DTÖ SAĞLIK VE BİTKİ SAĞLIĞI ÖNLEMLERİNİN UYGULANMASINA İLİŞKİN ANLAŞMA Atike ALTEKİN AB Uzmanı AB ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü Ekonomik ve Teknik İlişkiler Daire Başkanlığı 19 Haziran 2013 1 SPS ANLAŞMASI 1 Ocak 1995 tarihinde yürürlüğe girmiştir, Uluslararası ticareti doğrudan veya dolaylı yoldan etkileyen, sağlık ve bitki sağlığı önlemlerini düzenleyen rehber hükümler, Üye Devletlerin hakları ve yükümlülükleri 2 SPS ANLAŞMASININ HÜKÜMLERİ Giriş: Madde1 Genel Hükümler Madde 2 Temel Hak ve Yükümlülükler Madde 3 Uyumlaştırma Madde 4 Eşdeğerlik Madde 5 Risk Değerlendirmesi ve Bitki ve Hayvan Sağlığı Korunmasının Uygun Düzeyde Belirlenmesi Madde 6 Bölgesel Koşullara Uyum, Zararlı ve Hastalıklardan Ari Alanlar Madde 7 Şeffaflık Madde 8 Denetim, Muayene ve Onaylama Prosedürleri Madde 9 Teknik Yardım Madde 10 Özel ve Lehte Muamele Madde 11 Konsültasyon ve Anlaşmazlıkların Halli Madde 12 Yönetim Madde 13 Uygulama Madde 14 Nihai Hükümler Ekler: Ek A: Tanımlar Ek B: Sağlık ve Bitki Sağlığı Düzenlemelerinin Şeffaflığı Ek C: Kontrol, Muayene ve Onay İşlemleri 3 SPS ÖNLEMLERİ-1 Gıda güvenilirliğinin sağlanması amaçlı önlemler Hastalık ve zararlılara karşı insan, hayvan ve bitkilerin korunması amaçlı önlemler Üye ülke topraklarının hastalık ve zararlıların girişi, yerleşmesi ve yayılımına karşı korunması amaçlı önlemler 4 SPS ÖNLEMLERİ-2 Gıdalarda, içeceklerde veya yemlerde bulunan Gıda Güvenilirliği Önlemleri katkı maddeleri, bulaşanlar, toksik maddeler veya hastalığa neden olan organizmalardan kaynaklanan risklere karşı insan, hayvan yaşamının veya sağlığının korunması 5 SPS ÖNLEMLERİ-3 Hastalık ve zararlılara karşı insan, hayvan veya bitkilerin korunması amaçlı önlemler İnsan yaşamı ve sağlığının korunması amaçlı önlemler Hayvan veya bitki yaşamının veya sağlığının korunması amaçlı önlemler 6 SPS ÖNLEMLERİ-4 İnsan yaşamının veya sağlığının korunması amaçlı önlemler hayvanlar, bitkiler veya ürünleri ile taşınan hastalıklar veya İnsan sağlığı ve yaşamının korunması amaçlı önlemler zararlıların girişi, yerleşmesi veya yayılması ile sonuçlanan risklere karşı insan, sağlığı veya yaşamının korunması 7 SPS ÖNLEMLERİ-5 Hayvan veya bitki yaşamının veya sağlığının korunması amaçlı önlemler zararlılar, hastalıklar, hastalık taşıyan veya hastalığa neden olan organizmaların Hayvan veya bitki yaşamının veya sağlığının korunması amaçlı önlemler girişi, yerleşmesi veya yayılmasından kaynaklanan risklere karşı hayvan veya bitki yaşamının veya sağlığının korunması 8 SPS ÖNLEMLERİ-6 Zararlıların girişi, yerleşmesi veya yayılmasına karşı ülke topraklarının korunması amaçlı önlemler zararlıların Ülke topraklarının korunması amaçlı önlemler girişi, yerleşmesi veya yayılmasına karşı ülke topraklarının korunması 9 SPS ANLAŞMASININ İLKELERİ 1. 2. Ayrımcılık yapmama Bilimsel Dayanak 3. 4. 5. 6. 7. Risk değerlendirme Tutarlılık Ticareti kısıtlayıcı etkisinin en az düzeyde olması Uyumlaştırma Eşdeğerlik Bölgeselleşme Şeffaflık Teknik yardım/özel ve lehte muamele 10 AYRIMCILIK YAPMAMA Üye Ülkeler, Üyeler arasında keyfi veya haksız ayrım yapılmamasını ve SPS önlemlerinin uluslararası ticaret üzerinde gizli kısıtlama oluşturmamasını güvence altına almalıdırlar. 11 BİLİMSEL DAYANAK Bilimsel kuralları esas almalı SPS önlemleri Sağlığın veya yaşamın korunması için gerekli olduğu ölçüde uygulanmalı Bilimsel kanıt olmaksızın sürdürülmemelidir. 12 BİLİMSEL DAYANAK: RİSK DEĞERLENDİRME SPS önlemlerinin uluslararası standarda dayanmadığı durumlarda bilimsel risk değerlendirmesi yapılması gerekmektedir. Ülkeler SPS Önlemlerini alırken ilgili uluslararası kuruluşlar tarafından geliştirilen risk değerlendirme tekniklerini kullanarak risk değerlendirmesi yapmalıdırlar. Risk değerlendirmesi yaparken ilgili kontrol, numune alma ve analiz yöntemleri, belirli hastalık ve zararlıların yaygınlık durumu, hastalık ve zararlıdan ari alanlar, karantina uygulamaları ve ekolojik koşullar dikkate alınmalıdır. 13 BİLİMSEL DAYANAK: TUTARLILIK farklı durumlarda kabul edilen uygun SPS koruma düzeyini belirlerken Üyeler farklılıkların ayrımcılıkla veya ticaret üzerinde gizli kısıtlamalarla sonuçlanmaması için keyfi farklılıklardan kaçınmalıdırlar 14 BİLİMSEL GEREKÇE: TİCARETİ EN AZ KISITLAYICILIK SPS Önlemi, uygun koruma düzeyinin sağlanması için gerekenden daha kısıtlayıcı olmamalı ve Eğer teknik ve ekonomik açıdan mümkün, ve daha az kısıtlayıcı bir önlem bulunması durumunda kullanılmalıdır. 15 UYUMLAŞTIRMA Standart belirleyici kuruluşlar Gıda güvenilirliği CODEX Kodeks Alimentarius Komisyonu Hayvan sağlığı OIE Dünya Hayvan Sağlığı Teşkilatı Bitki sağlığı IPPC Uluslararası Bitki Koruma Sözleşmesi Üyeler SPS önlemlerini uluslararası standartlar, yönergeler veya tavsiyeler temelinde almalıdırlar. Üye devletler bilimsel olarak kanıtlanabildiği sürece uluslararası standartlardan daha sıkı SPS tedbirleri alabilirler. 16 EŞDEĞERLİK İhracatçı ülkenin, aldığı önlemlerin, ithalatçı ülkenin uygun koruma düzeyini sağladığını objektif olarak göstermesi durumunda Üyeler Diğer üyelerin SPS önlemlerini eşdeğer olarak kabul ederler. 17 BÖLGESELLEŞME Zararlıdan veya hastalıktan ari alanlar dahil olmak üzere Bölgesel Koşullara Adaptasyon Üyeler, SPS önlemlerinin SPS “alan” özelliğine adaptasyonunu güvence altına alırlar. Ülkenin tamamı Ülkenin bir bölümü Birkaç ülkenin tamamı veya bölümleri 18 ŞEFFAFLIK Bildirim otoritesi belirleme ve Danışma Birimi oluşturma Üyeler Diğer üyelere yeni veya değişiklik yapılmış SPS düzenlemeleri hakkında bildirimde bulunurlar. Uluslararası standart bulunmaması VEYA teklif edilen düzenlemenin uluslararası standarttan farklı olması durumunda VE Ticaret üzerinde önemli etki yaratabilmesi hallerinde 19 ULUSAL BİLDİRİM OTORİTESİ Bildirim prosedürlerine ilişkin hükümlerin ulusal düzeyde uygulanmasından sorumlu tek merkezi otoritedir, Önerilen SPS düzenlemelerinin üye devletlerin yorumlarına imkan tanıyacak kadar erken bir sürede yayımlanmasını güvence altına almak, DTÖ Sekretaryası aracılığıyla bildirimleri yapmak, Talep edilmesi halinde taslak düzenlemenin metnini iletmek, Üye ülkelerden gelen yorumların değerlendirmesinin yapılmasını güvence altına almak. 20 DANIŞMA BİRİMİ SPS ile ilişkili konularda üye devletlerin yönelttiği soruları yanıtlamak, Doküman temini sağlamak, Ulusal Bildirim otoritesi ile aynı ya da farklı olabilir. Sorumlulukları açıkça belirtilmek kaydıyla birden fazla sayıda olabilir. Kamu kurumları, özel sektör, DTÖ Sekretaryası ve uluslararası kuruluşlar arasında bir köprü niteliğindedir. 21 BİLDİRİM ZAMANI Normal Önlemler Taslak halindeyken Diğer üyelere taslak düzenleme ile ilgili 60 günlük bir yorum süresi tanınır!!!! Acil Önlemler DERHAL 22 BİLDİRİM FORMATLARI Addendum: Orijinal bildirime ek bilgi sağlamak veya değişiklik yapmak amacıyla kullanılır, Corrigendum: Orijinal bildirimde yapılan hataları düzeltmek amacıyla kullanılır (yanlış adres detayı gibi) Revizyon: Mevcut bildirimin yenisi ile değiştirilmesi amacıyla kullanılır. 23 BİLDİRİM TAKVİMİ Min. 6 ay …zaman… Min. 60 gün Düzenlemenin yürürlüğe girmesi 8. Düzenlemenin yayımlanması 9. 7. Düzenlemenin kabulü 6. Yorum süresinin sona ermesi 5. Yorumların dikkate alınması 4. Talep üzerine metnin ülkelere iletilmesi 3. DTÖ’ye bildirilmesi 2. Taslak düzenlemenin ilan edilmesi 1. Taslak düzenlemenin hazırlanması 24 TEKNİK YARDIM DTÖ Teknik Yardım konusunda planlamadan sorumlu komite Ticaret ve Kalkınma Komitesidir. SPS Anlaşması kapsamında gelişme yolunda olan ve en az gelişmiş ülkelerin kalkınma düzeyleri, özel ihtiyaçları göz önünde bulundurulur, DTÖ Sekretaryası tarafından uzaktan eğitimler, seminerler ve çalıştaylar , ulusal seminerler, Cenevre merkezli çalıştaylar ve ticaret politikaları kursları düzenlenir. DTÖ Sekretaryası çoğu kez standart belirleyen kuruluşlarında katılımı ile talebe dayalı yardım sağlamaktadır. Teknik yardım üye ülkeler tarafından iki taraflı olarak gerçekleştirilebilirken anılan standart belirleyici kuruluşlar tarafında ayrı ayrı da yapılabilmektedir. 25 ÖZEL VE LEHTE MUAMELE SPS Önlemlerinin hazırlanmasında ve uygulanmasında gelişme yolunda olan ülkeler ile en az gelişmiş ülkelerin özel ihtiyaçlarının ve kalkınma düzeylerinin dikkate alınması, Yeni SPS Önlemlerinin uygulanmasında gelişme yolunda olan ülkelere daha uzun uyum takviminin öngörülmesi, SPS Anlaşması hükümlerinden süreli istisnalar tanınması, Gelişme yolunda olan ülkelerin standart belirleyici kuruluşların çalışmalarına aktif katılımının sağlanması, SPS Anlaşmasının uygulanmasına ilişkin olarak yürürlüğe girdiği tarihten itibaren gelişme yolunda olan ülkeler için 2 yıl, en az gelişmiş ülkeler için ise 5 yıl erteleme verilmesi, 26 SPS KOMİTESİ-1 Mal Ticareti Konseyine bağlıdır Özel ticari sorunların görüşüldüğü, bir platform olarak hizmet vermektedir. SPS Anlaşmasının uygulanmasını güvence altına alır. SPS Komitesi olağan toplantılarını yılda 3 kez gerçekleştirir. Kararlarını konsensüs usulü ile alır. DTÖ üyesi tüm ülkelerin temsilcileri katılım sağlayabilir. 27 SPS KOMİTESİ-2 Gündemin kabulü Anlaşmanın Uygulanması Ülkelerden gelen bilgiler Özel ticari sorunlar Alınan belirli bildirimlerin değerlendirilmesi Şeffaflık hükümlerinin işleyişi ile ilgili diğer konular SPS Anlaşması ve Gelişme yolunda olan ülkeler Eşdeğerlik Teknik yardım ve işbirliği Uluslararası standartların kullanımının izlenmesi Gözlemci kuruluşların çalışmalarından doğan konular Gözlemci statüsü talepleri Diğer görevler 28 SPS ANLAŞMASI VE TÜRKİYE SPS önlemleri oluştururken uluslararası standartlar esas alınmalı, Uluslararası standartlarda belirtilen önlemlerden daha sıkı önlem alınmasının gerekli olduğu yada ilgili uluslararası standardın bulunmaması hallerinde risk değerlendirmesi yapılmalı, Üye Devletler arasında ayrımcılık yapılmamalı, Uluslararası kuruluşlarla işbirliği ve standart geliştirme sürecine aktif katılım sağlanmalı ve Yeni SPS düzenlemeleri için prosedüre uygun olarak bildirim yapılmalıdır. 29 SPS ANLAŞMASI VE TÜRKİYE Uluslararası ticareti etkileyen önlemler için Üye Devletlere DTÖ Sekretaryası aracılığıyla bildirim yapılmalıdır, Üye Devletlere 60 gün yorum süresi tanınmalıdır, Bildirimler zamanında ve doğru formatta yapılmalıdır, Ülkemizde Ulusal Bildirim Otoritesi ve Danışma Birimi Bakanlığımız Gıda ve Kontrol Genel Müdürlüğü (GKGM)’dir, SPS önlemleri ve bildirimleri ile ilgili olarak DTÖ üyesi ülkelerden gelen soruların yanıtlanması GKGM sorumluluğundadır. 30 Teşekkürler… 31