molla mecdüddin ve usûlü fıkh risalesi

İs lam H u k u k u Araştı r m al ar ı D e rgi si , s y. 1 8 , 2 0 1 1 , s. 3 2 5 - 3 4 3
MOLLA MECDÜDDİN VE
USÛLÜ FIKH RİSALESİ*
Hasan ÖZER**
Molla Majduddeen and His Risala On Methodology of Islamic Law
Molla Majduddeen is an Ottoman scholar who lived during Murat II period. The scholar,
about whom there is no enough information, even his date of death is unknown, was
appointed by Murat II as kazaskar (a very high-ranking position in Ottomans) after
Molla Qoranee (893/1488). His risala (booklet) on Islamic Law methodology consists
of five parts, the first of which, those who oppose referring to Qoran, is absent in the
risala. The booklet, which is the only work of him we could find after scannings and
researches, was written to reply to criticism made by the opponent of Hanafits about
their some legal decisions. By putting a comparative work on the sources of Islamic
Law Methodology, i.e.Qoran, Sunna, ijma (consensus), qıyas (analogy) and reason (aql),
Molla Majdudden, as a Hanafit jurist, created an important work both on the methodology of his madhhab (denomination) and the sources of Islamic Law.
Hayatı
ll.Murat devri âlimlerinden olan Molla Mecdüddin1 hakkında kaynaklarda
yeterli bilgi yoktur.Âlim, fadıl ve iyi bir kişiliğe sahib olan Mecdüddin, ll.Murat
tarafından Molla Gürânî (893/1488)’den sonra kazaskerliğe getirilmiştir. Vefat
tarihi bilinmemektedir.
Eserleri
Hayatından bahseden kaynaklar, herhangi bir eserinden söz etmemişlerdir.
Ancak isminden yaptığımız kütüphane taramalarında ona nisbet edilen bir risâle
tesbit ettik.
*
**
1
Bu makale, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi’nin 9. sayısında (2007), 249-276 sayfaları arasında sehven hakem raporları öncesi nüshası esas alınarak yayımlandı. Bu sayıda düzeltilmiş halinin yayımlanması uygun görüldü. Teknik bir hatadan kaynaklanan bu konudaki yardımları ve anlayışları sebebiyle İslam Hukuku Araştırmaları
Dergisi’ne teşekkür ederim.
Eğitim Görevlisi, DİB Selçuk Dini Yüksek İhtisas Merkezi, hasankafiyeci@hotmail.com
Elimizdeki kaynaklarda, hayatı ve eserlerine dair yeterli bilgi bulunmayan Molla Mecdüddin’in hayatı ve tahkikini
yaptığımız “Risâle fi usûli’l-fıkh” hakkındaki değerlendirmeyi, Dr. Recep CİCİ’nin Osmanlı Dönemi İslam Hukuku
Çalışmaları adlı doktora çalışmasından s. 145-147 fazla bir değişiklik yapmadan aktarıyoruz
326 | Hasan ÖZER
Risâle fî usûli’l-fıkh
Yazma durumundan matbuat harflerine aktardığımız bu Risâlenin, kendi sınırlı imkânlarımızla yaptığımız araştırmalar neticesinde başka nüshasına ulaşamadık.
Risâlede geçen âyet, hadis ve şiirlerin yeri tarafımızdan gösterilmiştir.
Risâle; 99-105 (5) varak, 19 satır, ta‘ lik hattıyla 1021/1612 de istinsah edilmiş
olup, Sülm. Ktp., Lala İsmail bölümü 710/28 numarada kayıtlı bulunmaktadır. Fıkıh usûlüne dair olup Ararçadır.
Risâle, tasnif fişlerinde Risâle fî usûli’l-fıkh ‘alâ mezhebi âdâbi’l-bahs şeklinde,
Risâle fî usûli’l-fıkh ‘alâ menheci edebi’l-bahs diye kaydedilmiştir.
Kitap, sünnet, icmâ, kıyas ve aklı ileri sürerek Hanefî mezhebinin bazı görüşlerine karşı çıkanları reddetmek ve onlara cevap vermek gayesiyl Molla Mecdüddin
tarafından yazılan bu risâle beş fasıldan meydana gelmektedir. Ancak Kur’ân’ı ileri
sürüp itiraz edenler hakkında fasıl şeklindeki ilk kısmı mevcut nüshada bulunmamaktadır.
Müellif, sünneti ileri sürüp itiraz edenler hakkında fasl2 kısmında, evvelâ karşı
tarafın ileri sürdüğü hadis (haber-i vâhid)’i ele amakta,sonra onu ileri sürenlere;
“denilir ki; niçin bu nadiri ortaya atıyorsunuz. Halbuki hakkında çeşitli dedi kodular bulunmaktadır” diyerek cevap vermektedir, daha sonra da benzeri haber-i
vâhidlerden bir kaçı üzerinde durarak haber-i vâhid’in nasıl hüccet olamıyacağını
ısbat etmeye çalışmaktadır.
Örneğin; zekât konusunda “zinetten dolayı zekât yoktur” 3 şeklindeki haber-i
vâhid’i ileri sürenlere “raviler arasında çeşitli dedikodulara konu olan bu hadisi niçin ortaya atarsınız” tarzında bir soru yönelten yazar görüşünü pekiştirmek
için “yakınlarının ağlaması sebebiyle kişiye azab edilir, cünüp olarak sabahlayanın
orucu yoktur” gibi hadislere de yer vermekte, birinci hadisin “hiç kimse başkasının
günahını yüklenmez”4 âyetiyle, ikincisinin de “Hz. Peygamber, Ramazan günlerinde çoğu kez fecirden sonra yıkanırdı” şeklindeki Hz. Aişe hadisiyle reddedileceğini
kaydettikten sonra şunları ilâve etmektedir:
“Biz bunları ilere sürsek de siz bunların bu noktada hüccet olduklarını kabul
etmezsiniz. Sizin ileri sürdüğünüz haberi kabul etmeyiş gerekçeniz şudur:
Birincisi, ravinin bu hadisi şuhud makamındadır.
İkincisi, kadı muamelât, hudud ve kısasta bir kişinin şehadetiyle hükmedemez.
Eğer haber-i vâhid hüccet olsaydı kadının da onunla (bir kişinin şehadetiyle)
hükmetmesi caiz olurdu”5
2
3
4
5
Eserinde ismini şöyle zikretmektedir: Mevlânâ Mecdu’l-hakkı ve’d-dîn. Bk. Mecdüddin, Risâle, varak, 99b.
Mecdüddin, a.g.e., varak. 100a.
Kütübü-i sitte’de bulamadığımız hadis için bk. Aclûnî, Keşfu’l-hafa, 1, 439; Ayrıca hadis ve zinet konusundaki değerlendirmelerle ilgili geniş bilgi için, bk. Yavuz, Yunus Vehbi, İslam’da Zekât Müessesesi, s. 199-202.
Âyet için bk. el-İsrâ, 17/15.
Molla Mecdüddin ve Usûlü Fıkh Risalesi | 327
İmam Muhammed’in Kitâbü’l-İstihsân’ından bir örnek verip haber-i vâhid’in
delil olamayacağını kaydeden Molla Mecdüddîn sözlerine şöyle devam etmektedir:
“Kaldı ki onun hüccet olduğunu kabul etsek bile, Hz. Peygamber zamanında
mı, yoksa günümüzde mi? Şeklinde bir soruyla karşı karşıya kalırız ki, doğru olan
da birinci durumdur. Günümüzde, haber-i vâhid’i hüccet kabul etmek ancak onun
Kur’an’a uygun olması durumunda söz konusu olur, aksi halde olmaz.”
İcmâ’ın, Hz. Peygamberden sonra vuku bulduğunu kabul etmediklerini ileri
sürüp, icmâ’a dayalı hükümlere karşı çıkanlara âyet6 hadis7 ve akli delillerle cevap
vermeye çalışan yazar, kıyasla ilgili varid olan itiraza8 “biz kıyas’ın kesin hüccet olduğunu kabul etmiyoruz, ancak o, ilim konusunda değil amel konusunda delildir”
şeklinde cevap vermektedir.
Molla Mecdüdd”in, “şer’i hüküm akılla sabit olmaz, akıl (iyi ve kötüyü) temyiz
için yaratılan ilahi kuvvettir, ahkâm-ı şer’iyye şer’i sebeplere dayanır” diyerek aklı
hüccet kabul edenlere itirazda bulunanlara da öncekilere benzer bir yol ve üslûpla
cevap vermektedir.
İtiraz ve cevapların bir arada işlendiği bu risâlede müellif, her fasılda muarızların görüş ve delillerinden sonra “fe yukâlü (100a), ve beyânühû min vücûh
(100b), el-cevâb (101b, 102b), el-cevâbü ‘anhü min vücûh” (103b) şeklinde ifadeler
kullanarak cevap vermektedir.
Hanefi bir fakih olan Molla Mücdüddîn, fıkıh usûlünün kaynaklarını teşkil
eden Kitap, sünnet, icmâ, kıyas ve akıl konusunda mukayeseli bir çalışma yaparak
hem mezhebinin metoduna, hem de fıkhın kaynaklarına ilişkin önemli bir eser
meydana getirmiştir.
6
7
8
Mecdüddîn, a.g.e., vr. 100a.
“Biz sizi vasat (adil) ümmet kıldık.” (el-Bakara, 2/143)
“Ümmetim delâlette birleşmez.” (İbn Mâce, Fiten, 8)
328 | Hasan ÖZER
— 3$d?
”39 + k
ß
N ?&
(g).SDd =b F̀b6 d dM` \&
b b6& S
b =d bDb V— :b k—d Ea =` b `
e .a `
b ddh bb &b Eu =e b a bXEd —Kb bb 3d d$̀e 3m bob6& jd Ib F:& ()”è=`d {u ` žb .e a „b Kd &b ”3bD Ua dX +̀b U
b Ab 3u d d I$? Ra? [V/½½]
Š & ”9Fd
Š .& ”’:d 9
Š Z& ”è
x
Š é& ”è=`9d u O .
u .
u Ha .
u Hb .
,a
b : ,`
Þ .
BM +̀b & ”{*ž ^ RE%6 3
$ M
? To6 +& ”{A „b Ob 3d 4bM .
d 2 Ta & +̀b (¶)”F
b ©b Kb
a M& ”.t* +E { 4 ”ÄH€ Ä b ji - d d +̀d K +& ”Ä%€ Ä:E? :\ i Db =` b Td :d X +̀d
ak .DF ”SD¬6 Ñ *H ”S
.%6 I ”+E& ,@
— Ea | X& • _ ”.A† {a
; M $ X&E? ; 4 ”04 s$& (µ)”0-W 5¦b
` 5W E M9\ „ ”T{
?
& ”E© ,t
9 4 !E a b*` ao & ”Ta M¹ Ta -ž
a Y- & ”T* ?;DK
b L̀¦b¦—&a ; LM
d ? (¡){a b*b$̀a & ”E9 ,t 4 *\ „a b-b a
4b `!d B=?
{a b b$̀a & ”:K† „a ¦
u
Þ $d
— (¢)”è9žd
wd Èb ` : k&
b & +t$ _^ Æa eo& ”è9M\ S
b #$
Š (·)êŠ$o i =DX ”:X† tb
”0† +? 5¥& ”5¥ +? 0† ? Pl ”; >d &Ea d? è`;Fb {b ž wä Eb 9b (f)”š x
3D V\6& ”M!Q ÄE<o (g¼)V!D .* V?:˜ (½)”V
! +? V
!& ”V4 +? a0N†&
. 7@ G …! jI& E=@ L*A6
dk 7K
a
d yE
”d =@& {M<& .4¹
d 2 [®d*` a ”E— `
d ;% .r RX >6 x
>š[ ë >^
b €a &d ©b ba 6] +ä Dd =a ä…b1 .ä %Fb ^ d d? Ta *b ; xD
a
:_Do
k
7
”EMD?
"
6 2 %& _Db bo ak a *a d b G
GH „ M? *& ”[g :{K¥] –Ii `b Td Ed M̀Db d? Rb K̀b6 ;d e >b b M̀K™
a
a r̀d ä b b? bXb6 =b eXd^» :è6 ìE!& ”«ä b b? bXb6 =b eXd^» :r 7
3$& :lM 2& ”[gg¼ :s4#] –b
a
d
d
3̀#a
^
9
3̀
#a
r̀
ä b b? bXb6 =b eXd^ .̀a™ :7
”9?
e b a
g

— ;b L
;4 ”«Eb Ed b .a a ˜`bo jub6b ` +a `? bXb6 =b eXd^ Zu d=db ? La $̀b —Xd^» :7 G ! ”(¶¶¼¶) \ E!$? F +? R&:& ”«dX&a b
a $d bX bdœb ”b>` $b `!bo =b b $X̀b6
.!Hž +& +ª += W MD& .# „A? 4 {MX† 5^
."
r S
S*! + è
§ 34 % Q ^ 9EÛ ± ”i&6 „A? 3¾ : >6 x¨ 34 :4c& 3°˜ž „ !à >^&
i %F èH$X ># E
”M + M$X 2 Z# ¿ yE 2 5I# ;% >^&
.5;& yE 2 7E + x¨ & ”+E& jE
D ˆ?A YD èM1 I
m !M$9&
.. 3DX& _Do k
. ê©K :j ”VD >$ ”iO$b b?& i d: 6 :F©K
.5 :j ”y :›& < 2 y ”E$ 6 :5
¶
µ
.˜ :j ”ˆK 3©D& N†& “E@ x1 2 4!& VD >$ ”„Fb :{a b*b$̀a
. êK :j ”y :› ”„Mo :êŠ$o
¡
; yž „a o %& –7F 4!K/& 4!€ j6 :4c^ :Æa ¦
b & +t$ _^ Æa e¦o&)
m bM¦e&– F j6 .r j%c Æà =D! >6 6 :(è9žd
¢
·
”(Æ?) :j ”y :›& ”< 2 y .èž^& è
? _Do k .tE 36 =D—! ”j6 ,o „A %¹? „\ ,: {ä -1 %
.(ž&)&
—
:j& ”wE9 :j ”w&D Æo .X#& Y „: :š ”d —!cb 2 x E$ K* x9\ :m b d ¦Š& 6
Š :(š x wd È`
b :m b k&)
.€
f
.x
X :j ”VD >$ ”xo x9\ +? xo x9\ 6 :(V
! +? V
!)
½
.xE! :j ”VD >$ ”" +$
a 9b xX; .O j=@ M tO %& ”xE! = :H :V!D
g¼
Molla Mecdüddin ve Usûlü Fıkh Risalesi | 329
.MtA + — d ˜` V èD©$o R:=D
(gg)³s! yd &` e "*X _^ RE% s
+$Â
:b Eb \b S9 (g)³sX† á:†
"9 7e Eb K 3db ?&
d
d F€ Á9 ”{D j:ž¥? s
a
d >d $? I
d
d0žM? y&¦
i t y*
.7@
:d E _^ &6& (g¶)”7M¥ tO 7M
K
d
d
(Dž)
[6/¼¼g] (gµ); *& k bX {Fb E
i = 3#@ LMr
..E? I
.YX :j ”ˆK 3©D ”•D Y :s!
gg
.sX6 :j ”w&D Æo& ˆK 3©D ”M- t & LM! S :sX†
g
.DA !¾ ! á:† + M- t: :X 7EK Q& :7
>6 =¹ + T&
d
+$Â
"d :X .+# n= SO* S9E& S< {D .tK:& x + %01& =¹ T;% "0DaK (7M¥ tO 7M
K
d F€ Á9)
g¶
.(µ/g) $EX† EDK +? "?d-&
?$e e! _^ D ;% š ”(½½/½) …%; E ± ”.\† Ò=a ”€=`b +? >=r +? E6 +? E=/ d ¦Š EM ?6 +E B= ”5IK¥ Ñ:o
gµ
.(f/µg) :í& ”Q Yž† x
X Ò¹ EDK +? E=/
d a6 d!D? è!b Rao6)
($#
a ............. a ?
a ao R:e!& *a wE
(a 4e - ¾&€& &š? .......... ; BF
d — + L=a ä =&)
(a K
b è#b 34b ;% .M b a ........... ]& ä * Ed 2 34#db &)
a
(&*<K& ŠM$ 7K
E& ......... ; *&
k X {F E)
a
(4O†
5¥ = 4& ......... 4*? LX6 ,E sK )
a
330 | Hasan ÖZER
{!$? Z$= á 2 Òr .*}
d jb b €b b» :G ”7r 2 X r G …! “96 + “E Z$í ^ 3W >e 6 3
: 7
(g¡)”«— da `
³G …! “96 + “E@ ;% 3 3¦
b d
>e d^» 7 X6 ”G …! + &: .r ”(g·)“E@ b
b ¦bX& j& S? LD& "* >6 :X?
b b iMa!Fa b bM\` b6 +̀b » & (g¢)”«d d%̀b6 {d #b aMd? Ve
.4! k A: t ðŠ (gf)”«ab 5b ` \b I
a ;Db ab Lb —=b `
(g½).–Rb H̀a6 :b €` &d jä :d
b €&b :d
a šbo b&b ™ :_Do M :7&† 6
(¼).«>: 56 2 ©* O ED? .$<» Ä0r X6 ”G 7K .D*M :Òr 6&
A
& 4 bšd `!Q “E@ &: >6 (g)„! E!$& ”ä ©9 X˜? 3 3b d +#& Z !=eK +²&
>6 A
€b ©b b i ©9 E9 H > ”G
& &E@& "ID 2 Eu 9& j4? Š : ÄE=/ >6 Z& ”?
LX jä 6 "{F& ji 6 Æ&e šo ^ .F >6 :>$K¥ V 2 k
”!% a @ LbbMbrb i ©9 E9 H > ”.F ;% j6 T;% 5̀a ` bo 3̀b 4aDA:6 Ò^ :L& ”
V ”(f/g) E!$ 2 D& ”(g¼) :“E9 ”!D& & @ + j€ :V? :jš V ”(¡¼/g) ˜O 2 Z FH6
g¡
:7 + V? :jš V ”(g¶f/µ) ”R# +!$ 2 4M& ”(µg/) 5† 2& ”(·f) “E9 ”4o EE4& Ú † 2 V? :jš
V? :jš V ”(½¶/¶) :NŒ& +!$ D 2& ”(gf) ”@ j€ 2 :V? ”jš :V ”(¶¡/g) R< +!$ 2& ”@ 2 j€
.(µ·/¶) ”è *! 2 Mž z6 +? FH6 ”(¶¡¶) ”@ j€
+? + R& & ”(½f/¶) D 2 :7& ” +DO ÄE96 ! ”sDA : :7 ± ”(¶¢µ/) xX 2 = ”,
2 €¹ +?&
i H ”!E? Ä:<
x< = I
Š > è ? ê9 += ”74| V6 +? & ” + ?F + R& À^ .\6 .OM T; “ + ”V6
D& ”j€ @ 2 B :7 + V? :jš V ”Mž z6 +? FH6 ?F + è \ E& ”S?;# &? Æ©9 + S*l ?
.(f/g) jš 2
xK!o j0r VMK6 34IH >& _Do ak 34
N& +; "
r + 34 ?& ”34! "
r Á9 † .#? +D- E* 5I# ;% UIO^ >^
g·
.„Fao >6 x© ”7\†& - {= % 34
%6 {#M? V;D L :V? ”št!¹ 2 3$& ´(¶ št!¹) ”(¶) %6 {#? ¯DM? L V;D G …! 7 :V? ”št!¹ 2 :lM FH6
g¢
.(g¡µ¶) U€e e EM̀b & .(g¡gµf) ”·/g¶ ”0M# 3©D 2 Ґ-& ´(½¢½)& (¢¡¢) ”R# 2 t$Š!& ´(µ¶¶µ)& (¢¶f) ”E!$ 2 E6 FH6
.(¶·¼½) ”\ 2 >eM9d +?& ´(g¡¢) \ 2 =¦šH +?& ´(g¼gf& g¼g¢) E=@& (¢f¼¢) *! 2
gf
.¢ :š& ”gf :O& ”g¡ :{K¥& ”g·µ :5DX† j:K
g½
5 ± -
K6:& w!? ± ©* O ED? .$< >» :'*? (g¶ ) j0< YIH :V? ”5 :V ”R# 2 t$! FH6
b :'*? ”(µf¼·) b b dtb +̀b E6& «Z a b a Ka 6̀:b &b Eb ©d $̀=`b do˜`b 3ae N ”d b?b!©`
%& « 5b ` b Zb db 5b ` e Ea da b %a &b ”a -`
b +b d .a $d b<` b G d
m Me! >b »
¼
.K $K ”>&Hh& ”Ež 7 ‰ ®&X:† xDž :,
§ E6 E!$ :X .Sl ®ž \
:>=$ „!& .^ Æ[ M! xO& 7EK _^ Æ[ .E xO :„! CD
g
.«RE T;% \ 3K6 » 7
&6 «RE T;% \ „!6» „X 7
>? Z& ”E!$ + | „! :7&†
2 VŒ K: .(:H?) „! 4^ F ß RE ¯
X 5š$ X6 E
D %& „X T; ( 6
i E!$ =$&) :E!$& .E!$? >
„! :Òr
.j%
”ggg‰g¼½ G ”g½¡f :" ”E=@ EM +E / E=/ ”jc! & “M Vh 3
Molla Mecdüddin ve Usûlü Fıkh Risalesi | 331
7K +€ 2 +#& ©9 X6 !=eK +²& ”i ©9 ># E9 H >6 Z ! .LMrb ] “9&
.³!X€ 2 56 ©9 G
.3e$ :7&†
.!ë :Òr&
()”«V;# ! 3e aN 3° +; ± 3° +; ± 34 X6 ; >š 0H» :G %& :X?
.V;# {X^ >€ ;% !X€&
³ä ©9 E9 H >e d^ 3 3
³ è*› &6 w
è
> ^ +#& !X€ 2 ©9 X6 !=eK +²&
.3e$ :7&†
.!ë :Òr&
:TF& + X?
T (¶)”«:a e! a `$e b =e d {a Aa b
a » 7 X6 G …! + ! ak A: j% z6 + &: :4!
(µ).«u:F {u Q ˜AX 6» 7& ! ak A: wM +?
ak A: t o (¡)”«ñIr ž {Xš E&» 7 X6 G …! + [V/¼¼g] d
b &:a :4!&
(·).«–Rb H̀a6 :b €` &d jä :d
b €&b :d
a šbo b&b ™» L& 4!
³6? 56 9? G …! + :E\ ^ +#& Z !=eK +²&
d b 3ae N ”3̀4a bXab +
ja b 4b žb ,d
d e! a `H»
a M$̀bo 5ä `b b6 {a ©¦
b :3$& :lM E! *& \ CD? %& .“E '* ;% B
b ;d e 3ae N ”3̀4a bXab +
b ;d e 3ae N ”dXb` w
b `
a
0\M 7& ” «sb
Eb 4b ` b Á9 Va ;d #
a ` b$̀a & sa d` b& Ea 4b ` b$̀a & .F
a *b ±» :(¶·¶) F +? &: 2& ”«j4b žb aa!=d b&b ”a b!=d b 3̀%d Ed 9b b6

.(gg¶µ) ˆK&† 2 Ґ-& ” (½·) R# 2 t$! FH6& ."
N F: !K^ ;% :(¡¶/¶)
.r#& !& 4 6 :(*) :“E@ x1 +&
.(µ·¼¼) ”? .t 2 3$& ”(·¼g) :&;!& >ۆ 2 :lM FH6 Sl “E9&
´(g·f) ˆK&† 2 Ґ-& ´(g¼¡/g) ”(g¢µ) t$e!& ´(gg¶¡) 2 >eM9 +?& ´(··¢) *! 2 U€ EM FH6 (\ T!K^) ()
¶
.(··¼¡) D ?6& ´(g¡·) ”(g¡¢/g) 4M&
.:4=¹ 7 2 ¿$! :! L$
e ë {A&
. .\6 I ”&E x# 2 EF µ
®ž \) :7& (gµ/f¡µ)& (g¶/f¡¶) ”,D :V ”n:E$ 2 3@& ”(·½·¶) Xš E& , :V? ”,D 2 & ?6 FH6
¡
,O + Et&š „=| 2 =r¾ T& ”(¼fµ) R# +!$ 2 4M& ”(f¼fµ) TE!$ 2 E6& ´(¶¶/) …%; && ”(TFà ]& 3$
«?6 .=D? .= ^» : €& wM +?
.(¶½/·) ”(g¼¡¡¼) ”(sDA & ,N& 7E!& '*@ òK %& z6 +? E=/ & ”ˆK&†& 0M# 2 Ґ- FH6) :7&
rE9& Xh GX jE &: ?6 $ T I ”è@\ Xš E& > ^ 6& ... ?6 .b =b b .b =d b ^ NIr ž X6 “E@ CD .=a >6 <M!&
.[g·µ :5DX†] –Rb H̀a6 :b €` &d jä :d
b €&b :d
a šbo b &b ™ :_Do 4! ”Z;?
.¢ :š& ”gf :O& ”g¡ :{K¥& ”g·µ :5DX† j:K
·
332 | Hasan ÖZER
.3e$ :7&†
.!ë :Òr&
:TF& + :X?
.b dt$
e eb6&b ™ :7& ”Z;? _Do k MoD Fo 56 LX6 .tK6 :.t$ Z; 7 G …! >6 :4!
b b
(¢).[¼g :] –` 4b `!bo I
–=b ` b† Ta {b Fb >` b6 ”eb bo&b Bb bMb ™ :_Do 7b šb ¦b!¦b 5# 56 +? + á6 ”G …! >6 :4!&
(f).[‰g :BM]
a
5a — b ao 3b d d
e G …! >6 :4!&
m Me! 4b mb6 b™ :7& Z;? _Do k MoD $*X -M
: 5b 9
m .e 9b b6 b
d &b €` b6 jb Ab ` b <d bM̀bo Zb b k
(½).[g :ã] –Zb F
³i ©9 ># Á9 9? LMN “E@ + 3&: 3 3b db
³©9
e o >˜? 3 3¦
b d +#& o :4 W ;% >˜? !=eK +²&
Ӌ# >h
0$*o 2 &@ 2 }=
E=/ +? + EM& ”(µ/¶) Òr „M$& 3D >h
0$*o 2 ÒD y&: 2 K† 5¥ Z ¢
.¶g½/g¢ ”
9 0$*o& ”½g/fg½
”«3$& :lM ®ž » :7
…%; && ”«TFà ]& Sl ®ž \ “E9» :7& ”(µ½¶ /) n:E$ 2 3@ FH6
&? ˜O 2 Z 5¥& ”«xd
ä Ed 9b b;%b » :7& ”(¶¡µ) Bb bMb jd :
ä 1b +ä $b 9b “
b Ka +̀d :Vb? ”0$* 2 ;& ´(g¼¼/f) T0$*o 2 F +?&
f
i K j& + (µ·½) ”(g½½/g) ‡[ +? ‡[
.7&ó VMK6 2 E9& ”? I
.0$* =t6 E! :4 \ %&
X6 &: 6&» :7 zD +? 5¥ + :¶µ¡/g¡ ”V# 5 2 VM T0$*o 2 M!@ P*9 ?6& ”g¢f/gf ”T0$*o 2 …O
5¥ .
X
½
„&&» :(·¡¢/f) :M 2 ©9 +? 7& .«iIK &: .? 2 >&Ea ] !# ”CD _^ V6& ”E!$ 2 .r6 4 ”-M
: 59
j:*# Ló «5ä b 9b Š b %» :7& ”6 V
*@ 3K & k \ k 7K: s9 :7 U&$ _^ \ !Kœ? :! +? EDK E!
b b6 5da >6 d a6& ”!=
3r¾ E!$ + j:l 2 { ÆH6& .= + wM +? “E9 2 UK^ +? E! F:E T;% LD&& .ak .9
a
”5ä 9 7 :7 = + = +? + „X + V6 + 5€9 +? F ,O + ± x +?
e 3%?^ 56 >6 ÄE96 Ã *@ G k 7K:
a ak á
+? #? z6 ,O + & +?& {$—! j 2 Ґ- ÆH6& .–3̀#a dX=b `b6 b ed bo 3̀#b
b bb Èb™ :ak 7šX˜ ”t "H6 Á9 Ú
3 :7
b
a
>& D ;% .D*o ß? 2 k 7K:
L
”D ðEF "{© *9 LM? :Q G k 7K:
.H :7 j% z6 + =K z6 + + EM
4D? 
UO T;%& Tª ; ”MoD : ˜- oEF 4? *9 LH :7 wM +? + n ,O + Ґ-& .Tª ; ”Zt$X
.-? \ “E@ .«Di SMM$ 2 LšX Œ >#o >6 .= èD?
:O +& (g¢f/¡) Et&š „=| 2 =r¾ *DŠ A& ”:šM& ”(g·µ¼) ”(gg¢/g) 0M# 2 Ґ-& ”(g¼/f) F +? FH6
”(TFà ] & :lM ®ž \ “E9) :7& ”(¶f¡) ”(µ½¶ /) n:E$ 2 3@ FH6 – g
©9 +? '@ \& ”† =$o >& ”T!DQ ›
BX6 + (¡g/¡) E
:X) & +?& t$Š!& .(3$ ®ž ) :7
…%; &&
i
.(¶¢·/½) :M 2
. g¢ G ”7
! VM 2 O$& (g·/ ¢) „=© 2 =r¾ \& ”wM +? + :šM FH6& ‰ 
.(¶f·/µ) T0$*o 2 0r +? '@ \& ”Tª = + j:l 2 KE
{ FH6& – ¶
i K U&$ + ”(g¼¼/f) F +?& ´(¶¢·/½ ”·¡¢/f) :M 2 ©9 +? \& T ”:! +? EDK FH6& ‰ µ
.Tª I
i K 3K6 +? E€ + :(g¼¼/f) F +? ÆH6&
.(¶¢·/½) * 2 ©9 +? '@ \& ”Tª I
Molla Mecdüddin ve Usûlü Fıkh Risalesi | 333
i X G !MX $ . X 4 >6 :X?
!MX K + >
! Z;& (¶¼)”Äo I
(¶g).«ÄE?6 i H$! 0o ßDž >6& ”á:†& "&=$ L !$? #$í» :7 X6 o? G
i X (¶)Lž` a :b €b "š©D >
! w© ;&
.34
2 >? 3°6 „ bo I
³è*› 56 _Do k V# è
> ^ +#& ”©9 W ;% >6 !=eK +²&
.3e$ :7&†
.!ë
ä :Òr&
> >^& TM˜ è
> >^ _Do k V TA˜ “E9 J 3&: ^» G :X?
%& _Do k V# , W ;% 7
X X† ”3# :& !D? W ;% 7
(¶¶)”«T& è*›
d Ka (¶µ).–7
e &b k bd^ Ta &m ba {u ` žb d 3̀a` €b b!bo >d` œb™ :_Do ³ä ©9 E9 H >^ 3 3b d : :V¹
³5F oMN ,O 2 L!#í E 4M +# \˜? S
ä E9 H >^ :!
,O >† ´4M? [6/g¼g] Ä:M èD- ? 3D : .
X ]& \˜? Ä:M .=D VF? :!
7K >€ 2 ©9 X^ %& ”Òr „! + V¹ ÆH ;Ú& e^ B o % W V? 2 3D
³!X€ 2 56
.w
è*› > ^ ©9 X6 3—$X : 6
ED? (¶¡)«6? E4F» %& P! D ãE
o .E? w
F: E9 H :!
>F: h ,?$ >E
,9I? .=D ,Do& ”!$ E
w
? .=D ,Š «È©d bo 3̀b >d` œb» a ”79† + 7ô? 5I# ;% „=© :4 o + ± ”4! .
! >M
b & ”E= D? >A
a b b 4 >e 6 3DbX !m¦&
a
.^ k D: .? .b
` a ] 5I$ $ >6 XE!
¶¼
. .\6 I ”&E x# 2 EF ¶g
”VD& ´(f¡¡/) ˆK 3©D .¾9 & w: -! 2 X ãE + %& ”:Š!& x# BE
o 2 w© jE
4a & E©a :Lž` a :b €b
¶
.g¶ G
”{*D 2 D& ”† 2 J-:E FH6 :& ”(¼) ”(f·/g) {*W s 2 Ò©D& ”(¡½) !$@ E\
2 &l$ r T
¶¶
+ {F X^ :7
“E@ ;% + ©9 +? 4K E& . !K^ B X^ :7& D T#!K ”ÄEF #! “E@& ”TEt 2 lM *DF ?6&
,& >œ k V TA èrE9 J 3NE9 ^ R&& 3&: ^ :Ò< 7& ..HE V 2 4M O „¬ E& ”7
+ Ã UO
.«4X A % :7 .T& sH >^& TM
.¡½ :{$! j:K
¶µ
d 2 {b Fb b :V? ”5#9† 2 ;& ”(¶¡½¶ ”¶¡½) ”d{b
d b sb `b Ab
”g¶¢) `
b d d 6̀
e d 4b dF̀ :Vb? ”† 2 & ?6 FH6()
¶¡
5I# õ˜K& .(.Q E! T!K^ B& F ;% + ^ DX “E9 ;%) :; 7& ”(g¼¼¼) ”(µ½¶/µµ) TE!$ 2 E6& ”(g¶f
.iI*o !
334 | Hasan ÖZER
7E T^ G …! xo Z;# (¶·)”–=a =e bbb {i b &Ea ©d bo 3̀bb™ :_Do 2 = ”,9I ,?$
u X6& F .E? .=D no 5š ”i ©9 E9 H +# ] ”Z .s!
> G ! :E\ !? ”©9 6 ,-? G …! + :E\ ; “E@ >6 3—$X :
G …! 76 9 (¶¢)”–9
b a ä 9̀&b ed^ b %a >d` ^ ”Rb 4b ¦ +d b ,a -d `!b b &b ™ :_Do 9 ,-?
.9 2
a 5š 6: + ! “9† + “E9 :&E? :. !@ ;% 7-?^
e G! + 3̀ao¦b
2 = ”¯D 7=/ a eX† &6 Ñ$! ,-? > Z .D
` ¦bo 6&
b =b b +e -b bM` bb Lb ` ¦
÷ >^ 3 3 + VF !D? V¹ ;%& (¶f)”–Za
b ž` b6 +̀d²b™ :_Do
..̀e ˜ ³_Do k V# , “E@ +
% :& >† Z& ”:&A o x
b .\@ 3D >6& o ¯Do + V¹ 6&
%XEF& %í:&6 ß "4M T;% ~ E! !$*X6 !F ^ X† ´Z# M9\ Z#ž ^ ;
2 {F E Tí ># :&A 3 o x
.\@ 3D >6 LMr ”! l F? !K
.V© ’
$ +# 3 ":&
(µ¼)”«7 V«& (¶½)”«7
D °» .r "- 2 j:;= * ?F† 6&
.l ;% 2 %
a ,̀¦db 3 %01&
.· :jEt& ”µ¶ :{$! j:K
¶·
.¶‰ :3©! j:K
¶¢
.·¡ :š j:K
¶f
.$* 5¥ :€ +E l ”k EM ?6 ”#M = S$@ +? +$@ +? = +? E= .+E 7\6 2 «^. T@B $ }?
TŠ»
¶½
.(¶g¶/·) :š 5I† .(gg¼–gg¡¼/·¼·–¡µµ)
:š 5I† .$* 5 :€ +E l ”k EM ?6 ”#M = S$@ +? +$@ +? = +? E= «^. "# $ %h'»
.(¶g¶/·)
µ¼
Molla Mecdüddin ve Usûlü Fıkh Risalesi | 335
[V/g¼g] {¬¥? Z$= ᥠ2 “r .*}
j9 79 ># >6 œ ”E
DX ¬¥ >6 „! >? ”¬¥ DX 3$X :i&6 7
>6 %&
34
& >œ ”34
&6 Z 2 34
& 7K ># >6 œ ”o9 79 2 > >œ ”TED? &6 7K
.Ä& ¬¥ Z > Z 2 34
] >^& ”è¬^ ’X Z >
V# > è
d > >œ ”+# ] &6 V# è
d ¬¥ Z ># >6 eœ o9 ED? > >^&
”V# Y i ©9 ¬¥ > >† ´èMF& T: > è*› > >^& ”¬¥ _^ F9 I è
..O? X^& \6 * a *› (µg) (5š) V# è*› ¬¥ E
DX .=[ = 6&
”{:Œ ¬^ e^ B ¬¥ >† ;%& ”©9 X6 3$X +#& T!=eK +²&
a
³©9 ># s 7=9 ;% 5 „& ”ˆ< .=[ Z;# V
³{=D + 3%01 ¬^ 56 ? ¬^ +#& ä ©9 X6 !=eK +²&
.3$ :7&†
.!ë :Òr&
># =#@& 3D& 9 7&šX >€& >&
0H 2 X 34! ak A: ? >6 „! E!K&
G! š¦!=¦? n& G …! + =$ {i !? 34¬^ ># >6 .=[& ”j
EšQ ÄE 346:
.T01 2 Z; &
PX
e ; (µ) (¬¥ .#) PX
Š ; ¬¥ +#& i ©9 ¬¥ > !=eK +²&
³>M L#K& ¯DM .3e$ :7&†
.!ë :Òr&
ak A: = sH wM +? >6 R
b a bb6 e .=[ Z;# b .=[ = "#$ >† ;%&
e % : .
”Ä0$o (µ¶)«7D ˜$» 2 !
(µµ) .! i ?4 :7
³Zb b¦©e 9a "4c6
I
b
.(5š) :MN6 ?\ .D& (5š) .\† 2 „&
µg
.(¬¥ .#) MN6 ?\ .D& (¬¥ 5I#) .\† 2 „&
µ
.349 :E
? 34 >
! .HE ”* 54K _^ ˜$ 7D ”* 54$ j€ : 2& ”„& :¹ _^ . :< 2 :?
µ¶
DM- .Bt*! : .¦ + EM E=/ :E :,
§ .¦% fg· :" *!@ J$@ ÒF¹ s E=/ +? D .¶¢ G ”"*D
.(¼¼¶/gµµ) _&†
Ä
X Ež6 > ! ak A: = >† ”\ 01 ;% >6 :V¹&» :%ED? 7& ”(¢¶/g) (IK¥ * K) V 2 T;% "
"#$& +E :6 2 0
? ,9 2 +a s& .„~6 ] 2
e 0H & ”
o ] 3# 0H & :7
> Á9 T01 + ,@ =K
.!F@ „A 2 ,@ +
µµ
336 | Hasan ÖZER
³34
M$ ] 56 s›
ä 34
MK ; ¬¥ +#& Z !=eK +²&
.!ë :7&†
.3e
ä $ :Òr&
a ¦a©9& (µ¡)!D ©@ *› „ ¬¥ E
DX b=b ’9 > sl
Z >6 :„! >?
b
.E
D! I o ED? ?
i X !^ .
X ; ¬¥ +#& T!=eK +²&
³9Œ ,-? 56 [6/¼g] Äo I
.3e$ :7&†
.!ë :Òr&
>˜? 3 3b db ”’D- è= E* I ”E9 H š¦!=¦? 9Œ ,-? 7
! ¬¥ >† ;%&
³©9 ¬¥ + ÷
³TED? 56 G 7K j9 79 ¬¥ DX :V¹
. PX
e „u A 2 7K j9 ED? :!
³©9 ¬¥ >6 3—a $X : 6
.7
D& !$& V#? Z :!
a b!` Db Fb Zb d;b b &b ™ :_Do k 7
V# e6
X# A 7ED& ”iE 6 (µ·)–-i Kb &b i ea6 3̀
e >e d^™ :_Do ? Ä:˜
˜-W >† ´k E! èM ># >6 xF& A .& ”(µ¢)–7d ÈDb d? a a ˜`b k
.U*o? AQ
B
Þ
2 ?\¥ e^ ”i ©9 ¬¥ >#? JDX X† ”i ©9 ¬¥ ># >6 xF& Z; > ^&
.R*
b Ka d d` aX&b eb bo b d—b aX S
d MKb ¦
b d!d ` =a ` .d
b `b1 „` dMeb&b REb 4a ` ab +b ebMbo b Ed D̀b? +d 7
e ,d db a +b &b ™ &
(µf).–i0d b "{
` Kb &b 3b e!4b Fb
>6 xF ”S! .MK D? no& 7K *› E xo: _Do k >6 :? Z$= F&
.i ©9 ># >6 xF ”3u #9 34¬^ S! .MK +& ”èMF& S! .MK Mo
a >#
.lž& o; 6
µ¡
.gµ¶ :j
M j:K
µ·
.½¼ :.! j:K
µ¢
.gg¡ :{$Š! j:K
µf
Molla Mecdüddin ve Usûlü Fıkh Risalesi | 337
># >6 xF& 3#9 D=F E& (µ½)”«IA ß6 „=â » G :!$ e6&
.’
9 ># >6 xF& i IA +# ] ^& ”i IA
Eb `b b b =b ©b ` sb bHb +̀b » & (¡¼)”«d:e! b^ ;e žb ;e žb +̀b &b ”d b =b ©b ` „b b k Ea b» Z;&
b K̀d¥ b b `?:d „b bHb E
u M̀žd
.X 7E (¡)«3d b ` b† d b $d
e ? 3̀#a `bb » G & (¡g)”«d d a!a +̀d 5d I
{b Eb 4b ža aX#a bd™ :_Do k 7 = wŠ! ji E%ž † T;% .DF _Do k >e 6 4 :7
D 6&
¬¥ > ED? e^ (¡µ)(Z ># &) 4 5ä š^ 0< j4& (¡¶)”–w
d e! bb
.i ©9
³«ˆ< .=[ ;» .3e
ä $ Z :!
= *X E! e^ Z ñE[ & ¬¥ E! 9 ñE[ >6 št¹ + >† ´I ¬¥ E! 6
.*X >& MD "I† E! ñE[ „M$ >6
³!ë «? 01 ¬^» ..
u 01 + (¡¡) ä - i ©9 ¬¥ > E .tE :!
.è6 .=[ [V/¼g] .=[ = «"#$» m ? + "#$ . x¨ +#& 3DX :!
„A 2 "#$ >† ´
%& .[
"#$ Z ># T01 PX
e 01 > ”L$ E! ,@ >† Z& ”ä>? >M _^ F@
d + L$»
(¡·).«wH6 >-ž ,@
G ”€¨ X6& ,@ >? + èo#K
a
3† $ :V? ”+d b*d 2 F +?& ”(F ;% + x1 “E9 ;%) :7& .(¼½¶) =¹ 5&š 2 {F :V? ”+d b*d 2 ; FH6
µ½
.«3$ ] &: & Ґ-& E6 FH6»
:(µ¡/¢) Et&š „=| 2 =r¾ 7& .(¶½¡¼)
.(F ;% + x1 “E9 ;%) :7& .(¼½µ) =¹ 5&š 2 {F :V? ”+d b*d 2 ; FH6
¡¼
E!$ 2 E6& ”«x1 \ +$9 “E9 ;%» :7& ”(f·f) E& 5& jI .r 2 {F :V? ”7r† 2 ; FH6
¡g
FH6& N %& =$ UK^ +? IH 7F: "
N F:& E6 FH6» :(¶½g/¡) Et&š „=| 2 =r¾ 7& (g·¡µ) ”(¶/¶¡)
.«:H? Ґ-
FH6» :(¶½/¡) Et&š „=| 2 =r¾ 7& .(¶½¡¼) 3† $ :V? ”+d b*d 2 F +?& ´(g½¡··) ”(¶¢¡/µ) TE!$ 2 E6 4FH6
¡
.«"
N =¾F:& Ґ-& :šM& E6 +? k EM
.gµ¶ :j
M j:K
¡¶
.(Z ># ) MN6 ?\ .D& (Z ) .\† 2 „&
¡µ
.«.tE» H
¡¡
& ”3K& h& k \ …! + sDA & \ .\6 s6 ]& ”(gf/g) UE z6 _^ Tš& ”3$ yž 2 &! T ()
¡·
:V? ”_Do k : 0
3K
z6 5­ ”0
K 2 %& ”34 k >A: s$ E
& SD? &6 ? + E96 è
.«wH6 >-ž 4 ”,@ L#K + :7
UE ?6 K† LD~» :7 .· G ”L=
338 | Hasan ÖZER
b b wM +? “E9 6&
\ >^& ”T01 + „b ~6& , S?6 > ! ak A: = >† ´m d b a #b b I
.! 6 X6 TE
D > X6 7=/ 4
³!ë s› 34
MK + ¬^ :
.? ¬¥ : €¨ I ”E9 01 X† ´3D xF E9 Z 7 :!
.=D xF !#& Z; X6 x% 7
>6 9Π,-? !^ .
X ; ¬¥ „! + V¹ 6&
u Z&
.
79 2 Y
Molla Mecdüddin ve Usûlü Fıkh Risalesi | 339
{w
? Z$= á 2 „? .*}
d
,-! ]& P!&
+d s\& .b Db Fb X† ´ˆ<& ˜-W .=[ w
>6 3
d 3d # i Y\&†
.4! {u ž d D?
³i ©9 X *!o G! +#& Z !=eK +²&
d Zb `bb b!`šb X̀b6 eXb6 3̀d4*d #̀b 3̀b&b b6™ :_Do k 7 :X?
d b!Òbe b ™ :& (¡¢)”–3̀d4`bb b`a V
b b#
d
d b#
(¡f).–{u ` žb +̀d V
b
k 7K:
>6 ! ak A: j% z6 “E9 Z;& ”è V# .D¨ ] i ©9 w
.DF +=
Z D >^ 7 ”6? i %b ` a? ± ”!$? i %b ` a? (¡½)(.=Do) ± ”V#? i %b ` a? † T;% .=Do» :7 G
(·¼).«mAb
³E E! 56 P!
— TF& E! > ^ +#& ä ©9 X6 !=eK +²&
.!ë :7&†
.3e
ä $ :Òr&
u bd d ed^ Bd
(·g)”–uSdMa V
u ?b b&b xu Ò:b b&b ™ _Do :X? ”!% PX
e X^ 3 3¦
b d +#&
0<? 3#@& k 7šX6 0<? Ú è=#9 3#@ ># ”B
2 P! EF >6 w
\ ®ž >†&
i H ># ”k 7šX6 Q è=#9 ># k 7šX6 3a %a Zb d²b&a˜b ak 7b šb X̀b6 =db ? 3̀#a ` b 3̀b +̀b &b ™ L§ I
b
B= EMDo & ”k !D B?^ w + 7&6 X† [6/¶¼g] ”ä.O? w
? 7
>†& (·).–>b &a d#
Š V _^ F no Z 2& ” ,*? sel :M e^ B w
>†& .B
? ^ =
&
k
u X6& K: !K&
d Ka V _^ 6 (·¶)–7
e &b k bd^ Ta &m ba {u ` žb d 3̀a` €b b!bo >d` œb™ :_Do s!
.G 7K H& _Do k
³i ©9 ># >6 7K 7=9 ;% 5 „& ˆ< .=[ w
:V¹
.7=9 Z 5
3D >& .=D ,9 2 ä ©9 X6 EX .? ”èD- ä ©9 X6 EX :!
.¡g :"M#!D j:K
¡¢
.¶f :5DX† j:K
¡f
..\† 2 -K
¡½
Et&š „=| 2 =r¾ 7& ”(g·¼) ”(g¡·/g) j4 j0W Y§^ 2 0\M& ´(¡¢¶) ”(ggg/g) ”TE!$ 2 \ D ?6 FH6
·¼
.«*DA ,* %š + EM +? >=r & D ?6 FH6» :(µ¶g/g)
.¡½:5DX† j:K
·g
.µµ :jEt j:K
·
.¡½ :{$! j:K
·¶
340 | Hasan ÖZER
d&a6 b &da Mb` b™ :_Do %& ”Hh G!? á:D Z; G! + V¹ 6&
.T0X _^ { m : :M& (·µ)”–d:b `?b†
³Eâ ] >œ :7 ”k V#? :7 ³D o ø» :7 += _^ ÄD “D? S9 G X6 &:&
(·¡).«6? E4F6 :7 ³Eâ ] >œ :7 .K: !$M :7
.w
\ GD +? &=& Dž† K z6 “E9 Z;&
³P! EF ] ^ i ©9 ># À^& ”ä ©9 w
>6 3—a $X :
e >†& .Ä%c P!
+ ju :\ .
a EF ] ^ \ EX .? ju :\ . 2 \ EŠ X :!
e (··) (Xd a6) “9& ”:M? X6 =b b 4 è\! > :d > ^ %& +† Ed 96 7
P! + ÷ & w
\ + èDX ># P!
.EŠ LMr > ’6& ”G›
ä
Š
³«k 6 0<? 3#9 w
? 3#@» X6& ”P!
Š + ˆM!$ CD? (·f) (.=D) e^ B w
? .=D >† (·¢) (;%) 3Š$X :!
.k 7šX6 Q .ä = !D?
. :@ j:K
·µ
d 2 {b Fb b :V? ”5#9† 2 ;& ´(¶¡½¶ ”¶¡½) {d b
d b sb `b Ab
”g¶¢) ”`
b d d 6̀
e d 4b dF̀ :Vb? ”† 2 & ?6 FH6
·¡
+ 4 & * V? :E
2 :E& ´(gµ) ”¢ G ”E!$ + xl! 2 E +? EM& ´(g¼¼¼) ”(µ½¶/µµ) TE!$ 2 E6& ´(g¶f
‰µff/g) *& * 2 x-W& ´(ggµ/g¼) A
Vh :V ”+!$ 2 4M& ´(¶·) ”(g¢¼/¼) 0M# 2 Ґ-& ´(·¼/g) jE
+ &= +? ñ:@ + MDž ,O + 34 ”(¶¡ ”· /·) 5#9† 2 5š9 +?& ´(¡·‰¡¡/) & 3D >? „F 2  EM +?& ´(gf½
V 2 Q 6 :7 ´{ Z á ^ o s» : 7 += _^ rD? S9 3K& k \ …! >6 .MF +? D + .MF +? D V\6
Š 7K: !$? :7 ”k
Š V 2 +# ] >œ :7 k
k \ k 7K: V :7 ”h 6: E4F :7 k 7K: !K 2 +# ] >œ :7 k
.¦% «k 7K: A k 7K: ,& ; ¦Š E=@ :7& ”T:E\ 3K&
.(.Q E! T!K^ B& F ;% + ^ DX “E9 ;%) :; 7&
.( ) :(¢¢/) 0M# Ñ: 2 :lM 7&
>&E=D& 34M 2 X&; 34 {4
* > >^& “E9 ;%) :7& ”(¢¡½‰¢¡f /) %! .D 2 $- ,O + €¹ +? FH6&
x
2 '@ T6& ”(>D P .%6 + D V\6& 74| &= +? ñ:@ >† ”YD oMN À^ ”è\ T!D > >^ =D& & ?6 FH6& ”è iE? ! „ MDž + *DF +? E=/ + E6 FH6 x1 “E9 ;%)] :(gg½/g) l êà 2 7& ”(gµ¶/g)
o&: ¯D? 2 ; 5Ú¥ :M? 7o *X X˜& ”7 ; ”.Q E! T!K^ B& ”x1 “E9 :; 7 ”MDž + UO + ;&
:JD > ?6 !& P .%6 + wX + MDž +? j0< H6 +? *
r &= +? ñ:@ :Ñ: 2 :lM 7& ”34M 3#9 2 S
E96 %&
.4X .( & YD *
r k EM +? E=/
E! :*& .Y !# !K¥ \ E%ž & .7M
? {=D o& o4 S@ 5^& -& x- z6& ÒIM {4
* + ¬ \ ,O6&
3E96 .²K œ ”>&o k !<? ± ”n!% !$& 7˜$X & >€ ! o6 E
:7 ! k A: D$ +? k EM >6 Eš +? + EM + ..:E
„=F = ! ”k 7K: !K 2 & k V 2 TE¨ ] >œ ”r k 7K: !K 2 ! k V 2 TE¨ ] >œ ”k V 2 ! {ž +
.[(ZM _^ ZM E ”4M :6 Z S?& S
ä ? 7I@ >œ ”H6 Ò^ :3E96 .
& ”6: E4© +# ] >œ ”>=$ ä ? 5b@ S
.(X6) MN6 ?\ .D& (6) .\† 2 „&
··
.(;%) MN6 ?\ .D& (;%&) .\† 2 „&
·¢
.(.=D) MN6 ?\ .D& (.=) .\† 2 „&
·f
Molla Mecdüddin ve Usûlü Fıkh Risalesi | 341
.³k 7šX6 0<? X^ 3 ]& ³k 7šX6 Q 3 3
.ä.O? P! áD 2 w
>6 Zž & P! áD 2 > B?^ w +̀b 7&6 :
d _^ F + ᥠ& ”« ,*?
d
sl :M w
» :
.7K H& k V
èF: ? .=D >& P!
Š + ˆM!$ CD? .=D e^ B w
>6 e!e? X† ;%& 3—$X :!
># V#? LMN X6& [V/¶¼g] .X :M % w
>†& .G K: !K& _Do k V _^
i = w
? .=D
.? è#$í& P!? I
342 | Hasan ÖZER
{7
D? Z$= á 2 BW .*}
!$@ :† S? š= L̀b
dHa äed¾d^ jä ae .
D >† Z& .7
D? LMr ¦ 3#@ >6 3
a !$& V#
Z& ”’ž èMMK E$o 5#9† .? ¦ 5#9† "MN¥ M
&
a
.4! Æ:H .
D& .w
& ´&
a
d š¦!=¦? {I
D .
D >6 :Òr&
5#96 2 u ©Â B "X@ Be 9d >6 Ze žb & "X B— @
.Z; .
D ># (·½)>6 xF ”
ak 7b šb ¦X̀b6 b=b i ©9 .
D > :“r&
.
D >6 Z !e 7šX6 Á& ..b Ka &
b
m V#
.
5d #96 2 i ©9 >#
d
>d` œb™ :_Do ? su b`!a Z& ”7K& k 01 _^ >M 2 èF: >b b#b i ©9 .
D > :„?&
d 5d ` b&b kd? >b a!d ` ao 3̀a`!a >d` ^ 7
d Ka i &˜`bo +a $b 9̀b6&b ä `Hb Zb db d HŒ
(¢¼)–Id
e &b k bd^ Ta &m ba {u ` žb d 3̀a` €b b!bo
.Œ
7&š & d bXb -a K̀a† 7&š? 7&š LM >6 = &š? ¦ 7š .
D? LMN 3#@ >6 :BW&
.á:†& "&=$ L ³ 5#9† D 2 56 k d D 2 +#& ä ©9 .
D >6 !=e` K +̀d²b&b
.3e
ä $b a :7&†
.!ë :Òr&
& "D E˜ ¦? ^ YDo ":E
& (¢g) (5#96) ¯D? >6 :X?
># .
D >6 LMr ”? ed^ YDo {ž† T;%& ”:=¹ & LM YO& 5 56& jš
. 5#96 2 i ©9
³ V? 2 ä ©9 .
D >6 3 3b db ”u D?:6 2 j› 6 : V¹
:TF& + ! V¹ :!
e E& ”+# 3b &6 ’ž > {ä K .E ^ ^ B b Ee =a ` >6 :%E96
LMr 3#@ .E 7
i = 3#@
..E? I
+ {ž LMr ] .
D? K& jM! LMro ] X† ”.
D _^ ä DF: 4 6 >6 :Òr&
.jEt€ () = >#o >6 V .D& (Z ) .\† 2 „&
·½
.¡½:{$! j:K
¢¼
.(5#96) MN6 ?\ .D& (5#9†) .\† 2 „&
¢g
Molla Mecdüddin ve Usûlü Fıkh Risalesi | 343
i = † T;Ú [6/µ¼g] .=D ># ”iI\6 † T;%
.
@ 2 .
D? I
b >6 :“r&
D 2 Ä:&;D +# ] jE <Mo ] + >6 Á9 Td d M k ê©9
d + ä ©9 .
D
(¢) .„X
.& 2 i ©9 ># >6 _&˜ +E 7\6 2 i ©9 .
D > =Š b&
."X B— d `b {I
D .
D :
.„a =b $̀a I U* „ w ;% :!
.x# k 7šX6 b=b i ©9 > :
:Tu F& + ! V¹ :!
u 01 .
D >6 :%E96
d
d
a :Ea a eX† ”{ž† ¯D? n:^ 2 Y
2 seb +#& "D!=&
"MF
nd
a
a ># ”"št¹
.Z; .K 7K:^&
x# 7šX^
e 7
D 01 4D?& .
D? n:E 7
D 4D? :6 >6 :Òr&
&:& ># .
D '9
.Z; èXMo .s# ©@ 5b š^ .K 7K:^& x# .š`!o 2 >6 :“r&
b .K:6& x#
i I
i >b $X¥ -6 e=b _Do bk >6 X?
.K
b 7šX˜ ”3D i MF i : ji ae &b I
a . ”HŒ? 4! Eu 9& . Rb
b
¾\6 ¾¥ 5#9˜? 3D 7=
„b =$ ,?- Á9
e bb& .
D&
e bb w
e b²d™ :Do + % ;%& .u F& . + se# :`
ä ©e 9a dk
d e!d >b #a b I
a ;a „b -
!& 4&&
(¢¶).–.d Ka m Eb D̀b?
.Z *! P!&
m ”7K& k 01 _^ èF: ># i ©9 > :
b bb6™ :_Do ª Z& ”k V _^ F:
5ä 4*K ;% (¢µ).–>b a
d D̀bo I
.
D _^ F :!
ä
._Do k V#? è#$í
m .
D? Z$= > Z; > ^& .0$* =t6 ¬œ? † CDQ
.Z; B& &š? 7š .
D? 3#@ LMN :
u 5€I >˜? 3 3b d :!
Fo& %† 5& s# \& V-l ®ž .
D >e † ;%& s!
.Ož {*X? *! {b >6 5ä D& ” {i !? V-W
4 „t LD*o: 3d bD .%6 „¬ +e Fa Á9 a a
7€ +̀b ,9
— 2 7š ] ¦ >˜? :3 3b d
."-& jE
D x _^ X? 2 „F ”D {= 3D E! ä & 5a I# ;%
¢
.g·¡ :{$! j:K
¢¶
.µµ :
M j:K()
¢µ