”86 85 86 İbn Mâce rivâyet etmiştir. İmam Beyhakî rivâyet etmiştir. 104 Ramazan Azığı O, Allah’ın en sevgili kulu olduğu halde bu durumda dua ediyorsa, biz ümmetinin de o anda dua etmesi ve sünnetine uyarak yolundan gitmesi gerekmektedir. 3- İftar Duası. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in orucunu açarken şu şekilde dua ettiği nakledilmiştir: َّللا َّوقَّ كوثكَّبك ك َّ ُ تَّالْ ُع ُر َِّ َّ كبَّ َّالظ كمأََّّ كوابْتكل َّكذه ك ُ َّتَّ ْ َاْل ْج َُّرَّا َّْنَّشك كَّاء ِ “Susuzluk gitti, damarlar ıslandı ve –inşâllah– ecir sabit ol87 du.” Sened bakımından zayıf88 olduğu söylenen bir rivâyette de şu şekilde dua ettiği nakledilmiştir: َُّكَّ َأفْ كط ْرت َّلَّ ِر ْز ِق ك َّ لَّ ُ ُْصتََُّّ كوعك ك َّكاللَّه كَُّمَّ ك ك “Allah’ım! Senin rızan için oruç tuttum ve senin rızkınla orucumu açtım.” 4- İftar Yiyeceği. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem orucunu, şayet bulabilirse birkaç yaş hurma ile bulamazsa birkaç kuru hurma ile açardı. Onu da bulamayacak olursa birkaç yudum su içer ve bu şekilde orucunu açmış olurdu. Sonrasında da namazına giderdi… Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bu konuda şöyle buyurur: “Sizden birisi iftar edeceğinde hurma ile orucunu açsın; zira o berekettir. Şayet hurma bulamazsa su ile orucunu açsın; çünkü o tertemizdir.”89 87 Ebu Dâvud rivâyet etmiştir. Bazı âlimler zayıf hadisleri ahkâmda delil olarak kabul etmemesine rağmen “fadâil” dediğimiz insanı Allah’a yaklaştıran amellerde delil kabul etmişler ve sübûtu itikad edilmeden onunla amel edilebileceğini söylemişlerdir. Allah en iyisini bilir. 89 Tirmizî rivâyet etmiştir. 88 Ramazan Azığı 105 Biz Müslümanlar da O’nun bu güzel sünnetine uyarak öncelikle hurma ile şayet yoksa su ile oruçlarımızı açmaya özen göstermeli ve bu şekilde bir sünneti ihyâ etmeliyiz. Bununla birlikte bir Müslümanın, bu sayılan şeyleri bulma pozisyonu yoksa herhangi bir şeyle orucunu açması da caizdir. Fakat şunu unutmamak gerekir ki, imkânsızlıklar içerisinde bile sünnete niyet etmek, bizlere ecir kazandıracak ve tıpkı Rasûlullah’a uymuş gibi hanemize sevap yazdıracaktır. Ne mutlu her halükarda sünnete uyma niyetinde olanlara! Sahur Yapmayı İhmal Etme! İftar konusunda olduğu gibi, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in sahur konusunda da riayet ettiği ve riayet edilmesini istediği bazı sünnetleri vardır. Bunlardan en önemlisi sahurda yemek yemek ve sahuru son ânına kadar geciktirmektir. 1- Sahurda Yemek Yemek. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem Ramazan ayında mutlaka sahur yapar ve ashabının da sahur yapmasını isterdi. O, şöyle buyurmuştur: “Sahur yapınız; zira sahurda bereket vardır.” 90 “Bizim oruçlarımızla Kitap ehli’nin oruçları arasındaki fark sahur yemeğidir.”91 “İnsanlar iftarda acele ettikleri, sahuru ise geciktirdikleri sürece hayır üzeredirler.” 92 İrbâd b. Sâriye der ki: 90 Buhârî rivâyet etmiştir. Müslim rivâyet etmiştir. 92 Müslim rivâyet etmiştir. 91 106 Ramazan Azığı Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem Ramazan’da beni sahur ye- meğine çağırdı ve bana: ‘Haydi, şu mübarek yemeğe gel sene!’ dedi.93 Ramazan ayında sahur yapmak O’nun hiç terk etmediği sünnetlerindendir. Onun sünnetini yaşamayı ve yaşatmayı şeref kabul eden biz Müslümanların da, bu sünnete riayet etmesi ve mutlaka sahur yemeği yiyerek O’nun yolundan gitmesi gerekmektedir. Bazı gafillerin yaptığı gibi, uykumuz bölünmesin diye yatmadan önce yemek yiyip ardından sabah namazına kadar uyumamız hem sünnete hem de sağlığımıza terstir. İslam’da asıl itibariyle iftarda değil, sahurda çok yemek makbuldür ki, bu sayede insan hem daha dinç hem de daha dirençli olur. Tabi çok yemek derken, bununla tıka-basa yemeyi değil, insanı rahatsız etmeyecek ve nefes almasını engellemeyecek kadar yemesini kastettiğmizi unutmamak gerekir; zira İslam’da tıka-basa yemek, şartlar ne olursa olsun uygun değildir. İşte bu nedenle bizler Ramazan’da kesinlikle sahur yemeği yemeyi ihmal etmemeli, imkân dâhilinde bir şeyler yiyerek bu sünneti hayata geçirmeliyiz. Bunda, inanın, bizim bilmediğimiz bazı hikmetler, faydalar ve bereketler vardır. Bir Müslüman nasıl olurda bu bereketten kendisini mahrum eder? 2- Sahuru Geciktirmek. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem hem sahurunu geciktirir hem de geciktirilmesini emrederdi. Onun sahuru geciktirmesi, öncelikle biz ümmetine olan şefkatinin bir göstergesidir. İkinci olarak, bedenlerimizin daha dirençli 93 Ebû Dâvud rivâyet etmiştir. Ramazan Azığı 107 bir şekilde oruç tutmasını sağlamaktır. Sahuru geciktirenler, sünnete ittiba etmelerinin yanı sıra, gündüz hem daha dinç, hem de daha dirençli olurlar. Efendimizin uygulaması bu doğrultuda olduğu halde bu gün bazı Müslümanlar hassasiyetlerini yitirmiş olmalarından olsa gerek, bu sünnete muhalefet etmektedirler. Onlardan kimisi “sahuru geciktirmek sünnettir” diyerek vaktin bitmesinden sonra bile hâlâ yiyip-içmeyi devam ettirmekte ve bir sünneti ihyâ edeceğiz derken ibadetlerinden olmakta; kimleri de “ihtiyatlı davranalım” diyerek vaktin çıkmasına saatler kala ağızlarını kapatmaktadır. Bu her iki uç da Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem’in pak sünnetine ve ter temiz uygulamalarına terstir. O, her şeyde olduğu gibi bu konuda da orta yolu tutmuş ve Allah’ın razı olduğu davranışı, bizatihi kendi uygulaması ile biz Müslümanlara öğretmiştir. “Andolsun ki Allah’ın Rasulünde sizin için güzel bir örnek vardır.” (Ahzab, 21) İftar ve Sahur Vakti Hakkında Çok Önemli Bir Uyarı! Bu gün resmî otoritenin belirlediği ve elimizin altındaki mevcut takvimlerde ifade edilen akşamın çıkış, yatsının giriş vakti kesinlikle yanlıştır. Hem de bunun yanlışlığı dört mezhebin ittifakıyladır. Dört mezhebe göre de akşamın bitiş vakti ufuktaki kızıllığın kaybolması iledir. Bu kızıllık kaybolduğunda akşam namazının vakti bitmiş, yatsı namazının vakti girmiş olur. Bu da, güneşin batışından sonra ortalama 45 veya 50 dakika civarında bir süre içerisinde gerçekleşmektedir. 108 Ramazan Azığı Sünnetle belirlenen ve imamların hepsinin ittifak ettiği bu kesin hükme rağmen resmî otorite farklı bir uygulamaya gitmekte ve insanların namazları ile oynamaktadır. Çok zayıf ve tutarsız delillere dayanarak kızıllığı değil, beyazlığı baz alıp akşamın bitiş vaktini bir buçuk saate kadar çıkarmaktadır. Bu asla kabul edilebilecek bir şey değildir. Azıcık fıkıhtan ve güneşin hallerinden anlayan insanlar, bu dediğimizin doğruluğunda zerre miktarı şüphe etmezler. Bu noktada vakitlerin tayini ve bunun Müslümanlara bildirilmesi bu işten anlayan, güvenilir ve ehil Müslümanların üzerine bir vecibedir. Tabi bu hususta bölge faktörü dikkate alınmalıdır. Bir bölgede yaşayan Müslümanlar –şayet varsa– bu işten anlayan ve güvenilirliği sabit olan kimselere giderek vakitleri öğrenmelidirler. Eğer böylesi insanlar yoksa o zaman namazlarını ilk vaktinde kılmaya özen göstererek bu şüpheden uzak durmalıdırlar. Aksi halde Allah korusun namazları sakata girebilir. Özellikle de akşam namazı bu noktada çok önem gösterilmesi gereken bir namazdır. Vakti oldukça kısadır. Üstte de dediğimiz gibi, güneş battıktan sonra 45 veya 50 dakika civarında vakti çıkmaktadır. İşte bundan dolayı iftar ederken çok fazla yemek ve çayla meşgul olup namazı tehir etmemiz uygun değildir. Aksi halde vaktin çıkması gibi bir riskle karşı karşıya kalırız ki, bu durumda namazımızdan olabiliriz. Hele bir de bu durumun farkında olduğu halde akşam namazlarını geciktirenler, onlar daha büyük bir riskin altındadırlar. Akşam namazının bitiş vaktinde olduğu gibi, sahur vaktinin bitişinde de bir hata söz konusudur. Fıkıhtan ve güneşin hallerinden azıcık anlayan insanlar, bu noktada resmî otorite- Ramazan Azığı 109 nin kesin bir şekilde hata ettiğini bilirler. Çünkü resmî otorite, sahur vaktini daha fecr-i sâdık İslam fıkhına göre çıkmadan bitirmektedir. Oysa İslam fıkhında fecr-i sâdık çıkmadan sahur bitmez ve sabah namazı eda edilmez. Ama maalesef bu ülkede İslam’ın, çıplak gözle rahatlıkla tespit edilmesi mümkün olan bu kesin hükmü dikkate alınmamakta ve bilmem hangi kâfir ülkenin belirlediği güneş açıları esas alınarak sahur ve namaz vakitleri tayin edilmektedir. Bu, İslamî açıdan resmî otorite sahipleri için büyük bir suçtur; zira bu şekilde insanların ibadetleriyle oynanmaktadır. Resmî otorite sahipleri, ilahî yasaları hiçe sayan laik bir devletin mensupları olduğu ve bu mübarek yasaları tatbik etmeleri ideolojilerine ters düştüğü için İslam’ın devlete yönelik ahkâmını uygulamamaktadırlar; bunu biliyoruz… Ama şunu da biliyoruz ki, ibadet niteliği taşıyan bazı şeylerde İslam’ı referans alıyor ve onları İslam’ın kurallarına göre düzenliyorlar. Mademki durum böyle, o zaman bu hassas ve mesuliyet gerektiren konuda neden İslam’ın kriterlerini değil de, NASA’yı veya benzeri kâfir kuruluşların verilerini esas alıyorlar? Tamam, şer‘î ahkâmın tatbikini terk etmede Allah’tan korkmuyorlar; bunu anladık. Peki, bütünüyle Allah’la insan arasında olan ve devletin otoritesine en ufak bir zararı dokunmayan(!) bu ibadetin kural ve sınırlarının tayininde İslam’ın esaslarını uygulamayı terk etme noktasında da mı Allah’tan korkmuyorlar? Amerika’yı referans gösterme yerine Türkiye’de bir heyet tayin edilse ve bu heyet İslam fıkhına göre vakitleri belirlese, ne olur? Böyle yapıldığında ne kaybedilir? 110 Ramazan Azığı Size güvenen şu insanların gönülleri rahat etmez mi? Tabi bizim, halkın mağduriyetini göz önüne alarak dillendirdiğimiz bu temenniler beyhudedir ve tamamıyla boşadır. Allah’a hamd olsun ki, biz muvahhidler, onlardan böyle bir beklenti içerisinde değildir; olamazlar da! Zira İslam’ın temel taşlarını yok edenlerden, teferruat sayılan taşları düzeltmelerini beklemek herhalde ahmaklık olur. Rabbimize sonsuz şükürler olsun ki, İslam fıkhı bütün berraklığı ile elimizin arasındadır. İsteyenlerin kolaylıkla ulaşabileceği kadar yakındadır. Ama ona ulaşmak isteyenler nerede?! Son olarak şu noktayı vurgulamak istiyoruz: Bizim, sahur vaktinin resmî otorite tarafından erken bitirilmesiyle alakalı meseleyi dile getirmemizdeki temel gaye, sahurda son âna kadar yemek yemek değildir. Gerçi bu niyet bile kötü olmayıp Sünnette sabit olan ve riayet etmemiz bizden istenen bir husustur. Ama bizim asıl gayemiz, vakit girmediği halde sabah namazı kılmaktan insanları sakındırmaktır. İnsanlar, resmî otorite tarafından belirlenen sahur vaktine göre sabah namazlarını kılacak olsalar, namazları gece namazı sayılacak ve kesinlikle sabah namazı olmayacaktır. Zira İslam fıkhına göre bu durumda vakit girmemiştir. Bilindiği üzere İslam fıkhında namazın şartlarından birisi “vaktin girmesi”dir. Bir insan vakit girmeden namaz kılacak olsa, ne niyetle kılarsa kılsın, o namaz, eda edilen bir namaz sayılmayacaktır. İşte bu nedenle mesele son derece önemlidir. Sahurun bitiş, sabah namazının ise giriş vaktini tayin edemeyen veya tayin eden Müslümanlara ulaşamayan yahut Ramazan Azığı 111 buna imkânı olmayan kardeşlerimize şöyle bir nasihatte bulunmak isteriz: Eğer şüpheniz varsa sahuru, Diyanetin belirlediği vakitte noktalayın ve ağzınızı kapayın. Ama namazı ise mutlaka ortalığın biraz ağardığı zamana tehir edin ki, bu sayede namazınızı en azından vaktinde kılmış olursunuz. Eğer ortalığın birazcık aydınlanmasını beklemeden kılacak olursanız, şüphe ile hareket etmiş olursunuz ki, bu durumda Allah muhafaza namazınızın kabul edilmeme tehlikesi vardır. Meseleyi, bizim hassasiyetimizmiş gibi algılamayın ve mutlaka araştırma yapın. Ve unutmayın ki, bu noktada yapılacak araştırmalar inşâallah Allah indinde “cihad” kabul edilecektir. Allah hepimize, gerçek İslam nizamının hükmederek bu sıkıntıları yerle yeksân edeceği o kutlu günleri görmeyi nasip etsin. (Âmîn) SELEF’İN ORUCUNDAN BİR DEMET ayattaki insanın fitnesinden emin olunmaz. Her an değişmesi ve bozulması muhtemeldir. Son ânına kadar iman ve ihlâsını koruma garantisi yoktur. Ama bizden önce takdire şâyan bir hayat sürdürmüş “sâlih” insanlar böyle değildir. Onların fitnesi söz konusu olmaz, saptırmasından söz edilmez, yanlışa sürüklemesi beklenmez; çünkü onlar hayatlarını Allah için yaşamış ve O’nun rızasını her şeyin önünde tutarak hüsn-i hâtime ile yaşamlarını noktalandırmışlardır. Bu fâni dünyadan en güzel şekilde ayrılmak için ellerinden geleni yapmışlar ve biz halef olan insanlara örnek alınacak bir hayat bırakmışlardır. H İşte bu nedenle bu bölümde onlardan bazılarının oruçlarından ve oruç ibadetine verdikleri önemden örnekler vermeye çalışacağız. Bunu yapmamızdaki temel gaye; onların ortaya koymuş olduğu çabanın bizleri şevke getirmesi, himmetimizi artırması ve hayır yarışında bizleri kamçılamasıdır. İnşâallah bu güzîde insanların oruç ibadetine verdikleri önem, bizleri daha da samimi ve ihlâslı bir şekilde oruç tutmaya sevk edecektir. Allah’tan temennim, şimdiden bizleri nasipdâr kılmasıdır. 1- Osman b. Affân radıyallahu anh: Osman radıyallahu anh, oruç tutma noktasında son derece gayretli bir sahabî idi. Onun bu durumu, hayatını gözden geçirenlere hiç de kapalı gelmez. Ebu Nuaym “Hilyetu’l-Evliyâ” 114 Ramazan Azığı adlı eserinde onun hakkında şöyle der: “Gündüzleri cömertlik ve oruçla, geceleri secde ve kıyamla geçerdi.”94 Şehid edildiğinde oruçlu olması, onun bu kutlu ibadete ne kadar önem verdiğinin bir başka göstergesidir. İbn Kesir rahimehullah anlatır: “Osman radıyallahu anh, bir gün sabah namazını kıldırmıştı. Namazını bitirince insanlara yöneldi ve şöyle dedi: — Ben bu gece Ebu Bekir’le Ömer’i rüyamda gördüm. Geceleyin bana gelerek: ‘Ey Osman! Bu gün oruç tut; çünkü iftarını bizim yanımızda yapacaksın’ dediler. Şahit olun ki, ben bu sabaha oruçlu olarak eriştim. Allah’a ve ahiret gününe iman edenlerden, bu evden güvenle ve güven vererek çıkmalarını rica ediyorum… Daha sonra mushafın getirilmesini istedi. Mushafı daha kapatmadan, Kur’an okuduğu halde onu şehit ettiler…”95 2- Ebu Talha radıyallahu anh: Ebu Talha radıyallahu anh, fazilet sahibi sahabîlerden birisidir. O da oruç tutma noktasında son derece azimli ve gayretli idi. Hz. Enes onun hakkında şöyle demiştir: “Ebu Talha, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem zamanında savaş (lara katıldığın)dan dolayı oruç tutmazdı. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem vefat edince ise, ben onun sadece Kurban ve Ramazan bayramlarında oruç tutmadığını gördüm.(yani sürekli oruç tutmaya çalışırdı)”96 94 Hilyetu’l-Evliyâ, 4/55. el-Bidâye ve’n-Nihâye, 7/207. 96 Taberânî rivayet etmiştir. 95 Ramazan Azığı 115 Bu rivayetten, Ebu Talha radıyallahu anh’ın, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in vefatından sonra cihad meydanlarını terk ettiği gibi bir anlam çıkarılmamalıdır; zira Efendimizden sonra gerek Hz. Ebu Bekir, gerekse Hz. Ömer döneminde cihad ettiği sabittir. Hatta İbnu Abdilberr ve İbn Sa‘d’ın aktardıklarına göre, Ebu Talha radıyallahu anh, bir deniz seferinde vefat etmiş, gömülecek bir kara parçası bulunamadığı için tam yedi gün bekletilmiştir. Bu yedi gün içerisinde vücudunda her hangi bir değişim olmamıştır. 3- Abdullah İbn-i Amr radıyallahu anh: Oruç düşkünü sahabîlerden bir diğeri de, Abdullah b. Amr radıyallahu anh’dır. Abdullah radıyallahu anh, sürekli oruç tutmaya çalışır ve şartlar ne olursa olsun oruç tutmayı terk etmezdi. Hatta onun bu tavrı Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem ’in tepkisini çekmiş ve bu kadar oruç tutmasının hem kendisini hem de ailesini ihmal etmesine neden olacağını söylemiştir. Abdullah radıyallahu anh anlatır: Nebî sallallahu aleyhi ve sellem’e benim şöyle dediğim haber verilmiş: “Allah’a yemin ederim ki, yaşadığım sürece gündüzleri muhakkak oruç tutup, geceleri de ibâdet ve tâatle uyanık geçireceğim.” Bunun üzerine Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bana: — Bunları söyleyen sen misin? diye sordu. Ben de kendisine: — Anam babam sana feda olsun, ya Rasûlallah! Evet, ben böyle söylemiştim, dedim. Buyurdular ki: — Sen buna güç yetiremezsin. Hem oruç tut, hem iftar et, hem uykunu al, hem ibadet et. Her aydan da üç gün oruç tut; 116 Ramazan Azığı çünkü her iyiliğe on misli ecir ve sevap vardır. Bu ise bütün zamanını oruçlu geçirmek gibidir. Bunun üzerine ben: — Bunun daha çoğunu yapmaya gücüm yeter, dedim. Peygamber Efendimiz: — O halde bir gün oruç tut, iki gün tutma, buyurdu. Ben: — Ama ben bundan daha fazlasını yapabilirim, deyince Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem: — Öyleyse bir gün oruç tut, bir gün tutma; çünkü bu Dâvûd aleyhisselâm’ın orucu olup, oruçların en ölçülü olanıdır, buyurdular. Yine onun şöyle dediği rivayet edilmiştir: Babam beni soyca üstün bir hanımla evlendirdi. Zaman zaman gelininin yanına gelir gider, ona beni sorarmış. O da dermiş ki: — O ne iyi erkektir, evine geldiğimden beri yatağıma ayak basmadı, ne halde olduğumu da araştırmadı! Vaziyet böyle devam edip gidince, babam durumu Nebî sallallahu aleyhi ve sellem’e anlatmış, Peygamberimiz: — Onu benimle görüştür, buyurmuş. Daha sonra ben, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem ile karşılaştım. Bana: — Nasıl oruç tutuyorsun? diye sordu. Ben de: — Her gün, dedim. Sonra: — Nasıl hatim yapıyorsun? dedi. Ben: — Her gece, diye cevap verdim. Bunun üzerine Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, Ramazan Azığı 117 — Allah’ın Nebîsi Dâvûd’un orucunu tut (bir gün tut, bir gün iftar et), çünkü o insanların en çok ibadet edeni idi. Ayda bir defa da Kur’an’ı hatmet, buyurdu.97 4- Abdullah İbn-i Ömer radıyallahu anhuma: Oruç âşığı bir diğer sahabî de Hz. Ömer’in oğlu Abdullah radıyallahu anh’dır. O da Allah’ın rızasını kazanmak ve kendisini O’nun elîm azabından korumak için gündüzlerini daima oruç tutarak geçirirdi. Abdullah radıyallahu anh’ın âzadlı kölesi Nafi‘, onun oruca olan düşkünlüğünü şu şekilde bizlere nakleder: “İbn-i Ömer, yolculukta oruç tutmaz, mukîm iken de neredeyse oruçsuz gezmezdi.”98 Haccac-ı Zâlim’in zulmüyle şehid edilen büyük İslam âlimi Said b. Cubeyr rahimehullah, vefatı yaklaştığında İbn-i Ömer’in şöyle dediğini söylemiştir: “Dünyada ancak şu üç şeye üzülüyorum: Sıcak günlerin susuzluğuna, gecelerin uykusuzluğuna ve başımıza bela olan şu bâği toplulukla savaşmadığıma.”99 O, “Sıcak günlerin susuzluğu” demekle oruç tutarak susuzluk çekmeyi, “gecelerin uykusuzluğu” demekle teheccüd namazı kılmayı, “bâği topluluk” ile de Haccac-ı Zâlim’i ve avanesini kastediyordu. İşte o, sıcak ve hararetli günlerde susuzluk çekmeyi bu dünyada özlem duyulacak şeylerden saymakla oruca verdiği ihtimamı bir kere daha gözler önüne sermiş oluyordu. 97 Buhârî ve Müslim rivâyet etmiştir. Siyeru’l-A‘lâmi’n-Nübelâ, 3/215. 99 et-Tabakât, 4/185. 98 118 Ramazan Azığı 5- Ebu Ümâme el-Bâhilî radıyallahu anh: Bu mübarek sahabî de oruç hayranı sahabîlerdendir. Onun hayatını anlatanlar şöyle bir rivayete yer verirler ki, bu rivayet bizlere onun ne kadar oruç düşkünü olduğunu ifade etmektedir: “Ebu Ümâme’nin evinde gündüzleri hem kendisi hem de eşi oruçlu olup yemek yapmadıkları için duman tütmezdi. Ancak bir misafir gelirse o zaman evinden duman yükselirdi. Bu durumda insanlar onun evinde misafir olduğunu anlarlardı.”100 Ebu Ümâme radıyallahu anh, misafir geldiği zaman nafile oruç tutmamanın sünnete daha uygun bir davranış olduğunu bildiği için oruç tutmuyor, aksi halde orucunu tutmaya devam ediyordu. Misafir de gelmeyecek olsa, gündüzleri hep oruçla geçirmiş olacaktı. 6- Müminlerin Annesi Âişe radıyallahu anhâ: Âişe annemiz, hayatını oruca adamış hanım sahabîlerin “seyyide”sidir. Rivayetlerin ve onun hayatını kaleme alanların ifade ettiğine göre, o da sürekli oruç tutar, yasak günlerin haricinde hep oruçlu olarak görülürdü. İbn Sa‘d rahimehullah bunun böyle olduğunu söyleyenlerden birisidir. O, şöyle der: “Âişe radıyallahu anhâ, sürekli oruç tutardı.”101 Urve radıyallahu anh da şöyle demiştir: “Âişe radıyallahu anhâ, sürekli oruç tutar, Kurban ve Ramazan bayramlarından gayrı orucuna ara vermezdi.”102 100 İbn Ebî Şeybe, İbn Hibân, Ahmed b. Hanbel ve Beyhakî rivâyet etmiştir. 101 Bkz. et-Tabakât, 8/75. 102 Bkz. et-Tabakât, 8/75. Ramazan Azığı 119 Bu rivayetten Âişe annemizin, oruç tutulması yasak kılınan günlerde oruç tuttuğu anlamı çıkarılmamalıdır; zira hayız günleri gibi yasak olan günlerde oruç tutulmayacağı herkesin malumudur. Bu rivâyeti, onun oruç konusunda ne kadar hassas olduğuna bir işaret olarak değerlendirmek gerekir. Yine Urve radıyallahu anh anlatır: “Muaviye radıyallahu anh, bir defasında Âişe annemize yüz bin dirhem göndermişti. Hz. Âişe onları alınca hemen insanlar arasında paylaştırmaya başladı ve hiçbir şey kalmayana dek dağıttı. Bunu gören âzatlısı Berîre: — Sen oruçlusun. Bir dirhem ayırıp et alsaydık olmaz mıydı? dedi. Âişe radıyallahu anhâ: — Eğer hatırlatsaydın yapardım, diye karşılık verdi. 103 7- Müminlerin Annesi Hafsâ radıyallahu anhâ : Hafsâ annemiz de tıpkı Âişe annemiz gibi oruç tutma vasfı ile öne çıkmış bir hanım sahabîdir. Hatta onun çok oruç tutan bir hanım olduğu ta yedi kat semanın üzerinden, Arş-ı Rahmân’dan tescil edilmiştir. Onun, çok oruç tutan bir hanım olduğunun yedi kat semanın üzerinden tescillenme hadisesi şu şekilde olmuştur: Efendimiz aleyhissalatu vesselam Hafsâ annemizi bir talakla boşamıştı. Bu durumu duyunca dayıları Kudame b. Maz‘ûn ve Osman b. Maz‘ûn, kendisini ziyarete geldi. Annemiz çok üzülüyor ve ağlıyordu. Tam o sırada Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem içeri girdi. Bunun üzerine annemiz hemen cilbâbını aldı. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem onlara hitaben: 103 Hâkim rivâyet etmiştir. 120 Ramazan Azığı — Cibrîl bana (geldi ve) dedi ki: Hafsâ’ya geri dön; zira o çok oruç tutan(savvâme), geceleri çokça kıyamda bulunan (kavvâme) bir kadındır. Ve o, cennette de senin eşin olacaktır, buyurdu. Bundan sonra da Efendimiz aleyhissalatu vesselam Hafsâ annemizi geri nikâhına aldı.104 8- Esved b. Yezîd rahimehullah : Esved rahimehullah, Tabiîn’in büyüklerinden bir zâttır. Hayatını ilim, ibadet ve zühdle geçirerek ismini tarihin sayfalarına altın harflerle yazdırmıştır. Alkame b. Mersed rahimehullah, onun hakkında şöyle demiştir: “(Gerçek) zühd, Tabiînden seksen kişiye nasip olmuştur. Esved b. Yezîd, bu seksen kişiden birisidir. ”105 İmam Şa‘bî ise onu şu şekilde tarif etmiştir: “Çok oruç tutan, geceleri kıyam eden ve sürekli hacceden birisidir.”106 Esved rahimehullah, ilme, zikre ve namaza düşkün olduğu gibi, oruç tutmaya da son derece düşkün idi. Günlerini oruç tutarak geçirir, fazla oruç tutmaktan dolayı bazen halsiz düşerdi. Bu durumu gören arkadaşları ona: — Niçin bu bedene bu kadar eziyet ediyorsun? dediklerinde, — İşimiz çok zor, işimiz çok zor! Ben aslında bu bedenin (âhirette) rahat etmesini istiyorum. (Bu nedenle onu bu dünyada çok yoruyorum), diyerek karşılık vermiştir. 107 104 Hâkim rivâyet etmiştir. Hilyetu’l-Evliyâ, 2/103 vd. 106 Aynı yer. 107 Aynı yer. 105 Ramazan Azığı 121 Ölüm döşeğine düştüğünde arkadaşları yanına gelmişti. Ağlıyordu… Bunu gören arkadaşları: — Bu endişende neyin nesi? diye sordular. Esved rahimehullah: — Ben endişelenmeyeyim de kim endişelensin! Allah beni bağışlasa bile yaptıklarımdan dolayı O’ndan utanıyor, hayâ ediyorum. Bir insan başka bir insana karşı küçük bir suç işler, adam onu affetse bile o, ondan utanmaya devam eder. (İşte ben de Rabbim’den bu şekilde utanıyorum)108 8- Hasan-ı Basrî rahimehullah : Hasan-ı Basrî rahimehullah, hem kendi zamanının, hem de sonraki zamanların en büyük zâhidlerindendir. İlimde âlimlere, zühde zâhidlere, takvâda muttakilere önderlik etmiş, tarihin sayfalarına adını “dünyanın imamı” diye yazdırmıştır. Annesi nedeniyle Peygamber evinin odalarında gezerek nübüvvet medresesinin ilmini ve amelini tahsil etmiştir. Hasan-ı Basrî rahimehullah, tarihte eşine zor rastlanır bir şahsiyettir. Tüm Tabiîn âlimleri onun hayrı ve takvâsı konusunda ittifak etmiş, birçok yönüyle aralarında Peygamber Efendimize en çok benzeyen kimse olduğunu söylemişlerdir. Ehl-i Beyt’in öncü şahsiyetlerinden birisi olan imam Cafer-i Bâkır rahimehullah, “Şu şahıs kadar, sözü peygamberlerin sözüne benzeyen bir insan yoktur”109 demek suretiyle onun ne kadar büyük bir zat olduğunu ifade etmiştir. Avf rahimehullah da, onun faziletini şu cümleleri ile ortaya koymuştur: 108 109 Siyeru’l-A‘lâmi’n-Nübelâ, 4/51. Hilyetu’l-Evliyâ, 2/147. 122 Ramazan Azığı “Ben, Hasan-ı Basrî’den daha güzel cennete götüren yolları bilen birisini görmedim.” İmamların imamı olan Hasan-ı Basrî, o dönemin öncü insanları gibi oruç tutmaya çok önem gösterir ve sünnette varid olan tüm oruçları neredeyse istisnasız bir şekilde tutmaya çalışırdı. Onun bu özelliğini Sırrî b. Yahyâ rahimehullah şöyle dile getirir: “Hasan-ı Basrî, eyyâm-ı bîyd’de110, haram aylarda ve pazartesi, perşembe günlerinde hep oruç tutardı.”111 Hasan-ı Basrî rahimehullah, namaz ve oruç ibadetini hakkıyla yerine getiremeyen insanlara da şöyle derdi: “Eğer gece kıyamına ve gündüz orucuna güç yetiremiyorsan, bil ki sen, günah ve hataların esiri olmuş bir mahrumsun!”112 9- Mansûr b. Mu‘temir rahimehullah : Mansûr rahimehullah da Selef’in büyüklerinden birisidir. Çağdaşları arasında az uyuyan ve az yemek yiyen birisi olarak tanınmıştır. Bazıları da onu “oruç ve gece namazı âşığı” diye vasıflandırmışlardır. Ebu Bekir b. Abbas rahimehullah şöyle der: “Allah Mansûr’a rahmet etsin. O, (gündüzleri) hep oruç tutar, geceleri de çokça kıyam ederdi.”113 Sufyan-ı Sevrî rahimehullah’ın da onun hakkında şöyle dediği nakledilmiştir: “Sen şayet Mansûr b. Mu‘temir’i görseydin, “Bu gün her halde kıyamet günüdür’ derdin.”114 110 “Eyyâm-ı Bîyd”, kamerî ayların 13, 14 ve 15. günleridir ki, Rasûlullah bu günleri genellikle oruçlu geçirmiştir. 111 Siyeru’l-A‘lâmi’n-Nübelâ, 4/578. 112 “el-Hasenu’l-Basrî”, İbnu’l-Cevzî, sf. 16. 113 Vâhâtu’l-Îman, 2/63. 114 Yani o kadar âhirete yönelik bir hayat sürdürmüştür ki, onu görenler bundan etkilenmişlerdir. sallallahu aleyhi ve sellem Ramazan Azığı 123 Sufyan b. Uyeyne rahimehullah, Mansûr b. Mu‘temir’in altmış yıl oruç tuttuğunu, bu sürenin tamamında da geceleri kıyam ettiğini söyleyerek onun ne kadar oruç hayranı birisi olduğunu bizlere hatırlatmıştır. Mansûr rahimehullah, aynı zamanda çok ağlayan bir zattı. Hatta gözlerinin az görmesini bazı âlimler buna bağlamıştır. Allah ondan razı olsun ve tutmuş olduğu oruçlar nedeniyle âhirette ‘Reyyân’ kapısından girmeyi ona nasip etsin. 10- İbn-i Şihâb ez-Zührî rahimehullah : Zamanının dehâsı Tabiîn’in en büyük âlimlerinden birisi. Birçok Tabiîn âlimi, İmam Zührî’nin, kendi bölgesinin en bilgili insanı olduğunu söylemiştir. Hayatı ilim ve ilmin tedvini ile geçmiş olmasına rağmen asla ibadetlerinden ödün vermemiş ve Allah Rasulü’nün yapmış olduğu ibadetleri yapmaya son derece özen göstermiştir. Onun özen göstererek riayet ettiği ibadetlerden birisi de oruçtur. Şu olay, onun, Sünnette varid olan oruçları tutmaya ne kadar özen gösterdiğinin en açık delillerindendir: Bir seferinde bazı arkadaşlarıyla birlikte yolculuğa çıkmıştı. Aylardan muharrem, günlerden âşura idi. İmam Zührî yolculukta olmalarına rağmen oruç tutuyordu. Arkadaşlarından bazıları ona: —Ramazan’da yolculuğa çıktığın zaman oruç tutmuyor, âşure günü ise tutuyorsun; bu nasıl iştir? diye sordular. İmam Zührî rahimehullah, onların bu sorusuna: 124 Ramazan Azığı — Ramazan orucunun başka günlerde kazası vardır; ama âşura orucunun kazası yoktur. Bu nedenle bu günde oruç tutuyorum, diyerek karşılık verdi.115 Buraya kadar oruç hikâyelerinden bir huzme sunmaya çalıştığımız Selef’in bu büyük şahsiyetleri, umarım bizlere örnek olur ve oruca daha büyük bir şevkle yönelmemiz için bizleri teşvik ederler. Allah onlardan razı olsun ve bizleri de tüm güzel hasletlerinde onlara benzetsin. (Âmîn) 115 Siyeru’l-A‘lâmi’n-Nübelâ, 5/342 ORUCU KASTEN TERK EDENLERE… asûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bir hadisinde şöy- buyurur: “İşlediği günahları açığa vuranlar Rledışında, ümmetimin tamamı affedilir…” 116 Oruç, İslam’ın, üzerine bina edildiği temel esaslardan ve olmazsa olmaz rükünlerinden birisidir. Namaz kadar, zekât kadar, hac kadar önemli ve gereklidir. “Ey iman edenler! Takvâ sahibi olmanız için oruç, sizden öncekilere farz kılındığı gibi, size de farz kılındı. (Bakara, 183) “… O halde içinizden her kim bu aya ulaşırsa, o ayı oruçla geçirsin. Kim de hasta veya yolcu olursa, tutamadığı günler sayısınca başka günlerde tutsun…” (Bakara, 185) Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şöyle buyurur: “İslâm beş temel üzerine bina edilmiştir: Allah’tan başka (hak bir) ilâh olmadığına ve Muhammed’in Allah’ın Rasulü olduğuna şahitlik etmek. Namazı dosdoğru kılmak, zekâtı vermek, Allah’ın evi Kâbe’yi haccetmek ve Ramazan orucunu tutmak.”117 Cebrâil aleyhisselam, bir seferinde Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem ashabı ile birlikte otururken insan görünümünde yanına 116 117 Buhârî ve Müslim rivayet etmiştir. Buhârî ve Müslim rivâyet etmiştir. 126 Ramazan Azığı gelmiş ve oradakilerin, dini doğru bir şekilde öğrenmesini sağlamak amacıyla bir takım sorular sormuştu. Sorduğu sorulardan bir tanesi de İslam’ın temel esaslarına yönelikti. Şöyle dedi: — Ey Muhammed, bana İslâm’ın ne olduğunu haber ver! Bu istek üzerine Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem görünüşte ona, hakikatte ise biz insanlara İslam’ı şöyle tanımladı: — İslâm, Allah’tan başka (hak bir) ilah olmadığına ve Muhammed’in Allah’ın rasûlü olduğuna şehâdet etmen, namazı dosdoğru kılman, zekâtı vermen, Ramazan orucunu tutman, yoluna güç yetirebilirsen Kâbe’yi ziyâret (hac) etmendir”118 Görüldüğü üzere Allah’ın peygamberi aleyhissalâtu vesselam, İslam’ın olmazsa olmazları arasında orucu da zikretmiş ve tüm insanlığa gerçek İslam’ın ne olduğunu bu şekilde bildirmiştir. Bu nedenle bu mübarek ibadeti terk etmek asla caiz değildir. Meşru bir mazereti olmaksızın kasten terk edenler, Allah’ın affı olmazsa cehennemle karşı karşıya kalırlar. Bu Ne Cesaret! Oruç ibadetini kasten terk edenlerin cesaretlerine şaşmamak elde değil! Onlar bu ibadeti terk etmeyi çok basit ve sıradan bir şeymiş gibi sanıyorlar. Zannediyorlar ki, oruç tutanlar cennetin yüksek makamlarında ağırlanacaklar; kendileri ise cehennemde kısa bir süre yandıktan sonra(!) eninde sonunda cennete girecek ve oruç tutanlara nazaran cennetin biraz daha alt taraflarında misafir edilecekler! Subhânallah! Bu ne cüretkârlık! Bu ne kendini bilmezlik! 118 Buhârî ve Müslim rivâyet etmiştir. Ramazan Azığı 127 Onların bu sözleri “Ateş bize sayılı birkaç gün dokunacak (sonra da cennete gireceğiz).” (Bakara, 80) diyen Yahudilerin sözlerine ne kadar da benziyor! İnanın iş, hiç de onların zannettiği gibi basit değil! Şu yazacağımız şeyleri okuyanlar, bu işin hiç de onların zannettiği gibi basit olmadığını ve bu şekilde davranarak ne kadar büyük bir risk altına girdiklerini rahatlıkla anlarlar. İslam âlimleri, orucu kasten terk etmenin haramlığında icma etmişlerdir. Lakin Saîd b. Cübeyr, Ahmed b. Hanbel ve benzeri Selef âlimleri “mebâni” denilen İslam’ın temel esaslarını, yani namazı, orucu, zekâtı ve haccı meşru bir özür olmaksızın terk etmeyi, insanı dinden çıkaran bir amel olarak değerlendirmişler ve bunları yapmayanların kâfir olacaklarını söylemişlerdir. Onlara göre bu amelleri kasten terk edenler yıkanmaz, kefenlenmez, cenaze namazları kılınmaz ve Müslümanların kabristanına defnedilmezler! Subhânallah! Bu ne ağır bir fetvâ! Bu fetvâyı okuyup hâlâ oruç tutmamakta ısrar edenler, dinlerine verdikleri değeri tekrar gözden geçirmeliler. Tamam, âlimlerin geneline göre ister “mebâni” dediğimiz temel esaslardan olsun, ister diğer amellerden, kişinin herhangi bir ameli terk etmesi küfür değil, haramdır. Ama ya bu âlimlerin dediği değil de, öbürlerinin dediği doğruysa?(!) Ya orucu bütünüyle terk edenler kâfir oluyorsa?(!) O zaman ne olacak? Bizi Allah’ın azabından kim kurtaracak? Fetvâlar mı dersiniz? Yoksa zanlarımız mı? (!) Hayır, hayır! Bunların hiçbirisi bizleri Allah’ın azabından kurtarmayacaktır. Bizleri O’nun dayanılmaz azabından kurta- 128 Ramazan Azığı racak yegâne şey, O’na olan imanımız ve bu imanımızın dışa yansıması olan amellerimizdir. Bunlar olmadan Allah katında kurtuluş beklemek beyhudedir. Dünyada olduğu gibi torpillerin, referansların, toleransların, iltimasların O’nun katında bir değer ve kıymet-i harbiyesi yoktur. Kızı Fatıma’ya bile iltimas geçemeyeceğini bildiren bir peygamberin ümmetiyiz bizler. Bu nedenle asla fetvâlara, ihtimallere ve zanlara dayanarak ahiretimizi riske atmamalıyız. İşte bu nedenle “ben Müslümanım” diyen bir insanın Ramazan orucunu kasten terk etmesi asla olacak bir şey değildir. Şayet terk ederse cehennemle burun buruna gelmesi muhakkak, girmesi ise büyük ihtimalledir. Allah’ın rahmeti olmazsa orası kaçınılmazdır! Orucu Alenî Yemenin Tehlikesi Bu gün hiçbir mazereti olmadığı halde keyfî olarak oruç tutmayanlar kısım kısımdır. Bir kısmı vardır ki, tutmadığı orucu herkesten gizler, kimsenin, hatta ailesinin bile bilmesini istemez. Allah’a karşı isyan içerisinde olduğunun farkındadır. Bir kısmı da vardır ki, herkesin gözü önünde sanki orucu farz kılan Zât’a meydan okuyormuşçasına yer, içer ve belki de sair zamanlarda yapmadığı bazı şeyleri o günde özellikle yapar! Oruç tutmama noktasında özgürmüş imajı vermeye çalışır! Bu insanların durumu çok tehlikelidir. Bunlar, eğer dinin emirlerini hafife alan insanlar kapsamında değerlendirilecek olurlarsa küfre girmiş kabul edilirler; zira İslam’da “istihfâf” yani dinin emir ve yasaklarını hafife alma küfürdür, insanı dinden çıkarır. Bir insan, meşru bir mazerete sahip olsa bile, insanların Ramazan Azığı 129 içerisinde alenî bir şekilde orucunu yiyemez. Bu uygun değildir; zira bu, bizleri onun hakkında yanlış düşünmeye, su-i zan beslemeye ve olumsuz fikirlere sahip olmaya sevke eder. Eğer mazereti varsa, bir köşede kimsenin görmeyeceği bir şekilde yemeli ve insanları hakkında su-i zan ettirmemelidir. Bu nokta çok mühimdir, çünkü İslam’da su-i zan yasak olduğu gibi, su-i zanna sebebiyet verecek davranışlarda bulunmak da yasaktır. İşte bundan ötürü mazeretli kimselerin oruçlarını alenî bir şekilde yemeleri asla uygun değildir. Allah’ın Emirleri Yasaklarından Daha Önceliklidir Burada çok önemli ve mutlaka dikkate alınması gereken bir noktayı daha vurgulamak istiyoruz: İslam’da emirleri terk etmek, yasakları irtikâb etmekten daha tehlikelidir. Yani bir insanın namaz, oruç ve benzeri ibadetleri terk etmesi, içki ve kumar gibi haram olan fiilleri işlemesinden daha günahtır. Her ne kadar her iki şeyin yapılması çok tehlikeli olsa da, arasında bir kıyaslama yaptığımızda emirleri terk etmenin yasakları işlemekten daha büyük bir suç olduğunu söyleyebiliriz. Şeyhu’l-İslâm İbn Teymiyye rahimehullah şöyle der: “Emredileni terk etmek, yasaklanan fiili işlemekten daha büyük bir günahtır. İnsanoğlunun farz olan şeyleri yapmasına karşılık verilen sevabı, yasak kılınan şeyleri terk etmesine karşılık verilen sevabından daha büyüktür. Ve yine farz olan şeyleri terk etmesine karşılık verilen cezası, yasak kılınan şeyleri işlemesine karşılık verilen cezasından daha büyüktür.”119 Bizim bu söylediğimizin en büyük delillerinden birisi, suç 119 Mecmuu’l-Fetâvâ, 20/85 vd. Şeyhu’l-İslâm rahimehullah bu kaidenin sıhhatini uzun uzadıya izah etmiştir. 130 Ramazan Azığı işlediklerinde Hz. Âdem ile lanetli şeytanın sergilemiş olduğu tavırdır. Hz. Âdem aleyhisselam, cennette kendisine yasak kılınan bir meyveyi yemek sureti ile Allah’ın bir yasağını çiğnemiş iken, şeytan Allah’ın secde emrini yerine getirmemek sureti ile Allah’ın emrini ihlal etmiştir. Bunun neticesinde Hz. Âdem affedilirken, şeytan cezalandırılmıştır. İşte bu misalden ve Ehl-i Sünnet’in ortaya koyduğu mezkûr kaideden hareketle şunu çok rahatlıkla söyleyebiliriz ki, oruç tutmayan kimseler, Allah’ın emrini yerine getirmediklerinden dolayı, Allah’ın yasaklarına düşen kimselerden çok daha büyük bir suç işlemiş, çok daha büyük bir günahı irtikâb etmiş olurlar. Hatta İmam Zehebî rahimehullah: “Müminler katında sabit olan şeylerden birisi de şudur: Her kim herhangi bir hastalığı veya özrü olmaksızın Ramazan orucunu terk ederse, zina eden kimseden ve içki mübtelası olmuş kişiden daha şerli olur. Hatta (bazı âlimler) onun Müslümanlığında şüphe etmişler, hakkında zındıklık ve dinsizlik ithamında bulunmuşlardır”120 diyerek bu hakikati sarâhaten dile getirmiştir. Bu nedenle kasten oruç yiyen kimselerin bir an önce kendilerine çeki-düzen vermeleri ve ne büyük bir hatanın içerisinde olduklarının farkına varmaları gerekmektedir. Tabi ki bu nasihatimiz tevhidden nasibi olan ve kendisini şirkten arındıranlaradır; tevhidi sağlam olmayan veya şirk amellerine bulaşanların oruç tutmalarının kendilerine bir faydası olmayacağı, bu dinin en muhkem meselelerinden birisidir. 120 Bkz. el-Kebâir, sf. 64 ARKADAŞLARINA VE OTURMALARINA DİKKAT! amazan ayı, bizleri Allah’a daha fazla yaklaştıran ve O’nunla daha fazla irtibatlı olmamızı sağlayan bir ay olmalıdır. Bizler zaten diğer günlerimizde gerek işlerimiz, gerek ticaretimiz, gerekse ilişkilerimiz nedeniyle insanlarla haddinden fazla içli-dışlı oluyor ve vaktimizin büyük bir kısmını onların meşgalelerini halletmekle geçiriyoruz. Ama bu ay böyle olmamalı; bir farkı bulunmalı. Gerçekten de bu ay, Allah’la olan irtibatımızın üst düzeye çıktığı bir ay olmalı. R Bizler Allah’ı bilen insanlar olarak bu ayda vaktimizi daha çok Rabbimize ayırmalı, O’nunla konuşmak, fısıldaşmak ve huzurunda saygı ile boyun eğmek için fırsatlar kollamalıyız. Gerektiğinde bunun için kendimizi boşa çıkarmayı bilmeliyiz. Bu gün bizlerin en büyük hatalarından birisi, insanlarla haddinden fazla görüşmemizdir. Çünkü bizler –maalesef– insanlarla bir araya geldiğimizde sahabe gibi, Allah’ı ve Rasulünü sürekli gündemde tutan, sadece hayır konuşmaya çalışan, ayet ve hadis okuyarak birbirini çokça hayra yönlendiren insanlar değiliz. Böyle olduğumuz için de insanlarla aşırı bir şekilde bir araya gelmemiz, boş vakit geçirmeye ve zamanımızı katletmeye bizleri sevk etmektedir. Bu da bizler için oldukça tehlikelidir. Şunu zihnimize kazımalıyız ki, Müslümanın, Ramazan’da boşa geçirecek bir saniyesi bile yoktur. Her ânı onun için ol- 132 Ramazan Azığı dukça kıymetli, nakit kadar önemlidir; hatta nakitten daha da değerlidir! Zira insan nakiti zamanla elde edebilirken, zamanı nakitle elde edememektedir. Bundan dolayı vakit, Müslüman için çok önemlidir. Tabi bu söylediğimiz sadece Ramazan’a özgü bir şey değildir. Senenin her günü için bu böyledir. Sair zamanlarda da boşa geçirecek bir ânımız olmamalıdır. Boş arkadaşlar, gereksiz muhabbetler, faydasız oturmalar bu ayda kendisinden daha da çok sakınmamız gereken şeylerdendir. Derdi, Allah’ı bihakkın razı etmek olmayan insanların, vakit geçirecek ve lak lak yaparak zaman öldürecek arkadaşlara ihtiyaçları vardır. Onlar, Ramazan’da geçip giden saniyelerin kadr-u kıymetini layıkıyla bilmedikleri için herkesi kendileri gibi boş zannederler. Gelip konuşmak ve muhabbet etmek isterler. Keşke konuştukları, hayırlı şeyler olsa! Buna da önem vermezler. İnsanın oturup kalktığı kişileri iyi tanıması ve onların nasıl bir karaktere sahip olduğunu iyi tespit etmesi gerekmektedir. Aksi halde onlar, her an kendisini öldürmesi muhtemel olan bir zehire dönüşebilirler. İbn-i Kayyım’a göre arkadaşlar kısım kısımdır. Bunlardan kimisi faydalı iken, kimisi ise kendisinden uzak durulması gerekir. Şimdi gel, arkadaşların kısımlarını ve bizim kendisi ile arkadaşlık kuracağımız insanların hangi kategoride yer alması gerektiğini beraber inceleyelim. İnsanların Kısımları 1- Gıda Hükmündeki İnsanlar. Gece veya gündüz, günün hiçbir vaktinde bunlardan bütünüyle uzak kalınamaz. Kişi, (tıpkı yemek misali) onlara olan ihtiyacını giderdikten sonra Ramazan Azığı 133 onlardan çekip ayrılır. İhtiyaç duyduğunda ise tekrar onlarla birlikte olur. Bunu bu şekilde sürdürür. Bu insanlar, altından daha değerlidir. Bunlar Allah’ı, buyruklarını, düşmanın tuzaklarını, kalp hastalıklarını ve tedavi yollarını bilen insanlardır. Ve Allah için, Kitabı için, Rasûlü için ve insanlar için samimi davrananlardır. Bu insanlarla beraber olmak, onlar arasına katılmak bütünüyle kazançtır. 2- İlaç Hükmündeki İnsanlar. Bunlara, hastalık zamanlarında ihtiyaç duyulur. Sağlıklı olduğun sürece onlara ihtiyacın olmaz, aralarına katılmazsın. İyi bir yaşam, ihtiyacın olan ilişkiler, ortak faaliyetler ve akıl danışmak için onlara ihtiyaç duyar, onlardan bütünüyle uzak kalamazsın. Onlar, hastalığın için ihtiyaç duyduğun ilaç gibidir. Onların arasına katılarak, ihtiyacın olanı aldıktan sonra onlardan ayrılırsın. 3- Hastalık Hükmündeki İnsanlar. Farklı derece ve türleriyle, kuvvet ve zayıflığıyla amansız dert ve kronikleşmiş hastalık hükmünde olan insanlar. Bunlar âhirete ve dünyaya yönelik hiçbir faydası dokunmayan insanlardır. Bununla birlikte insana hem dünyası hem de âhireti veya yalnızca dünyası ya da yalnızca âhireti hususunda zarar verirler. Onlarla birlikte olmak, onların arasına katılmak ölümcül hastalığa yakalanmak gibidir. Onlardan bazılarıyla beraber olmak, diş ağrısına benzer; ıstırabı şiddetlidir. Ancak çekildiğinde ağrıdan eser kalmaz. Onlardan kimileriyle beraber olmak, insanı bunaltır ve ağrı verir. Zira onlar doğru dürüst konuşmayı beceremezler ki, konuşmalarıyla sana faydalı olsunlar. Susmayı bilmezler ki, senin konuşmandan istifade etsinler. 134 Ramazan Azığı Konuştukları zaman sözleri dinleyenlerin kalplerine balyoz gibi iner. Oysa onlar kendi konuşmalarını çok beğenirler ve bundan mutluluk duyarlar… İşte Allah’ın emir ve yasaklarına aykırı yaşayan insanlarla birlikte olmak, ruh için ateşli bir hastalıktır. Dünya hayatının çilelerinden biri de böylesi insanlardan biriyle sınanmaktır. Bu tür insanlarla yakınlık kurmak kaçınılmazdır. Böyle bir durumla karşı karşıya kalan kimse, Allah kendisine bir çıkış kapısı açana kadar onunla iyi geçinsin. 4- Zehir Hükmündeki İnsanlar. Onun için uygun bir panzehir bulunabilirse, ne âlâ; yoksa Allah onun sonunu hayreylesin! Böyle insanların sayısı çoktur. Allah onları artırmasın! Bunlar, Rasûlullah’ın sünnetinden alıkoyup, hilafına davranışlara çağıran bidatçi ve sapık insanlardır. Onlar Allah yolundan alıkoyan ve onu eğip bükmek isteyen zalimlerdir. Bid‘atı sünnet, sünneti bid‘at; ma‘rufu münker, münkeri ma‘ruf göstermeye çalışanlardır…121 Kardeşim; burada anlatılan insan tiplemelerinden hangisinin sana fayda, hangisinin zarar getireceğini umarım en güzel şekliyle idrak etmişsindir. Etrafına göz gezdir, şöyle bir bak… Acaba arkadaşların bu dört sınıftan hangisine giriyor? Sana gıda misali fayda mı veriyorlar, yoksa zehir misali zarar mı? Hastalıklarına merhem mi oluyorlar, yoksa hatalığına hastalık mı katıyorlar? Hangisi? 121 Nefis Tezkiyesi, sf. 67-69. Bazı çıkarmalar yapılarak alınmıştır. Ramazan Azığı 135 İşte sen bunları tespit ederek kendine bir çevre oluşturmalı ve sana dünya-âhiret her hangi bir fayda sağlamayan insanlardan uzak durmalısın. Hele hele Ramazan’da buna çok daha fazla özen göstermelisin. Bunu yapmazsan eğer, hem dünyada elde edeceğin güzelliklerden, hem de âhirette fayda getirmesi umulan hayırlardan mahrum olur, kalbinde sürekli bunun acısını hissedersin. Artık gel, sürekli oturup-kalktığın arkadaşlarını tespit ederek kendine bir iyilik yap ve hem gönlünü, hem çevreni rahatlat! Ne mutlu sâlih ve sâdık insanlarla arkadaşlık etme saadetine nâil olanlara! “Ey iman edenler! Allah’tan korkup-sakının ve sadık insanlarla beraber olun.” (Tevbe, 119) ORUCUN ŞARTLARI O ruç ibadeti de tıpkı diğerleri gibi içerisinde bir takım şartları barındıran bir ibadettir. Dolayısıyla bir insanın Ramazan’da oruç tutabilmesi için; 1- Müslüman olması, 2- Buluğ çağına ulaşmış olması, 3- Aklı başında olması, 4- Oruca güç yetirebilir olması, 5- Mukîm olması, 6- Engellerden uzak olması gerekmektedir. Bu şartlardan hangisi bir insanda eksik olursa, ona oruç farz değildir. Ve yine bu şartların her birisi, mukabilindeki insan tiplemesinden oruç farîzasını düşürür. * “Müslüman olma” şartı kâfirden, * “Buluğ çağına ulaşma” şartı çocuktan, * “Aklı başında olma” şartı deliden, * “Mukîm olma” şartı yolcudan, * “Engellerden uzak olma” şartı, hayız ve nifas gibi mazeretleri olandan, * “Oruca güç yetirebilme” şartı da, âciz kimseden orucu düşürür. 138 Ramazan Azığı Yolcu olanlar ve hayız gibi manisi bulunanlar başka günlerde kaza ederler. Rabbimiz şöyle buyurur: “Oruç, sayılı günlerdir. Sizden her kim hasta, ya da yolcu olursa, tutamadığı günler sayısınca başka günlerde tutar.” (Bakara, 184) Âcizliğe gelince; İslam şeriatında âcizlik iki kısım üzeredir: a) İleride yok olup zeval bulması umulan âcizlikler. b) İleride yok olup zeval bulması umulmayan âcizlikler. İleride zeval bulması umulan bir âcizliği olan kimse, tutamadığı oruçları âcizliğinin gittiği günlerde kaza eder. Rabbimiz şöyle buyurur: “Oruç, sayılı günlerdir. Sizden her kim hasta ya da yolcu olursa, tutamadığı günler sayısınca başka günlerde tutar.” (Bakara, 184) İleride zeval bulması umulmayan müzmin bir hastalığa yakalanan veya aşırı yaşlılık gibi oruç tutması artık imkânsız hâle gelen kimse ise, tutamadığı oruçlarının yerine her gün için bir fakir doyuracak kadar fidye verir. Rabbimiz şöyle buyurur: “Oruca gücü yetmeyenler ise bir yoksul doyumu fidye verir…” (Bakara, 184) Ramazan içerisinde eğer bu şartları kendimizde barındırıyorsak, oruç tutmalı ve Rabbimizin en önemli taleplerinden birisi olan oruç farîzasını ihmal etmeksizin yerine getirmeliyiz. “Artık sizden her kim bu aya erişirse, onda oruç tutsun...” (Bakara, 185) “Eğer bilirseniz oruç tutmanız sizin için daha hayırlıdır.” (Bakara, 184) ORUCUN FAYDALARI O ruç ibadetinin birçok ibadette olduğu gibi, gerek maddî, gerekse manevî anlamda birçok fayda ve yararı vardır. 1- Allah’ın rıza, rahmet ve muhabbetini celp etmesi, 2- Kalbe yumuşaklık ve rikkat kazandırması, 3- Gözyaşını artırması, 4- Duaların hemencecik kabul edilmesine sebep olması, 5- Cennete “Reyyân” kapısından girmeye vesile olması, 6- Şeytanın gücünü zayıflatması, 7- Bilumum bedenin sıhhat bulmasına yardımcı olması, 8- Mide, karaciğer, böbrek ve benzeri bazı azaların dinlenmesini ve temizlenmesini sağlaması, 9- Zihni durultması, 10- Hafızayı güçlendirmesi, 11- Unutkanlığı azaltması, 12- Azaları hafifletmesi gibi birçok fayda bu ibadetin neticesidir. Ve Allah’ın bildiği, bizim bilmediğimiz daha nice fayda bu ibadette mevcuttur. İşte Rabbimizin bizlere ikram ettiği bu benzersiz ibadet, maddî ve manevî anlamda birçok faydayı da beraberinde getirmektedir. Bizler her ne kadar maddî anlamda bazı yararlar elde etsek de, temelde asla bunu gaye edinerek oruç tutmayız. Biliriz ki, bu bize Rabbimizin emridir. Neticesinde maddî en ufak bir çıkarımız olmasa da, biz Allah’ın emrine râm olarak bu ibadeti kalp sükûneti ve gönül ferahlığı ile yerine getiririz. 140 Ramazan Azığı Ama rahmeti her şeyi kuşatan Rabbimiz, birçok ibadette olduğu gibi bu ibadette de sevabının yanına birçok da maddi fayda ekleyerek bizlere lütufta bulunmuştur. Bu da O’nun kerem ve ihsanının ne kadar bol olduğunun bir göstergesidir. HER GECEYİ KADİR BİL! adir gecesi, bu ümmete bahşedilmiş en büyük gecedir. Hiç bir gece onun kadar faziletli, onun kadar değerli ve onun kadar şerefli değildir. Ona bu değeri veren elbette ki hidayet rehberimiz Kur’an-ı Kerim’dir. Çünkü o gecede, Allah’ın yeryüzüne sarkıttığı sağlam ve kopmak bilmeyen ipi olan kitabı, yani Kur’an’ı indirilmiştir. Bundan daha büyük bir gece olabilir mi? K “Şüphesiz ki Biz, Kuran’ı Kadir gecesinde indirmişizdir. Kadir gecesinin ne olduğunu sen bilir misin? Kadir gecesi bin aydan hayırlıdır. Melekler ve Cebrail o gecede Rablerinin izniyle her türlü iş için inerler. O gece, tan yerinin ağarmasına kadar bir esenliktir.” (Kadir, 1-5) “Hâ, Mîm. Mubîn122 olan Kitab’a and olsun ki, Biz onu, mübarek bir gecede indirdik. Doğrusu Biz, insanları uyarmaktayız. Katımızdan bir buyrukla, her hikmetli işe o gecede hükmedilir.” (Duahn, 1-5) Bu geceyi ihyâ etmeye muvaffak olan kimse, bütün hayırları elde eder. Sanki bir ömrün tamamını ibadetle geçirmiş gibi olur. Zira o gece “bin aydan” daha hayırlıdır. Bin ay demek, bir insan ömrü demektir. Hatta birçok insanın ömründen de 122 Hidayet noktasında her şeyi açıklayan, temel konuları güzelce izah eden ve Allah katından geldiği ayan beyan olan… 142 Ramazan Azığı ötedir. İnsan eğer bu geceyi hakkıyla idrak ederse, inşâallah Allah’ın affına mazhar olur, kusurları bağışlanır, cennete yaklaşır, dualarına icabet edilir… Evet, bu geceyi hakkıyla idrak edenler tüm bu hayırları elde ederler. “İşte size Ramazan ayı, içerisinde bereketler olan ay geldi! Allah o ayda oruç tutmayı sizlere farz kılmıştır. O ayda cennetin kapıları açılır, cehennemin kapıları kapanır, şeytanlar zincire vurulur! O ayda öyle bir gece vardır ki, bin aydan daha hayırlıdır. Kim o gecenin hayrından mahrum olursa bütün hayırdan mahrum olur.”123 Hangi Gece? Kadir gecesinin hangi gece olduğu net olarak belli değildir. Bu nedenle her geceyi Kadir gecesiymiş gibi değerlendirmek gerekir. Kul, eğer bu şuur ile gecelerini ihyâ edecek olsa, o mübarek geceyi idrak etmesi muhakkaktır. Ama şunu da unutmamak gerekir ki, rivayetlerin bildirdiğine göre bu gecenin son on günün tekli gecelerinden birisinde olması kuvvetle muhtemeldir. Yani bu gece ya yirmi birinci, ya yirmi üçüncü, ya yirmi beşinci, ya yirmi yedinci, ya da yirmi dokuzuncu gecedir. Bundan dolayı mümin, her gecesini Kadir gecesiymiş gibi değerlendirmekle birlikte, bu gecelerde daha da fazla gayret göstermeli, normalinden daha fazla ibadetle meşgul olmalıdır. Birileri, sanki hakkında kesin nass varmışçasına Kadir gecesini yirmi yedinci geceye hasretti. Belki de bazı siyasi gerekçelerle bunu yaptılar. Böylelikle gecelerini tören havasında geçirmeyi seven insanımızı, hayrın en güzelinden mahrum bı123 İmam Nesâî rivâyet etmiştir. Ramazan Azığı 143 raktılar. Kim bilir belki yirmi yedinci geceyi kesin gibi göstermeselerdi, belki insanlar son on gece daha fazla Rablerine yönelecek ve bu sayede O’nun rahmetine mazhar olacaklardı. Belki en bedbahtları bile gecenin bereketiyle hidayet bulacak, Rabbimizin bir fermanı ile zulmetli hayatından İslam’ın nur dolu yaşantısına adım atacaktı? Ama böyle olmadı. Bazı sebeplerle insanların sürekli Allah’a yönelmelerinin önü tıkandı. Kulluğu bir geceye mahkûm ettiler. Ne diyelim Allah, sistemin empoze ettiği İslam anlayışından şu mazlum halkı kurtararak gerçek İslam idrakini onlara nasip etsin. Kadir Gecesinin Alametleri Kadir gecesinin net olarak hangi gece olduğunun belli olmadığını söylemiştik. Bu gecenin gizlenmesinde elbette Rabbimizin bildiği, bizim bilmediğimiz bir takım hikmetler olabilir. Netice de bize düşen bu geceyi bulmaya çalışmak, bu konuda gayret sarf etmektir. Hadislere baktığımızda bu gecenin bir takım alamet ve nişanelerinden söz edilmektedir. Biz, bu alamet ve nişanelere bakarak Kadir gecesini tespit etmeye çalışırız. Bunu bir ibadet biliriz. İsabet edersek, Rabbimize hamd eder, hayrımızı artırırız; isabet edemezsek en azından Peygamber Efendimizin “Kadir gecesini arayın”124 emrini yerine getirmiş olacağımızdan dolayı sünnete ittiba sevabı kazanırız. Her halükarda bu alametleri gözetlemek bizleri Rabbimize yaklaştıran bir ameldir. Bu alametler hadislerde ifade edildiği üzere şunlardır: 124 Buhârî ve Müslim rivâyet etmiştir. 144 Ramazan Azığı 1- O gecenin sabahında güneş, beyaz ve göz alan ışınları olmaksızın doğar,125 2- Gecesi parlaktır,126 3- Bulutsuzdur,127 4- Sıcak ve soğuk arasında vasattır,128 5- Yıldız kayması olmaz.129 Bu rivayetler içerisinde sadece “gecesinin bulutsuz olması” ifadesi tartışılmıştır. Elbânî, bunun zayıf olduğunu söylemiştir; doğrusunu Allah bilir. İşte bu rivayetlerden hareketle bizlerin, özellikle son on gecede hem sabahın, hem de gecenin alametlerini gözlemleyerek Kadir gecesini bulmaya çalışması gerekmektedir. Ama şunu unutmamak gerekir ki, her gecesini ihyâ edenler, mutlaka Kadir gecesini bulurlar. Ne mutlu her geceyi “kadir” bilerek idrak etmeye çalışanlara! Kadir Gecesinde Ne Demeliyiz? Alametlerinden veya her gecesini ihyâ edişinden hareketle Kadir gecesini bulduğunu hissedenler için Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem şu duayı etmeyi tavsiye buyurmuştur: ِ ُ كاللَّه َُّمَّان كَّكَّ كع ُف ٌّو ََُّّت ُّبَّالْ كع ْف كوَّفكاع ُْفَّ كع ِ ّن ِ “Allah’ım! Hiç kuşku yok ki Sen, çok affedensin, affı seversin, o halde beni affeyle.”130 125 Müslim rivâyet etmiştir. Taberânî rivâyet etmiştir. 127 Taberânî rivâyet etmiştir. 128 Sahîhu’l-Camii’s-Sağîr, 5472. 129 Sahîhu’l-Camii’s-Sağîr, 5472. 130 Tirmizî rivâyet etmiştir. 126 Ramazan Azığı 145 Bu anlamlı ve güzel duayı ezberlemek sureti ile hem Kadir gecesinde, hem de sair günlerde Rabbimizin bizleri affetmesi için dua etmeyi ihmal etmeyelim. Aman Dikkat! Kadir gecesini ihyâ derken, Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in de buyurduğu gibi “mümin” ve “muhtesib” olmaya dikkat etmek gerekir. Bir insan “mümin” ve “muhtesib” olmadan, yani Allah’a şirk koşarak ve riyâ yaparak bu geceyi idrâk etmeye kalkışırsa ne bir mükâfat elde edecektir, ne de bağış müjdesi! Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bu noktayı, şu hadisinde zikrettiği iki kayıtla vurgular: “Her kim iman ederek ve karşılığını yalnız Allah’tan bekleyerek Kadir gecesini ihyâ ederse önceki günahları affolunur.”131 Efendimiz sallallahu aleyhi ve sellem’in bu buyruğu aslında bizlere çok önemli iki mesaj vermektedir: 1- Kişi eğer mümin olarak değil de, müşrik olarak Kadir gecesini ihyâ etmeye kalkışırsa, günahları bağışlanmayacaktır. 2- Kişi eğer ihlâslı ve muhtesib olarak değil de, riyâ yaparak Kadir gecesini ihyâ etmeye kalkışırsa, yine günahları affedilmeyecektir. Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in “iman ederek” sözü, şirk koşanları; “karşılığını yalnız Allah’tan bekleyerek” sözü de ihlâssız olanları müjde kapsamının dışına çıkarmaktadır. Bu nedenle bu hadiste zikredilen iki vasfa, yani “mümin” ve “muhtesib” olma vasfına son derece dikkat etmeli ve Kadir 131 Buhârî ve Müslim rivâyet etmiştir. 146 Ramazan Azığı gecemizi ihyâ ederken farkında olmadan hüsrana uğrayanlardan olmamalıyız. Aksi halde gecemiz heba olur ve elde ettiğimiz yorgunluk yanımıza kâr kalır(!) Burada çok önemli bir noktaya dikkat çekmek istiyoruz ki, bu nokta birçok insanın önemsemediği ve gereğince üzerinde durmadığı bir noktadır. Bilindiği üzere İslam’da amellerin kabulü için temel şart “iman”dır. İman olmadan yapılan ameller, Allah katında asla kabul edilmeyecek ve sahipleri kesinlikle her hangi bir mükâfat almaya hak kazanamayacaklardır. Bu, İslam’ın en temel hakikatlerindendir. Allah katında kabul edilecek imanın da şirkten arınmış ve içerisinde en ufak şirk bulantısı kalmamış olması gerekir. Aksi halde ameller yine kabul edilmeyecektir. Rabbimiz, şirk koşarak kendisine kulluk etmeye çalışan insanların yaptığı amelleri kesin surette kabul etmeyeceğini ve onların amellerinin bütünüyle boş olduğunu şu ayetleri ile bildirmiştir: “And olsun, sana ve senden önceki peygamberlere şu (kesin gerçek) vahyedilmiştir: Eğer Allah’a şirk koşarsan amelin kesinlikle boşa gider ve sen, muhakkak hüsrana uğrayanlardan olursun” (Zümer, 65) “Eğer (o peygamberler de) şirk koşsalardı, (yaptıkları) amelleri kesinlikle boşa çıkardı.” (En‘am, 88) “Biz onların yaptıkları amellere gelir ve onu toz duman ederiz.” (Furkan, 23) Bu gün nice insan var ki, bilerek veya bilmeyerek Allah’a şirk koştuğu halde Kadir gecesini ihyâ etmeye çalışmaktadır. Evet, maalesef ki bu gün durum böyledir. Ramazan Azığı 147 Burada “Hocam, müşrik bir insan Kadir gecesini ihyâ eder mi hiç!” şeklinde bir itiraz getirebilirsin. Bu itiraz ilk bakışta belki yerinde gibi gözükmektedir; ama şirkin hakikatini bilen kimseler için bu itirazın yeri yoktur. Zira şirkin hakikatine vakıf olan insanlar çok iyi bilirler ki, dünyadaki insanların çoğu Allah’a inandığını söylediği halde şirk koşarak ona iman etmeye çalışırlar. Oysa Allah her imanı değil, yalnızca şirkten arınmış imanı kabul edecektir. Rabbimiz şöyle buyurur: “Onların çoğu ancak Allah’a şirk koşarak iman ederler.” (Yusuf, 106) Bu ayet, insanların çoğunluğunun aslında Allah’a iman ettiğini; lakin bu imanlarına şirk bulaştırdıklarını ifade etmektedir. Allah’ın, şirk bulaşmış bir imanı kabul etmeyeceği azıcık Kur’an bilgisi olan her insanın malumudur. Burada ısrarla bir kere daha vurguluyoruz ki, Allah her imanı değil, sadece şirkten arınmış imanı kabul edecektir. Eğer bir insan şirke düştüğü halde iman etmeye kalkışırsa, bu iman Allah tarafından kabul görmeyecektir. İzahı sadedinde olduğumuz Kadir gecesini ihyâ da böyledir. Eğer kişi hayatında şirk eseri olduğu halde bu gecede namaz kılsa, dua etse, zikir yapsa veya diğer güzel ibadetlerle gecesini süslese, sırf şirke bulaştığı için bu ibadetleri kendisinden kabul edilmeyecektir. Bu gün etrafımıza baktığımızda nice insanın, ya Allah’a yapılması gereken ibadetlerden birisini Allah’tan başkasına yaparak, ya da Allah’ın haklarını Allah’tan başka mercilere vererek maalesef ki şirke bulaştığını görmekteyiz. Bazıları, kanun koyma ve hâkimiyet hakkını insana veriyor. 148 Ramazan Azığı Bazıları, istek ve taleplerini şeyh efendilere veya büyük zatlara(!) arz ediyor. Bazıları, kabirlerdekilerden medet ve yardım bekliyor. Bazıları da, Allah’tan başka varlıklardan fayda veya zarar bekliyorlar. Oysa bu yapılanların her biri Kur’an ve Sünnete göre sarih olan şirklerdendir; zira şirk: “Allah’a ait olan bir şeyi Allah’tan başkasına vermek” ya da “Yalnız Allah’a yapılması gereken bir ibadeti Allah’tan başkasına sunmak”tır. Kişi her ne zaman bu tanıma giren işlerden birisini yaparsa, kabullenemese de “müşrik” olur ve Allah muhafaza ebedî cehennemi hak eder.132 İşte biz bu geceyi ihyâ etmeden önce evvela hayatımızda şirk var mı yok mu diye bir analiz yapmalı, analizimizin sonucu olumlu yönde çıktıktan sonra gecemizi ihyâ etmeye koyulmalıyız. Aksi halde bu geceyi ibadet ve taatle geçirmemizin bizlere hiçbir faydası olmayacaktır. İşte Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in “Her kim iman ederek ve karşılığını yalnız Allah’tan bekleyerek Kadir gecesini ihyâ ederse önceki günahları affolunur” sözü bizlere bu hassasiyeti vermekte ve bizleri iman ile bu geceyi ihyâ etmeye teşvik etmektedir. Ne mutlu şirkin her türünden uzak olarak bu geceyi ihyâ etme şerefine nail olanlara! 132 Bu konuda “Lâ İlâhe İllallah Ne Demek Biliyor musun?” adlı eserimizin “şirk” bölümüne bakabilirsiniz. ELVEDA EY MÜBAREK AY!133 İ şte bir Ramazan’ı daha geride bırakmak üzereyiz… Tutulan oruçlar, kılınan teravihler, verilen sadakalar, okunan Kur’anlar, edilen dualar ve her türlü hayırlarla bir Ramazan’ı daha idrak ettik. İslamî çevreler genel itibariyle bu ayda hayır kapılarını sonuna kadar zorlamakta, iyilik ve ihsanlarla adeta bir rüzgâr gibi esmekteler. Ama bu aydan sonra ne oluyor? Geceleri sabahlara kadar namaz kılan veya namaz kılmak için gece kalkanlar, diğer on bir ayda adeta bir daha kalkmamak üzere uykuya dalıyor… Aç olan karınlarını doyurmak veya ertesi gün açlık hissini en aza indirmek için uykularını en derin anlarında bölerek ayağa kalkanlar, senenin diğer günlerinde sanki kış uykusuna dalmışçasına, gönüllerini doyurmak için kıyam etmeyi terk ediyor… Bir ay boyunca Rableri için oruç tutanlar adeta bir daha tutmamak üzere niyet ediyor… Sadaka verme noktasında birbiri ile yarışanlar, ellerini sanki boyunlarına bağlıyor, bir daha ellerini cebine atmıyor… 133 Bu yazı “Yön Veren Yazılar” adlı eserimizden iktibas edilmiştir. Önemine binaen aynen alıntıladık; lakin yazının o kitaptaki başlığı “Ramazandan sonra ne yapmalı, nasıl olmalıyız?” şeklinde idi. 150 Ramazan Azığı Her türlü boş sözden dillerini muhafaza etmeye, gereksiz sözleri terk etmeye çalışanlar, Ramazan dışında sanki bu iş kendilerine mubahmış gibi davranıyor… Hâsılı, Ramazan’da yapılan bu güzel amelleri nedense Ramazan sonuna taşıyamıyorlar. Gönül ister ki bu hayır faaliyetleri senenin her gününe yayılacak şekilde daimî olarak devam etsin ve sadece Ramazan’a bağlı ibadetler olarak kalmasın. Laf buraya geldiğinde burada hepimizin sorması gereken çok önemli bir soru kendisini ortaya atıyor: “Acaba Ramazan’da yakalamış olduğumuz bu güzellikleri senenin diğer günlerinde de devam ettirebilecek; namazları, oruçları, sadakaları, iyilik ve hayırda yardımlaşmaları bu aydan sonra da sürdürebilecek miyiz? Yoksa tüm bunları bir sonraki Ramazan’a kadar unutacak, bir daha yüzüne bakmayacak bir şekilde ihmal mi edeceğiz?” Evet, bu sorulara gerçekçi bir şekilde cevap vermeli ve bunlarla yüzleşmekten, yüz yüze gelmekten asla çekinmemeliyiz. Gerçekçi olalım! Acaba en iyi olarak bilinenlerimiz bile bu ibadetleri ne kadar titizlikle Ramazan sonuna taşımakta, ne kadar Ramazan haricinde bunlarla hayatını canlandırmaktadır? Oysa Ramazan sadece aç kalarak fakirlerin hal ve durumlarını anlama, idrak etme ayı değildir. Bununla birlikte Ramazan, bir terbiye ve eğitim ayıdır. Şehevî duyguları körelterek nefsi terbiye ederken, nice güzel amellerin bu ayın haricinde de kolaylıkla yapılabileceğinin eğitimini verir. İnsan; gece kalkma, uzun uzun namaz kılma, oruç tutma, bolca hayır Ramazan Azığı 151 yapma, ziyadesiyle Kur’an’la meşgul olma, dili boş sözlerden koruma gibi bu ayda elde ettiği kazanımları, Ramazan sonunda da yapabileceğinin eğitimini alır bu ayda. Ramazan tüm bu ibadet ve güzelliklerin diğer günlerde de kolaylıkla yapılabileceğinin öğretildiği, gönüllere nakşedildiği bir aydır. Şimdi kendimize soralım: Acaba bu ayda okumuş olduğumuz Kur’an’ın kaçta kaçını diğer günlerde okuyacak, kıldığımız gece namazlarının kaçta kaçını diğer günlerde de kılacağız? Aynı şekilde bu ayda yaptığımız hayır ve hasenatın kaçta kaçını diğer günlerde yapacak, tuttuğumuz oruçların kaçta kaçını diğer günlerde de tutacağız? Ramazan’da kolaylıkla yaptığımız, yapabildiğimiz, hiç zorlanmadığımız ibadet çeşitlerini neden diğer günlerde yapamıyor, o coşku ve heyecanı niçin diğer günlere de taşıyamıyoruz? Tüm bunların cevapları her insanın kendi iç âleminde saklıdır. Herkes kendi zaaflarını ve eksik noktalarını bilir. İşte herkes Ramazan’da elde ettiği kulluk kıvamını diğer günlere de taşımak için bu cevapları en güzel şekliyle bularak eksikliklerini gidermeli ve Rabbine daha iyi kul olabilmenin yollarını aramalıdır. Yeri gelmişken hatırlatmanın faydalı olacağını düşünüyorum. Unutmayalım ki, bir işi bir kereliğine veya ara sıra yapmak marifet değildir; asıl marifet, bir işin devamını getirebilmek, az da olsa sürekli yapmak ve terk etmeyecek şekilde itiyatla ona devam edebilmektir. Bir insan, yapmış olduğu hayırlı bir işi sabır, sebat, kararlılık ve azimle yapmayı kendisine adet edinir ve hayrın ardını getirmeyi becerebilirse, işte o zaman övgüye mazhar olur. Bu gün bir iş yapıp yarın onu terk ettiğinde övgüye mazhar olması asla söz konusu olmaz. Hatta 152 Ramazan Azığı övgüye mazhar olması şöyle dursun, kınanmayı bile hak etmiş olur. Allah’ın Rasulü sallallahu aleyhi ve sellem, bir iş yaptığında az da olsa onun ardını getirmeyi sever ve işini kemale erdirmekten hoşlanırdı. Âişe radıyallahu anhâ onun bu tutumunu bizlere şöyle haber verir: “Rasûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in en çok sevdiği ibadet, sâhibinin devamlı yaptığı idi.”134 İşte bu nedenle Ramazan’da elde ettiğimiz hayırları sadece Ramazanla sınırlı bırakmayalım; Ramazan dışına da taşıyalım. Her ayı Ramazanmış gibi değerlendirip kulluğumuzun kıvamını artıralım. Burada önemli bir hususa temas etmek istiyorum: Müslümanın Ramazan’dan sonra da salih amel üzere devam etmesi, Ramazanının Rabbi katında kabul edildiğinin bir işaretidir. Ramazan’dan sonra Ramazan içerisinde işlediği salih amelleri terk etmesi ise Rabbi katında kabul edilmeyişinin bir nişanesidir. Zira İslam âlimlerinin de belirttiği üzere “Bir iyiliğin mükâfatı onun ardından başka bir iyilik yapmak; bir kötülüğün cezası da onun akabinde başka bir kötülüğe bulaşmaktır.”135 Biraz daha anlaşılır bir şekilde söyleyecek olursak: Güzel bir amelin ardından işlenen benzeri güzel bir amel, önceki amelin mükâfatıdır. Yani, Allah o güzel amelden hoşnut olduğu için başka güzel ameller işlemeyi o kimseye nasip etmiş134 135 Buhârî ve Müslim rivâyet etmiştir. َّوَّجزاءَّالسيئةَّالسيئةَّبعدها،جزاءَّاحلس نةَّاحلس نةَّبعدها Ramazan Azığı 153 tir. Aynı şekilde bir günahın ardından işlenen diğer günah da önceki günahın cezasıdır. Yani, Allah o kötü amelden razı olmadığı ve sahibine gazaplandığı için başka kötü amellerin kapısını ona açmıştır. Bu nedenle kul, eğer Ramazanını Rabbine kabul ettirmeyi becerebilmişse, Rabbi buna mükâfat olmak üzere Ramazan sonrasında da salih ameller işlemeyi ona nasip edecek ve kolay kılacaktır. Ama eğer Ramazanını Rabbine kabul ettirmeyi becerememişse, o zaman Ramazan’ın ardından salih ameller işlemeye muvaffak olması söz konusu olmayacaktır. Bu onun Ramazanının Allah katında kabul edilmeyişinin göstergelerinden bir tanesidir. Ramazan’da nice oruç tutan, namaz kılan, hayırda yarışan insanlar vardır ki, Ramazan’ın bitmesiyle onlarda biter ve namazı terk ederler, oruca duyarsız olurlar, hayırda yarışmaktan geri dururlar. Hatta hayırda yarışmak şöyle dursun, şer noktasında birbirini geçmek için uğraşırlar. Allah’ı sadece Ramazan’da hatırlayan, İslam’ı sadece Ramazan’da yaşamaya çalışanlar ne kötü insanlardır. Veyl olsun onlara! Veyl olsun onların Müslümanlıklarına! Oysa kendisini İslam’a nispet eden her insanın Ramazan’ı, tevbe için, Allah’a yönelmek için ve tabir caizse Allah’la barışmak için bir fırsat bilmesi gerekir. Ve yine ‘Ben Müslümanım’ diyen herkesin bu ayı günahların pençesinden kurtulmak, bir daha onlara dönmemek ve manen arınmak için ayağa gelmiş bir fırsat olarak değerlendirmesi gerekir. İşte bir Ramazan daha bitmek üzere… “Geldi, geliyor, yarın Ramazan bir” derken şimdi bak veda etmek üzereyiz. Bir daha gelecek mi Allah bilir? Bu ayın bitimiyle insanlar da iki guruba ayrılıyor: 154 Ramazan Azığı 1- Ramazan’ın bitmesini hazmedemeyen, firakından ve gidişinden dolayı üzülen, bitmesi nedeniyle bin pişman olan salih ve itaatkâr kullar. Bunlar Ramazanlarını en iyi şekilde değerlendirmeye çalışan ve Ramazan’ın ardından da gayretlerini sürdürme azmi içerisinde olanlardır. 2- Ramazan’ın bitmesini istenilmeyen bir misafirin gitmesini bekler gibi bekleyen, bir an önce kurtulma planları yapan ve rahata kavuşma özlemi içerisinde olan zavallı ve nasipsiz kullar. Bunlar zaten Ramazanlarını iyi değerlendirmemişlerdir. Bu nedenle onların Ramazan sonrasında da kulluk adına bir çabaları ve beklentileri yoktur. O halde sen ey Müslüman! Bu iki guruptan hangisindensin? Ramazan’ın gitmesine üzülenlerden mi, yoksa gitmesini dört gözle bekleyenlerden mi? Hangisinden? Sözün özü, gerçekten de bu ay bizlere çok şey öğretti. Paylaşmayı, sabrı, tevekkülü, fakirin derdi ile dertlenmeyi, onu anlamayı, boş işlerden yüz çevirmeyi, tartışmayı terk etmeyi, ibadetlere soyunmayı, hayrı artırmayı ve bunlar gibi nice hayırlı amelleri… Evet, tüm bunları bu aydan öğrendik. Ama bence bizim bu aydan öğrenmemiz gereken en önemli şey; bu ayda yapılan güzelliklerin diğer aylarda da aynı şekilde yapılabilir olduğu gerçeği. Biz bu aydan eğer bu gerçeği öğrenebilmişsek gerçekten de Ramazan’ı anlamışız demektir; lakin bunu öğrenememiş ve idrak edememişsek, ne diyelim inşâallah diğer Ramazan’da idrak edip anlarız; tabii ki buna ömrümüz kifayet ederse!... − Son Söz − Değerli Kardeşim; Buraya kadar anlattığımız şeylerle senin daha faziletli bir Ramazan geçirmene yardımcı olmak istedik. Umarız burada okuduğun şeylerle amel eder ve neticesinde daha samimi, daha ihlâslı ve daha takvalı bir kul olursun. Kardeşim; İtikâf, fıtır sadakası ve oruçla alakalı bazı fıkhî konular gibi Ramazan’a ilişkin olarak anlatmak istediğimiz daha birçok konu vardı; ama hacmin büyümesi ve zamanın kısıtlı oluşu bizi o konuları yazmaktan alıkoydu. Eğer Rabbim ömür ve imkân verirse bir sonraki baskıda, hacmi çok da fazla zorlamadan bu konulara temas etmeyi düşünüyoruz. Ben şuna kesin olarak inanıyorum ki, burada anlattığımız konular, senin Rabbine daha iyi bir kul olmanı sağlayacak niteliktedir. İnşâallah Rabbim beni ve seni bu yazılanlarla âmil eyler. Kardeşim; Senden bir isteğim var. İftar vakitlerinde öncelikle bu satırları yazan kardeşine, sonrasında da seninle aynı inancı paylaşan tüm müminlere dua et ve kendin için istediğin hayırları onlar için de iste. 156 Ramazan Azığı Emin olabilirsin ki ben, şimdiden sana dua ediyor ve iyi bir Ramazan geçirerek cennete namzet olmanı Rabbimden diliyorum. Allah beni ve seni şimdiden bağışlasın ve nice Ramazanlara ulaştırarak Hz. Ebu Bekir gibi cennetin “reyyân” kapısından girmeye hak kazanan kullarından eylesin. Dualarda görüşmek dileğiyle… NOTLAR .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… .…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………………… ………….…………………………………………………………………………………………………………………………….………………………………………………………………
