geleneksel türk müziği tarihi - Ortaöğretim Genel Müdürlüğü

advertisement
T.C.
MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI
Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
GÜZEL SANATLAR VE SPOR LİSESİ
GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ
DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
2009
GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ DERSİ
ÖĞRETİM PROGRAMI
PROGRAM GELİŞTİRME ÖZEL İHTİSAS KOMİSYONU
KOMİSYON ÜYELERİ
Oya YASDIMAN DİNÇER – Müzik Öğretmeni
Şule Nurdan CAF – Müzik Öğretmeni
Çağrı ŞEN – Müzik Öğretmeni
Göksenin ÇELİKKANAT – Müzik Öğretmeni
İlker ERMİŞ – Müzik Öğretmeni
Musa AYÇİÇEK – Müzik Öğretmeni
Levent SEZGİN – Müzik Öğretmeni
Mevlüt KAŞIKÇI
Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı
Program Geliştirme Uzmanı
GENEL KOORDİNATÖR
Medine KARAPINAR
Ortaöğretim Genel Müdürlüğü
Program ve Ders Kitapları Şube Müdürü
Ensar MANAV
Bursa İl Millî Eğitim Müdürlüğü
İl Millî Eğitim Müdür Yardımcısı
1. GİRİŞ
Türk toplumu ve Türk müzik kültürü öteden beri insanlığın ilgi odaklarından biri
olagelmiştir. Nitekim bu konuda şimdiye kadar birçok inceleme ve araştırma yapılmış, birçok
yayın gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda özellikle Türk kültürü ve kimliği üzerine yapılan
çalışmalar ve yayınlar giderek daha çok önem kazanmaktadır).
Geçmişten günümüze ve günümüzden geleceğe Türk müzik kültürünü ele alırken
kendine ve müziğe özel kavram, ilke ve yaklaşımlarla ele almak yerine, müziği de kapsayan,
kültürün bütününe ve özellikle insanlığın kültürel evrimine ilişkin genel kavram, ilke ve
yaklaşımlarla birlikte düşünmekte büyük yarar vardır. Çünkü böyle bir yaklaşım, Türk müzik
kültürünü tarihsel süreç içinde kökten ve bilimsel gerçeklerle bağdaşır biçimde ele alabilmek
için sağlam bir temel ve uygun bir zemin oluşturur. Bunun yanı sıra Türk müzik kültürü ile
insanlık müzik kültürünün bütünü ve diğer alanları arasında tutarlı ilişkiler kurulmasını sağlar.
Ayrıca bu ilişkilere yönelik genel geçerliği yüksek yeni bilgi, görüş ve düşünceler üretilmesini
ve ortaya konulmasını olanaklı kılar.
Genel olarak kültür bir bütündür. İnsanın oluşturduğu her şey bu bütün içinde yer alır.
İster maddi ve manevi ister olgusal ve kavramsal olsun, insanın oluşturduğu her şey bu bütün
içinde değerlendirilir. Bu bağlamda insan etkinliğinin her ürünü ve ürünle sonuçlanan her
etkinlik süreci kültürdür. Geniş anlamıyla kültür denilince insanlar, insan toplulukları ve tüm
insanlık tarafından oluşturulup geliştirilen yaşam tarzlarının her biri veya bütünü anlaşılır.
Türk müzik kültürü kısaca, Türklerin müziksel yaşam biçimi demektir. Türklerin
müziksel yaşam biçimi süreç ve ürün yönüyle bir bütündür. Bu bakımdan Türk müzik kültürü,
Türklerin kendi kendileriyle ve çevreleriyle müziksel etkileşimlerinin örgütlü birikim süreci
ve ürünü olarak tanımlanabilir. Türk müzik kültürü kendine özgü bir evrendir. Türklerin
müzik evreni denilince Türklerin müziksel gerçekliğinin tümü anlaşılır. Kendine özgü bir
bütün olan Türk müzik evreni, genellikle Türk kültür evreninin merkezinde ve bu merkezin
odağında yer alır (Uçan, 2000, s.7, 9).
Türk müzik kültürünün tarihsel evrimini, Türk tarihinin genel seyrine ve buna ilişkin
genel tarih kültürüne dayandırarak incelemek ve betimlemek, konuyu diğer tarihsel olgu ve
olaylarla da ilişkilendirerek daha kolay somutlaştırmaya olanak sağlar.
Türk müzik kültürünün evrimini değişik açılardan ele alarak evreleme, tarih öncesine
uzanan köklerinden hareketle tarih çağlarındaki bütünsel evrimini, bütünsel evrimin seyrini ve
akışını, bu seyir içindeki anlamlı oluşum-gelişim, değişim ve dönüşümleri ve nihayet bütün
bunlar arasındaki ilişkileri geçerli ve güvenilir biçimde belirleyebilme, izleyebilme,
açıklayabilme, değerlendirebilme ve denetleyebilme açısından büyük önem taşır. Türk müzik
kültürünün evrimini evrelerken kullanılan ölçütler genellik ve nesnellikleri oranında sağlam
ve kalıcı işlev görür.
Türk müzik kültüründe evrim, genellikle bazen seyrek bazen sık, bazen yoğun bazen
yeğin, bazen sığ bazen derin, bazen yavaş bazen hızlı, fakat sürekli bir yeniden temellenme ve
yeniden yapılanma gereksiniminin doğması ve bu gereksiniminin giderilmesiyle belirginleşir.
Bu olgu özellikle yeni ve köklü değişim ve dönüşüm dönemlerinde kendini daha çok belli
eder. Bu bakımdan Türk müzik kültüründe yeniden temellenme, yeniden yapılanma
gereksinimini bu gereksinimi giderme çabalarını, yaşanan kültürel evrimin doğal bir boyutu
olarak görmek gerekir.
Türk müzik kültürü yaklaşık beş bin yıldır kesintisiz süre gelen etkin varlığını
geçirmekte olduğu evrim sürecinde yaşanan köklü oluşum-gelişim, değişim-dönüşümler
doğrultusunda sürekli gözden geçirip değerlendirerek koşullara göre yeniden temellenme ve
yapılanma gereksinimi duymasına ve bu gereksimin etkin biçimde gidermesine borçludur.
Türk müzik kültürünün yaklaşık beş bin yılık evrim sürecinin tümüne geniş zaman
dilimleri olarak bakıldığında bin yıllar, orta zaman dilimleri olarak bakıldığında beş yüz
yıllar, dar zaman dilimleri olarak bakıldığında ise yüz yıllar daha çok anlam ve önem kazanır.
Öbür yandan Türk müzik kültürünün yakın geçmişine yüz yıllık, orta geçmişine beş yüz
yıllık, uzak geçmişine ise bin yıllık zaman dilimleri hâlinde bakışın kendine özgü kolaylık,
yararlık ve öncelikleri vardır. Türk müzik kültürünün beş bin yıllık evrim süreci bin yıllık
zaman dilimleri içinde dikkatlice incelendiğinde, bu sürecin, genellikle, yüzer yıllık evreler
içinde adım adım oluşup geliştiği, beş yüzer yıllık evrelerin sonunda-başında kapsamlı bir
değişime, kısmi dönüşüme uğradığı, biner yıllık evrelerin bitiminde ve başlarında ise yeni,
köklü bir tam dönüşümle sonuçlandığı görülür.
Türk müzik tarihi, MÖ 3000’den itibaren Altay müzik kültürü; MÖ 2000’den itibaren
tarihsel, coğrafi, bölgesel, boysal, ekonomik ve siyasal nedenlerle ilk yurttan ayrılmalarının
ve daha geniş çevreye dağılmaya-yayılmaya başlamalarının sonucu Orta Asya Türk müzik
kültürü; MÖ 5. yüzyıl dolaylarında Hunların tarih sahnesine çıkışıyla Hunlar döneminde Türk
müzik kültürü; MÖ 6. yüzyıldan itibaren Göktürk müzik kültürü; daha sonra da birbirini
izleyerek Uygur, Karahanlı, Gazneli, Selçuklu, Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti müzik
kültürü olarak belirdiğinden, Türk müzik kültürünün geçmişten günümüze olan varlığı ve
evrimi, biner, beş yüzer ve yüzer yıllık zaman dilimleriyle ele almak yerinde olacaktır.
Türk müzik kültürü, Türk kültürüne ve halkına özgü müziksel düşünce, davranış, sanat
ve yaşayış ögelerinin tümüdür. Türklerin tarih sahnesine çıkışlarından başlayarak günümüze
dek süregelen özgün kültürü içermektedir. Türk müziği, ozanlar, daha sonra da aşıklar
tarafından tarihin akışı ve hareketliliği içerisinde bestelenen, yakılan türküleriyle, Anadolu’ya
yerleştikten sonra da özellikle eski Anadolu uygarlıklarının kültür müzik ürünleriyle olan
etkileşimi sonucu zenginleşen, çeşitlenen müziksel sesleriyle ve sosyal farklılıkların
yansımalarıyla oluşan diğer türleriyle Anadolu insanının değerlerinin bir görüntüsü olmakla
ve aynı hareketlilikle bugün de gelişimini sürdürmektedir (Budak, 2006, s.3, 7).
Ulus olarak çağı yakalamak ve aşmak özlemimizdir. Yeni oluşumlara varmak, sanat
etkinliklerini artırmak ve başarıya ulaşmak için yeni ortamlar hazırlama çalışması
sürmektedir. Öyleyse müzik sanatının ülkemizde gelişmesini istiyorsak onu anlayacak,
tadacak kuşakları okul çağında yakalamak ve yetiştirmek gerekir.
Gelişmiş toplumlarda sanat eğitimi, eğitim sorununun önceliklerindendir. Ülkemizde de
sanat eğitiminin ön sıralarda yer alması mümkündür. Eğitimin bütün kademelerinde sanat
eğitimine önem verilebilir. Yetiştirilecek bireyler arasında sanattan anlayan, sanatı seven,
geliştiren, koruyan ve uygulayanların sayısı artırılmalıdır. Bu artışla gelişme göstergesi ve
çağdaşlık kolaylıkla ulaşacağımız hedef olacaktır. Çünkü çağdaşlığın ölçüsü sanattır. Bu ölçüt
bireyleri kişisel yetenekleri doğrultusunda ürün vermeye yöneltecektir. Bireylerin topluma
sundukları sanat etkinlikleri kök saldıkça geleceğe yönelik atılımların artacağı bilinir.
Toplumların varlığı ve saygınlığı, sanatçılarına ve onların özgün ürünlerine de bağlıdır.
Denilebilir ki toplumların geleceği sanat eğitimi gizi içinde saklıdır. İnsanın ruhsal yanını
geliştiren sanat da eğitim ve öğretim ile sağlanabilir. Araştıran, yorumlayan estetik beğenileri
gelişmiş bireyler yetiştirmek ancak sanat eğitimine gerekli önemin verilmesiyle mümkündür.
2. GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ
Her ulusun kendine özgü coğrafyasından, tarihinden ve sosyal yapısından oluşan
müzikleri vardır. Bu müziklere o ulusun geleneksel müziği denir. Dünyada genelde “halk
müziği” kavramı ile özdeşleşen geleneksel müzikler, kendi halkının yaşantısını ve beğenisini
dile getirmeyi amaçlar, dolayısıyla yereldir. Bütün ülkelerin halk müzikleri, kulaktan kulağa,
kuşaktan kuşağa iletilerek günümüze gelmiştir.
Türk müziği deyimi pek çoğumuz için Farabi’den günümüze dek uzanan zaman çizgisi
içinde Türklerin hâkim olduğu coğrafyalarda belli bir ses sistemine bağlı kalınarak meydana
getirilmiş ve kendine mahsus bir üsluba sahip bulunan müziği ifade eder. Bazıları bunu
“sanat” ve “halk” müziği diye iki kısma ayırır. Bazıları halk müziğini apayrı bir müzik olarak
düşünür ve Türk müziği kavramının sahasını daraltır (Tura, 1998, s.30). Türk müziğini, Türk
müzik ses sistemi içinde ve bu müziğin üslup özelliklerine sadık kalınarak meydana getirilmiş
müzik diye tarif ettiğimiz takdirde, aslında tek ve birleşik olan, her biri köklü birer geleneği
temsil eden geleneksel müziğimizin bu iki kolunu Türk müzik kültürünün ortak bileşenleri
olarak görebiliriz. Bunun yanı sıra Türklerin eski çağlardan beri süregelen askerî müzik
geleneğinin de Türk müzik kültürünün bir parçası olduğu gözden kaçırılmamalıdır. Bu
nedenle, Türk müzik tarihi araştırılırken Türk müzik kültürü bu üç ayak üzerinde
değerlendirilmelidir.
Besteci ve İstanbul Teknik Üniversitesi Türk Müziği Devlet Konservatuvarı Öğretim
Üyesi Prof. Yalçın TURA’ya göre “En önemli mesele sağlam, sıhhatli, güvenilir bir Türk
müziği tarihinin bugüne dek yazılmamış, yazılamamış olmasıdır. Türklerin, gerek büyük bir
kısmı yeterince aydınlatılamamış binlerce yıllık tarihlerinin azameti, gerekse bu tarih boyunca
yaşadıkları, devlet kurdukları, tesirleri altına aldıkları sahaların genişliği, çeşitliliği ve bugün,
bu sahaların çoğunun, birçok başka devletin sınırları içinde kalmış olması, dört başı mamur
bir Türk müziği tarihinin yazılışını güçleştiren önemli bir faktördür” (Tura, 1998, s.37).
Türkler, kurmuş oldukları her devlette, toplumun türlü yaşantı sahnelerinde müziği hiç
ihmal etmediler. 11. yüzyıldan itibaren Anadolu’ya yayılmaya başlayan ve Selçuklu
Devleti’ni kuran Oğuz boyları arasında da müzik önemini korumuş ve büyük ilgi görmüştür
(Özalp, 2000, s.287). Ancak, Türk kültürünün eskiliği ve Türk coğrafyasının genişliği, pek
çok meselenin, sahip olunan eldeki bilgilerle tam bir çözüme kavuşturulmasına imkân
vermemektedir. Çok eski devirler şöyle dursun, MS 8-9. yüzyıllardaki Uygurların müziği
hakkında bile, bu müziğin yapısı üzerinde konuşabilecek ölçüde bilgiye sahip değiliz. Hâlbuki
Uygurların çok ileri kültürlerinin ve medeniyetlerinin yanı sıra, çok ileri ve yüksek seviyede
bir müziği hatta mükemmel bir nota yazısına da sahip oldukları bilinmektedir (Tura, 1998,
s.44).
Geleneksel Türk müziği tarihi dersinin güzel sanatlar ve spor liselerinde öğrenim gören
öğrencilere okutulması; Türk müziğini diğer dünya milletlerinin müziklerinden ayırt
edebilen, Türk müziğinin dünya müzikleri içindeki yerinin farkında olan, Türk müziğini
dünya müzikleri ile sentezleyebilen, müziğin tüm dünyada tek ortak dil olduğunu
kavrayabilen, millî kültürünü tanıyan ve buradan hareketle Atatürk’ün müzik görüşleri
doğrultusunda dünyaya açılarak uluslararası alanda ülkemizin tanıtımını sağlama başarısı
gösterebilen bireyler yetiştirmek açısından önemli görülmektedir.
3. PROGRAMIN UYGULANMASINA İLİŞKİN İLKE VE AÇIKLAMALAR
1. Geleneksel Türk Müziği Tarihi Dersi Öğretim Programı’nda, belirlenmiş
kazanımların öngördüğü bir içerik sınırlaması söz konusudur. Öğretmen kazanımları
gerçekleştirirken çevre özelliklerini, öğrenci grubunun ilgilerini, ihtiyaçlarını, beklentilerini,
hazır-bulunuşluk düzeylerini ve dolayısıyla da ön bilgilerini dikkate almalıdır.
2. Öğretim programında, eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme, iletişim, araştırma ve
sorgulama, problem çözme, bilgi teknolojilerini kullanma, girişimcilik ve Türkçeyi doğru,
etkili ve güzel kullanma becerisi gibi ortak becerilerin yanı sıra, geleneksel Türk müziği tarihi
dersine ait sosyal anlatımcılık, duyduğu enstrümanları tanıma, duyduğu eseri ve bestecisini
tanıma ve eserin dönemsel ve müziksel özelliklerini fark etme becerisi yer almaktadır.
Öğretmen dersi planlarken hazırladığı öğretimsel işlerin tümünde yukarıda belirtilen
becerilerin bir veya uygun olan birkaç tanesinin kullanılabileceği ortamlar oluşturmalıdır.
3. Öğrencilere verilen proje ya da ödev kapsamındaki dinleme ve araştırma
çalışmaları; öğrencilerin, eserlerin müziksel ve dönem özellikleri ile bestecilerini tanımaları,
tarihsel süreç içinde geçmişten günümüze Türk müzik kültürünün geçirdiği değişim ve
gelişimlere ait fikirlerinin olması, farklı kültürlerle olan etkileşimlerin farkında olmaları, yeni
bakış açıları kazanmaları, yaratıcılık ve çaldıkları eserlerin yorumlamalarındaki gelişimi için
yapılan etkinliklerdir.
4. Programda yer alan değerleri öğretmen yeri geldiğinde etkinlikler içinde vurgulayan
bölümler oluşturarak pekiştirmelidir.
5. Öğretmen, okulun bulunduğu çevre ve imkânları dikkate alarak programda örnek
olarak verilen etkinlikleri aynen uygulayabilir ya da kendisi yeni etkinlikler geliştirebilir.
Yeni etkinlikler geliştirilirken kazanımlar ve farklı öğrenme stil ve zekâ türlerine sahip
öğrencilerin ilgi, yetenek ve ihtiyaçları göz önüne alınarak aktif öğrenmeye dayalı etkinlikler
hazırlanmalıdır. Öğretmen bilgi dağıtıcı rolü yerine, öğrencilerinin anlam kurmalarına
yardımcı rolünü benimsemelidir.
6. Millî ve dinî bayramlar, mahalli kurtuluş ve kutlama günleri, önemli olaylar, belirli
gün ve haftalardan yararlanılarak öğrencilerin millî duyarlılığı geliştirilmelidir. Öğrencilerin,
Türk milletine, Türk bayrağına, Türk ordusuna ve vatanına hizmet eden kişilere sevgi, saygı
ve takdir duygularını geliştirmelidir.
7. Öğretmen, etkinlik (konser, sergi, müze vb.) gezilerine önem vermelidir. Bu
gezilerin her aşaması planlanmalı ve değerlendirilmelidir. Öğrenciler için çalışma kâğıtları
hazırlanmalı sonuç raporları istenmelidir. Bu geziler aracılığı ile öğrencilerin sanat zevki ve
estetik duygularını geliştirmeleri sağlanmalıdır.
8. Öğretmen, öğrencileri millî, ahlaki, insani, manevi, kültürel değerler bakımından
besleyici; demokratik, laik ve sosyal bir hukuk devleti olan Türkiye Cumhuriyeti’ne karşı
görev ve sorumluluklarını yerine getirmede yol gösterici olmalıdır.
9. Öğretmen, kazanımların yapısına uygun olan değerlendirme araç ve yöntemlerini
seçmelidir. Değerlendirme, öğrenmenin ayrılmaz bir parçasıdır. Öğretmen sadece öğrenme
ürününü değil, öğrenme sürecini de değerlendirmelidir. Değerlendirmede geleneksel
yöntemlerle, alternatif değerlendirme yöntemleri birlikte kullanılmalıdır. Bu değerlendirme
yöntem ve araçları; gözlem, performans, görüşmeler, öz değerlendirme ölçekleri, projeler
vb.dir. Öğrenciler etkinlikler çerçevesinde fotoğraf, resim, proje, poster, dinlediği eserlerin
notalarını bulmaları gibi çalışmalar yapabilmeli ve bunlar aileleri ve çevreleriyle paylaşmak
için sergilenmelidir.
10. Ölçme ve değerlendirme sürecinde kullanılmak amacıyla geliştirilen, örnek
formlar yeri geldikçe öğretmen ve öğrenciler tarafından uygulanır. Formlar aynen
kullanılabileceği gibi öğretmen tarafından yeni formlar da geliştirilebilir.
11. Öğrenci düzeyi ve çevre etkenleri dikkate alınarak öğrenme-öğretme
etkinliklerinde farklı ünitelerin birbirleriyle bağlantılı olan kazanımları birlikte ele
alınabilecektir.
12. Öğrenme-öğretme etkinliklerinde öğrenci düzeyine, eğitim ortamına ve çevre
etkenlerine göre öğrencilerin aktif olduğu öğrenme-öğretme yöntem ve teknikleri kullanılır.
13. Öğrenme-öğretme etkinliklerinde, kazanımların edinilmesine yardımcı olabilecek
uygun görsel, işitsel ve basılı materyallerden yararlanılır.
14. Etkinlikleri planlarken, bir sonraki haftanın etkinlikleri dikkate alınarak planlama
yapılması öğretmenin ve öğrencilerin hazırlığı açısından önemlidir.
15. Öğrencilere bireysel çalışmaların yanı sıra, grup çalışmalarını da yürütebilecekleri
çalışma disiplini ve bilinci kazandırılmalıdır.
16. Uygulamayı gerektiren konularda, okul ve öğrencilerin imkânları ölçüsünde
uygulama ve denemeler yapmaları sağlanmalıdır.
17. Öğrenciler, Türk müzik kültürüne ait resim, doküman, görsel ve işitsel materyalleri
gerek İnternet ve gerekse kütüphanelerden araştırmaya yönlendirilmelidir.
4. PROGRAMIN TEMEL YAKLAŞIMI
Öğrenci merkezli eğitim; “bireysel özellikler dikkate alınarak, bilimsel düşünme ve
iletişim kurma becerisine sahip, öğrenmeyi öğrenmiş, üretken, bilgiye ulaşıp kullanabilen,
evrensel değerleri benimsemiş, teknolojiyi etkin kullanan ve kendini gerçekleştirmiş bireyler
için, eğitim sürecinin, her aşamada birey katılımını sağlayacak biçimde yapılandırılmasıdır”
(MEB, 2004).
Geçmişte bilgili insan, her şeyi bilen ya da başkalarının ürettiği bilgileri beyninde
depolayan kişiydi. Bu nedenle geçmiş yüzyıllarda eğitim, daha çok var olan bilgi birikiminin,
kültürel değerlerin ve yaşamsal becerilerin yeni yetişen kuşaklara aktarılması olarak
görülmüştür. Bugün ise bilgili insan; bilginin farkında olan, bu bilgiye ulaşmanın yollarını
bilen, ulaştığı bilgiyi anlamlandırarak öğrenen, öğrenmiş olduğu bilgilerden yeni bilgiler
üretebilen ve ürettiği bilgileri sorun çözmede kullanabilen kişidir. Bu anlayışla geliştirilen
geleneksel Türk müziği tarihi dersinde öğrenci merkezli eğitimin ilkelerini aşağıdaki başlıklar
altında sıralayabiliriz:
1. Öğrenmeyi öğrenmek esastır.
Öğrenme sürecinin doğası olarak öğrenme, bireyin kendi algıları, düşünceleri ve
duygularından süzerek edindiği bilgi ve deneyimlerden anlamı keşfetmesi ve
yapılandırması sürecidir. Geleneksel Türk müziği tarihi dersi, geleneksel Türk müziğinin
evrimsel sürecini inceleyerek günümüze kadar gelen çizgide eriştiği noktayı, bu gelişimi
etkileyen etmenleri saptamaktadır. Bu noktada toplumsal, coğrafi, siyasi, dinsel vb.
etmenlerin müziğe ve kültüre etkilerini saptayarak günümüz müzik yaşamıyla ilgili
sentezlere ulaşılmaktadır. Bu açıdan öğrencilerin soru sormalarına ve hedef belirleme
yoluyla kendilerinin neleri ve nasıl öğreneceklerine karar vermelerine yardımcı
olunmalıdır. Öğrencilerin kendi bilgi ve becerilerindeki eksiklikleri fark etmeleri ve bu
eksiklikleri giderebilmeleri için bireysel hedefler belirlemeleri sağlanmalıdır.
2. Her öğrenci öğrenebilir.
Her öğrenci elde ettiği verilerden bir sonuca ulaşmak, ulaştığı bilgileri kullanmak
üzere çaba gösterir. Şunu bilmek önemlidir: Her öğrenci öğrenebilir, öğrenemeyen öğrenci
yoktur. Yapılması gereken şey öğrencileri iyi tanımak, onların zayıf taraflarını, eksik
bilgileri tamamlayarak başarılarını artırmaktır. Geleneksel Türk Müziği Tarihi dersinde
ezberden kaçınılarak farklı öğretim yöntemleri ile Türk müzik kültürü öğrencilere
yansıtılmalıdır.
3. Her öğrenci öğrenirken eski ve yeni bilgiler arasında özgün bağlantılar kurar.
Bilginin yapısı gereği her öğrenci daha derin bir anlama etkinliğini yapılandırmak
için eski ve yeni bilgileri arasında özgün bağlantılar kurar. Yaşadığı toplum içinde her
dönemde Türk müziği içinde olan öğrenci doğal olarak belirli bir Türk müziği kültürüne
sahip olmuştur. Bu kültür üzerine öğrendiği yeni bilgilerle önceden sahip olduğu bilgileri
anlamlandırır, kavramlaştırır. Eski ve yeni bilgiler arasında özgün bağlantılar kurar.
4. Düşünmeyi öğrenmek sorgulayıcı ve yaratıcı düşünceyi geliştirir.
Öğrenci, nasıl düşüneceğini planlayıp, gözlemleyip, değerlendirerek, sorgulayıcı ve
yaratıcı düşünme becerilerini geliştirir. Öğrenciler, öğrendiği bilgilerden, birikimlerinden
faydalanarak geleneksel Türk müziğinin gelişiminde ortaya çıkan sorunları, günümüzdeki
durumunu, evrensel müzik içersindeki yerini sorgulayarak yaratıcı düşünme becerileri
geliştirir.
5. Başarabilme duygusu içsel güdülenmeyi sağlar.
Öğrencinin kontrol düzeyi, sorumluluk duygusu, hedefleri, ilgi alanları, yeterlilikleri
ve beklentileri başarma güdüsünü besleyen etmenlerdir ve güdüleme öğrenmeyi etkiler.
Evrensel müzik kültürünün bir parçası olarak Türk müzik kültürünün bilinmesi, yaptığı
müziğin bilincinde olması motivasyon açısından önemlidir.
6. Öğrenme, olumsuz deneyimlerle engellendiğinde zorlaşır.
Her öğrenci doğal bir öğrenme eğilimine sahiptir. Bu eğilim olumsuz deneyimlerle
engellendiğinde öğrenme zorlaşmaya başlar. Olumsuz deneyimler ortaya çıktığında
olumluya dönüştürülmesi için ipuçları verilmelidir. Alternatif bilgi alanlarına yönlendirme
yapılmalıdır.
7. Yaratıcı düşünmeyi harekete geçiren ödevler öğrenciye başarabilmeyi güdüler.
Merak, yaratıcılık ve kompleks düşünmeyi harekete geçiren, güdü artırıcı ve
öğrenmeyi öğrenmeye yönelik ödevler, öğrenciyi giderek zorlaşan ödevler yapmaya
güdüler. Bu nedenle, öğrenci merkezli eğitimde ödevler her öğrencinin başarabilme
deneyimini yaşaması için yaratılacak fırsatlardan biri olarak görülür.
8. Her öğrenci farklı zamanda farklı türde ve farklı hızda ilerleyerek gelişir.
Öğrenmenin gelişimsel doğasına bağlı olarak her öğrenci farklı zamanlarda, farklı
gelişim adımları boyunca ilerleyerek gelişir. Öğrencinin ilgi alanları, öğrenme yöntem ve
teknikleri öğrenme hızını etkiler. Konuların işlenişi sürecinde bazı öğrenciler görsel
sunumla anlarken bazıları da işitsel olarak konuyu anlar ve ilgisi de buna göre artar.
Etkinlikler öğrencilerin öğrenme türleri ve hızları dikkate alınarak seçilmelidir.
9. Farklı özelliklerdeki öğrencilerin birbirleriyle etkileşimi öğrenmeyi
kolaylaştırır.
Farklı alanlara ilgi duyan, farklı alanlarda başarılı öğrencilerin birbiriyle etkileşimi
öğrenmeyi kolaylaştırır. Öğrenciler birbirleri ile iletişime yönlendirilir ve konuyu farklı
bakış açılarından görmeleri sağlanarak öğrenmeleri kolaylaştırılır.
10. Öğrenciler arasındaki olumlu ilişkiler öğrenmeyi arttırır.
Öğrencilerin birbirine destek olması, ilgi ve saygı göstermesi gibi olumlu ilişkiler
öğrenmeyi artırır. Öğrencilerin birbirine destek olması, olumlu eleştiriler yapmaları yeni
fikirlerin ortaya çıkmasına yol açabilir ve bu paylaşım öğrenmeyi artırır.
11. Her öğrenci öğrenmeye karşı farklı yetenek ve eğilime sahiptir.
Öğrencilerin sahip olduğu potansiyel, öğrenmeye karşı tutumlarını etkilemektedir.
Öğrencilerin Türk müziği kültürüne karşı tutum ve eğilimleri göz önüne alınmalı bu alana
karşı tutucu ya da boş veren tavırlar dikkatle incelenmeli, Türk müziği alanı bilimsel bir
yaklaşımla ele alınmalıdır.
12. Her öğrenci yeni bilgileri kendine göre kavrayıp benzersiz bir anlam yaratır.
Her öğrenci yeni fikirleri inanç, anlama, yorumlama ve tutum süzgeçlerinden
geçirerek işler ve benzersiz bir anlam yaratır. Öğrencilerin sahip oldukları yetenekler,
taşıdığı potansiyel, yetiştiği kültür ortamı yeni bilgileri kazanmalarında bireysel farklılıklar
gösterir. Öğrencilerin değerlendirilmeleri yapılırken tüm bu özellikleri dikkate alınarak
ölçme ve değerlendirme çalışmalarında her öğrencinin gelişiminde gösterdiği ilerleme göz
önünde bulundurulur.
Öğrenci merkezli eğitim yaklaşımını temel alan etkili bir öğrenmenin gerçekleşmesi
sonucu öğrencilerde; merak uyandırma ve planlama, araştırma ve keşfetme, çözümleme ve
derinleştirme, paylaşma ve yaşantıya uygulama basamaklarını özümseyerek yaşamlarının
her aşamasında bilgiyi kullanma becerilerinin gelişmesi beklenmektedir.
Öğretmenler bütün öğrencilerin öğrenmesini kolaylaştırmak için gerekli koşulları
oluşturmalıdır. Nitekim öğretmenin oluşturduğu sınıf ortamının öğrencinin öğrenmeye
karşı tutumunda ve güdülenmesinde etkisi büyüktür. Öğrenci merkezli eğitimde yönetici,
öğretmen, öğrenci, aile, okul çalışanları ve çevre süreç içerisinde önemli bir yer alır.
Eğitim ile ilgili sorunların çözümlenmesi için okul yöneticilerinin, öğretmenlerin,
öğrencilerin, ailenin eğitim içerisinde etkin bir biçimde görev alması beklenmektedir.
Ailenin, çocuğun eğitimine katılımı; okula giderek, okulda yapılan etkinliklere aktif olarak
katılarak, çocuğa zihinsel olarak uyarıcı ortamlar hazırlayarak ve bilişsel gelişimi için
anlamlı materyaller sağlayarak gerçekleştirilir.
5. PROGRAMIN YAPISI
Geleneksel Türk Müziği Tarihi Dersi Öğretim Programı; genel amaçlar, temel
beceriler, değerler ve tutumlar, kazanımlar, etkinlik örnekleri ve açıklamalardan oluşmaktadır.
5.1. Genel Amaçlar
Bu program öğrencilerin;
• Sosyal anlatımcılık, duyduğu enstrümanları, eseri ve bestecisini tanıma, eserin
dönemsel ve müziksel özelliklerini fark etme becerisi kazanmalarını,
• Sanat ve müziğin toplum hayatındaki yerini analiz etmelerini,
• Müzik aracılığıyla estetik duyarlılık ve eleştirel düşünme becerisi geliştirmelerini,
• Türk toplumundaki insan sesleri ve çalgılarla yapılan müzik ve müzik
topluluklarını tanımalarını,
• Türk müziğinde tür, biçim ve formları ayırt etmelerini,
• Türk müziği eserlerinin biçimsel yapısını çözümlemelerini,
• Geleneksel Türk müziği örneklerini çalgılarında uygulamalarını,
• Geleneksel Türk müziği tarihine ait dönemleri ve bu dönemlerin müziksel
özelliklerini analiz etmelerini,
• Bilinçli bir müzik dinleyicisi olmalarını,
• Atatürk’ün güzel sanatlara verdiği önemi ve Türk müziğine ilişkin katkılarını
analiz etmelerini,
• Türk müziği bestecilerinin müziğe katkılarını değerlendirmelerini
amaçlamaktadır.
5.2. Temel Beceriler
Beceri, öğrencilerde, öğrenme sürecinde kazanılması, geliştirilmesi ve yaşama
aktarılması tasarlanan kabiliyetlerdir. Bu program ortak becerileri kazandırmanın yanında,
alana özgü geliştirilen becerileri kazandırmayı da amaçlamaktadır. Bu becerilere, üniteler göz
önünde bulundurularak doğrudan verilecek beceri olarak programda yer verilmektedir.
Geleneksel Türk Müziği Tarihi Dersi Öğretim Programı’nda yer verilen ortak
becerilerin yanında alana özgü temel becerilerin kazandırılması da esas amaçlardan biridir. Bu
beceriler geleneksel Türk müziği dersine yönelik sosyal anlatımcılık, duyduğu enstrümanları
tanıma, duyduğu eseri ve bestecisini tanıma, eserin dönemsel ve müziksel özelliklerini fark
etme becerileridir. Geleneksel Türk müziği tarihi dersi konularının hemen hemen hepsinde
farklı düzeylerde kullanılabilen bu beceriler, kazanımların içeriğinin gerektirdiği şekilde,
kazanımlara entegre edilerek verilmiştir. Bu şekli ile öğretim sürecinde kazanımın gerektirdiği
beceriler kazanımla birlikte verilmelidir.
Programla ulaşılması beklenen ortak beceriler şunlardır:
•
•
•
•
•
•
•
•
Eleştirel Düşünme
Yaratıcı Düşünme
İletişim
Araştırma-Sorgulama
Problem Çözme Becerisi
Bilgi Teknolojilerini Kullanma
Girişimcilik
Türkçeyi Doğru, Etkili ve Güzel Kullanma
Programla ulaşılması beklenen alana özgü beceriler ise şunlardır:
Sosyal Anlatımcılık Becerisi
Derse özgü sözlü anlatımlarda, araştırılan metinlerin sınıf içi ortamda sunumu
sürecinde öğrencilerin öz güven kazanmalarını sağlayacaktır. Bu beceri ile öğrencilerin
anlattıkları bilgileri yaşamaları ve hissetmeleri amaçlanmaktadır.
Duyduğu Enstrümanları Tanıma Becerisi
Seslerini duyduğu enstrümanları tanıma becerisi, dinlediği enstrümanları ses
özelliklerinden yola çıkarak tanıyabilme, enstrümanların işlevleri ve yapısal özelliklerinden
kaynaklanan ayrımları fark edebilme, icra ettiği eseri bu bilinç doğrultusunda ele alma
becerisidir.
Duyduğu Eseri ve Bestecisini Tanıma Becerisi
Duyduğu eserin karakteristik özelliklerinden yola çıkarak eseri ve eserin kime ait
olduğunu tahmin edebilme becerilerinin kazanılmasıyla, müzik dağarcığını geliştirebilme,
eserlerin müziksel özelliklerini farkına vararak dinleme ve seslendirme becerisi gelişir.
Eserin Dönemsel ve Müziksel Özelliklerini Fark Etme Becerisi
Duyduğu eserin müziksel özelliklerini ve bu özelliklerden yola çıkarak hangi döneme ait
olduğunu fark etme becerisi, her dönemin kendine özgü niteliklere sahip olduğu bilincinin
gelişimine katkıda bulunur. Tarihsel gelişim sürecinde, her dönemin müziksel özelliklerinin
ayrımına vararak diğerlerinden ayrılan noktaları fark edebilme, bu farklılıkların nedenlerini ve
sonuçlarını değerlendirebilme ve bu çerçevede bir tarih bilinci kazanabilme becerisidir.
5.3. Değerler ve Tutumlar
Değer, toplumun varlığını, işleyişini, devamını sağlamak ve sürdürmek için doğru ve
gerekli olduğu kabul edilen ortak düşünce, ahlaki ilke ve inançlardır. Geleneksel Türk Müziği
Tarihi Dersi Öğretim Programı’nın diğer önemli unsurunu da tutumlar ve değerler
oluşturmaktadır. Program eğitim, öğretim sürecinde aşağıdaki değerleri de kazandırmayı
önemsemektedir:
9
9
9
9
9
9
Dayanışma
Hoşgörü
Sevgi
Saygı
Duyarlılık
Vatanseverlik
9
9
9
9
9
Barış
Estetik
Sorumluluk
Azim
Disiplin
5.4. Üniteler
Geleneksel Türk Müziği Tarihi Dersi Öğretim Programı “ünite” adı altında organize
edilmiş yapılardan oluşmaktadır. Üniteler, programda öngörülen bilgi, beceri, kavram,
değerler ve tutumların sistematik bir şekilde ilişkilendirildiği konu alanlarından oluşmaktadır.
Ünitelere ilişkin program tablosu, kazanımlar, etkinlik örnekleri ve açıklamaların yapıldığı
sütunları içeren üç ana bölümden oluşturulmuştur. Programda içeriği belirleyen genel çerçeve,
müzik eğitiminin içerik ve amaçlarına uygun bir şekilde organize edilmiştir. Geleneksel Türk
müziği tarihi dersi 4 ünite çerçevesinde yapılandırılmıştır.
1.ÜNİTE
2.ÜNİTE
3.ÜNİTE
4.ÜNİTE
: Başlangıcından 17.Yüzyıla Türk Müziği
: 17. ve 18. Yüzyıl Türk Müziği
: 19. Yüzyıl Türk Müziği
: 20. Yüzyıldan Günümüze Türk Müziği
Ünitelerin içerikleri aşağıda yer almaktadır.
1- Başlangıcından 17. Yüzyıla Türk Müziği
Bu ünitede, Türk müzik kültürünün başlangıcı ile ilgili teoriler, Türk müziği
çalgılarının oluşum süreci, bu dönemdeki Türk devletlerinde müzik biçimindeki ayrımlaşma
ve türleşmesi, müziğin toplumsal yaşamdaki yeri, müziğin başka kültürlerle olan etkileşimi,
müziğin karakteristik özellikleri, kullanılan çalgılar ve Türklerin göçü sırasında gittikleri
yerlerdeki yerleşik müzik kültürlerinin Türk müziğiyle etkileşimi konuları ele alınmıştır. Bu
konular, 17. yüzyıla kadar kurulmuş Türk devletlerinin kültür ve toplum hayatını anlatan
belgesel VCD izletilerek müzik tarihinin müzik bilim içindeki yerini kaynak metinlerle
ilişkilendirerek ve tartışma ortamı yaratılarak, 17. yüzyıla kadar kurulmuş Türk
devletlerindeki çalgı ve ses sistemlerine ilişkin araştırma yapılması sağlanarak işlenmektedir.
Bu sayede öğrencilerin zihninde Türklerde müziğin doğuşu ve 17. yüzyıla kadar kurulmuş
Türk devletlerine ait müziksel ve toplumsal özelliklerin somut hâle getirilmesi hedeflenmiştir.
2- 17. ve 18. Yüzyıl Türk Müziği
Bu ünitede, Osmanlılarda bu dönemdeki müzik türlerindeki gelişmeler, başlıca müzik
kurumları, dönemde müzikte öne çıkan besteci, yazar, müzisyenler, dönem müziklerinin genel
özellikleri, dönem müziklerini örnekleyen eserler ve dönemde yaşamış halk ozanları konu
olarak ele alınmıştır. Konular, dönemin kültür ve toplum yapısını anlatan belgesel film
izletilerek, döneme ait çalgı ve ses sistemlerinin araştırılması sağlanarak, dönem bestecilerine
ait eserler dinletilerek notasyon örnekleri üzerinde tartışılması sağlanarak işlenmektedir. Bu
şekilde öğrencilerin 17. ve 18. yüzyıl Türk müziğine ilişkin toplumsal, kültürel, müziksel
özellikleri ayırt etmesi hedeflenmiştir.
3- 19. Yüzyıl Türk Müziği
Bu ünitede, Türk müziği ile Avrupa müziğinin etkileşimi ve sonuçları, Osmanlılarda
bu dönemde müzikteki değişim ve gelişim süreci, müzikte öne çıkan besteci, yazar,
müzisyenler, açılan başlıca müzik kurumları ve dönemde yaşamış halk ozanları konu olarak
ele alınmıştır. Konular, dönemin kültür ve toplum yapısını anlatan belgesel film izletilerek,
döneme ait çalgı ve ses sistemlerinin araştırılması sağlanarak, dönem bestecilerine ait eserler
dinletilerek notasyon örnekleri üzerinde tartışılması sağlanarak işlenmektedir. Bu şekilde
öğrencilerin 19. yüzyıl Türk müziğine ilişkin toplumsal, kültürel, müziksel özellikleri ayırt
etmesi hedeflenmiştir.
4- 20. Yüzyıldan Günümüze Türk Müziği
Bu ünitede, Atatürk’ün müzikle ilgili görüşleri, Cumhuriyetten sonra “Türk Müzik
Devrimi” ile birlikte çağdaş Türk müziğinin oluşum ve gelişimi, Cumhuriyet Dönemi’nde
müzik alanında açılan kurum ve kuruluşlar, çağdaş Türk müziğinin önemli bestecileri ve
eserleri, geleneksel Türk sanat ve halk müziğinin Cumhuriyetten sonraki dönemde öne çıkan
besteci, yazar, müzisyenleri ve ülkemizdeki popüler müzik kültürü gibi konular ele alınmıştır.
Konular, dönemin kültür ve toplum yapısını anlatan belgesel film izletilerek, döneme ait çalgı
ve ses sistemlerinin araştırılması sağlanarak, dönem bestecilerine ait eserler dinletilerek
notasyon örnekleri üzerinde tartışılması sağlanarak işlenmektedir. Bu şekilde öğrencilerin 20.
yüzyıl ve günümüz Türk müziğine ilişkin toplumsal, kültürel, müziksel özellikleri ayırt etmesi
hedeflenmiştir.
6. ÖĞRENME-ÖĞRETME SÜRECİ
Öğrenci katılımı sağlanarak gerçekleştirilecek öğrenme-öğretme süreci, geleneksel
Türk müziği tarihi dersi öğretimine yönelik temel becerilerin kazanılmasında ve
öğrenilenlerin kalıcılığının sağlanmasında önemli rol oynayacaktır. Öğretimde, öğrencinin
öğretmen ve onun sağladığı ortamla etkileşimi önemlidir. Sınıf ortamında öğrenme-öğretme
sürecini daha etkili kılma bakımından öğretmen-öğrenci etkileşimi kadar, öğrenci-öğrenci
etkileşimine de önem verilmelidir. Öğrenme sürecinde öğrencilerin birbirleriyle etkileşimleri
sonucunda öz saygı duygusu ile kişiler arası ve grup becerileri gelişerek toplumsal becerileri
artacaktır. Bu da başarıyı artırmada çok önemlidir. Öğrenme süreçlerinde öğrencilerin
düşünmelerini, araştırmalarını, sorun çözmelerini ve edindikleri bilgi ve beceriyi yapılandırıp
hayata geçirmelerini destekleyen yöntem ve teknikler işe koşulmalıdır.
Bir sorun çözmek, bir deneyi sonuçlandırmak, konuyu öğrenmek ya da öğretmek
amacıyla bilinçli olarak seçilen ve izlenen çeşitli yollara yöntem; öğretim yönteminin
uygulamaya koyma biçimine ya da sınıf içinde yapılan işlemlerin bütününe ise öğretim
teknikleri denir (Oğuzkan, 1974). Öğretmen ne öğreteceğinin ve nasıl öğreteceğinin
bilincinde olarak kullanmayı planladığı öğretim tekniklerinin uygun olmasına dikkat
etmelidir. Bu, öğrenme-öğretme sürecinde yapılacak uygulama için bir zorunluluk olarak
kabul edilmelidir. Yaratıcılığını kullanarak gerekli öğretim yöntemini iyi belirleyebilen bir
öğretmen eğitimin duyuşsal boyutuna ne kadar hizmet edebiliyorsa, öğrencisini öğrenme
etkinliğine de o kadar yaklaştırıyor denilebilir.
Geleneksel Türk Müziği Tarihi Dersi Öğretim Programı’nda öğrenme öğretme
sürecinde Türk müziği ile ilgili başlangıcından günümüze, temin edilebilen örnek ses kayıtları
ve CD’ler izletilerek/dinletilerek, öğrencilerin; Türk müziğinin genel karakteri ve bu müzikte
kullanılan çalgıları tanımaları sağlanır. Öğrencilerin Türk müziği konserlerine katılımı ve
İnternet aracılığı ile Türk müziği tarihi alanında araştırma yapmaları sağlanır. Bu alandaki
yazılı kaynak yetersizliği ya da onlara ulaşmadaki güçlükler düşünülerek bu dersi öğrencilerin
inceleme, araştırma, gözlem, keşfetme gibi yanlarını güçlendirecek ya da açığa çıkaracak
fırsat olarak görmek gerekir. Öğretmen, sınıfı yapılan araştırmalardan elde edilen bilgilerin
sunulduğu ve tartışıldığı ortamlar hâline getirmeli ve bununla ilgili gerekli düzenlemeleri
(ödevlendirme, grup çalışmaları, tartışma ve sunuma uygun ortam yaratma vb.) yapar.
Özellikle, Cumhuriyetten sonra Türk müziğinin geçirdiği değişim ve gelişim sürecine dikkat
çekilir.
Programda verilen etkinlikler birer öneri niteliğindedir. Öğretmen, bu etkinlikleri
aynen kullanabilir veya ekleme ve çıkarmalar yapabilir. Bunun dışında başka etkinlikler de
geliştirebilir. Etkinlikler, öğrenci merkezli ve öğrenme sürecinde öğrencinin etkin bir rol
üstlenmesini sağlayacak şekilde düzenlenmelidir. Örneğin, öğrencinin sınıfta arkadaşlarıyla
tartışarak, görüşlerini açıklayarak, sorgulayarak, başka arkadaşlarına aktararak öğrenme
sürecine etkin olarak katılmasını amaçlamalıdır. Öğrencilerin birbirleriyle ve öğretmenlerle
karşılıklı iletişime ve etkileşime girmelerini, birbirlerine açık uçlu ve anlamlı sorular
sormalarını, araştırma yapmalarını sağlayıcı etkinliklere yer verilmelidir.
7. ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME
Geleneksel Türk Müziği Tarihi Dersi Öğretim Programı’nda değerlendirme ile sadece
öğrenme ürünü değil, öğrencilerin öğrenme süreçleri de izlenir ve bu süreç değerlendirilerek
gerektiğinde kullanılan sınıf etkinlikleri değiştirilir. Hazırlanmış olan programda
değerlendirme, öğrencilerin neyi bilmediğini değil, ne bildiklerini belirlemeye yarayan bir
araçtır. Bu amaçla öğretmenler programda yer alan gözlem, görüşme, performans ödevleri, öz
değerlendirme formları, projeler, posterler vb. araç ve yöntemleri kullanarak öğrencilerin
bilgiyi nasıl yapılandırdığını ve üst zihinsel becerilerinin ne kadar geliştiğini öğrenim süreci
içinde değerlendirirler.
Ölçme; nesnelerde, olgularda ya da bireylerde bulunduğu düşünülen özelliklerin
gözlemlenip gözlem sonuçlarının sayılarla veya başka sembollerle gösterilmesidir
(Turgut, 1987; Yıldırım, 1999). Ölçme, öğrencilerin neleri bildikleri, neleri yapabildikleri
hakkında bilgi toplamak olarak da tanımlanabilir. Değerlendirme; gözlem sonuçlarının bir
ölçütle veya ölçütler takımıyla kıyaslanıp bir karara varılması işidir (Baykul, 1999; Yıldırım,
1999). En genel anlamı ile ölçme, bir nesneye ilişkin gözlemlerin sayı ve sembollerle ifade
edilmesi, değerlendirme ise ölçme sonuçlarını bir ölçüte vurarak ölçülen nitelik hakkında bir
değer yargısına varma sürecidir.
Öğretmenlerin, öğrencilerin başarısını değerlendirmede birkaç yöntemi birlikte
kullanması gerekir. Bu durum her öğrenciye ne bildiğini gösterme konusunda bir şans tanır.
Öğretmenin de birkaç aracı birlikte kullanarak öğrencinin ne bildiğini ve ne yapacağını
bilmesi bu konuda kendine daha fazla güven duymasını sağlayabilir. Geleneksel Türk müziği
tarihi dersi için yapılacak değerlendirme etkinliklerinde, öğrencilerin programın tüm
boyutlarında sağladığı gelişme, başarı ölçülmeye ve kaydedilmeye çalışılır. Öğretmenler,
öğrencilerin programla ilgili bilgi, beceri, değer ve tutumlara yönelik eksiklerini belirlerken,
bireysel gelişimlerini izlerken, karşılaştıkları zorlukları tanımlarken, öğrencileri öğrenmeye ve
becerilerini geliştirmeye özendirirken değerlendirme yaparlar. Böylece değerlendirme,
öğrencilerin eğitiminde geliştirici bir rol oynar. Öğrencilerin öğrenmesi ve gelişimiyle ilgili
elde edilen bilgiler, öğretmenler tarafından kullanılabileceği gibi öğrencinin kendini
değerlendirmesine ve kişisel hedefler belirlemesine de yardım eder.
Öğretmenler programda verilen ölçme ve değerlendirme araç ve yöntemlerini ya da
bunlardan esinlenerek ünitelerdeki kazanımlara uygun ölçme ve değerlendirme araç ve
yöntemleri geliştirerek kullanabilirler. Öğretmenlerin etkinliklere yönelik olarak kullanacağı
değerlendirme araç ve yöntemleri öğrencilerin gelişimlerini değerlendirmelerinde ve
alacakları kararlarda önemli ipuçları verecektir.
Geleneksel Türk müziği tarihi dersinde öğretmen, öğrenci gözlem formları aracılığıyla
öğrencilerin derse hazırlık, öğrenme sürecindeki etkinliklere katılımı ve öğrenme sonrasındaki
durumu ile ilgili fikir edinir. Örneğin, Türk müziğinin Avrupa müziği ile etkileşimi ve
sonuçları ile ilgili verilecek bir araştırma ödevinde öğrencinin, bilgi kaynaklarına ulaşma ve
bu kaynakları nasıl kullanacağını bilme konusundaki öğrenmişlik düzeyi, öğrenme sürecinde
etkinliklere katılma düzeyi, kendini ifade yeterliliği ve verilen ödevlerin yazılı sunumu
aracılığıyla öğrenmişlik düzeyi hakkında bilgi sahibi olur.
Öğretmen, yine aynı şekilde grup değerlendirme formları aracılığıyla, grup
çalışmalarında grup üyelerinin birbirleriyle yardımlaşma, iletişim, grup içerisindeki
sorumluluklarını yerine getirme gruba aidiyeti hakkında bilgi edinir.
Öz değerlendirme anketi ile de öğrencilerin, üniteler sonunda, süreç içerisinde hangi
becerilere sahip olduklarını ve bunlara ne düzeyde ulaşabildiklerini görebilmeleri için
kendilerini değerlendirmeleri sağlanır. Örneğin, form içerisinde, “19. Yüzyıl Türk Müziği”
ünitesinin sonunda, öğrencilerin bu üniteyle ilgili neler öğrendikleri, zorlandıkları ve
yapmaktan haz duydukları etkinlikler ile daha başarılı olmaya yönelik önerileri ile ilgili
sorular sorulabilir.
8. GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
ÜNİTELER VE SÜRELERİ
Kazanım
Sayıları
Süre/Ders
Saati
Oranı
(%)
BAŞLANGICINDAN 17. YÜZYILA TÜRK MÜZİĞİ
18
4
11
17. VE 18. YÜZYIL TÜRK MÜZİĞİ
6
4
11
19. YÜZYIL TÜRK MÜZİĞİ
5
14
39
20. YÜZYILDAN GÜNÜMÜZE TÜRK MÜZİĞİ
7
14
39
36
36
100
Üniteler
Toplam
GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ DERSİ
ÜNİTELER VE AÇILIMLARI
1. ÜNİTE I: BAŞLANGICINDAN 17. YÜZYILA TÜRK MÜZİĞİ
1.1. Türk Müziği Tarihine Giriş
1.2. Hun, Göktürk ve Uygurlarda Müzik Kültürü
1.3. Karahanlı, Gazneli ve Selçuklularda Müzik Kültürü
1.4.17. Yüzyıla Kadar Osmanlılarda Müzik Kültürü
2. ÜNİTE II: 17. VE 18. YÜZYIL TÜRK MÜZİĞİ
3. ÜNİTE III: 19.YÜZYIL TÜRK MÜZİĞİ
4. ÜNİTE IV: 20.YÜZYILDAN GÜNÜMÜZE TÜRK MÜZİĞİ
9. ORTAÖĞRETİM GÜZEL SANATLAR VE SPOR LİSESİ
GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ DERSİ KİTAP FORMA SAYILARI
Kitap Boyutu
19,5 X 27,5
Forma Sayısı
6–8
10. PROGRAMDA KULLANILAN SEMBOLLER
+ Sınıf-okul içi etkinlik
Bu sembol, ilgili etkinliklerin (grup çalışması, çalışma kâğıdı
doldurma, görsel materyal okuma, sanal alan gezisi, slayt/film
izleme, dinleti, çalgı çalma, eser okuma, eser çözümleme vb.)
sınıf içinde yapılacağını gösterir.
v Okul dışı etkinlik
Bu sembol, ilgili etkinliklerin (araştırma, grup çalışması, proje
çalışmaları, konser/sergi vb. etkinlikleri) tamamının veya bazı
aşamalarının ev, kütüphane ve konuyla ilgili kurum ve
kuruluşlarda yapılabileceğini gösterir.
[!] Uyarı
Bu sembol, ilgili ünitede doğrudan verilecek beceri ve değer
ifadelerini, işlenecek konuların sınırlarını, kullanılması önerilen
araç-gereç ve dikkat edilmesi gereken noktaları gösterir.
Y İnceleme gezisi
Bu sembol, ilgili etkinliklerin okul dışında inceleme ve araştırma
gezileriyle yapılabileceğini gösterir.
Ders içi ilişkilendirme
Bu sembol, ilgili üniteyle ilişkilendirilebilecek diğer ünitelerin
adını, ilgili kazanımlarını ve konularını gösterir.
C Diğer derslerle ilişkilendirme
Bu sembol, ilgili üniteyle iş birliği yapılabilecek diğer derslerin
adını gösterir.
Ölçme ve Değerlendirme
Bu sembol, eğitim öğretim sürecinde yapılabilecek ölçme ve
değerlendirme etkinliklerini göstermektedir. Belirtilen ölçme ve
değerlendirme etkinlikleri öneri niteliğindedir.
GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
BAŞLANGICINDAN 17. YÜZYILA TÜRK MÜZİĞİ
ÜNİTE
KAZANIMLAR
1. Türk müzik kültürünün
başlangıcını açıklar.
2. Türk müziği çalgılarının oluşum
sürecini açıklar.
3. Hun, Göktürk ve Uygurlarda
müzik biçimindeki ayrımlaşma ve
türleşmeyi açıklar.
4. Hun, Göktürk ve Uygurlarda
müziğin toplumsal yaşamdaki
yerini belirler.
5. Hun, Göktürk ve Uygurlarda
müziğin başka kültürlerle olan
etkileşimini yorumlar.
6. Hun, Göktürk ve Uygurlarda
müziğin karakteristik özelliklerini
açıklar.
7. Hun, Göktürk ve Uygurlarda
kullanılan çalgıları tanır.
+:Sınıf-okul içi etkinlik
v :Okul dışı etkinlik
:Ölçme ve Değerlendirme
ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
AÇIKLAMALAR
+ Öğretmenin soru ve yönlendirmeleri doğrultusunda Türk müzik
kültürünün başlangıcı ile ilgili
bulgular sınıf ortamında tartışılır (1.
kazanım).
[!] Bu ünitede kopuz, boru, şaman, toy, yuğ ve şölen
kavramları vurgulanır.
[!] Altaylarda sadece iki sesten oluşan müzik yapılmaya
başlanmıştır.
[!] Türk müzik kültürünün oluşumunda şamanizmin
etkileri tartışılır.
+ Sınıf ortamına getirilen Altayların [!] Bu ünite ile ilgili İnternette sanal alan gezisi yapılır.
çalgılarını yansıtan fotoğraflar (duvar [!] Hun, Göktürk ve Uygurlarda, müziğin pentatonik (beş
ve rölyef resimleri) incelenir (2.
sesten oluşan dizi) özellik taşıdığı vurgulanır.
kazanım).
[!] Hunlarla birlikte, müzik örgütlenerek
kurumsallaşmıştır.
+ Hun, Göktürk ve Uygurların
[!] Türklerde yazıya dayalı müzik yapma Uygurlarla
kültürleri arasındaki benzerlikler ve başlamıştır.
farklılıklar ile yaşam biçimlerindeki [!] Uygurlarda göçebe hayattan yerleşik düzene
değişimlerinin müziğe etkileri
geçilmesinin günlük yaşama, dolayısıyla müziğe ve
çalgılara etkileri tartışılabilir.
tartışılır (3–6. kazanımlar).
[!] Uygurlar döneminde ozan-çalgıcılığı meslek niteliği
kazanmıştır.
+ Hun, Göktürk ve Uygurlarda
[!] Göktürklerle birlikte sanat müziği ve halk müziği
kullanılan çalgıları içeren resimler
incelenir. İncelemeler doğrultusunda ayrımına giden yolun başladığı vurgulanır.
benzer nitelikte ilkel çalgılar yapılır
(7. kazanım).
[!] :Uyarı
Yİnceleme gezisi
:Ders içi ilişkilendirme
C:Diğer derslerle ilişkilendirme
GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
BAŞLANGICINDAN 17. YÜZYILA TÜRK MÜZİĞİ
ÜNİTE
KAZANIMLAR
ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
8. Karahanlı, Gazneli ve Selçuklularda
müziğin karakteristik özelliklerini
belirler.
9. Karahanlı, Gazneli ve Selçukluların
müzik kültürleri arasındaki benzerlik
ve farklılıkları saptar.
10. Karahanlı, Gazneli ve Selçuklularda
müziğin başka kültürlerle olan
etkileşimini yorumlar.
v/+ Karahanlı, Gazneli ve Selçukluların
müzik kültürleri konusunda öğrenciler
araştırmaya yönlendirilir. Araştırma
sonuçları doğrultusunda müzikteki
karakteristik özellikler ve etkileşimler
tartışılır (8-10. kazanımlar).
+ Karahanlı, Gazneli ve Selçuklular
döneminde yetişmiş müzik adamları ve
eserleri ile ilgili görsel sunum ve tartışma
yapılır (11. kazanım).
AÇIKLAMALAR
[!] Orta - Batı Asya Türk devletlerinde yazılan
müzik kuramı kitaplarına ve yazarlarına
değinilir.
[!] Karahanlılarla birlikte İslam kültürünün
müziğe olan etkileri, dinî müzikte ortaya çıkan
yeni türler ve sanat amaçlı müziklerin makamsal
nitelik kazandığı açıklanır.
[!] Selçuklularda ortaya çıkan yeni müzik
oluşumları tartışılır.
11. Karahanlı, Gazneli ve Selçuklularda
+ Anadolu’da yaşayan farklı kültürlerin
yetişmiş müzik adamları ve eserlerinin müziklerinden örnekler dinletilerek
döneme etkilerini sorgular.
müzikteki etkileşimler tartışılır (12.
kazanım).
12. Anadolu’daki yerleşik müzik
kültürlerinin Türk müziğiyle
etkileşimini saptar.
+:Sınıf-okul içi etkinlik
v :Okul dışı etkinlik
:Ölçme ve Değerlendirme
[!] :Uyarı
Yİnceleme gezisi
:Ders içi ilişkilendirme
C:Diğer derslerle ilişkilendirme
GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
BAŞLANGICINDAN 17. YÜZYILA TÜRK MÜZİĞİ
ÜNİTE
KAZANIMLAR
ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
AÇIKLAMALAR
13. 17. yüzyıla kadar Osmanlılarda + Osmanlılarda müzik kültürünü
müzik kültürünün özelliklerini anlatan görsel materyallerle sunum
yapılır (13. ve 14. kazanım).
belirler.
+ 17. yüzyıla kadar Osmanlılarda
kurulan müzik kurumlarının Türk
müzik kültürüne katkıları tartışılır (15.
17. yüzyıla kadar Osmanlılarda kazanım).
kurulan müzik kurumlarını
tanır.
v/+ 17. yüzyıla kadar Osmanlılarda
müzikte öne çıkan besteci, söz yazarı
17. yüzyıla kadar Osmanlılarda ve yorumcular araştırılır (16. kazanım).
müzikte öne çıkan besteci, söz
yazarı, yorumcularını vb. tanır. + Osmanlı ve Bizans müziğinden
örnekler dinletilir. İstanbul’un fethi ile
Osmanlı müziğinin başka
Osmanlı müziğinin Bizans müziği ile
müzik kültürleriyle etkileşimini etkileşimi tartışılır (17. kazanım).
sorgular.
v/+ Bu dönemde yaşamış, öne çıkan
Dönemin halk ozanlarını ve
halk ozanlarının hayatları araştırılarak
eserlerini tanır.
günümüze kadar gelmiş olan
eserlerinden örnekler dinletilir (18.
kazanım).
14. Osmanlılarda kullanılan
çalgıları tanır.
15.
16.
17.
18.
+:Sınıf-okul içi etkinlik
v :Okul dışı etkinlik
:Ölçme ve Değerlendirme
[!] :Uyarı
Yİnceleme gezisi
[!] “Osmanlıdan Bugüne Türk Musikisi Koleksiyonu”
isimli albümlerden yararlanılabilir.
[!] Osmanlıların çok sesli Avrupa müziği ile olan ilk resmî
tanışmaları Fransa kralının Kanuni Sultan Süleyman’a
seçkin bir çalgı topluluğu göndermesiyle başlamıştır.
[!] Halk ozanları ve eserleriyle ilgili internette sanal alan
gezisi yapılır.
C Ünite, tarih dersi ile ilişkilendirilir.
[!] Bu ünite ile öğrencilerin dayanışma, hoşgörü, sevgi,
saygı, duyarlılık, vatanseverlik, sorumluluk ve disiplin
değerlerine ulaşması beklenir.
[!] Bu ünitenin sonunda öğrencilerin, sosyal anlatımcılık
becerisi kazanmaları beklenir.
Bu ünite ile ilgili olarak ölçme ve değerlendirme
çalışmalarında yazılı değerlendirme, sözlü sunum, grup
değerlendirme, akran değerlendirme, proje değerlendirme
ölçeği ve öğrenci gözlem formlarından yararlanılabilir.
:Ders içi ilişkilendirme
C:Diğer derslerle ilişkilendirme
GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
ÜNİTE
KAZANIMLAR
17. VE 18. YÜZYIL TÜRK MÜZİĞİ
1. Osmanlılarda 17. ve 18.
yüzyıldaki müzik
türlerindeki gelişmeleri
açıklar.
2. Osmanlılarda 17. ve 18.
yüzyıldaki başlıca müzik
kurumlarını tanır.
3. Osmanlılarda, 17. ve 18.
yüzyılda müzikte öne çıkan
besteci, söz yazarı,
yorumcularını vb. tanır.
4. 17. ve 18. yüzyıl
müziklerinin genel
özelliklerini açıklar.
5. 17. ve 18. yüzyıl
müziklerini örnekleyen
eserler seslendirir.
ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
AÇIKLAMALAR
+ Osmanlılarda 17. ve 18. yüzyıldaki
müzik türlerindeki gelişmeler belirlenir
(1. kazanım).
+ Osmanlılarda 17. ve 18. yüzyıldaki
başlıca müzik kurumları, faaliyetleri,
Türk müzik kültürüne katkıları tartışılır
(2. kazanım).
v /+ Öğrenciler, Osmanlılarda 17. ve
18. yüzyılda öne çıkan besteci, söz yazarı,
yorumcu vb. yaşamlarını ve eserlerini
araştırmaya yönlendirilir (3. kazanım).
+ 17. ve 18. yüzyıl müziklerini
örnekleyen eserler dinletilir (4. kazanım).
+ Türk müziği çalgısı çalan öğrencilerle
Osmanlı Dönemi müziklerini örnekleyen
eserler seslendirilir (5. kazanım).
+ 17. ve 18. yüzyılda yaşamış, öne çıkan
6. 17. ve 18. yüzyılda yaşamış halk ozanlarının hayatları araştırılarak
halk ozanlarını ve eserlerini günümüze kadar gelmiş olan eserlerinden
örnekler dinletilir (6. kazanım).
tanır.
+:Sınıf-okul içi etkinlik
v :Okul dışı etkinlik
:Ölçme ve Değerlendirme
[!] :Uyarı
Yİnceleme gezisi
[!] 17. yüzyılda dinî müziğin, diğer müzik türlerine göre
imparatorluk düzeyinde daha yaygın ve etkin bir duruma
geldiği vurgulanır.
[!] “Osmanlıdan Bugüne Türk Musikisi Koleksiyonu” isimli
albümlerden yararlanılabilir.
[!] Avrupa nota yazısının Ali Ufki tarafından 1650’de Türk
müziğine uyarlandığı ve kullanıldığı hatırlatılmalıdır.
[!] Lale Devri (18. yy. başları)’nde dünyasal müziğin öne
çıktığı ve eğlence müziğine ilginin arttığı belirtilmelidir.
[!] 18 yy. ortalarına doğru Batı çalgısı olan kemanın saray
müziğinde kullanılmaya başlanıp benimsendiği
belirtilmelidir.
[!] Halk müziğinde ozanlık geleneğinin kendi seyrinde
gelişip devam ettiği hatırlatılır.
C Bu ünite tarih dersi ile ilişkilendirilir.
[!] Bu ünite ile öğrencilerin dayanışma, hoşgörü, sevgi,
saygı, duyarlılık, vatanseverlik, sorumluluk ve disiplin
değerlerine ulaşması beklenir.
[!] Bu ünitenin sonunda öğrencilerin, sosyal anlatımcılık,
duyduğu enstrümanları tanıma, duyduğu eseri ve bestecisini
tanıma, eserin dönemsel ve müziksel özelliklerini fark etme
becerisi kazanmaları beklenir.
Bu ünite ile ilgili olarak ölçme ve değerlendirme
çalışmalarında öz değerlendirme, grup değerlendirme, yazılı
değerlendirme, sözlü sunum, proje değerlendirme ölçeği ve
öğrenci gözlem formlarından yararlanılabilir.
:Ders içi ilişkilendirme
C:Diğer derslerle ilişkilendirme
GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
19. YÜZYIL TÜRK MÜZİĞİ
ÜNİTE
KAZANIMLAR
ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
1. Türk müziği ile
Avrupa müziğinin
etkileşimini ve
sonuçlarını sorgular.
2. Osmanlılarda, 19.
yüzyılda müzikteki
değişim ve gelişimi
açıklar.
3. Osmanlılarda, 19.
yüzyılda müzikte öne
çıkan besteci, söz
yazarı, yorumcularını
vb. tanır.
4. Osmanlılarda 19.
yüzyılda açılan
başlıca müzik
kurumlarını tanır.
5. 19. yüzyılda yaşamış
halk ozanlarını ve
eserlerini tanır.
+ 19. yüzyıla ait tek ve çok sesli
Türk müziği eserleri ile Türk
müziği etkileri görülen Avrupalı
bestecilere ait eserler dinletilerek
etkileşimi ve sonuçları tartışılır
(1. ve 2. kazanım).
AÇIKLAMALAR
[!]19. yüzyılda çağın bir gereği olarak geleneksel tek sesli Türk sanat ve halk
müzikleri ile yetinilmeyip bunların yanı sıra çok sesli müziğe de yer verilmek
istendiği ve bunun devletçe benimsenip saray ile ordudan başlayarak ülkeye
yerleştirilmeye çalışıldığı açıklanmalıdır.
[!] “Osmanlıdan Bugüne Türk Musikisi Koleksiyonu” isimli albümlerden
yararlanılabilir.
[!] Türk ve Avrupa müziğinin etkileşiminin sonuçları açıklanırken Mahmudiye ve
Hamidiye marşları, Mozart’ın keman için Türk Konçertosu ile Alla Turca Piyano
+ 19. yüzyılda müzikte öne
Sonatı, Beethoven’in Türk Marşı, Michael Haydn’ın Türk Süiti vb. eserler
çıkan bestecilerin geleneksel
dinletilebilir.
Türk müziği formundaki
[!] Müzika-i Humayun’un 19. yüzyılda açılan en önemli kurumlardan biri
eserlerinden örnekler dinletilir (3. olduğu ve günümüzdeki konservatuvarların temelini oluşturduğu
kazanım).
vurgulanmalıdır.
[!] 1826’ da Sultan II. Mahmut’un Yeniçeri Ocağı’nı kaldırarak Avrupa modeline
+ 19. yüzyıldaki başlıca müzik uygun bando takımı kurduğu ve daha sonra buna yaylı çalgıların da eklenmesiyle
ilk Türk senfonik orkestrasının oluştuğu belirtilmelidir.
kurumları, faaliyetleri, Türk
müzik kültürüne katkıları tartışılır [!] Halk ozanları ve eserleriyle ilgili İnternette sanal alan gezisi yapılabilir.
Ünite “17. ve 18. yy. Türk Müziği” ünitesi ile ilişkilendirilir.
(4. kazanım).
C Ünite tarih dersi ile ilişkilendirilir.
[!] Bu ünite ile öğrencilerin dayanışma, hoşgörü, sevgi, saygı, duyarlılık,
+ 19. yüzyılda yaşamış, öne
vatanseverlik, sorumluluk ve disiplin değerlerine ulaşması beklenir.
çıkan halk ozanlarının günümüze [!] Bu ünitenin sonunda öğrencilerin, sosyal anlatımcılık, duyduğu enstrümanları
kadar gelmiş olan eserlerinden
tanıma, duyduğu eseri ve bestecisini tanıma, eserin dönemsel ve müziksel
örnekler dinletilir (5. kazanım).
özelliklerini fark etme becerisi kazanmaları beklenir.
Bu ünite ile ilgili olarak ölçme ve değerlendirme çalışmalarında öz
değerlendirme, grup değerlendirme, yazılı değerlendirme, sözlü sunum, proje
değerlendirme ölçeği ve öğrenci gözlem formlarından yararlanılabilir.
+:Sınıf-okul içi etkinlik
v :Okul dışı etkinlik
:Ölçme ve Değerlendirme
[!] :Uyarı
Yİnceleme gezisi
:Ders içi ilişkilendirme
C:Diğer derslerle ilişkilendirme
ÜNİTE
KAZANIMLAR
ETKİNLİK ÖRNEKLERİ
20. YÜZYILDAN GÜNÜMÜZE TÜRK MÜZİĞİ
GELENEKSEL TÜRK MÜZİĞİ TARİHİ DERSİ ÖĞRETİM PROGRAMI
1. Atatürk’ün müzikle ilgili
görüşlerini açıklar.
2. Cumhuriyetten sonra “Türk
Müzik Devrimi” ile birlikte
çağdaş Türk müziğinin oluşum
ve gelişimini özetler.
3. Cumhuriyet Dönemi’nde
müzik alanında açılan kurum
ve kuruluşları tanır.
4. Cumhuriyet Dönemi’nde
çağdaş Türk müziğinin önemli
bestecilerini ve eserlerini tanır.
5. Geleneksel Türk sanat
müziğinin Cumhuriyetten
sonraki dönemde öne çıkan
besteci, söz yazarı,
yorumcularını vb. tanır.
6. Geleneksel Türk halk
müziğinin Cumhuriyetten
sonraki dönemde öne çıkan
besteci, söz yazarı,
yorumcuları vb. tanır.
7. Ülkemizdeki popüler müzik
kültürü hakkında saptamalarda
bulunur.
v/+ Öğrencilerden, Atatürk’ün sanat ve müzikle
ilgili görüş ve düşüncelerini araştırmaları istenir (1.
kazanım).
v/+ Öğrenciler, Cumhuriyet Dönemi’nde çağdaş
Türk müziğinin oluşumunu ve gelişim sürecini
araştırmaya yönlendirilerek sınıfta sunumu yaptırılır
(2. kazanım).
v/+ Cumhuriyet Dönemi’nde müzik alanında
açılan kurum ve kuruluşları araştırmaları istenir (3.
kazanım)
v/+ Çağdaş Türk müziği bestecilerinin hayatları
araştırılır. Türk müzik kültürüne katkıları hakkında
bilgi verilir ve önemli eserleri dinlenir/izlenir (4.
kazanım).
v/+ Bu dönemde geleneksel türk sanat müziği
alanında öne çıkan isimler araştırılarak Türk müzik
kültürüne katkıları hakkında bilgi verilir ve önemli
eserleri dinlenir/izlenir (5. kazanım).
v/+ Bu dönemde geleneksel Türk halk müziği
alanında öne çıkan isimler araştırılarak Türk müzik
kültürüne katkıları hakkında bilgi verilir ve önemli
eserleri dinlenir/izlenir (6. kazanım).
+ Popüler müzik kültüründen örnekler dinletilir.
Dinlenen örnek eserler üzerinde tartışma ortamı
açılır (7. kazanım).
YGeleneksel Türk halk müziği, geleneksel Türk
sanat müziği ve çağdaş dönem eserlerini örnekleyen
konser etkinliklerine gidilir (4–6. kazanımlar).
+:Sınıf-okul içi etkinlik
v :Okul dışı etkinlik
:Ölçme ve Değerlendirme
[!] :Uyarı
Yİnceleme gezisi
AÇIKLAMALAR
C Bu ünite tarih dersi ile ilişkilendirilir.
YCumhuriyetten günümüze açılmış olan müzik
kurumlarına ( bulunulan şehrin olanakları dâhilinde
devlet konservatuvarları, müzik öğretmeni yetiştiren
kurumlar, senfoni orkestraları, geleneksel Türk
müziği alanında çalışmalar yürüten konservatuvarlar
vb. ) gezi planlanabilir.
[!] Bu ünite ile öğrencilerin dayanışma, hoşgörü,
sevgi, saygı, duyarlılık, vatanseverlik, sorumluluk ve
disiplin değerlerine ulaşması beklenir.
[!] Bu ünitenin sonunda öğrencilerin, sosyal
anlatımcılık, duyduğu enstrümanları tanıma, duyduğu
eseri ve bestecisini tanıma, eserin dönemsel ve
müziksel özelliklerini fark etme becerisi kazanmaları
beklenir.
Bu ünite ile ilgili olarak ölçme ve değerlendirme
çalışmalarında yazılı değerlendirme, sözlü sunum, grup
değerlendirme, grup öz değerlendirme, proje
değerlendirme ölçeği ve öğrenci gözlem formlarından
yararlanılabilir.
:Ders içi ilişkilendirme
C:Diğer derslerle ilişkilendirme
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME ÖRNEK FORMLARI
Ölçme
ve
değerlendirme
bölümünde
eğitim-öğretim
sürecinde
öğrencileri
değerlendirmek için öğretmenlere yardımcı olmak amacıyla örnek formlar ve ölçekler
verilmiştir. Öğrencilerin bilişsel becerilerinin yanında duyuşsal ve psikomotor becerilerinin
değerlendirilmesi için bu formlar aynen kullanılabileceği gibi amaca uygun değişiklikler
yapılarak da kullanılabilir. Bu formlara veya ölçeklere göre öğrencileri değerlendirirken,
ölçütlere göre hangi alanda yeterli, hangi alanlarda eksiklikleri olduğu belirlenebilir.
Öğrencilerin eksiklikleri varsa bu eksiklikleri gidermeye yönelik gereken önlemler alınır. Öz
değerlendirme, grup değerlendirme gibi formlarla öğrencileri değerlendirirken amaç, puan
vermekten çok, onların eksikliklerini belirlemek ve bu eksiklikleri gidermeye yönelik
önlemler almak olmalıdır.
ÖZ DEĞERLENDİRME
Adı ve Soyadı: ……………
Sınıfı
: ……………
Nu
: ……………
Tarih: ……………
Bu çalışmada neler yaptım?
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
Bu çalışmada neler öğrendim?
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
Bu çalışmada başarılı olduğum bölümler:
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
Bu çalışmada en çok zorlandığım bölümler:
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
Çalışmamı yaparken beklemediğim nelerle karşılaştım?
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
Bu çalışmayı tekrar yapsaydım şu şekilde yapardım:
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
GRUP DEĞERLENDİRME FORMU
Yönerge: Aşağıdaki form gruptaki her bir öğrencinin değerlendirilmesi için geliştirilmiştir.
Puanlama Anahtarı
Yorumlar:
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………
Toplam Puan
Ödevlerini saklama
Ödevleri tamamlama
Ödevlerini zamanında
getirme
Görev almaya istekli olma
1= Zayıf
Zamanı verimli kullanma
Farklı görüşlere saygı
duyma
2= Geçer
Çalışmalara katılma
Grup arkadaşlarını
destekleme
Sorumlulukları paylaşma
3= Orta
Başkalarını dinleme
Öğrencinin
Adı ve Soyadı:
4= İyi
Çalışmaya hazır oluş (araçgereç vb.)
5= Çok iyi
GRUP ÖZ DEĞERLENDİRME FORMU
Grubun Adı:
Gruptaki Öğrencilerin Adları:
Açıklama: Aşağıdaki tabloda grubunuzu en iyi şekilde ifade eden seçeneğin altına (X) işareti
koyunuz.
DERECELER
BECERİLER
Her zaman
Bazen
Hiçbir zaman
1. Araştırma planı yaptık.
2. Görev dağılımı yaptık.
3. Araştırmada çeşitli kaynaklardan yararlandık
4. Etkinlikleri birlikte hazırladık.
5. Görüşlerimizi rahatlıkla söyledik.
6. Grupta uyum içinde çalıştık.
7. Birbirimizin görüşlerini ve önerilerini dinledik.
8. Grupta birbirimize güvenerek çalıştık.
9. Grupta birbirimizi takdir ettik.
10.Çalışmalarımız sırasında birbirimizi
cesaretlendirdik.
11.Sorumluluklarımızı tam anlamıyla yerine
getirdik.
12. Çalışmalarımızı etkin bir biçimde sunduk.
TOPLAM
Aşağıdakileri grubunuza göre cevaplayınız.
1. Çalışmalar sırasında karşılaştığımız en büyük problem
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
.........................
2. Problem nereden kaynaklanıyordu?
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
.........................
3. Grubumuzun en iyi olduğu alan
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
.........................
4. Grup olarak daha iyi olabilirdik. Fakat,
...........................................................................................................................................
...........................................................................................................................................
................................................................………………………………………………
ÖĞRENCİ GÖZLEM FORMU
Açıklama: Bu form, etkinlik süresince öğrencilerin, yapılan çalışmalara katılma düzeylerini
gözlemeniz amacıyla hazırlanmıştır.
Ünite Adı: ………
Adı-Soyadı
: ………………
Öğrenci Nu : ………………
Sınıfı
: ………………
DERECELER
BECERİLER
I. DERSE HAZIRLIK
1.Bilgi kaynaklarına nasıl ulaşacağını bilir.
2.Ulaştığı kaynaklardan etkin bir biçimde
yararlanır.
3. Derse kitap, defter vb. araç gereçlerle tam ve
eksiksiz gelir.
4. Derse değişik yardımcı kaynaklarla gelir.
5. Derslere işlenecek konulara hazırlık yapmış
olarak katılır.
Toplam
II. ETKİNLİKLERE KATILMA
1.Konu ile ilgili görüşlerini çekinmeksizin ifade
eder.
2.Soru sorulduğunda yanıtlar.
3. Sınıfta yapılan etkinliklere katılır.
4.Yeni ve özgün sorular sorar.
5.Belirttiği görüşler ve verdiği örnekler özgündür.
6.Dersi iyi dinlediği izlenimi veren sorular sorar.
7.Sınıfa yöneltilen soruları yanıtlamak ister.
Toplam
III. İNCELEME – ARAŞTIRMA – GÖZLEM
1. Bilgi toplamak için çeşitli kaynaklara başvurur.
2.Kendisine verilen kaynaklarla yetinmeyip başka
kaynaklar araştırır.
3.İnceleme ve araştırma ödevlerini özenerek
yapar.
4.Gözlemlerini dikkatli bir şekilde yapar.
5.Gözlemleri sonucunda mantıksal çıkarımlarda
bulunur.
6.Araştırma ve inceleme sonucunda genellemeler
yapar.
Toplam
GENEL TOPLAM
Hiçbir
Zaman
1
Nadiren
Bazen
Sıklıkla
2
3
4
Her
Zaman
5
PROJE DEĞERLENDİRME ÖLÇEĞİ
Projenin Adı:
Öğrencinin;
Adı ve soyadı:
Sınıfı:
Nu:
DERECELER
BECERİLER
Kötü
1
Geçer Orta
2
3
İyi
Çok
İyi
4
5
I. PROJE HAZIRLAMA SÜRECİ
Projenin amacını belirleme
Projeye uygun çalışma planı yapma
Grup içinde görev dağılımı yapma
İhtiyaçları belirleme
Farklı kaynaklardan bilgi toplama
Projeyi plana göre gerçekleştirme
TOPLAM
II. PROJENİN İÇERİĞİ
Türkçeyi doğru, etkili ve güzel yazma
Doğru bilgileri kullanma
Toplanan bilgileri analiz etme
Toplanan bilgileri düzenlenme
Elde edilen bilgilerden çıkarımda bulunma
Kritik düşünme becerisini gösterme
Yaratıcılık yeteneğini kullanma
TOPLAM
III. SUNU YAPMA
Türkçeyi doğru, etkili ve güzel konuşma
Sorulara cevap verebilme
Konuyu dinleyicilerin ilgisini çekecek şekilde sunma
Sunuyu hedefe yönelik materyalle destekleme
Sunuda akıcı bir dil ve beden dilini kullanma
Verilen sürede sunuyu yapma
Sunum sırasındaki öz güvene sahip olma
Severek sunu yapma
TOPLAM
GENEL TOPLAM
Öğretmenin yorumu:
………………………………………………………………………………………….………..
…………………………………………………………………………………………………...
…………………………………………………………………………………………………...
KAYNAKÇA
•
Ak, Ahmet Şahin, Türk Musikisi Tarihi, Akçağ Yayınları, Ankara.
•
Akdoğu, Onur, “Türk Müziği Tarihinde Dönemler”, Yayımlanmamış Bildiri.
•
Aksoy, Bülent, Avrupalı Gezginlerin Gözüyle Osmanlılarda Musiki, Pan Yayıncılık,
İstanbul, 2003.
•
Arel, Hüseyin Sadettin, Türk Musikisi Kimindir? Millî Eğitim Basımevi,
1969.
•
Baykul, Yaşar, İlköğretimde Ölçme ve Değerlendirme, Millî Eğitim Bakanlığı
Yayınları, Ankara, 1999.
•
Budak, Ogün Atilla, Türk Müziğinin Kökeni-Gelişimi, Phoenix Yayınevi, İstanbul,
2006.
•
Gazimihal, Mahmut Ragıp, Türk Muzıkaları Tarihi, Maarif Basımevi, İstanbul, 1955.
•
Gümüştekin, Ahmet, “Türk Müzik Tarihine Genel Bakış”, Yayımlanmamış Konferans
Bildirisi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Tokat, 2000.
•
MEB, “Öğrenci Merkezli Eğitim Uygulama Modeli”, Millî Eğitim Basımevi,
Ankara, 2004.
•
Oğuzkan, Ferhan, Eğitim Terimleri Sözlüğü, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara,
1974.
•
Özalp, M. Nazmi, Türk Musikisi Tarihi, Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları, İstanbul,
2000.
•
Özer, Mustafa, “Neo-Roma Dönemine Kadar Anadolu’da Yaşamış Medeniyetlerde
Müzik Aletleri”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2007.
•
Özgüven, İbrahim Ethem, Psikolojik Testler, PDREM Yayınları, Ankara, 1999.
•
Resmî Gazete, sayı 26378, 16.12.2006.
•
Tavşancıl, Ezel, Tutumların Ölçülmesi ve Spss ile Veri Analizi, Nobel Yayınları, 1.
Baskı, Ankara, 2002.
•
Tura, Yalçın, Türk Mûsikîsinin Mes’eleleri, Pan Yayıncılık, İstanbul, 1988.
•
Turgut, Mehmet Fuat, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme Metotları, Saydam
Matbaacılık (5. Basım), Ankara, 1987.
İstanbul,
•
Uçan, Ali, Geçmişten Günümüze, Günümüzden Geleceğe Türk Müzik Kültürü, Müzik
Ansiklopedisi Yayınları, Ankara, 2000.
•
Yarman, Ozan, “Türk Musikisinin Kısa Bir Tarihçesi”, Yayımlanmamış Bildiri, 2002.
•
Yıldırım, Cemal, Eğitimde Ölçme ve Değerlendirme, ÖSYM Yayınları (4. Basım).
Ankara, 1999.
İNTERNET ADRESLERİ
•
http://denizli.meb.gov.tr/mlokurs/
•
http://earged.meb.gov.tr
•
http://egitimbulteni.com/ sayi-2/ome.htm
•
http://ogm.meb.gov.tr/belgeler/bati_muzik_tarihi.pdf
•
http://ogm.meb.gov.tr/gos_yonetmelik.asp?alno=16
•
http://programlar.meb.gov.tr/program_giris/yaklasim_2.htm
•
http://uretim.meb.gov.tr/EgitekHaber/s84/yazarlar/Oguz.htm
•
http://www.dosthane.de/ozanlar.php
•
http://www.muzikegitimcileri.net/phpBB2/viewtopic.php?t=1094
•
http://www.turkmusikisi.net/arastirmalar/TMTGB.HTM
•
http://www.turkmusikisi.net/makaleler/tmkbb.htm
Download