İklim Değişikliği ve Solunum Hastalıkları

advertisement
Eur Respir J 2009; 34: 295-302 DOI:
10.1183/09031936.00003409
Copyright ERS Journals Ltd 2009
ERS DURUM DEĞERLENDİRMESİ
İklim Değişikliği ve Solunum Hastalıkları:
Avrupa Solunum Derneği Durum
Değerlendirmesi
J.G. Ayres, B. Forsberg, I. Annesi-Maesano, R. Dey, K.L. Ebi, P.J. Helms, M. Medina-Ramon, M. Windt and
F. Forastiere, on behalf of the Environment and Health Committee of the European Respiratory Society*
ÖZET: İklim değişikliği daha önceden solunum hastalığı var olan kişileri etkiler fakat bu etkinin
boyutu halen belirsizdir.
Bu durum değerlendirmesi, solunum hastalığı olan bireyler, solunum sektöründeki sağlık çalışanları
ve politikayı belirleyen kişilerin iklim değişikliğinden kaynaklanan ilgi alanlarını tanımlamak için,
Avrupa Solunum Derneği adına oluşturuldu. Bu değerlendirme, Mart 2008’de Leuven (Belçika)’de
düzenlenen 2-günlük bir çalıştayı (‘workshop’) takiben oluşturuldu.
Solunum topluluğu için iklim değişikliğinden doğan anahtar ilgi alanları tartışıldı ve bilgideki eksikliklere yönelik öneriler hazırlandı. En önemli öneri iklim değişikliğinin solunum sağlığı üzerindeki
etkilerini öngörmek için daha doğru modeller oluşturmaktı.
Solunum sağlığında çalışanların da, hükümetleri ve Avrupa Birliği’ni farkındalığı sürdürmek ve iklim
değişikliği için uygun aksiyonları almaya ikna etmede savunucu bir rolleri vardır, ve bu alanlar da
durum değerlendirme raporunda tartışılmıştır.
ANAHTAR SÖZCÜKLER: Savunma, iklim değişikliği, solunum hastalığı
A
rtık iklim değişikliğinin antropojenik faktörlerin, özellikle enerji üretimi, ulaşım, tarım, endüstri,
ormancılık, atık, ticari ve ikamet edilen binalardan kaynaklanan fosil yakıt tüketimi ve sera gazı
(SG) salınımı sonucu ortaya çıktığı yaygın şekilde kabul edilmektedir. Global ısı artışlarını azaltmak için global yaklaşımların gerekli olmasına rağmen iklim değişikliğinin sağlık üzerinde, özellikle
düşük gelirli ülkelerde dikkat ve önlem gerektiren, çoğu zararlı olan birçok etkisi olması olasıdır. Bu
bulgular İklim Değişikliği Üzerine Hükümetler Arası Panel (IPCC) [1] ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO)
[2] tarafından iyi bir şekilde tarif edilmiştir.
İLGİLİ KURUMLAR
For affiliations, please see the
Acknowledgements section, and
#For members of the Environment and
Health Committee of the European
Respiratory Society, please see the
Acknowledgements section.
İLETİŞİM ADRESİ
J.G. Ayres
Institute of Occupational &
Environmental Medicine
University of Birmingham
ail:j.g.ayres@bham
B15 2TT
UK
E-mail: j.g.ayres@bham.ac.uk
Geliş Tarihi:
08 Ocak 2009
Revizyon Sonrası Kabul Tarihi:
19 Şubat 2009
STATEMENT OF INTEREST
A statement of interest for this study can
be found at www.erj.ersjournals.com/
misc/ statements.shtml
Bu nedenle iklim değişikliği ve esas nedeni olan SG salınımı: 1) sıcak dalgalarına bağlı ölüm ve akut
morbidite sayısının artması; 2) zemin seviyesindeki yüksek ozon konsantrasyonları nedeniyle kardiyorespiratuvar olayların sıklığının artması; 3) geniş bir alana yayılmış sınır ötesi hava kirliliği (yangınlar
ve aerosoller ile ilişkili) nedeniyle solunum hastalıklarının sıklığında meydana gelen değişiklikler ve 4)
alerjenlerin ve bazı enfeksiyöz hastalık vektörlerinin zamansal ve mekansal dağılımının değişmesi
yoluyla insan sağlığını etkileyecektir [1].
Bu etkiler sadece solunum hastalığı olanları etkilemeyecek, solunum problemlerinin insidansını ve
böylece prevalansını da etkileyebilecektir.
İklim değişikliğinin solunum hastalığı olan kişiler üzerindeki etkisi, çevre ısısının şu anki seviyelere
göre hangi derecede arttığı, sınır ötesi hava kirliliğinin kısa dönemdeki değişiklikleri, sıcak dalgalarının
riski, sel ve aşırı yağmur riski yanı sıra bu değişikliklerin sağlıkla ilişkili hava kirliliği, alerjenler ve küf
gibi diğer faktörler üzerindeki etkisine bağlı olarak değişiklik gösterecektir. Uzun vade için planlama
gerekli olduğundan, adaptasyon kapasitesinin aşırı olaylara basitçe yanıt vermenin ötesine çıkarılması
gerekmektedir. Sonuç olarak, tanısal araçların ve klinik tedavilerin zamanla ayarlanması gerekebilir ve
klinisyenlerin değişen çevresel koşullara yanıt olarak ortaya çıkacak değişik hastalık paternlerinin
farkına varmasının sağlanması gerekecektir. Bu daha iyi hastalık sürveyansı ve uyarı sistemleri gerektirmektedir.
38
C‹LT 4 SAYI 3
European Respiratory Journal Print ISSN
0903-1936 Online ISSN 1399-3003
EUROPEAN RESPIRATORY JOURNAL
J.G. AYRES VE ARK.
ERS DURUM BİLDİRGESİ
Avrupa Solunum Derneği’nin (ERS) Çevre ve Sağlık Komitesi
Mart 2008’de Leuven’de (Belçika) iklim değişikliğinin solunum
hastalığı ile ilişkili spesifik sağlık konularını araştırmak için bir
çalıştay düzenledi.
Mevcut durum değerlendirme raporu bu çalıştayın sonuçlarından
oluşmaktadır. İklim değişikliği ve sağlık, genel tıp literatüründe
işlenmiştir [3, 4], ancak bu değerlendirme uzman bir tıp
topluluğunun ilk bildirgesi olup Amerikan Toraks Derneği’nin
iklim değişikliği hakkındaki görüşlerine paraleldir [5]. Bildirge
tıp çalışanlarının solunum hastalığı ile ilgili olarak yüz yüze
geldiği konuları, hastalık paternindeki olası değişikliklere
yaklaşımın nasıl olacağını, bilgi eksikliğini ve tüm bunların özellikle hükümetlere karşı savunma aracı olarak nasıl
kullanılabileceğini vurgulamaktadır. Bildirge, çevre ve sağlık
konularında hem ERS hem de Avrupa Akciğer Vakfı’na öneride
bulunma açısından, Çevre ve Sağlık Komitesinin rolünü
yansıtmakta, bu ve diğer ilgili kurumların yanı sıra halka da bilgi
sağlamaktadır.
Bu bildirgede iki ana temaya hitap edilmiştir: 1) adaptasyon:
zaten meydana gelmiş iklim değişikliğinin solunum hastalığı
olan hastalar üzerindeki etkisini azaltmak ve akciğer sağlığını
kötü bir şekilde etkilediği bilinen ilgili maruziyetlerden halkı
korumak için tasarlanmış faaliyetler; ve 2) düzeltme: sağlık
çalışanlarının ve ERS gibi organizasyonların sorumlulukları,
örneğin karbona olan bağımlılığı azaltarak iklim değişikliğinin
etkisini azaltmaya katkıda bulunmak, ve gelecek kuşaklar
üzerindeki etkisini azaltmaya çalışmada öncülük etmek.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
Büyük oranda antropojenik kaynaklardan gelen sera gazındaki
artışlar nedeniyle global ısı miktarı 1970’lerin sonlarından bu
yana belirgin şekilde artmıştır [1]. Örneğin merkezi İngiltere’deki
ortalama yıllık sıcaklıklar artmaya devam etmektedir ve şu anda
on yedinci yüzyılın sonlarındaki Küçük Buz Çağına göre >2°C
daha yüksek olup bu artışın yarısı 1960ların sonlarından bu
yana meydana gelmiştir [6]. Sıcaklıktaki bu artış, ayrıca sıcak
günlerin sayısında ve şiddetli meteorolojik olaylarda da hızlı bir
artış görmüş olup ≥35°C sıcaklıklara erişilen 2003 sıcak dalgası
[6] Avrupa çapında ~40,000 fazla ölüme neden olmuştur.
Kutuptaki buz kümelerinin belirgin şekilde erimesinin sonucu
olarak deniz seviyeleri de yükselmeye başlamıştır. Bu kombinasyon, çoğunlukla su verimindeki kayıp ile ilişkili olarak nüfus
göçü ile sonuçlanan ve kitle göçünden kaynaklanan belirli alanlarda sağlık üzerindeki etkilere neden olabilecek su
yoksunluğuna neden olmuştur. Biyo-çeşitlilik, toprak kullanımı,
ekin rekoltesindeki değişiklikler ve toprak veriminin azalması,
besin kıtlığı ile birlikte malnütrisyon problemlerine neden olabilir ve böylece solunum enfeksiyonları insidansını artırabilir.
Sera gazlarının kilit belirleyicileri enerji üretimi, tüketimi ve
verimi, ulaşım, tarım ve besin üretimi ve atık yönetimi olup [7]
iklim değişikliğini azaltmaya yönelik girişimlerin bunların her
birine hitap etmesi gerekecektir. Ancak dünyanın daha fazla
sıcak gün, daha az soğuk gün, daha fazla yoğun yağmurlu
dönemler ve sonuç olarak seller yaşaması olasıdır [1].
Paradoksik olarak daha uzun süreli kuraklık dönemlerinin
olması da olasıdır [1].
EUROPEAN RESPIRATORY JOURNAL
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ VE SOLUNUM HASTALIĞI
Solunum hastalığını etkileme potansiyeli bulunan kilit iklim
değişikliği faktörleri, aşırı ısı olayları (sıcak ve soğuk), hava
kirliliğindeki değişiklikler, seller, nemli konutlar, gök gürültülü
sağanaklar, alerjen eğilimindeki değişiklikler ve sonuçta olan
alerjiler, orman yangınları ve toz fırtınaları, kısa veya uzun vadedeki etkilerdir.
Temel ilgi alanları olan hastalıklar astım, rinosinüzit, kronik
obstrüktif akciğer hastalığı (KOAH) ve solunum yolu
enfeksiyonlarıdır, ancak bunların hangi oranda etkileneceği
belirli bir popülasyondaki yatkın kişilerin oranına göre değişiklik
gösterecektir. Sağlık hizmetlerine ulaşımı kısıtlı olan daha yoksul alanlar ile sağlık hizmetlerinin daha az gelişmiş olduğu
alanlar daha fazla problem yaşayacaktır, bunlar göç eden
popülasyonları ve popülasyon artışının en yüksek olduğu
alanları içerecektir.
Aşırı ısı olayları
Avrupa’da özellikle merkezi, doğu ve güney ülkelerinde yaz
sıcak dalgalarının sıklığı ve yoğunluğunda artış olması beklenmektedir [1]. Bu değişiklikler özellikle yaşlılar ve KOAH
hastaları gibi adaptif kapasitesi sınırlı olan alt gruplarda
hastalığın yükü ve erken ölümlere katkıda bulunacaktır. Sıcak
dalgaları arasında etki değişiklikleri olmasına rağmen [9],
İtalya’da 2003 yazında >65 yaş olanlar sıcak günlerde daha
yüksek solunum hastalığı riski ve %34 daha yüksek ölüm riski
yaşadılar [8]. Sıcak dalgası sırasında uygun iklim kontrolü
olmayan bir hastanede sıcak ile ilişkili mortalite kadınlarda [8]
ve KOAH hastalarında daha yüksektir [10]. Çok şehirli bir
Avrupa çalışmasında hissedilen maksimum sıcaklıkta şehre
özel eşiğin üstündeki 1°C’lik artış için tüm nedenlere bağlı
mortalitede hesaplanan genel değişiklik Akdeniz bölgesinde
%3.1, kuzey bölgesinde %1.8 idi ve solunum mortalitesi
üzerindeki etki daha büyük olup (sırasıyla %6.7 ve %6.1) [10]
ölüm tarihini aylar şeklinde değiştirmekteydi. Solunum
hastalıkları nedeniyle hastaneye yatışlar özellikle çok yaşlılar
için aynı paterni takip etmekteydi [11].
Ayrıca, başta daha kuzeydeki ülkelerde olmak üzere soğuk
dönemlerin sayısındaki azalma, kışın olan solunum nedenli
ölümlerde düşüşe neden olabilecektir.
Adaptasyon
Artan sıcak maruziyeti, özellikle duyarlı olan yaşlılar için hem
kişisel hem de toplumsal yapılaşmada yapı tasarımını
değiştirmek gibi yaşam alanı değişiklikleri ile azaltılabilir.
Klimaların daha fazla kullanımı göz önüne alınabilirse de
(uygun olduğunda) bunun küresel ısınmaya önemli şekilde
katkısı vardır ve iç mekan soğutmasında alternatif yaklaşımlar
gereklidir. İnsanlar yüksek sıcaklık dönemine uygun yanıt
geliştirmeyi öğrendikçe, davranış değişikliği önemli olacaktır.
WHO Avrupa Bölge Ofisi [2] sıcak dalgalarının sağlık etkilerine
karşı kısa ve uzun vadeli önlemler listesi hazırlamıştır. Sıcak
dalgaları sırasında hava kirliliğinin azaltılması sıcak dalgalarına
karşı hazırlık halinin başarısında çok önemli olacaktır. Solunum
hekimleri hassas kişilere dikkat etmeli, yaz öncesi tıbbi
değerlendirme yapmalı, sıvı alımı ve sıcak havalar sırasında
ilaçların ayarlanması gibi rutin bakım hakkında öneriler vermelidirler.
C‹LT 4 SAYI 3
39
J.G. AYRES VE ARK.
ERS DURUM BİLDİRGESİ
Hava kirliliği
Ozon
Özellikle kendisi de potent bir SG olan troposferik ozon [12]
gibi fotokimyasal reaksiyonlardan kaynaklanan hava kirleticilerin atmosferdeki konsantrasyonu büyük oranda hava durumuna bağlıdır. İklim değişikliğinin atmosferdeki kirleticilerin konsantrasyonu ve dağılımını değiştirmesi beklenmektedir ancak
bu değişikliğin büyüklüğü ve yönü belirsizdir [13]. Çoğu kestirimler ozon seviyelerine odaklanmış olup prekürsör emisyonların
sabit kalacağını varsaymaktadır, yüksek gelirli ülkelerde ozon
konsantrasyonlarında genel bir artış olacağını ancak büyük
bölgesel farklılıklar olacağını ön görmektedirler [14]. Özellikle
kronik solunum hastalığı olanlar açısından bunun önemli
sağlıksal sonuçları olabilir. Ozon, hem Avrupa hem de ABD’de
azalmış akciğer fonksiyonu [15], kronik solunum hastalıklarının
alevlenmesi [16], solunum kaynaklı hastaneye yatışlarda artış
[17, 18] ve mortalite [19, 20] ile ilişkili güçlü bir oksidandır.
BK’da 2020 yıllarından itibaren yılda 1,500’den fazla ozon ile
ilişkili ölüm olacağı tahmin edilmiştir [21].
Partiküller
İklim değişikliğinin ortamdaki partikül konsantrasyonuna etkisi
belirsizdir [14]. Düzeltici politikalar partikül emisyonlarının
yerel düzeyde azalmasını sağlamasına rağmen, çölleşme ve
orman yangınları partiküllerin sınırlar arası taşınmasını artırabilir
[13, 22]. Partiküllere uzun süreli maruziyet astımlı çocuklarda
semptomlarda artış [23] ve akciğer fonksiyonunda azalma ile,
erişkinlerde ise akciğer kanseri nedeniyle ölümler dahil daha
yüksek mortalite ile ilişkilendirilmiştir [24-26]. Benzer şekilde
ortamdaki partikül seviyelerinde kısa süreli artışlar kardiyopulmoner nedenli hastaneye yatışlar ve mortalitede artış ile
ilişkilendirilmiştir [27-29]. İklim değişikliği ile partikül seviyelerinde anlamlı artışlar olduğu görülürse bunun toplum sağlığı
açısından önemli sonuçları olabilir.
kullanımının artması nedeniyle enerji ihtiyacının artması gibi.
Benzer şekilde, benzinli araçlardan Potansiyel olarak daha enerji
etkin olan dizel yakıtlı araçlara geçilmesi dizel partiküllerine daha
fazla maruziyete neden olabilir. Bu nedenle iklim değişikliği için
düzeltici ve adaptasyon stratejilerinin hava kalitesi üzerindeki
etkileri bakımından dikkatlice değerlendirilmesi gerekmektedir.
Sellerin ve nemin etkileri
İklim değişikliğinin daha fazla aşırı yağış atakları ile ilişkili
olması ve [1], bunun da şiddetli sellere, sonuç olarak nüfusun
yer değiştirmesine, kötü yaşam koşullarına ve su kalitesinin
kötüleşmesine, kötü beslenme ve sağlık hizmetlerine ulaşımın
yetersiz olmasına yol açması olasıdır. Bu özellikle pnömoni
olmak üzere solunum enfeksiyonlarını etkileyecektir.
Sellerin daha düşük derecelerde olması evlerin oturulabilir
ancak nemli olmasına yol açacaktır. uzun süreden beri rutubetli evlerde barınmanın solunum sağlığı ve hastalığının bir
nedeni olduğu bilinmekte olup [36-38] hem çocuklar hem de
erişkinlerde sabit şekilde öksürük ve hırıltılı solunum (ve daha
az derecede astım) ile ilişkilidir. ABD’de rutubet ve küf maruziyetinin tüm astım olgularının beşte birine katkıda bulunduğu,
ekonomik etkisinin yüksek olduğu tahmin edilmiştir [39].
Fungal maruziyet ile ilişkili alerjik duyarlılaşma için düşünülen
rolün mantıklı olmasına rağmen [40] kanıtların gücü daha
düşüktür ve çoğu çalışmanın çapraz kesitsel doğada olması,
birkaçının objektif maruziyet ölçütleri kullanmış olması nedeniyle rutubetin solunum semptomlarını etkileme nedenleri belirsizdir. İklim değişikliği ile ev içi koşullarda değişiklik oluşması,
soğuk kış mevsiminin ve ısıtmanın daha önce kolonizasyonu
engellediği bölgelerde ev tozu akarlarının oluşmasına izin
verebilir [41].
Endotoksinler, volatil organik bileşikler ve mikotoksinler gibi ev
rutubeti ile ilişkili diğer biyoaktif moleküllere olası maruziyetin
de rolü olabilir.
Hava kirliliği ve sıcaklık arasındaki sinerji
Adaptasyon
İklim değişikliği, ozon ve partikül seviyeleri stabil olduğunda bile
daha sıcak koşullar nedeniyle bu kirleticilerin olumsuz etkilerini
artırabilir. Ozonun olumsuz etkileri, yüksek sıcaklık ve ozon
arasında sinerjistik etki olduğuna dair bazı deliller ile birlikte [19,
30, 31] özellikle sıcak mevsimler sırasında gözlenmiştir [32, 33].
Benzer şekilde kış aylarında dış ortam hava kirleticilerine maruziyette azalma olma olasılığının araştırılmamış olmasına rağmen,
yaz mevsiminde daha büyük partikül etkileri ve/veya partiküller
ile sıcaklık arasında sinerjistik bir etki olduğu bildirilmiştir [31, 34].
En son yapılan deneysel çalışmalar partiküllerin redoks aktivitesinin ozon tarafından artırıldığını doğrulamakta [35], gelecekte
partiküller, ozon ve sıcaklık arasında üç yollu bir etkileşimin olma
olasılığını artırmaktadır.
Daha iyi izole edilmiş evlerin yapı içindeki sıcaklıkları düzelttiği
ve daha iyi sağlık göstergeleri ile ilişkili olduğunu ileri sürmek
için kanıtlar mevcuttur [42, 43] ve çevresel kontrolü içine alan
daha iyi ev tasarımları ile ev tozu akar popülasyonlarının kontrol edilebileceğini ileri sürmek için de bazı kanıtlar mevcuttur.
Adaptasyon
İklim değişikliğine adaptasyon için yapılan faaliyetler gaz
salınımlarını azaltmayı ve yüksek sıcaklıklarla mücadele yolları
oluşturmayı hedef almalıdır. Bunlar insanların hava kirliliğine
maruziyetini tamamen etkileyebilecek (sıcaklıktan kaçınmak için
dış ortamda harcanan zamanın en aza indirilmesi gibi) aktivite
paterni değişikliklerini içerebilir. Aksine bazı stratejiler daha yüksek hava kirliliği seviyesine yol açabilir, mesela yaz aylarında klima
40
Allerjenler ve alerjik yanıtlar üzerindeki etkiler
Daha kuzeydeki enlemlerde sıcakların artması belirli bitki türlerinin daha geniş alanlara yayılmasına izin verecek, böylece
yeni popülasyonları, onlar için yeni olan alerjenlere maruz
bırakacaktır [44] ve bilinen dış mekan küflerinin (Alternaria ve
Cladosporium) seviyesi de artabilir. Bunun ne derecede daha
fazla solunum alerjisi olan kişiye yol açacağı varsayımsaldır
ancak alerjen yükündeki herhangi bir artış ile beraber ozon
seviyelerinin yükselmesi astım ve alerjik rinit alevlenmelerinin
daha fazla olmasına neden olacaktır, çünkü ozon alerjen maruziyetinin etkilerini artırmaktadır [45] ve ev içinde daha yüksek
akar alerjen konsantrasyonlarına maruziyet astım insidansında
artış ile ilişkilidir. İklim değişikliği ile alerjen maruziyeti, özellikle
polenler ve nemli havadaki fungal sporlar aracılığıyla astım
salgınlarına neden olduğu bilinen gök gürültülü sağanak
yağışlarda artış olması olasıdır [46-50].
C‹LT 4 SAYI 3
EUROPEAN RESPIRATORY JOURNAL
J.G. AYRES VE ARK.
ERS DURUM BİLDİRGESİ
Adaptasyon
Polen dağılımındaki değişikliğin derecesi ve bunun sonucu
olarak iklim değişikliği ile alerjen duyarlılaşmasının kesin
olmaması nedeniyle, kaçınmak suretiyle maruziyeti azaltmak
ve ortak araştırmalar yoluyla bu fenomen ile ilişkili verilerin
prospektif olarak toplanması dışında spesifik adaptasyonlar
önerilemez.
İç mekân hava kirliliğinin etkileri
Katı yakıtların yanmasından, büyük oranda pişirme ve ısınma
amaçlı biyoyakıt kullanımından kaynaklanan iç mekan hava
kirliliği gelişmekte olan ülkelerde, özellikle <5 yaş çocuklarda
akut solunum enfeksiyonu (tahmini 1.5 milyon ölüm yıl-1) [51]
ve sigara içmeyen kadınlarda KOAH ile, dördüncü sıradaki morbidite ve mortalite nedenidir. En son bilimsel veriler iç mekan
hava kirliliğinden gelen karbon karasının (is) sera etkisine ve
küresel ısınmaya katkıda bulunan ikinci sıradaki gaz salınımı
olduğunu göstermektedir [52]. Karbondioksitin atmosferdeki
yarı ömrünün yüz yıllar olmasına karşılık karbon karasının yarı
ömrü birkaç haftadır ve bu nedenle biyoyakıt salınımının
azaltılmasını hedef alan girişimler öngörülebilir bir gelecekte
faydalı olabilir.
Adaptasyon
Adaptasyon ülke bazında ele alınmalıdır ancak hem salımı
(yakma verimi) hem de yakıt kullanımını (yakıt verimi) azaltan
daha verimli pişirme ocakları getirilerek iç mekan hava kirliliğini
azaltma hedef alınmalıdır. Yakıt verimi ayrıca, yakıt için düzensiz
ağaç kesiminden kaynaklanan, toprak erozyonuna ve önemli
bir doğal CO2 sekestrasyon kaynağının kaybına katkıda bulunan orman tüketiminin etkisini azaltarak, çevreye büyük faydalar sağlamaktadır.
Solunum enfeksiyonlarındaki değişiklikler
İklim değişikliğinin özellikle tüberküloz ve respiratuar sinsityal
virüs gibi bazı enfeksiyonların sıklığını değiştirmesi olasıdır.
1990ların ortalarından bu yana respiratuvar sinsityal virüs mevsiminin zamanlaması ve süresi değişmiş olup, sıcaklıklar arttığı
için mevsim daha erken sona ermekte, salgınlar da daha az
şiddetli olmaktadır. Tüberküloz bazı durumlarda, özellikle göç
eden nüfusun kendisini daha kalabalık ortamlarda bulduğu
durumlarda artabilir [53].
Mevsimsel etkiler daha sıcak kış ayları nedeniyle diğer solunum
enfeksiyonlarını da olasılıkla olumlu yönde etkileyecektir.
Sıcaklığın önemli bir rol oynadığının düşünülmesine rağmen,
hafif kış aylarında dış mekanlarda daha fazla zaman geçirilmesi
gibi toplum davranışından kaynaklanan bulaş paternlerinin
yanında, solunum enfeksiyonlarının mevsimselliği de tam
anlaşılmamıştır. Genel olarak solunum enfeksiyonları kış
aylarında artmaktadır [54] ve böylece daha ılık kış ayları
sıklıklarını oldukça azaltabilir. Şu anda coğrafik olarak sınırlı
olan bazı solunum enfeksiyonlarının erişim alanı genişleyebilir.
Chikungunya virüs enfeksiyonu bugüne kadar sadece tropik
bölgelerde belirlenmiştir, ancak İtalya’daki son salgınlar, vektörün (Aedes albopictus) yaşamasına izin veren yüksek
sıcaklıklardan etkilenmiş olabilir [55] ancak araba lastiği içindeki su birikintileri,, küresel olarak artan ticaret gibi çevresel
nişlerin sağlanması da katkıda bulunabilir. İklim değişikliği kuş
göçünün değişmesi ile avian influenza virüslerinin ekolojisini,
EUROPEAN RESPIRATORY JOURNAL
avian influenza virüsü bulaş döngüsünü ve virüsün konak
dışındaki sağkalımını etkileyebilir. Bu değişikliklerin ortak net
etkisi ön görülemez ancak avian influenza virüsünün su kuşu
popülasyonlarındaki döngüsünün sürekli adaptasyon ve evrim
ile devam etmesi olasıdır [56].
Sonuç olarak, iklim değişikliğinin solunum enfeksiyonları üzerindeki genel etkisinin ılımlı olması olasıdır ve hatta faydalı olabilir. Ancak hava kirliliğinde artış olacağı için enfeksiyonlara
duyarlılık artabilir.
BİLGİ EKSİKLİKLERİ
ÖNERİLER
VE
ARAŞTIRMA
İÇİN
İklim değişikliği ve solunum sağlığı alanındaki bilinenler kısıtlı
bilgilere ve bol-ancak dayanaklı varsayımlara dayanmaktadır.
Bu bilgide birçok eksiklik vardır ve birçoğu ancak iklim
değişikliği ilerledikçe kesin hale gelecek, bazı durumlar için çok
geç olabilecektir. Sonuç olarak sürekli prospektif ölçümler, solunum sağlığı üzerinde iklim değişikliğinin etkisini belirleyen kilit
sonuçlar ve maruziyetlerin değerlendirilmesi ile desteklenen
prediktif modellerin daha iyi hale getirilmesi için daha fazla
araştırmaya ihtiyaç vardır. Dahil olan konuların karmaşıklığı
araştırma disiplinleri arasında koordinasyon ve işbirliği olmasını
gerektirmektedir.
İklim değişikliğinin solunum sağlığı üzerindeki güncel ve
kestirilen etkilerindeki anlayışın artması
1) Sıcaklık, yağış ve diğer iklim değişkenlerinin solunum
hastalıklarının coğrafi yayılımını ve morbidite ve mortalite
insidansını nasıl etkileyebildiği konusunda sınırlı bilgi mevcuttur.
Örnekler aşağıdaki şekildedir:
1) Zemin seviyesinde ozon oluşumu büyük oranda sıcaklığa
bağlıdır ve bu nedenle her zaman net bir pozitif ilişki olmamasına
rağmen eğer prekürsör salımlar azaltılmazsa artan sıcaklıklar
ozon konsantrasyonlarını artıracak ve bu da duyarlı grupları
(özellikle çocuklar, yaşlılar ile astım ve KOAH’lı kişiler) olumsuz
olarak etkileyecektir. Bunun ne oranda gerçekleşeceği bilinmemektedir. 2) Bitkiler bahar mevsiminde daha erken çiçeklenmekte, alerji mevsimini uzatmaktadır. Artan sıcaklıkların ve CO2
konsantrasyonlarının polen alerjenitesini artırabileceğine dair
sınırlı kanıt mevcuttur. Aeroalerjen konsantrasyonlarındaki
değişiklikleri ve duyarlılaşmadaki değişimler ile nasıl
eşleştiklerini takip etmek için sistemlerin oluşturulması gerekmektedir. 3) Yağış olaylarının artışı ve ardından gelen seller, iç
mekan rutubetine ve küflere maruziyeti artırabilir.
2) Etkili araştırmalar solunum hastalıklarının prevalans ve
insidansı yanı sıra ilişkili oldukları çevresel ve sosyal faktörler
hakkında uzun süreli veri kümelerinin geliştirilmesini gerektirmektedir. Bu belirli bir çözünürlük seviyesinde mekansal
olarak bağlantılı veri kümelerinin oluşturulmasını gerektirecektir. Şu anda çevre ve sağlık veri kümeleri, bazı bölgesel durumlar haricinde, sadece coğrafi olarak birbiri ile yüksek seviyede
uyum içindedir. İçeriksel faktörler ile solunum sağlığı sonuçları
arasındaki ilişkileri tahmin etmek için çok seviyeli regresyon
modelleri ve bu ilişkilerin olası aracılarını araştırmak için yolak
analizi yapılması gibi uygun istatistiksel metotların uygulanması
gerekmektedir.
3) Gelecekteki sağlık etkilerine dair yapılan kestirimlerin coğrafi
yayılım ile popülasyon, yaş ve cinsiyete göre tedavi etkinliğini
C‹LT 4 SAYI 3
41
J.G. AYRES VE ARK.
ERS DURUM BİLDİRGESİ
içeren solunum hastalıkları insidansını belirleyen kilit faktörleri
dikkate alması gerekmektedir.Bu bilgiler, solunum sağlığı
konularına yönelik güncel ve planlanan programlarda değişiklik
yapmak ve böylece iklim değişikliği için kestirilen etkilere karşı
hazırlık düzeyini artırmak için, iklim değişikliğinin solunum
sağlığı üzerindeki etkilerini takip etme amaçlı göstergelerin
belirlenmesi için kullanılabilir.
4) Bu kestirimler Avrupa bölgesine sınırlı olmamalıdır çünkü
toz, virüs ve diğer partiküllerin geniş alanda taşınmasına yol
açan çölleşme gibi diğer bölgelerdeki değişiklikler veya
sıcakların daha yüksek olması ve yağış paternlerinin değişmesi
ile solunum hastalıklarının yayılması Avrupa nüfusunun sağlığını
etkileyebilir.
Solunum hastalıklarının etiyolojisi ve tedavisi hakkında
genişletilmiş temel araştırma
1) Respiratuvar sinsityal virüs gibi mevsimsel sinyali kuvvetli
olan herhangi bir hastalık sıcaklıktan etkilenebilir. Ancak ortaya
çıkışları veya bulaş yoğunluğunda hava durumu paternlerinin,
eğer varsa, nasıl bir rol oynadığı konusunda sınırlı miktarda
çalışma yapılmıştır.
2) Hem genel olarak hem de iklim değişikliği bağlamında solunum hastalıklarını başlatma ve alevlendirme riskini artıran biyolojik mekanizmaların daha iyi anlaşılması gerekmektedir.
Araştırılması gereken alanlar: 1) termoregülasyonun erken
programlanması ve ilaçlar üzerindeki etkileri, ve 2) duyarlı
popülasyonların yeni ortama alıştırılması ve adaptasyonunu
içermektedir.
Olası etkilerin önlenmesi ve azaltılması için etkili
yaklaşımların belirlenmesi
1) İklim değişikliği bağlamında girişim ve tedavilerin klinik
etkinliği hakkında araştırma yapılması gerekmektedir.
Tedavilerin duyarlılığı ve verimini artırabilen beslenme durumu
gibi faktörler üzerindeki araştırmaları da içermelidir.
2) Artan sıcaklığın kötü hava kalitesinin olumsuz etkilerini
artırabildiğine dair kanıtlar ortaya çıkmaktadır. Bu, aşırı hava
olaylarında artışa hazırlık olarak sağlık sisteminin kapasitesini
güçlendirmek için olumsuz koşullar hakkında daha ileri
uyarıların geliştirilmesi gerektiğini göstermektedir.
3) Uyarı sistemleri ve etkinliklerinin değerlendirilmesi için bir
metodoloji geliştirilmelidir.
4) Değişen hava paternlerinin sağlıklarını nasıl etkileyebileceği
ve ilaçların sıcak dalgalarına karşı duyarlılıklarını nasıl
etkileyebileceği konusunda hastaların yeterli derecede
bilgilendirildiğinden emin olmak için, iklim değişikliğinin solunum sağlığı riskleri hakkında sağlık çalışanlarına yönelik daha
fazla eğitim olmalıdır.
2) Politika değerlendirmelerini bilgilendirmek için çeşitli politika seçeneklerinin sağlık maliyetleri ve faydaları gereklidir.
Özellikle hassas popülasyonlara ve bölgelere odaklı
araştırma
1) Çocuklar ve kronik solunum hastalıkları olanlar iklim
değişikliğinin etkilerine karşı özellikle hassas olabilir. Araştırmalar
riski en fazla olanların belirlenmesine, kırılganlıklarının
azaltılması için etkili program ve faaliyetlerin uygulanmasına
yönelik olmalıdır. Bu araştırma duyarlılığı biyolojik, çevresel ve
sosyal faktörler dahil olmak üzere en geniş manada
değerlendirmelidir. Bu da duyarlılığın hem iklim değişikliği
etkilerine karşı ortalamadan anlamlı şekilde daha yüksek yanıt
oluşturma olasılığının bulunması gibi yatkınlığı, hem de ya bu
etkilere yatkınlığın ya da ortalamadan daha yüksek maruziyetin
sonucu olarak iklim değişikliği etkilerinden olağanın dışında
şiddetli şekilde etkilenme olasılığının bulunması gibi kırılganlığı
içeren kompleks bir durum olduğu manasına gelmektedir.
2) Araştırma ayrıca iklim değişikliğinin riskli bölgelerin coğrafi
dağılımını değiştirebileceği gerçeğini hesaba katmalıdır.
AVRUPA SOLUNUM DERNEĞİNİN DESTEKLEME
ROLÜ
Tehdidin karmaşıklığı ve büyüklüğü göz önüne alındığında
iklim değişikliğine sadece ulusal veya ulus üstü seviyede
yaklaşılabileceği şeklinde yanlış bir kanı mevcuttur. Hükümetlerin
acilen faaliyete geçmesi gerçekten gereklidir. Ancak bireysel
seviyede sağlık çalışanlarının faaliyeti sadece hastaların sağlığını
koruma seviyesinde değil, önemli derecede etkiler meydana
getirebilir.
Solunum sağlığı çalışanlarının hava kirliliği, tüberküloz, tütün
kullanımı/maruziyeti ve asbest maruziyeti gibi büyük toplum
sağlığı problemleri ile mücadelede seçkin bir tarihi vardır ve
iklim değişikliği ve sağlık üzerindeki olumsuz etkilerine karşı
mücadelede rol almak için iyi bir yere sahiptirler.
Güvenilir bir kaynak olarak hekimler iklim değişikliğinin sağlık
sonuçları, olumsuz etkilerine karşı koyma yolları ve bu tür faaliyetlerin ortak faydası, hakkında bilgi yayabilir. Evlerinde ve
yaşantılarında karbonun ayak izlerini azaltmak için adım atarak
hastalarına, ailelerine, toplumlarına ve kurumlarına örnek teşkil
etmeleri ve kurumlarını da aynısını yapmak için cesaretlendirmeleri, diğer kişilerde de davranış değişikliği oluşturmak açısından
güçlü bir yöntemdir.
5) Solunum hastalıklarında yapılaşmanın ve iç mekan iklim
kontrol sistemlerinin rolü üzerine araştırma yapılması gereklidir.
Sera gazı salımını azaltan faaliyetlerin birçoğu hem sağlık hem
de çevre açısından ortak faydalar getirmektedir. Enerji verimi,
salınımı azaltmasının yanı sıra enerji faturasında da kazanç
sağlamaktadır. Otomobil bağımlılığının azaltılması fiziksel aktiviteyi teşvik etmekte, obeziteye karşı savaşta yardımcı olmakta
ve trafik ile ilişkili yaralanmaları azaltmaktadır. CO2’in azaltılması
hava kalitesini ve ardından solunum sağlığını artıracaktır.
Sera gazı salımını azaltmaya yönelik politika
seçeneklerinin sağlık etkilerinin değerlendirilmesi
Sonuç olarak iklim değişikliği açısından ERS’nin destekleyici
yaklaşımında aşağıdakiler kabul edilmektedir.
1) ERS’nin sera gazı salımını azaltma seçeneklerinin
değerlendirilmesinde daha kuvvetli bir sese sahip olması ve
oluşturulan çevre, ulaşım, enerji üretimi, enerji etkinliği ve
tarım gibi konular hakkındaki politikaları desteklemesi toplum
sağlığı açısından çok önemlidir.
1) Kirletici olmayan ve sürdürülebilir enerji kaynaklarına
erişimin teşvik edilmesine, geri kalmış popülasyonların enerji
ihtiyacına hitap eden, tehlikeli antropojenik salımları engelleyen politikalar geliştirilmesi gereğinin tanınmasına yönelik politikalar,
42
C‹LT 4 SAYI 3
EUROPEAN RESPIRATORY JOURNAL
J.G. AYRES VE ARK.
ERS DURUM BİLDİRGESİ
2) Enerji üretimi, ulaşım, tarım ve çevre yapımı için yeni
teknolojik seçeneklerin, politika seçeneklerinin ve ekonomik
araçların geliştirilmesini teşvik etmek. Bu temiz enerji için
düzeltici önlemleri optimal hale getiren ve iklim değişikliğine,
adaptasyona izin veren kapsamlı bir program geliştirilmesini
içermelidir. Bunun kazanılmış hak, politik ataletsizlik, anlamlı
bir eylem gösterememe, küresel eşitsizlikler ve zayıf teknoloji
transfer mekanizmalarını içeren değişiklik için olası engeller
tanınarak yapılması gerekmektedir. Eşit derecede önemli
olarak, iklim değişikliğine karşı bu yaklaşımın sektörler arası
araştırmayı kapsaması, birlikte hazırlanan planın hem ulusal
hem de uluslararası seviyelerde yürütülmesi gerekmektedir.
3) İklim değişikliğinin solunum sağlığı üzerindeki etkisi hakkında
sağlık çalışanlarının ve hastaların eğitilmesi.
AVRUPA
SOLUNUM
DERNEĞİNİN
İKLİM
DEĞİŞİKLİĞİNİN
SOLUNUM
VE
AKCİĞER
SAĞLIĞI ÜZERİNDEKİ ETKİLERİ İLE İLİŞKİLİ
DESTEKLEYİCİ FAALİYETLERİ
Hava kalitesini iyileştirmek için düzenleyici değişikliklerin gerekli olmasına rağmen, solunum sağlığının devam ettirilmesi
ayrıca büyük oranda toplumsal seviyedeki değişikliklere
dayanmaktadır. Avrupa Birliği’nin (AB) endüstri ve araçlardan
salınımı sınırlayacak daha katı standartlara ve daha etkili uygulamalara ihtiyacı vardır. Araç kullanımı gibi enerji tüketimini
azaltan yaşam şekli değişiklikleri de gereklidir. Önerilen destekleyici faaliyetler adaptasyon ve düzeltme şeklinde iki ana
temada özetlenebilir.
3) İklim değişikliğine katkıda bulunan emisyonları azaltabilecek
politika değişikliklerinin desteklenmesi.
Avrupa Solunum Derneğinin savunma basamakları
1) Aşırı hava olaylarının solunum sağlığı üzerine etkilerini ele
alan en iyi uygulamalar hakkındaki bilginin dağıtılması (adaptasyon).
2) Toplantı yerlerinin ve kongre merkezlerinin seçilmesinde
mevcut ölçütlere ek olarak sürdürülebilirlik kriterleri kümesi
oluşturulması [58](azaltma).
3) Yüz yüze toplantılara alternatif yaklaşımlar araştırmak ve
geliştirmek için ERS inisiyatiflerinin sürekli geliştirilmesi ve
mümkünse karbon baskıların kullanımının düşünülmesi [59]
(azaltma).
4) EMAS’a kaydın düşünülmesi [60]. EMAS, çevresel derleme
ve bildirilere dayanarak çevresel performansını sürekli iyileştiren
kurumları onaylayan gönüllü bir kuruluştur (azaltma).
DESTEK BEYANI
M. Medina-Ramon received funding from the Spanish Ministry
of Science and Innovation (Madrid, Spain) through the
Programme Juan de la Cierva (JCI-2007-47-767). R. Dey and M.
Windt are members of the American Thoracic Society
Environmental Health Policy Committee and P.J. Helms is the
European Respiratory Society Secretary for EU Affairs.
ÇIKAR ÇATIŞMASI
İlan yok.
Avrupa seviyesinde destek
TEŞEKKÜR
1) İklim değişikliğinin solunum sağlığı üzerindeki etkilerinin
tüm tartışmalarda ve önerilen faaliyetlerde toplum üzerinden
AB seviyesinde ele alınmasını ve Sağlık ve Çevre İttifakı (HEAL)
gibi sivil toplum örgütlerinin çabalarının desteklenmesinin [57]
sağlanması.
The affiliations of the present authors are as follows. J.G. Ayres:
Institute of Occupational & Environmental Medicine, University
of Birmingham, Birmingham; and P.J. Helms: Dept of Child
Health, University of Aberdeen, Royal Aberdeen Children’s
Hospital, Aberdeen (both UK). B. Forsberg: Occupational and
Environmental Medicine, Umea University, Umea, Sweden. I.
Annesi-Maesano: Epidemiology of Allergic and Respiratory
Diseases, Mixed Research Unit-S 707, National Institute for
Health and Medical Research and University of Pierre and Marie
Curie (Paris 06), Paris, France. R. Dey: Dept of Neurobiology and
Anatomy, West Virginia University, Morgantown, WV; K.L. Ebi:
ESS, LLC, Alexandria, VA; and M. Windt: Center for Health
Enhancement, University of New Hampshire, Durham, NH, and
Center for Asthma Allergy and Respiratory Disease, North
Hampton, NH (all USA). M. Medina-Ramon: Centre for
Research in Environmental Epidemiology, Municipal Institute
of Medical Research, Centro de Investigation Biomedica en Red
de Epidemiologia y Salud Publica, Barcelona, Spain. F. Forastiere:
Dept of Epidemiology, Rome E Health Authority, Rome, Italy.
2) Emisyon, iklim değişikliği, iç ve dış mekan hava kalitesi
arasındaki bağlantıların vurgulanması ve güncel dış mekan
hava kalite standartlarının devam eden gözden geçirilme sürecinin desteklenmesi.
3) Hem sağlık etkileri değerlendirmesinde hem de politikada
araştırma alanlarının belirlenmesi ve bunların desteklenmesi
için çağrı yapılması.
4) İklim değişikliğine neden olan emisyonların azaltılmasına
yönelik maliyet etkin tedbirleri öne süren politikaların desteklenmesi.
5) İklim Değişikliği ve Sağlık hakkında Dünya Sağlık Meclisinin
kararlılık uygulamalarına katkıda bulunulması (WHA 61.19,
2008).
Görev yapan solunum sağlığı çalışanlarının desteklenmesi
1) Kronik akciğer hastalığı olan kişileri olumsuz etkilediği bilinen duman, zemin seviyesinde ozon, hava kaynaklı alerjenler ve
sıcak dalgaları için zaten var olanlara benzer şekilde erken uyarı
şemalarının geliştirilmesi amacıyla yerel toplum sağlığı yetkililerinin teşvik edilmesi (adaptasyon).
2) Sağlık kurumlarının AB Eko-Yönetim ve Denetim Şeması’na
(EMAS) veya eş değer bir kuruma kayıt için teşvik edilmesi
(azaltma).
EUROPEAN RESPIRATORY JOURNAL
The authors would like to acknowledge the work and support of B. Menne during composition of this position statement.
The present report resulted from a workshop organised by the
Environment and Health Committee of the European Respiratory
Society (ERS). The authors thank N. Muzio (ERS, Brussels,
Belgium) for organising the workshop.
Members of the Environment and Health Committee: I.
Annesi- Maesano (National Institute for Health and Medical
C‹LT 4 SAYI 3
43
J.G. AYRES VE ARK.
ERS DURUM BİLDİRGESİ
Research and University of Pierre and Marie Curie (Paris 06)), J.
Ayres (University of Birmingham), B. Brunekreef (University of
Utrecht, Utrecht, the Netherlands), F. Forastiere (chair; Rome E
Health Authority), B. Forsberg (Umea University), P. Helms
(University of Aberdeen, Royal Aberdeen Children’s Hospital), N.
Kuenzli (University of Basle, Basle, Switzerland), J. Pekkanen
(National Public Health Institute, Helsinki, Finland), and T.
Sigsgaard (University of Aarhus, Aarhus, Denmark). Workshop
attendees: R. Anderson (University of London, London, UK), I.
Annesi-Maesano (National Institute for Health and Medical
Research and University of Pierre and Marie Curie (Paris 06)), J.
Ayres (University of Birmingham), A. Bartonova (Norwegian
Institute for Air Research, Kjeller, Norway), R. Bertollini (World
Health Organization (WHO), Rome Office, Geneva, Switzerland),
L. Braback (Sundsvall Hospital, Sundsvall, Sweden), B. Brunekreef
(University of Utrecht), K-H. Carlsen (Rikshospitalet, Oslo,
Norway), G. D’Amato (University of Naples, Naples, Italy), R. Dey
(West Virginia University), J. Douwes (Massey University,
Wellington, New Zealand), K. Ebi (ESS, LCC, Alexandria, VA, USA),
E. Egaas (National Veterinary Institute, Oslo, Norway), J-L. Eisele
(ERS, Lausanne, Switzerland), G. Ewart (American Thoracic
Society, Washington, DC, USA), C. Farrar- Hockley (Health and
Environment Alliance, Brussels, Belgium), F. Forastiere (Rome E
Health Authority), B. Forsberg (Umea University), T.S. Halstensen
(University of Oslo, Oslo, Norway), H.C. Hansson (University of
Stockholm, Stockholm, Sweden), P. Helms (University of
Aberdeen, Royal Aberdeen Children’s Hospital), A-K. Hurtig
(Umea University), V. Karloukovska (Health and Environment
Alliance), K. Katsouyanni (University of Athens Medical School,
Athens, Greece), S. Kovats (London School of Hygiene and
Tropical Medicine, London, UK), M. Krayer von Krauss (WHO,
Rome), M. Maayor (ERS, Lausanne), D. Mannisero (European
Centre for Disease Prevention and Control, Stockholm, Sweden),
W. Martin (National Institute for Environmental Health Science,
Research Triangle Park, NC, USA), R. Maynard (Health
Protection Agency, Chilton, UK), M. Medina-Ramon (Centro
de Investigation Biomedica en Red de Epidemiologia y Salud
Publica, Barcelona, Spain), B. Menne (WHO, Perucci (Dept of
Epidemiology, Rome E Health Authority), B. Nemery (University
of Leuven, Leuven, Belgium), J. Pekkanen (National Public
Health Institute, Helsinki, Finland), C. Perucci (Dept of
Epidemiology, Rome E Health Authority), J. Rocklov (Umea
University), T. Sigsgaard (University of Aarhus), R. Stott (Medact,
London, UK), J. Versnel (European Federation of Allergic and
Airway Diseases Patients Association, Brussels, Belgium), G. Viegi
(Consiglio Nazionale delle Ricerche, Pisa, Italy), P. Wilkinson
(London School of Hygiene and Tropical Medicine), M. Windt
(University of New Hampshire), and D. Zmirou (INSERM,
Vandoeuvre-les-Nancy, France).
2
Matthies F, Bidder G, Cardenosa Marin N, et al, eds. HeatHealth Action Plans. Guidance. Copenhagen, World Health
Organization Regional Office for Europe, 2008.
3
Wilkinson P, Smith KR, Beevers S, et al. Energy, energy efficiency, and the built environment. Lancet 2007; 370:
1175-1187.
4
Godlee F. Climate change: our new responsibility. BMJ
2008; 336: a529.
5
Rom WN, Pinkerton KE, Martin WJ, et al. Global warming: a
challenge to all American Thoracic Society members. Am J
Respir Crit Care Med 2007; 177: 1053-1054.
6
Sardon JP. The 2003 heat wave. Euro Surveill 2007; 12: 694.
7
Haines A, Smith KR, Anderson D, et al. Policies for accelerating access to clean energy, improving health, advancing
development, and mitigating climate change. Lancet 2007;
370: 1264-1281.
8
Stafoggia M, Forastiere F, Agostini D, et al. Vulnerability to
heat- related mortality: a multicity, population-based, casecrossover analysis. Epidemiology 2006; 17: 315-323.
9
Baccini M, Biggeri A, Accetta G, et al. Heat effects on mortality in 15 European cities. Epidemiology 2008; 19: 711-719.
STATEMENT OF INTEREST
18 Medina-Ramon M, Zanobetti A, Schwartz J. The effect of
ozone and PMlO on hospital admissions for pneumonia
and chronic obstructive pulmonary disease: a national
multicity study. Am J Epidemiol 2006; 163: 579-588.
Statements of interest for S. Suissa and P.J. Barnes can be
found at www.erj.ersjournals.com/misc/statements.dtl
KAYNAKLAR
1
44
World Meteorological Organization, United Nations
Environment Programme. Intergovernmental Panel on Climate
Change, www. ipcc.ch/ Date last accessed: 26 May 2009.
10 Stafoggia M, Forastiere F, Agostini D, et al. Factors affecting
in- hospital heat-related mortality: a multi-city case-crossover analysis. / Epidemiol Community Health 2008; 62:
209-215.
11 Michelozzi P, Accetta G, De Sario M, et al. High temperature
and hospitalizations for cardiovascular and respiratory
causes in 12 European cities. Am J Respir Crit Care Med
2009; 179: 383-389.
12 Patz JA, Engelberg D, Last J. The effects of changing weather on public health. Annu Rev Public Health 2000; 21:
271-307.
13 Jacob DJ, Winner DA. Effect of climate change on air quality. Atmos Environ 2009; 43: 51-63.
14 Ebi KL, McGregor G. Climate change, tropospheric ozone
and particulate matter, and health impacts. Environ Health
Perspect 2008; 116: 1449-1455.
15 Uysal N, Schapira RM. Effects of ozone on lung function
and lung diseases. Curr Opin Pulm Med 2003; 9: 144-150.
16 Mudway IS, Kelly FJ. Ozone and the lung: a sensitive issue.
Mol Aspects Med 2000; 21: 1-48.
17 Spix C, Anderson HR, Schwartz J, et al. Short-term effects of
air pollution on hospital admissions of respiratory diseases
in Europe: a quantitative summary of APHEA study results.
Air Pollution and Health: a European Approach. Arch
Environ Health 1998; 53: 54-64.
19 Gryparis A, Forsberg B, Katsouyanni K, et al. Acute effects
of ozone on mortality from the “Air Pollution and Health a
European Approach" project. Am J Respir Crit Care Med
2004; 170: 1080-1087.
C‹LT 4 SAYI 3
EUROPEAN RESPIRATORY JOURNAL
J.G. AYRES VE ARK.
ERS DURUM BİLDİRGESİ
20 Bell ML, McDermott A, Zeger SL, et al. Ozone and shortterm mortality in 95 US urban communities, 1987-2000.
JAMA 2004; 292: 2372-2378.
21 Kovats S, ed. Health Effects of Climate Change in the UK
2008. An Update of the Department of Health Report
2001/2002. London, Department of Health, 2008.
22 Trenberth KE, Jones PD, Ambenje P, et al. 2007. Observations:
surface and atmospheric climate change. In: Solomon S,
Qin D, Manning M, et al., eds. Climate Change 2007: the
Physical Science Basis. Contribution of Working Group I to
the Fourth Assessment Report of the Intergovernmental
Panel on Climate Change. Cambridge, Cambridge University
Press, 2007; pp. 235-336.
23 Salvi S. Health effects of ambient air pollution in children.
Paediatr Respir Rev 2007; 8: 275-280.
24 Laden F, Schwartz J, Speizer FE, et al. Reduction in fine
particulate air pollution and mortality. Extended follow-up
of the Harvard Six Cities study. Am J Respir Crit Care Med
2006; 173: 667-672.
25 Pope CA 3rd, Burnett RT, Thun MJ, et al. Lung cancer, cardiopulmonary mortality, and long-term exposure to fine
particulate air pollution. JAMA 2002; 287: 1132-1141.
26 Abbey DE, Nishino N, McDonnell WF, et al. Long-term
inhalable particles and other air pollutants related to mortality in non- smokers. Am J Respir Crit Care Med 1999;
159: 373-382.
27 Pope CA 3rd, Dockery DW. Health effects of fine particulate
air pollution: lines that connect. / Air Waste Manag Assoc
2006; 56: 709-742.
28 Atkinson RW, Anderson HR, Sunyer J, et al. Acute effects of
particulate air pollution on respiratory admissions. Results
from APHEA 2 project. Am J Respir Crit Care Med 2001;
164: 1860-1866.
29 Analitis A, Katsouyanni K, Dimakopoulou K, et al. Shortterm effects of ambient particles on cardiovascular and
respiratory mortality. Epidemiology 2006; 17: 230-233.
30 Levy JI, Chemerynski SM, Sarnat JA. Ozone exposure and
mortality: an empiric Bayes metaregression analysis.
Epidemiology 2005; 16: 458-468.
31 Ren C, Williams GM, Mengersen K, et al. Does temperature
modify short-term effects of ozone on total mortality in 60
large eastern US communities? An assessment using the
NMMAPS data. Environ Int 2008; 34: 451-458.
32 Sartor F, Snacken R, Demuth C, et al. Temperature, ambient
ozone levels, and mortality during summer 1994, in
Belgium. Environ Res 1995; 70: 105-113.
33 Stafoggia M, Schwartz J, Forastiere F, et al. Does temperature modify the association between air pollution and
mortality? A multicity case-crossover analysis in Italy. Am J
Epidemiol 2008; 167: 1476-1485.
34 Ren C, Williams GM, Tong S. Does participate matter
modify the association between temperature and cardiorespiratory diseases? Environ Health Perspect 2006; 114:
1690-1696.
EUROPEAN RESPIRATORY JOURNAL
35 Valavanidis A, Loridas S, Vlahogianni T, et al. Influence of
ozone on traffic-related particulate matter on the generation of hydroxyl radicals through a heterogeneous synergistic effect. / Hazard Mater 2009; 162: 886-892.
36 Gunnbjornsdottir MI, Franklin KA, Norback D, et al.
Prevalence and incidence of respiratory symptoms in relation to indoor dampness: the RHINE study. Thorax 2006;
61: 221-225.
37 Fisk WJ, Lei-Gomez Q, Mendell MJ. Meta-analyses of the
associations of respiratory health effects with dampness
and mold in homes. Indoor Air 2007; 17: 284-296.
38 Jacob B, Ritz B, Gehring U, et al. Indoor exposure to molds
and allergic sensitization. Environ Health Perspect. 2002;
110: 647-653.
39 Mudarri D, Fisk WJ. Public health and economic impact of
dampness and mold. Indoor Air 2007; 17: 226-235.
40 Jaakkola MS, Laitinen S, Piipari R, et al. Immunoglobulin G
antibodies against indoor dampness-related microbes and
adult- onset asthma: a population-based incident casecontrol study. Clin Exper Immunol 2002; 129: 107-112.
41 Peat JK, Tovey E, Toelle BG, et al. House dust mite allergens. A major risk factor for childhood asthma in Australia.
Am J Respir Crit Care Med 1996; 153: 141-146.
42 Howden-Chapman P, Matheson A, Crane J, et al. Effect of
insulating existing houses on health inequality: cluster
random- ised study in the community. BMJ 2007; 334:
460-464.
43 Osman LM, Ayres JG, Garden C, et al. Home warmth and
health status of COPD patients 1. Eur J Public Health 2008;
18: 399^05.
44 D'Amato G, Cecchi L, Bonini S, et al. Allergenic pollen and
pollen allergy in Exper Allergy 2002; 32: 681-689.
45 Holz O, Mucke M, Paasch K, et al. Repeated ozone exposures enhance bronchial allergen responses in subjects with
rhinitis or asthma. Clin Exper Allergy 2002; 32: 681-689.
46 Packe GE, Ayres JG. Asthma outbreak during a thunderstorm. Lancet 1985; ii: 199-203.
47 Higham J, Venables K, Kupek E, et al. Asthma and thunderstorms: description of an epidemic in general practice in
Britain using data from a doctors' deputising service in the
UK. / Epidemiol Community Health 1997; 51: 233-238.
48 Bellomo R, Gigliotti P, Treloar A, et al. Two consecutive
thunder- storm associated epidemics of asthma in the city
of Melbourne. The possible role of rye grass pollen. Med J
Australia 1992; 156: 834-837.
49 D'Amato G, Cecchi L, Liccardi G. Thunderstorm-related
asthma: not only grass pollen and spores. / Allergy Clin
Immunol 2008; 121: 537-538.
50 D'Amato G, Liccardi G, Frenguelli G. Thunderstorm-associated
asthma in pollinosis patients. Allergy 2007; 62: 11-16.
51 Health and Environment Linkages Initiative. Indoor Air
Pollution and Household Energy, www.who.int/heli/risks/
indoorair/ indoorair/en/ Date last updated: 2009. Date
last accessed: June 2, 2009.
C‹LT 4 SAYI 3
45
J.G. AYRES VE ARK.
ERS DURUM BİLDİRGESİ
52 Levy H H, Shindell D, Gilliland A, eds. Climate Projections
Based on Emissions Scenarios for Long-Lived and ShortLived Radiatively Active Gases and Aerosols. A Report by
the U.S. Climate Change Science Program and the
Subcommittee on Global Change Research. Washington,
Department of Commerce, National Oceanic and
Atmospheric Administration's National Climatic Data
Center, 2008.
56 Gilbert M, Slingenbergh J, Xiao X. Climate change and avian
influenza. Rev Sci Tech 2008; 27: 459-466.
53 Baker M, Das D, Venugopal K, et al. Tuberculosis associated
with household crowding in a developed country. /
Epidemiol Community Health 2008; 62: 715-721.
59 Kollmuss A, Zink H, Polycarp C. Making Sense of the
Voluntary Carbon Market. A Comparison of Carbon Offset
Standards. World Wildlife Fund Germany, 2008.
54 Ayres JG. Seasonal pattern of acute bronchitis in general
practice in the United Kingdom. Thorax 1986; 41: 106-110.
60 European Commission. EMAS - The European EcoManagement and Audit Scheme, http://ec.europa.eu/
environment/emas/ about/summary_en.htm Date last
updated: April 20, 2009. Date last accessed: June 2,
2009.
55 Rezza G, Nicoletti L, Angelini R, et al. Infection with chikungunya virus in Italy: an outbreak in a temperate region.
Lancet 2007; 370: 1840-1846.
46
57 Health and Environment Alliance. Climate Change,
www.env- health.org/r/93 Date last accessed: 26 May 2009.
58 Bailer M, Blickwedel P, Dubrikow K-M, et al. Guidelines for
the Environmentally Sound Organisation of Events. Federal
Environmental Agency, 2006.
C‹LT 4 SAYI 3
EUROPEAN RESPIRATORY JOURNAL
Download