İktisatPolitikası ve ToplamTalep–ToplamArzAnalizi BilginBari İktisatPolitikası 1 Amaçlar… • İktisatpolitikasınınamaçlarınıanlamak • Enflasyonveçıktı’daistikrararasındakiilişkiyianlamak • ParapolitikasınınyürütülmesindeTaylorkuralınıanlamak • Enflasyon ve çıktı’da istikrarı sağlamak için politika yapıcılarıniktisatpolitikasınınasılyürüttüklerinianlamak BilginBari İktisatPolitikası 2 İktisatPolitikasınınAmaçları İkitemelamaçvar: • Ekonomikfaaliyetlerdeistikrarısağlamak • Fiyatistikrarınısağlamak BilginBari İktisatPolitikası 3 EkonomikFaaliyetlerdeİstikrarıSağlamak • Ekonomikfaaliyetlerişsizlikoranıileölçülür. • Politikayapıcılarınhedefi,doğalişsizlikoranını yakalamaktır. • Buoranmaksimumsürdürülebiliristihdam ileuyumludur. • Enflasyondaartışyönündebir baskıyaratmamaktadır. BilginBari İktisatPolitikası 4 EkonomikFaaliyetlerdeİstikrarıSağlamak • Doğal işsizlik oranı, friksiyonel ve yapısal işsizliğin toplamıdır. • Friksiyonel işsizlik, firmalar ve işçilerin uygun eşleşmeler yapamadıklarıdurumdaortayaçıkar. • Yapısal işsizlik, mevcut işler için uygun işgücünün bulunmadığı durumlardaortayaçıkar. • Doğal işsizlik oranında, çıktı potansiyeline doğru hareket eder.Çıktıaçığı(𝑌 − 𝑌 $ )sıfıraeşitlenir. • Doğal işsizlik oranı uygulamada %5’ler civarında kabul edilir. BilginBari İktisatPolitikası 5 EnflasyondaİstikrarıSağlamak • Yüksek enflasyon beraberinde enflasyonda yüksek değişkenlikgetirir.Budurumbüyümeyiolumsuzetkiler. • Merkez bankasının amacı fiyat istikrarıdır. Fiyat istikrarı, ekonomide düşük ve istikrarlı bir enflasyon oranının sağlanmasıdır. • Fiyat istikrarı, insanların yatırım, tüketim ve tasarrufa yönelik kararlarında dikkate almaya gerek duymadıkları ölçüdedüşükbirenflasyonoranınıifadeeder. BilginBari İktisatPolitikası 6 • %1 - %3 arasındaki enflasyon oranları kabul edilebilir enflasyonoranlarıdır. • Parapolitikası,mevcutenflasyonu,𝜋,enflasyonhedefine, 𝜋 & , yakınlaştırmayı dönük olarak yürütülür. Bu durumda enflasyon açığı (𝜋 − 𝜋 & ) minimum şekilde sağlanmaya çalışılır. BilginBari İktisatPolitikası 7 ParaPolitikasınınYürütülmesi • Hiyerarşikyetki:Diğeramaçlarısağlamakiçinkoşulolarak fiyatistikrarınınsağlamayıgerektirir. - TheEuropeanCentralBank(throughtheMasstrichtTreaty),the BankofEngland,theBankofCanada,andtheReserveBankof NewZealand • İkiliyetki:Fiyatistikrarıvediğeramaçlareşitağırlıktadır. - TheFEDpolitikasınıikiliyetkiileyürütür.Bunlar,istikrarlıfiyatlar vemaksimumsürdürülebiliristihdam’dır. BilginBari İktisatPolitikası 8 Enflasyonda ve Ekonomik Faaliyetlerde İstikrarı SağlamakArasındakiİlişki • Birekonomikşokamerkezbankasınınuygunpolitikatepkisi neolmalıdır? • Talep şoku veya geçici arz şoku durumunda, merkez bankası eşzamanlı olarak hem fiyat düzeyinde hem de çıktı’daistikrarısağlayabilir. • Kalıcı arz şoku durumunda, politika yapıcılar ya fiyat düzeyindeistikrarıyadaçıktı’daistikrarısağlayabilirler. BilginBari İktisatPolitikası 9 ParaPolitikasıveDengeReelFaizOranı • Uzun dönem dengesinde, reel faiz oranı denge reel faiz oranıdır,𝑟 ∗ . • Bufaizoranı,talepedilentoplamçıktımiktarınıpotansiyel çıktı’yaeşitlemektedir: 𝑌 − 𝑌 $ = 0 • Enflasyonoranıfiyatistikrarıileuyumludur:𝜋 = 𝜋 & • Bu faiz oranı ayrıca ekonomi için uzun dönem reel faiz oranıdır. BilginBari İktisatPolitikası 10 ParaPolitikasıEğrisiveDengeReelFaizOranı BilginBari İktisatPolitikası 11 PolitikaveUygulama: MerkezBankasınınFaizOranınıBelirlemesi • Günümüzmodernmerkezbankacılığı,fiyatistikrarıanahedefi çerçevesinde, kısa vadeli faiz oranlarını belirleyebilme ve parasal aktarım mekanizması yolu ile istenilen enflasyon hedefineulaşmaçerçevesindeyürütülür. • Kısavadelifaizoranı=Politikafaizi • Merkezbankasının‘duruşunu’yansıtır. • Çağdaşmerkerzbankalarınınenönemliaracıdır. BilginBari İktisatPolitikası 12 • İmkansızÜçlü(ImpossibleTrinity): Sermayehareketlerininserbestolduğuortamlarda, MerkezBankaları; - FaizOranı - Kur seçeneklerindensadecebirinidoğrudankontroledebilir. Bunlardanikisiaynıandadoğrudankontroledilemez. • Merkezbankalarınınetkinbirparapolitikasıuygulayabilmeleri, parapolitikasınadairkararlarınekonomiüzerindekietkilerine ve bu etkilerin hangi sürede ve ne kadar büyüklükte gerçekleşeceğinedairbiröngörününoluşumunabağlıdır. BilginBari İktisatPolitikası 13 • Merkez Bankası, kısa vadeli faiz oranları ile ilgili kararlarını enflasyonun gelecekteki izleyeceği seyrin enflasyon hedefi ile uyumunugözeterekvermektedir. • Gelecektekienflasyonuöngörebilmekiçinnelerebakılır? - EnflasyonbekleyişanketleriveMerkezBankası’nıniçselenflasyontahminleri, Kamuveözelsektörünfiyatlamadavranışları, Dövizkurlarıveödemelerdengesi, Ücretler,istihdamveişgücübirimmaliyetleri, Toplamarzvetalep;maliyepolitikasıgöstergeleri,parasalgöstergelerve kredibüyüklükleri, - Dışekonomikgelişmeler;örneğinpetrolvediğerhammaddefiyatları. BilginBari İktisatPolitikası 14 • Bankalararasıparapiyasasındaoluşangecelikfaizoranıtercih edilir. 𝑖, = 𝑖,- + 𝜙0 𝜋, -𝜋 & + 𝜙2 𝑌, -𝑌 $ • Taylor kuralı, reel faiz oranının çıktı’nın ve enflasyon’un sapmalarına verdiği tepkiyi tanımlar. Para politikasının her durumdanasılyürütüldüğününeksiksiztanımlamasıdır. • Taylor prensibi, reel faiz oranının enflasyona olan tepkisini tanımlar ve çıktı düzeyini ihmal eder. Para politikasının nasıl yürütüldüğününkısmitanımlamasıdır. BilginBari İktisatPolitikası 15 ParasalAktarımMekanizması BilginBari İktisatPolitikası 16 ToplamTalepŞokunaPolitikaTepkisi Negatiftalepşokudurumunda • Politikatepkisininolmadığıdurumdaçıktıbirsürepotansiyelin altındakalacakveenflasyondüşecek • Politika uygulandığında kısa dönemde çıktı ve enflasyonda istikrarsağlanacak(ilahitesadüf:divinecoincidence) BilginBari - MBgenişlemecipolitikauygulayarakfaizoranınıdüşürecekve ADeğrisisağakayacak - Talepşokudurumundafiyatveçıktıistikrarıhedefleriarasında birdeğiş-tokuşyoktur. İktisatPolitikası 17 ToplamTalepŞoku:PolitikaTepkisininOlmadığıDurum BilginBari İktisatPolitikası 18 ToplamTalepŞoku:PolitikaUygulandığıDurum BilginBari İktisatPolitikası 19 KalıcıArzŞokunaTepki Negatifarzşokudurumunda • Politikatepkisininolmadığıdurumdaenflasyonvereelfaizoranı yükselecektir. • Politikauygulandığındaenflasyondaistikrarsağlanacaktır. BilginBari - MB reel faiz oranını artırarak para politikasını sıkılaştıracaktır. Enflasyon,hedefdüzeyinegelecekvereelfaizoranıdüşecektir. - “İlahi tesadüf” sağlanmaktadır. Fiyat ve çıktı istikrarı hedefleri arasındabirdeğiş-tokuşyoktur. İktisatPolitikası 20 KalıcıArzŞoku:PolitikaTepkisininOlmadığıDurum BilginBari İktisatPolitikası 21 KalıcıArzŞoku:PolitikaUygulandığıDurum BilginBari İktisatPolitikası 22 GeçiciArzŞokunaTepki Negatifbirarzşokudurumunda • Politika tepkisinin olmadığı durumda çıktı ve enflasyon’da başlangıçdeğerlerinetekrarulaşılır. • Enflasyonodaklıbirpolitikauygulanmasıdurumunda,MBreel faiz oranlarını artırarak para politikasını sıkılaştıracaktır. Bu durumdaçıktıpotansiyeldüzeyinindahadaaltınadüşecektir. • Büyümeodaklıbirpolitikauygulanmasıdurumunda,MBgevşek bir para politikası izleyecektir. Bu durumda çıktı potansiyel düzeyinedönerkenenflasyonyükselecektir. BilginBari İktisatPolitikası 23 GeçiciArzŞoku:PolitikaTepkisininOlmadığıDurum BilginBari İktisatPolitikası 24 GeçiciArzŞoku:FiyatİstikrarıÖncelikliPolitika BilginBari İktisatPolitikası 25 GeçiciArzŞoku:BüyümeÖncelikliPolitika BilginBari İktisatPolitikası 26 Sonuç:Fiyatistikrarıveçıktıistikrarıarasındakiilişki • Ekonomide talep şoku veya kalıcı arz şoku durumunda, fiyat istikrarısağlayanpolitikaçıktıistikrarıdasağlamaktadır. • Geçici arz şoku durumunda, kısa dönemde MB fiyat ve çıktı istikrarıarasındatercihyapmalıdır. • Geçiciarzşokudurumunda,uzundönemdeikiamaçarasında birdeğiş-tokuşbulunmamaktadır. BilginBari İktisatPolitikası 27 AktivistveAktivistOlmayanPolitikaGörüşleri • Aktivistolmayangörüşegöre,ekonomideistikrarısağlamakiçin politika uygulanması gereksizdir. Çünkü fiyat ve ücretler esnektir.Budurumdaekonomikendinidüzeltmemekanizması sayesindetamistihdamdüzeyinegeridönecektir. • Aktivistlere göre, ekonomide istikrarı sağlamak için aktif bir şekilde politia uygulanmalıdır. Çünkü ücret ve fiyatlar yapışkandır. Bu durumda ekonominin kendini düzeltme mekanizması ile uzun dönem dengesine ulaşması çok uzun sürecektir. BilginBari İktisatPolitikası 28 GecikmelervePolitikaUygulaması 1. 2. Verigecikmesi 3. Yasamagecikmesi 4. Uygulamagecikmesi 5. Etkililikgecikmesi Tanımlamagecikmesi BilginBari İktisatPolitikası 29 Enflasyon:HerZamanveHerYerdeParasalBirOlgudur. • AD–ASanaliziuzundönemdeM.Friedman’ıdestekliyor. • MB gevşek bir politika izleyerek faiz oranlarını düşürdüğünde uzundönemdebununsonucuenflasyonoluyor. • Ekonomiuzundönemdepotansiyelçıktıdüzeyinevedengereel faizdüzeyinegeridönüyor. BilginBari İktisatPolitikası 30 EnflasyonHedefindeBirArtışınEtkileri BilginBari İktisatPolitikası 31 EnflasyonistParaPolitikasınınSonuçları • Hükümetlerin öncelikli amacı ekonominin istihdam düzeyini artırmaktır.Fakatbuamaçyüksekenflasyonudaberaberinde getirmektedir. • Bu tarz bir politika uygulaması iki tür enflasyonla sonuçlanmaktadır: - Maliyet-İtişli Enflasyon : geçici arz şokları veya verimlilikten dahayüksekartışlarısonucuortayaçıkar. - Talep-ÇekişliEnflasyon:toplamtalebiartırıcıpolitikalarsonucu ortayaçıkar. BilginBari İktisatPolitikası 32 MaliyetİtişliEnflasyon BilginBari İktisatPolitikası 33 TalepÇekişliEnflasyon BilginBari İktisatPolitikası 34 BilginBari İktisatPolitikası 35 BilginBari İktisatPolitikası 36 BilginBari İktisatPolitikası 37 SıfırAltıSınırındaParaPolitikası • Sıfıraltısınırı=Zerolowerbound • MBherzamanfaizoranlarınıdüşürebilirmi? • Faizler0(sıfır)düzeyinegelincepolitikanasılyürütülecek? • BudurumdaMPeğrisiiçinikifarklıdurumortayaçıkıyor. • Sıfıraltısınırıdurumunda,ekonomininkendinidüzeltmemekanizmasıda işe yaramıyor. Çıktı, potansiyelin altına düştüğünde ve eğer politika uygulanmadığındaekonomigiderekdahadüşükbirçıktıdüzeyineulaşacak. 𝑌 < 𝑌 $ ⟹ 𝜋 ↓⟹ 𝑟 ↑⟹ 𝑌 ↓⟹ 𝑌 ≪ 𝑌 $ ⟹ 𝜋 ↓⟹ 𝑟 ↑⟹ 𝑌 ↓ BilginBari İktisatPolitikası 38 BilginBari İktisatPolitikası 39 𝑌 < 𝑌 $ ⟹ 𝜋 ↓⟹ 𝑟 ↑⟹ 𝑌 ↓⟹ 𝑌 ≪ 𝑌 $ ⟹ 𝜋 ↓⟹ 𝑟 ↑⟹ 𝑌 ↓ BilginBari İktisatPolitikası 40 GelenekselOlmayanParaPolitikasıveMiktarsalGevşeme • Sıfır altı sınırında, geleneksel genişlemeci para politikası işe yaramamaktadır. • Politika uygulayıcıları geleneksel olmayan para politikası kullanmaya yönelmektedir. Bu politikalar : likidite sağlama, varlık alımları ve beklentilerinyönetilmesi BilginBari • Bupolitikalarfinansaluyuşmazlıkları,𝑓,vedolayısıylayatırımlariçin reelfaizoranını,𝑟9 ,düşürerekçıktıveenflasyonartışısağlamaktadır. 𝑟9 = 𝑟 + 𝑓 İktisatPolitikası 41 GelenekselOlmayanParaPolitikası: LikiditeSağlamaveVarlıkAlımlarıveBeklentiler BilginBari İktisatPolitikası 42 GelenekselOlmayanParaPolitikası: Beklentiler BilginBari İktisatPolitikası 43 PolitikaveUygulama:JaponyaÖrneği • 2012 yılına gelindiğinde Japonya ekonomisi, 10 yıldan beri devam eden düşük büyüme, deflasyon ve sıfır altı sınırındaki politikafaizinesahipti. • 2013yılındaJMBparapolitikasındaikideğişiklikgerçekleştirdi: - enflasyonhedefini%1’den%2’yeyükseltti. - varlıkalımlarıileikiyıliçinbuamacabağlıkaldı. • TheAbenomicsprogram - FinansaluyuşmazlıklarıdüşürerekADeğrisinisağakaydırdı. - EnflasyonbeklentileriniyükselterekASeğrisiniyukarıkaydırdı. BilginBari İktisatPolitikası 44 BilginBari İktisatPolitikası 45