Kamu Diplomasisinde `İlişki İnşa Etme`

Kamu Diplomasisinde ‘İlişki İnşa Etme’ Söylemi
Dr. Gaye Aslı Sancar*
Gelişen iletişim teknolojileri ve Berlin Duvarının beraberinde getirdiği küreselleşmiş
dünyada diplomatik ilişki ve iletişim biçiminin geleneksel hali günümüzde devletlerin dış
politika amaçlarına ulaşmalarına yetmemektedir. Bu noktada kamu diplomasisi; küresel
dünyanın yeni aktörleri olan sivil toplum örgütleri ve çok uluslu şirketlere ulaşan ve
politikalarını destekleyen bir kamuoyu yaratılması için yabancı kanaat önderleriyle iletişime
geçmeyi sağlayan yeni bir iletişim biçimi olarak karşımıza çıkmaktadır. Kamu diplomasisine
atfedilen önem hiç kuşkusuz onun uluslararası kamuoyu oluşturma işlevinde yatmaktadır.
Çalışmada öncelikle diplomaside kamuoyu oluşturma aracı olan yumuşak güç kavramına
değinilecek
ve
kamu
diplomasisinin
kavramsal
çerçevesine
yer
verilecektir.
Kamu
diplomasisinde ilişki inşa etme söylemi ele alınacak ve kamu diplomasisinin gerçek anlamda
ilişki inşa etmeyi nasıl sağlayabileceği tartışılacaktır.
Diplomaside Kamuoyu Oluşturma Aracı Olarak Yumuşak Güç
Yabancı halklar ve kamuoyu ile iletişim kurulması elbette küreselleşme ile ortaya
çıkmamıştır. Soğuk Savaş dönemi bu anlamda devletlerin yumuşak güçlerini kullanmalarının
örneklerine yer vermiştir. “Soğuk Savaş beraberinde Amerikan dış politikasına ve ABD ulusal
çıkarlarına destek sağlayan denizaşırı bilgilendirme programlarını ve ABD ile eğitim ve değişim
programları uygulanan ülkelerin vatandaşları arasındaki karşılıklı anlayışın teşvik edilmesini
getirmiştir. Soğuk Savaş, “kalplerin ve zihinlerin kazanılması” sözünü kabul ettirmiştir”1. Berlin
Duvarının yıkılması ile de kalplerin ve zihinlerin kazanılması hız kazanmıştır. Tiedeman,
diplomasinin iletişim teknolojileriyle beraber paradigma değiştirdiğini ve yeni aktörlerin
uluslararası ilişkilerde büyük rollere sahip olduğunu belirtmektedir2. Dünyayı değiştiren
küreselleşme beraberinde diplomasiye alternatif yeni ilişki biçimleri getirmiştir. Soğuk Savaşın
*
Galatasaray Üniversitesi İletişim Fakültesi Halkla İlişkiler Anabilim Dalı Araştırma Görevlisi
Joseph Duffey. “How Globalisation Became U.S. Public Diplomacy at the End of the Cold War”, Handbook of
Public Diplomacy. Nancy Snow and Philip M. Taylor. (Eds.) New York, Routledge, 2009, s. 325.
2
Anna Tiedeman. Branding America: An Examination of U. S. Public Diplomacy Efforts After Sebtember 11,
2001. Master Thesis., Advisor: Prof. Carolyn Gideon, Medford, Tufts University The Fletcher School of Law and
Diplomacy, 2005, s. 8.
1
bitimiyle beraber sınırlar ortadan kaybolmuş ve gelişen iletişim teknolojileri, Soğuk Savaş ile
beraber önemi anlaşılan yabancı halklarla iletişimin daha etkili gerçekleştirilmesine olanak
sağlamıştır. Bununla beraber, diplomasi çok yönlü iletişime geçmiştir. Sadece devlet adamlarının
ve görevlilerinin birbirleriyle ilişkisi olan klasik diplomasi anlayışı artık yerini kamuoyunun
kazanılması ve Lippmann‟ın dediği gibi “bireylerin zihinlerindeki resimlerin şekillendirilmesi3”
amacını taşıyan yeni bir anlayışa bırakmıştır.
Devletlerarası
ilişkilerde
bireylerin
zihinlerindeki
resimlerin
şekillendirilmesi
devletlerin kamuoyunu oluşturmalarından geçmektedir. Kamuoyu, herhangi bir alandaki kişisel
kanaatlerin toplamını açıklamak için kullanılan bir kavram olarak kitle kanaati ile eş anlamlıdır4
ve konuyla ilgili kişilerin görüşlerinin toplamıdır5. Lippmann‟a göre “kamuoyu analizinin olay
sahnesi, insanın bu sahne hakkında zihinlerindeki resme göre sahneye verdiği cevap
çerçevesinde incelenmelidir ve onların arasında aktörlerin deneyimlerine dayalı bir oyun
oynanmaktadır6.
Halkla ilişkiler biliminin ortaya çıkışının temelinde de yatan amaç olarak „kamuoyunu
oluşturmak‟ Joseph Nye‟ın deyimiyle hükümetin “yumuşak gücü”ne bağlıdır. Yumuşak güç ise,
bir devletin sahip olduğu teknolojik, eğitim, kültürel ve sosyal değerlerinden meydana
gelmektedir. Nye “sert güç” ve “yumuşak güç” sınıflamasında istenilen sonucu elde etmek için
bir anlamda amaca ulaşırken uygulanan yolun ne olduğunu açıklamaktadır:
“Polis gücü, finansal güç ve işe alma-işten kovma yeteneği diğerlerinin duruşlarını
değiştirmek için kullanılabilen sert güç örnekleridir. Sert güç rüşvetlere ve tehditlere
yaslanır. Ancak bazen bazıları bu sonuca gündemi belirleyerek ve diğerlerini etkileyerek,
tehditsiz ya da bedelsiz sahip olurlar. Bu yumuşak güçtür. Yumuşak güç diğerlerinin
tercihlerinin de sizin istediklerinizle aynı olmasını sağlama yeteneğine yaslanır”7.
Temeli, Nye‟ın “yumuşak güç” kavramında yatan kamu diplomasisi, yabancı halkları
zor kullanmadan ikna etmeyi amaç edinmiştir. Nye‟a göre; “barışı kazanmak savaşı kazanmaktan
3
Walter Lippmann. Public Opinion. Third Edition, New York, Free Press Paperbacks, 1997, s. 18.
Arsev Bektaş. Kamuoyu, İletişim ve Demokrasi. 2. Basım İstanbul, Bağlam Yayınları, 2000, s. 41.
5
Dennis L. Wilcox ve Glen T. Cameron. Public Relations Strategies and Tactics. 8. Basım, Boston, Allyn and
Bacon, 2006, s. 215.
6
Walter Lippmann. Public Opinion. Third Edition, New York, Free Press Paperbacks, 1997, s. 11.
7
Joseph S. Nye.The Powers to Lead. New York, Oxford University Press, 2008, s. 29.
4
zordur ve de yumuşak güç barışı kazanmakta temeldir”8. Görüldüğü gibi kamu diplomasisi
yumuşak gücün uygulamaya dönüşmüş halidir.
Kamu Diplomasisi Kavramı
Kamu diplomasisi kavramı ilk kez ABD‟deki Tufts Üniversitesi Fletcher Hukuk ve
Diplomasi Okulu Dekanı Edmund Gullion tarafından 1965 yılında kullanılmıştır.
Kamu
diplomasisi, aynı üniversitenin Edward Murrow Kamu Diplomasisi Merkezi‟nin ilk
zamanlarında yayınlanan bir broşürde şu şekilde tanımlanmıştır9:
“Kamu diplomasisi, dış politikaların düzenlenmesi ve yürütülmesi üzerindeki kamu
tutumlarının etkilenmesi ele almaktadır. Geleneksel diplomasinin ötesindeki uluslararası
ilişkiler boyutlarını, hükümetlerin diğer devletlerdeki kamuoyunu oluşturmalarını, özel
grupların etkileşimini ve bir devletin ve bunların birbiriyle olan ilgi alanlarını, Dışişleri
raporlarını ve bunların politikaya etkisini, işi iletişim olanlarla diplomatlarla ve dış
temsilciler arasındaki iletişimi ve de kültürlerarası iletişim sürecini kapsamaktadır.”
Yukarıda görüldüğü gibi kamu diplomasisinin iletişim kavramından ayrı düşünülmesi söz
konusu değildir. Dolayısıyla bu ilk tanımlama konunun iletişim boyutuna yer vermesi
bakımından öngörülü bir tanımlamadır. Kamu diplomasisi, devletin dış politika amaçları
nezdinde olumlu algılama ve itibarın yaratılıp yönetilmesini gerektiren bir iletişim biçimidir. Bu
iletişim biçiminin hedef kitlesi de yabancı halklar, kamuoyu ve kamuoyu önderleridir. “Kamu
diplomasisi bir hükümetin ulusal amaçlarının ve güncel politikalarının olduğu kadar ulusunun
fikir ve ideallerinin, kuruluşlarının ve kültürünün yabancı halklarca anlaşılması amacıyla
gerçekleştirilen iletişim sürecidir10”. Kamu diplomasisinde devlet politikalarının dışında ulusun
fikir ve ideallerinin de yabancı halklarca tanınmasının sağlanması, onun kültürlerarası diyaloğu
gerçekleştirebilecek potansiyele sahip olduğunu açıklamaktadır.
Kamu
diplomasisi
aktivitelerini
hükümetin
sponsor
olduğu
aktiviteler
olarak
tanımlayanlar da bulunmaktadır. Osgood ve Etheridge‟e göre kamu diplomasisi “sponsorun
8
Joseph S. Nye. Soft Power. New York, Public Affairs, 2004, s.xıı.
The
Edward
Murrow
Center
of
Public
Diplomacy.
What
is
Public
Diplomacy?.
http://fletcher.tuftstuch.edu/murrow/public-diplomacy.html Erişim: 3 Ağustos 2012.
10
Hans N. Tuch. Communicating with the World: U.S. Public Diplomacy Overseas. 2. Basım, New York, St
Martin‟s Press 1993, s. 3
9
gerçekleşmesini istediği jeopolitik amaçlara ulaşılması için kamuoyunu üretmesidir.” Yine
onlara göre bazı açılardan kamu diplomasisi bir ulusun dış politikasına hizmet eden propaganda
olarak tanımlanmaktadır11. Görüldüğü gibi kamu diplomasisi onu uygulayanların çıkarlarına
yönelik tanımlamalarla da açıklanmaktadır.
Riordan‟a göre; kamu diplomasisi ve hatta diplomasi giderek fikirlerle ve değerlerle ilgili
olacaktır12. Kamu diplomasisinin giderek değerlere ve fikirlere yönelmesi de onun neden
geleneksel ve XXI. yüzyıl kamu diplomasisi olarak ayrıldığını açıklamaktadır. Geleneksel kamu
diplomasisi hükümetlerin küresel kamulara hitap etmesiyle ilgili olup bilgilendirme, etkileme ve
bahsedilen kamuların ulusal amaç ve dış politikalara dâhil edilmesi çabalarından meydana
gelmektedir13. “Geleneksel diplomasi ile kamu diplomasisinin temel ayrımı eskisinin devletlerin
temsilcileri ya da uluslararası aktörler arasındaki ilişkilerle ilgili olması buna rağmen sonrakinin
yabancı toplumlardaki genel kamu ve daha özelde resmi olmayan gruplar, örgütler ve bireylerle
ilgili olmasıdır”14. Elbette bu ikisi arasındaki tek ayrım bu değildir. XXI. yüzyıl kamu
diplomasisi ilişkilerin yönetilmesi üzerine kuruludur.
Kamu Diplomasisi Aracılığıyla İlişki Yönetimi
Kamu diplomasisinde ilişki yönetimi kavramı daha çok onun yeni tanımlamalarında yer
almaktadır. Yun, kamu diplomasisinde ilişki yönetimini halkla ilişkilerin mükemmellik teorisiyle
birlikte düşünmekte, bu anlamda kamu diplomasisi ile mükemmel halkla ilişkiler teorisi
arasındaki bağlantıyı kurmaktadır. "Kamularla ilişkiler, itibar ve imajdan daha çok halkla
ilişkilerde mükemmellik etkilerinin en iyi göstergesini sağlamaktadır. İlişki kavramı, kuruluşlar
ve yabancı hükümetlerle birinci elden deneyimi barındıran kamularla ilgilidir. Tam tersine, imaj
ve itibar kavramları daha az özeldir ve de kitlelere ikinci el deneyimlerle bağlanmaktadır. Bu
nedenle gelecekte araştırmaların odak noktaları hükümetlerin kongre üyeleri, gazeteciler ve
11
Kenneth Osgood ve Brian C. Etheridge. “The New International History”, United States and Public Diplomacy:
New Directions in Cultural and International History. Kenneth Osgood ve Brian C. Etheridge. (Eds.) Leiden,
Martinus Nijhoff Publishers, 2010, ss. 12-13.
12
Shaun Riordan “Dialogue-based Public Diplomacy. A New Foreign Policy Paradigm?”, Jan Melissen, (Ed.) The
New Public Diplomacy Soft Power in International Relations. Second Edition, New York: Palgrave Macmillan,
2007, s. 188.
13
Nancy Snow. “Rethinking Public Diplomacy”, Handbook of Public Diplomacy. Nancy Snow and Philip M.
Taylor. (Eds.) New York, Routledge, 2009, s. 6.
14
Jan Melissen. “The New Public Diplomacy: Between Theory and Practice”. The New Public Diplomacy: Soft
Power in International Relations. Jan Melissen, (Ed.), Second Edition. New York: Palgrave Macmillan, 2007, s. 5.
kanaat önderleri özel ve stratejik yabancı kamularla ilişkileri olacaktır15. Görüldüğü üzere kamu
diplomasisi aracılığıyla devletlerin yabancı kamu olarak stratejik öneme sahip kişilerle ilişki
yönetimini
gerçekleştirmesi;
politikalarına destek aranmasında
avantajlar kazanmasını
sağlayabilmektedir. Yun‟un açıklaması kamu diplomasisi ve halkla ilişkilerin kavramsal olarak
geçirdikleri değişim sürecini ortaya koymakta, her ikisinin de gerçekleştirdiği rıza üretiminin
nasıl yeni isimler aldığını kanıtlamaktadır.
Szondi, kamu diplomasisinin boyutlarını ele aldığı çalışmasında onun amaçlarından
birinin ilişki inşa etmek olduğunu açıklamaktadır16. Ona göre, kamu diplomasisinin; durum,
iletişimin amacı, güç ve zaman olmak üzere dört farklı boyutu vardır. Kamu diplomasisinin
“durum” boyutu; kamu diplomasisinde iletişimin meydana geldiği koşul olarak savaş veya barış
durumlarından herhangi biridir. İkinci olarak “iletişimin amacı”, tek yönlü ikna ya da ilişki inşa
eden iki yönlü iletişimi oluşturmak olarak açıklanmıştır. Üçüncü boyut olarak “güç” ile istenilen
çıktıların alınması sağlanmaktadır. Son olarak dördüncü boyut olarak “zaman”, kamu
diplomasisi uygulamalarının kısa, orta vadeli ya da uzun vadeli olmasını açıklamaktadır.
15
Seong-Hun Yun. “Toward Public Relations Theory Based Study of Public Diplomacy: Testing the Applicability
of the Excellence Study”. Journal of Public Relations Research 18, No:4, 2006, s.309‟dan aktaran Snow. a.g.e., s.
10.
16
Gyorgy Szondi. “Public Diplomacy and Nation Branding: Conceptual Similarities and Differences”. Discussion
Papers in Diplomacy, Netherlands Institute of International Relations Clingendael, No:112, Netherleands, 2008. s.
8.
Şekil 1: Kamu Diplomasisi Boyutları
Kaynak: Gyorgy Szondi. “Public Diplomacy and Nation Branding: Conceptual Similarities and
Differences”. Discussion Papers in Diplomacy, Netherlands Institute of International Relations
Clingendael, No:112, Netherleands, 2008, s.8.
Szondi‟nin belirlemiş olduğu yukarıdaki kamu diplomasisi boyutlarına bakacak olursak;
en ideal kamu diplomasisi durumunun “barış zamanında yumuşak gücü ortaya çıkarmak için
uzun zamana yayılmış ilişki inşa etmek” olduğu karşımıza çıkmaktadır. Yukarıdaki şekle göre
Szondi kamu diplomasisinde sadece iknaya dayalı bir iletişim biçiminin ilişki inşa etmeye
yetmeyeceğine dikkat çekmektedir. Szondi‟nin dört boyut sınıflandırmasında dikkat çeken bir
diğer nokta, çıkan “iletişimin amacı”nın iki yönlülüğüdür. Kamu diplomasisinin gerçekleştirdiği
iletişim biçiminde onu uygulayan ve uygulamaya maruz kalan tarafın her zaman eşit şansa sahip
olmadığı bir gerçektir. Örneğin onu savaş sırasında kullanan bir devlet, hedef kitlesi olan halka
da kamu diplomasisi uygulamaları için fırsat vermemektedir. Nitekim kamu diplomasisinin savaş
zamanında uygulandığı durumlarda “ilişki inşa etmek” sadece bir söylemden ibarettir.
Kamu diplomasisinin ilişki inşa etme boyutundan bahseden bir diğer çalışma
İngiltere‟de hükümetten bağımsız düşünce kuruluşu olan Foregin Policy Center (Dış Politika
Merkezi) Müdürü Mark Leonard ve diğerleri‟nin üç boyutlu kamu diplomasisi modelidir.
Çalışmada kamu diplomasisinin amaçları siyasi ve askeri, ekonomik, ve sosyal kültürel olarak
üçe ayrılmıştır. Kamu diplomasisinin saatler ve günlerle ölçülen reaktif, haftalar ve aylarla
ölçülen proaktif ve yıllarla ölçülen ilişki inşa etme boyutları sırasıyla haber yönetimi, stratejik
iletişim ve ilişki inşa etme deyimleriyle isimlendirilmiştir17. Görüldüğü gibi sınıflandırmanın
temelinde iletişim sürecinin zaman aralığı belirleyici faktördür ve de kamu diplomasisinin ilişki
inşa edebilmesi için yıllar boyunca sürmesi gerekmektedir. “En uzun zaman dilimine yayılan
ilişki inşa etme; anahtar bireylerle değişim programları, eğitimler, seminerler konferanslar
aracılığıyla gerçek ve sanal ağlar inşa etmeyi amaçlamaktadır18.
Washington‟daki Amerikan Üniversitesi Öğretim Üyesi Rhonda Zaharna, da kamu
diplomasisinin ilişki inşa etme rolüne dikkat çekmiştir. Zaharna, kamu diplomasisi inisiyatiflerini
iki iletişim modeli ile sınıflandırmakta; ona siyasi amaçları ilerletmek için mesajların tasarımını
ve dağıtımını gerçekleştiren bilgi iletme, propaganda ve algı yönetme aracı olarak
“enformasyonel” çerçeveden ve de siyasi amaçları ilerletmek için sosyal yapıların inşa
edilmesini sağlayan “ilişkisel” çerçeveden bakmaktadır19. Bilgi transferinde birincil öneme sahip
enformasyonel çerçevede mesaj, kitle iletişim araçlarıyla verilmekte ve araştırmalar enformasyon
transfer ağındaki bireysel öğelere odaklanmaktadır. İletişim aracı olarak kişilerarası iletişimi
benimseyen ilişkisel çerçeve de ise, ilişki inşa etmeye odaklanarak iletişim sorunlarını çözecek
sosyal yapıların elde bulundurulacağı öngörülmektedir. Zaharna‟ya göre; kişilerarası iletişim,
ilişkilerin inşa edilmesinde ve sürdürülmesinde en etkili araçtır20. İlişkisel çerçevede karşılıklılık
ve güven inşa etmek esastır. Siyasi sponsor ile kamu arasındaki etkileşim geniştir. Hedef kitle
olarak kamu sürece aktif olarak katılmakta ve sosyal paydaş olarak görülmektedir. İlişkisel
çerçeve etkileşimli iletişim araçlarını yerleştirmeyi amaç edinmiştir21.
Sınıflamalardan da görüldüğü gibi kamu diplomasisinde ilişkinin nasıl inşa edileceği
çoğunlukla muallakta kalmış, onun yönünü belirleyenler bu yönde izleyeceği stratejileri açıkça
belirtmemişlerdir. Kamu diplomasisinin izleyeceği yol hakkında ip uçları veren diğer modeller
bulunsa da bu modeller ilişki söylemine yer vermediğinden dolayı çalışmamızda yer almamıştır.
Sonuç olarak modellerde yer alan ilişki inşa etme söylemi kamu diplomasisi uygulayıcılarının
faaliyetlerinde genişçe yer alamamakta, ilişki yönetimi söylemden eyleme dönüşememektedir.
17
Mark Leonard, Catherine Stead ve Conrad Smewing. Public Diplomacy. London, The Foreign Policy Centre,
2002, ss. 10- 20.
18
A.g.e., ss. 12-18.
19
Rhonda Zaharna. “Mapping out a Spectrum of Public Diplomacy Initiatives”, Handbook of Public Diplomacy.
Nancy Snow and Philip M. Taylor. (Eds.) New York, Routledge, 2009, s. 86.
20
Rhonda Zaharna. Battles to Bridges. New York, Palgrave Macmillan, 2010, ss. 138-147.
21
Zaharna, Mapping out a Spectrum of Public Diplomacy Initiatives., s. 92.
SONUÇ
Kamu diplomasisinin „karşılıklı anlayış‟ ve „işbirliği‟ amaçlarında olduğu gibi ilişki inşa
etme söyleminin de eyleme dönüşmemesi onun asıl amacının gerçekleştirilen kamu diplomasisi
faaliyetinin iki yönlü olduğu intibasını yaratmak olduğunu ortaya koymaktadır. İlişki inşa etme
söyleminin kamu diplomasisi uygulamalarında eyleme dönüşmesi onu ancak barış döneminde
uygulayan devletlerde mümkün gözükmektedir. Kamu diplomasisinin savaş zamanında
uygulanması, onun tek yönlü olacağının ve monoloğu benimseyeceğinin açık bir göstergesidir.
Nitekim savaş zamanında kamu diplomasisi uygulayanlar başvurdukları bu yöntemi çıkarlarının
sürdürülebilirliği için kullanacaklardır.
İşte bu noktada dış politika sorunlarını barışçıl yöntemlerle çözmek isteyen devletlerin
kamu diplomasisinin ilişki inşa etme işlevini kendi fırsatları olarak görmesi, gerçek anlamda
geliştirilen diyaloğu ve inşa edilen kültürlerarası ilişkileri beraberinde getirecektir. Yine kamu
diplomasisi uygulamalarının etkisi onların farklı hedef kitlelere farklı strateji ve mesajlar ile
doğru orantılı olacaktır. Kamuoyunu oluşturma aracı olarak kamu diplomasisi bunun bir üst
seviyesi olan ilişki yönetimini de farklı araçlarla gerçekleştirecektir. Bu anlamda kamu
diplomasisinde ilişki yönetimi, kullanılacak kültürel diplomasi, inanç diplomasisi ve yurttaş
diplomasisi gibi araçlarla sağlanacaktır. Bir ülkenin sahip olduğu ulusal markalar da ilişki
yönetimi için gerekli olan ilk adımı atacak, bu markaların tüketicileri markanın menşe ülkesine
de sempati ile yaklaşacaktır. Bir diğer araç olarak uluslararası kültür, sanat ve spor etkinlikleri
ise kamu diplomasisini uygulayan devlet hakkında orta vadede olumlu algılamalar
oluşturulmasına katkıda bulunacaktır.
Sonuç olarak bu gibi ortamlarla yan yana gelen bireylerin ve halkların varlığı ve sayıca
çokluğu kamu diplomasisinde giderek devletleri kaynak olmaktan çıkararak halklardan halklara
iletişimi mümkün kılacaktır. Kamu diplomasisinde karşı tarafı dinlemek, sorunlarını anlamak ve
sorunlara çözüm getirmek ve yeni köprüler inşa etmek ortak olarak yaratılan “dinleme” ve
“paylaşma” alanlarından geçecektir. Son olarak her iki tarafa eşit dinleme ve paylaşma şansı
verilmesi kamu diplomasisini adil ve çift yönlü kılacaktır.
KAYNAKÇA
Bektaş, Arsev. Kamuoyu, İletişim ve Demokrasi. 2. Basım İstanbul: Bağlam Yayınları, 2000.
Leonard, Mark., Stead, Catherine., and Smewing, Conrad. Public Diplomacy. London, The
Foreign Policy Center, 2002.
Lippmann, Walter. Public Opinion. Third Edition, New York, Free Press Paperbacks, 1997.
Melissen, Jan.(Ed.) The New Public Diplomacy: Soft Power in International Relations.
Second Edition. New York: Palgrave Macmillan, 2007.
Nye, S. Joseph. The Powers to Lead. Oxford, Oxford University Press, 2008.
Nye, S. Joseph. Soft Power. Public Affairs, 2004.
Osgood, Kenneth. ve Etheridge, C. Brian. (Eds.), United States and Public Diplomacy: New
Directions in Cultural and International History. Leiden, Martinus Nijhoff
Publishers, 2010.
Snow, Nancy and Taylor, M. Philip. (Eds.), Handbook of Public Diplomacy. New York:
Routledge, 2009.
Szondi, Gyorgy. “Public Diplomacy and Nation Branding: Conceptual Similarities and
Differences”, Discussion Papers in Diplomacy. Netherlands Institute of International
Relations Clingendael, No:112, Netherlands, 2008.
The Edward Murrow Center of Public Diplomacy. What is Public Diplomacy?.
http://fletcher.tuftstuch.edu/murrow/public-diplomacy.html Erişim: 3 Ağustos 2012.
Tiedeman, Anna. Branding America: An Examination of U. S. Public Diplomacy Efforts
After Sebtember 11, 2001. Master Thesis., Advisor: Prof. Carolyn Gideon, Medford,
Tufts University The Fletcher School of Law and Diplomacy, 2005.
Tuch, Hans. Communicating With the World: U.S. Public Diplomacy Overseas. 2. Basım
New York St Martin‟s Press, 1993.
Wilcox, Dennis L.ve Cameron, Glen T. Public Relations Strategies and Tactics. 8. Basım,
Boston, Allyn and Bacon, 2006.
Zaharna, Rhonda S. Battles to Bridges. New York, Palgrave Macmillan, 2010.