FINANSAL lIRALAMA

YENI BİR FİNANSMAN
FINANSAL lIRALAMA
YÖNTEMİ
·
Meral TECER *
Kamu ve özel sektör kuruluşları faaliyetlerini sürdürürken bina, ma­
kine ve donatım gibi taşınır ve taşınmaz sabit varlıkları kullanmak
zo­
rundadırlar. Bu varlıkların ekonomik kullanımı satın alma ya da kirala­
ma yöntemleriyle gerçekleştirilebilir.
i\BD başta olmak üzere gelişmiş batılı ülkelerde önceleri arsa, bina,
apartman dairesi gibi taşınmaz mal türleri ile sınırlı bulunan kiralama
işlemlerine 1950'li yıllardan itibaren, bilgisayar, fotokopi makineleri,
ha­
berleşme ve taşıt araçlarının giderek daha yaygın bir şekilde konu olduk­
ları gözlenmiştir. l
Finansal Kiralamanın Özellikleri
Bilindiği gibi adi bir kiralama işleminde kiracı ve kiralayan olmak üze­
re iki taraf bulunmaktadır. Ülkemizde bunların en yaygın örnekleri ta­
şınmaz mal kiralamalarıdır.
Finansal kiralama işlemlerinde ise, satıcı, kiralayan ve kiracı olmak
üzere üç taraf vardır. Genellikle sabit varlığı kullanacak yatırımcı kuru­
luş, gerek duyduğu bir malın imalatçısı ya da dağıtıcısı ile fiyat ve tes­
lim koşullarını belirler. Daha sonra bir kiralama şirketi ile malı imalatçı­
dan ya da dağıtıcıdan satın alarak kendisine kiralaması yolunda bir söz­
leşme yapar. Başka bir deyişle, satıcı ile kiralayan arasında yapılan satış
sözleşmesi ile imalatçı ya da dağıtıcının mal üzerinde tasarruf hakkı kal­
mamıştır.
Malın mülkiyeti kiralayana aittir. Kiralayan ve kiracı arasın­
da yapılan finansal kiralama sözleşmesi ile malın, belli bir süre için belli
koşullarla kullanım hakkı
kiracıya devredilmiştir.
Finansal kira sözleşmesi genellikle uzun süreler ıçın yapılır. Batıdaki
uygulanma şekliyle kira süreSİ varlığın tahmin edilen ekonomik ömrünün
75'ine eşit ya da daha büyüktür.2
* Doe;. Dr., TODAiE
Öğretim eyesi.
J. Fre::l Weston and Eugene F. Brigham, Essentials of lUa,na,gerial Finance, 4. R, Rinsdaıle, Illinois. The Dryden Press. 1977. R. 347-348. James C. Van Horne. Financial ~Ianagement and Policy, 7.R, Englewood
Cliffs. N.J., 1986, s. 537. AMME İDARESİ DERGİSi
108
Kira bedelleri toplamı malın maliyet bedelini tümüyle
karşılayacak
ve kiralayan şirkete amorti edilmemiş değer üzerinden yeterli bir kar sağ­
layacak düzeydedir. Bakım, onarım ve sigorta giderleri de kiracıya aittir.
Kiracının mali kuruma karşı yükümlülüklerini tam olarak yerine ge­
tirmeden sözleşmeyi iptal etme hakkı yoktur. Sözleşme süresinin bitimin­
de kiracıya sözleşmeyi yenileme ya da malı önceden belirlenen uygun
bir fiyat üzerinden satın alma opsiyonu tanınmaktadır.
büyük miktarda sermaye yatırımları için '.finansal kiru­
özel bir şekli giderek benimsenmiştir. Borçla kiralama (leve­
raged leasing). Bu işlemde satıcı, kiracı, kiralayan ve borç veren mali ku­
rum olmak üzere dört taraf vardır. Kiracı açısından borçla kiralama fark­
lı bir durum yaratmamaktadır. Kiracı yine dönemsel kira ödemeleri kar­
şılığında kiralanan varlığı kullanma hakkına sahiptir. Kiralayanın
rolü
ise değişmiştir. Kiralayan malın mülkiyetini kira sözleşmesine uygun ola­
rak ele geçirir ve maliyet bedelinin örneğin % 20 sini öz kaynakları ile
kalan % 80'ini ise uzun vadeli kredi veren kurum ya da kurumlardan al­
dığı borçla karşılar. Kredi, varlığın ipotek edilmesi ya da kira giderlerinin
rehin edilmesi suretiyle teminat altına alınır. Dolayısıyla kiralayan borç­
lu durumundadır}
Son
yıllarda
lamanın
Finansal kiralamanın bir başka şekli, uluslararası kiralamadır. (cross­
border leasing). Bu tür işlemlerde kiralayan şirket yurt dışında yerleşik
bir kuruluştur.
Uluslararası
kiralama, alt kiralama (subleasingJ şeklinde de uygulan­
Bu yöntemde malın mülkiyeti yurt dışında kurulmuş bir kira­
lama şirketinde kalarak ülkede yerleşik bir kiralama şirketine, bu şirket
tarafından da yeniden yurt içindeki bir kiracıya kiralanmaktadır.
maktadır.
Ülkemizde finansal kiralama; sözleşmenin özellikleri, tarafların
hak
ve yükümlülükleri ve uygulanacak teşvik önlemleri bakımından ilk kez
1985 yılında çıkarılan «Finansal Kiralama Kanunu» (FKK) ve bu Yasa uya­
rınca hazırlanan Yönetmeliklerle hukuki bir düzenlemeye kavuşturulmuş­
tur. 4
FFK'nın finansal kiralama
özetlenebilir :
sözleşmesine
ilişkin
önemli hükümleri
şöyle
- Finansal kiralama sözleşmesi; kiralayanın, kiracının talebi ve seçimi
üzerine üçüncü kişiden satın aldığı ya da başka şekilde elde ettiği bir ma­
lın kullanımını, her türlü yararı sağlamak ve belli bir süre feshedilmemek
koşuluyla kira bedeli karşılığında kiracıya bırakmasını öngören bir söz­
leşmedir. (md. 4)
3 A.k., s. 535.
28.6.1985 tarih ve 18795 sayıh Resmi Gazetede yayıııınnan 10.6.1985 tarih ve 3226 sa­
yılı «Finansal Kil'alama Kanunu». Konuya iıUşkin ilk yönetmelikle,r de Yasan.ın ön.
gÖl'düj?;U süre i<;inde hazırlamarak 28.9.1985 tarih ve 18882 "ayılı Resmi Gazewde ya·
~·ınlanmı~tır.
Bunlar ~ırasıyla. Bakanlar Kurnlunca ~ıkarılan
«FInansal Ki'ralama
YEN! BİR FİNANSMAN YÖNTEMİ
Sözleşme
dur. (md.
belli bir
şekilde
109
noterde düzenlenir ve tescili
zorunlu­
B) Sözleşmeye,
patent gibi fikri ve sınai haklar dışında her türlü ta­ ya da taşınmaz mallar konu olabilir. (md. 5L Sözleşme süresi en az 4 yıldır. (md. 7). Sözleşme süresi sonunda kiracı malın mülkiyetini satın alma hak­ kına sahip olabilir. (md. gg) şınır
Bakım, onarım
ve sigorta giderlerini
kiracı
karşılar.
(md. 3 ve 14),
Kira bedeli ve ödeme dönemleri taraflarca belirh-.mir. Bu bedelle~'
sabit ya da değişken olmak üzere Türk Lirası ya da dövizle yapı­
labilir.
Uluslararası
finansal kiralamalardd kiralama bedeli yıllık 25.000 ABD
Türk Lirasından az olamaz ve bu miktar Bakanlar kuru­
lunca arttırılabilir. (md. 8)
doları karşılığı
Maliyet
Karşılaştırması
Yeni bir sabit varlıgm elde edilmesi düşünüldüğünde finansman yön·
teminin de dikkatle belirlenmesi gerekecektir. Bu bakımdan karşılaştınla­
bilecek başlıca iki seçenek; (1) sabit varlığın teminat gösterildİE~i ipotekli
bir orta vadeli banka kredisi ve (2) kiralamadır.
Kiralama, süre olarak orta vadeli bir finansman yönetimidir ve bazı
borçlanma seçeneğine benzemektedir. Örneğin, kiralama da
sabit, dönemsel ödemeleri gerektirir ve kaldıraç etkisi yaratır. s Öte yan·
dan, her iki seçeneğe ilişkin dönemsel nakit çıkışlarının niteliği ve sag­
lanan vergi tasarruflannın düzeyi bakımından farklılıklar söz konusu ola­
bakımıardan
caktır.
genellikle benimsenen bir yaklaşımla bu
ikj
dönemsel nakit çıkışları ve sağlanan vergi tasarruflan pa­
ranın zaman değerini esas alan "net bugünkü değer» yöntemi ile karşı­
laştınhr. Normal koşullarda, net nakit çıkışlarının toplam bugünkü değerj
daha düşük olan yöntem tf:'rcih edilir.6
Finans
uygulamasında
seçeneğe ilişkin
İ~lemlerinde
Süre ve
Sınırın
Tesbitine Dair Yünetmeli>k"
(4,
maddenin daha sonra
tleğiştil'ileıı ~ek1i için bk. 28.5.1987 tarih ve 19473 Sayılı Resmi Ga.zetp), Devlet Ba­
kanı Ye Başbakan Yal'dımcılığmca çı.!mrıluıı «F'inansal Kiralama işlemkrinde Bulu­
nacak Şirketlerin Kuruluş ve Şube A(~maları ilC' Dpnc't!",nnH'lerİno Dalı' yönptmeli·k,)
(12. !l4'lddenin sonradan değ·i.ştirilen ~)f'·kliiçin bık. 5.5.19R7 tarih w 1!:'451 sayıh Res­
mİ Gazetı'), Maliy., V(' GUml'Uk Bakanlığınc'l Gıkarılan «3226 Sayılı Fintvısal Kirala­
ma Kanunu IIüküm11>rinp GÖ:'ı' Kiralama Komı"u E.::ilen Malların Güml'ük Vergi yı'
Resimlerinin Teminata Bağlama Usul ve Esaslarını Gösterir yönetmelik»tir.
[) Belli bil' döneme iUşkin faiz, ldra vb. sabit
zorunlu nitelikteki iJdpmeler nedeniy.
i", o dönemin faaliyı't gelirlertndI"
aı'tıı:) ya da azalı~ yönünde bil' de~'h;m(' oldu­
p:uuda, geHrin bu tür ödemelerden sonra ortaklara dü~en kısmında daha yüksf'k
oranda bir dalgalanma meydana gelmesine ·\lmldırac; etkisİ» denir.
6 J. Fred Weston and Eugeı1f' F, Bl'igham; a.g.k., S. 349·351. James C. Van Horne,
a.g.k, s. M1-544,
AMME İDARESİ DERGİSİ
110
Kiralama yönteminde
yet
kiracı
açısından
söz konusu olan
başlıca
mali·
unsurları;
-
Kira bedelleri, Kira bedelleri tutarında bir paranın başka bir alanda değerlendiril­
mesi durumunda elde edilebilen, ancak kira ödemeleri nedeniyle ya­
rarlamlamayan alternatif faiz geliri kaybı, Bakım, onarım ve sigorta giderleri, Uluslararası kiralamada devalüasyonlar sonucu ortaya çıkan kur
farkları.
şeklinde
özetlenebilir.7
Yararlar ve
Sakınc,alar
Finansal kiralamamn, aşagıda belirtilen nedenlerden
dolayı, imalat·
kiralayan ve kiracı ile ülke ekonomisi için sağladığı önemli yarar­
çı-satıcı,
lar
vardır. s
Kiracı
Bazı
-
açısından;
sanayilerde teknolojik
bakımdan
eskime riski yüksektir.
Orta vadeli ayni bir kredi niteliğindeki kiralama, iş hacmindeki
genişlemeler sonucu artması gereken parasal kaynakları ve net işlet­
me sermayesini olumsuz yönde etkilemez.
Kredi sözleşmelerinde, borcun vadesinde ödenmemesi
tehlikesine
karşı borçlanan kuruluşun mali yönetimi üzerine konabilecek sınıf·
lamaların bir kısmı kiralama işlemlerinde uygulanmayacaktır.
Sabit varlıkların kiralanması durumunda, bunların tutarı bilanço­
nun akUfinde gösterilmez. Aym şekilde, kiralamaya ilişkin ödeme
yükümlülükleri de pasifte «orta vadeli borçlar» arasında yer almaz.
Böylece, borç/öz sermaye oram daha düşük yansıtılacağmdan borç­
lanma potansiyeli olumsuz yönde etkilenmemiş olur.
Malın hukuki mülkiyeti kiralayanda kaldığından
kiralama işlemi
kredilerde aranan ek teminatları gerektirmez. Bu nedenle kirala­
manın maliyeti daha düşüktür.
IGra.lama ve satın a!m'1 sec;eneklerini sermaye hütGeleme.si konusu olarak ele alan
ve ortaıkların servet durumla.rında meydana gelecek np~ artı~ bakımından ir.celeyen
bir başka ya:klaşım kin bk, GOl'don MYI'on J. A. «G,meral Solution to the Huy or
Lease Decision : A Pedagogical Note.» Journal of Finance, C. 29, S. 1. March 1974,
s. 245-250. Johnson. Robert W., and Wilbur G. Lewel1cn, «Analysis of the Lease_or­
Huy DeoisioD», Journal of Finance, C. 27, S. 3, September 1972, s. 815 323.
7
Uluslararası kiralama ii;\lemine konu olan malların dönemsel kira ödemeleri dövi7,­
le yapılacaktır. DevaIUaı:ıyonlar sonu'~tl,
kira bede.llerinin Türk Lirası karşılıkları
sürekli artacak ve aradaki farıkı kiracı üstlenecektir.
8 James C. Van Home, a.g.k., s. 536-539. öztin AKGüÇ, }'inaıısa] yönf'tim. 3. r.: .. ıs·
tanbul, Formül Matbaası, J.982, s. 508-572. Ahmet ÇOŞAR.
«Finansal Kir::ıJama
(Leasing) ile ilgili Notlar,» DUnya. 11.10.1986, s. 2. Vecdi UZU~~, «Finamal 'Kir~lla.
ma Kanımn'nıın T{iılriF' EkoııomisiılP Et'kileri,>, DÜuı·a. 28.8.1986.
2.
YENİ BİR FİNANSMAN YÖNTEMİ
Kiracı,
kira bedellerini ilgili olduğu dönemin giderleri
terebilmekte ve daha az vergi ödeyebilmektedir.
111
arasında
gös­
Kiralayan açısından;
Bir malın mülkiyeti korunarak ve sigorta, bakım ve onarım gider­
leri kiracıya yüklenerek kira sözleşmesi süresİ içinde yeterli ve ris­
ki az bir gelir akımı elde edilebilir.
- Sözleşme süresinin bitiminde, kiracı seçim hakkını kullanarak mRl]
satın almazsa kiralayan malı devralır ve kalıntı (hurda) değerine
de hak kazanır. Kİracının yatırımı teşvik belgesine bağlanmışsa, satın alma duru­ munda yararlanabileceği yatırım indirimi, gümrük
muaflığı vb.
teşviklerden kiralayan yararlanır.9
İmalatçı
-
satıcı
yönünden;
Yurt dışındaki bİr kiralama şirketi malı satın aldığında malın be­
deli dövizle ödenecektir. Bu döviz geliri imalatçmın yapması ge­
reken ithalatı kolaylaştıracak ve ülkenin ödemeler dengesine kat­
kıda bulunacaktır.
Ülke ekonomisi yönünden;
Finansal kiralama nakdi değil ayni türden bir kredidir. Kira be­
dellerinin borç olarak bir üretici kuruluşun bilançosunda ya da dev­
let bütçesinde gösterilmemesi yöntemin çekiciliğini arttırmaktadır.
Ülkemizde iç Ye dış borçlanma olanaklannın daraldığı ve iç kredi
maliyetlerinin çok yükseldigi bir ortamda, özellikle kalkınma plan­
lan uyarınca yapılması gereken kamu yatırımlarının bütçe dışı ola­
naklarla gerçekleştirilmelerini sağlamak, dış finansman ve döviz
gereksinmelerini hafifletmek için düşünülmüş bir yöntem olduğu
söylenebilir.
-
Finansal kiralama, ihracat yapmadan yurt dışına mal kiralanabil­
mesine, ithalat yapmadan da yurt dışından mal getirilebilmesine
olanak veren bir sistemdir, Uluslararası kiralama işleminde ima­
latçı-satıcılar mal bedellerini dövizle alırken, kira ödemeleri
yine
Ulkemizlleki ııyg~ıjaınaya g"ürt' , DPT'dt'n "Y..ı'ınm Teııvik
ind;rim Belg"E"si» alın­
olan, üretimi genişletmeye, verimlHiği arttırmaya, ihracatı geli;3tirm(;ye vb. yö­
nelik yatırımların belli bir kısmı, daha sonraıki yıllarda ger~ckle:;ıen kurum1ar ver­
gisi matnı.hından dUı;ıülür, indirim oranı Sc 40,kahkınmada öncelikli yörelerde ya­
pılan yatınmlarda
ise % 60'dır. Bakanb!' Kurulu kalkınmada öncelikli bölgelertl"
y,.pılan yatırımlar için indirim oranını "l~ ıOO'e kadar arttımıaya yetkilidir. 146 No.lu
Gelir Vergisi Tebliği ile finansal kiralama şirketleri de yatırım indirimi uygulaması
mıi'l
kapsamına
alınmıştır.
ULuslararası
kiralama konusu rna!:n te<şvik belg<!sinc1e gümrük muaflığından ya­
yada !kiracıya sözleşme süresi sonunda satın alma hakkı
tanınmamışsa, söz konusu malın
TÜI'kiye'ye girişinde sözleşme süresi i~in ge~ici
gümrük muaflığı uygulanır. ilerde dOğabilecek gümrük vergisini lmrşılamak üzere
para, banka teminat mektubu, hazine tahvil V~ bonoları özel tahvil ye pay seneL
lf'ri vb. değerı,er tf'minat olarak alı!:ır. (3226 Sayılı Yasa'ya göre Maliye ve Güm­
rük Bakanlığınca ~ıkarılan 28.9.1985 tarihli ilgili Yönetmeliik, md 2 ve md. 3).
rarlanması
öngörülm(;mi~se
AMME İDARESİ DERGİSİ
112
dövizle, ancak yıllara dağılmış şekilde yapılacağından, bu işlemle:
ülkenin ödemeler dengesi üzerinde net olarak olumlu bir etki mey­
dana getirecektir.
Finansal kiralama yönteminin ortaya
konusudur.l°
çıkaracağı bazı sakıncalar
da söz
Kiracı, kiralanan malları bilançosunun aktifinde gösterememekte,
amortisman ayırarnamaktadır. Dolayısıyla, hızlandırılmış
amortis­
man yöntemi ile belirlenecek yüksek amortisman giderlerinin sabit
değerin ekonomik ömrünün ilk yıllarında sağlayacağı yüksek vergi
tasarruflarından yararıanmak da mümkün olmaz.
Kiracı, malın
kalıntı değerine
tini devralanlara
tanınan
sahip olamadığı gibi, malın mülkiye·
önlemlerinde de
yararlanamaya
teşvik
caktır.
Kiralamada, satın alma durumundaki gibi özenli bir sermaye büt·
çelemesi yapılmadığından, kaynak israfı sonucu doğabilir.
Türkiye gibi az gelişmiş ülkelerde ihracatın yapısı genellilde dü,;ük
teknoloji ile üı:etilen tüketim mallarından oluşmaktadır. Bu neden­
le yöntemin ihracat degil de ithalat yönüyle işlerliği olacagı söy­
lenebilir.
ithalat kısa vadede finansman ve yatı­
uzun vadede kiralanan malların niteliğinden kay­
naklanan iki önemli sakınca ortaya çıkabilecektir. Birincisi, Idralanan mal­
lar genellikle bilgisayar, tıbbi cihazlar, inşaat makineleri, haberleşme araç­
ları gibi teknolojisi hızla değişen mallardır. Yurt içi imalat sanayiinin bu
alanlarda dışarının rekabetine ayak uydurabilmesi ve gelişebilmesi olanak­
sızdır. İkincisi, bu yolla ülkeye modası geçmiş makine ve donatırnın gir­
ııe tehlikesi büyüktür.
Bu
rım
şekilde
olanağı
gerçekleştirilecek
sağlarken
Ülke ekonomisi açısından düşünülebilecek bir başka sakınca
da
yöntemin yurt dışına döviz kaçırma amacıyla da kullanılabilme teh­
likesidir. Şöyle ki, kira bedelleri gerçekte olduğundan daha yük­
sek gösterilebilir. Bu durumda yurt dışına gereğinden çok miktar·
da döviz çıkarılmış olacaktır.
Türkiye'deki Uygulama ve Sorunlar
Ülkemizde finansal kiralama, kaynak yetersizliği ve yüksek kredi mu­
liyetleri nedeniyle gerçekleştirilemeyen kamu ve özel [,ektör yatırımları­
nın finansmanı için Hükümetçe, elverişli bir yöntem
olarak benimsen·
miştir.
FFK'nun çıkarılmasından sonra, ilk kez İktisat Bankası tarafından Ey·
lül 1986 da İktisat Finansal Kiralama Şirketi kurulmuştur. Şirketleşmc
faaliyetlerinin son yıllarda arttığı gözlenmektedir. Halen bu alanda çeJı­
10
Öztin AKGÜÇ. a.g.k., s. 572-574 Vecdi UZUN a.g.l1l.
YENİ BİR FİNANSMAN YÖNTEMİ
şan
113
9 kiralama şirketinin 7'si bankalar tarafından kurulmuştur. ll Kalan 2
biri otomotiv, öteki de dokuma sektöründe faaliyette bulunma.lt·
şirketten
tadırP
Yasal düzenlemeye göre yurt içi kiralama şirketlerinin ödenmiş ser­
mayeleri 1 milyar Türk Lirasından, yabancı kiralama şirketlerinin Türki­
ye'de açtıkları şubelerin ödenmiş sermayeleri ise 2 milyon ABD Doları
karşılığı Türk lirasından az olamaz. Yine ilgili Yönetmelikle, bu şirket­
lerin her hangi bir yatırım projesi için öz sermayelerinin en çok % 25'i
tutarında bir kiralama sözleşmesi yapabilecekleri belirlenmiştir. Bu oran,
kalkınma planlarının teşvikini öngördüğü sektörlerde, ihracata dönük faa­
liyetlerde ve yurt dışı müteahhitlik hizmetlerinde % 40'tır. Büyük tutarlı
kiralamalarda bu oran, Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığının uygun gö­
rüşü alınarak, her bir yatırım için % 75'e, kira alacakları toplamı itibariy­
le de öz kaynakların 5 katma kadar yükseltilebilecektir. 13
Ülkemizde şimdiye kadar kiralama işlemine konu olan mallar, bilgisa­
yar, büro malzemeleri, kara ve hava ulaşım araçları, telekomünasyon ci­
hazıarı, inşaat makineleri, dokuma ve basım makineleri, tıbbi cihazlar ve
diğer imalat makineleridir.
Yurt içi kiralama işlemlerinin hacmi toplam olarak 70 milyar liraya
toplam 220 milyon dolara ulaşan 31 tane uluslararası
kiralama işlemi gerçekleştirilmiştir. Henüz alt kiralama (subleasing) uy­
gulaması yoktur. FFK da da bu seçenek ayrıca düzenlenmemiştir.
yükselmiştir. Ayrıca,
Kira sözleşmelerinin süresi genellikle 4-5 yıldır. Enflasyonun yüksek ol­
ve paramızın hızla değer kaybettiği bir ortamda sözleşme süreleri
kısa tutulmak istenmekte, özellikle uluslaraJ'ası işlemlerde banka teminat
mektubu gibi ek güvenceler aranmaktadır.
duğU
Kiracının sözleşme süresi bitiminde karşılıklı anlaşma ile satın
alma
opsiyonu söz konusu olabilmektedir. Bunun uluslararası kiralamalarda il­
ginç örnekleri vardır. Örneğin, 890.568 sterlin karşılığında kiralanan bir
malı, kiracı 5 yıl sonra 10 sterlin ödeyerek satın alabilecektir.l 4
11 3182 sayılı Bankalar Kanununun 49. md mevdaut .kabul eden ticari bankaların mal
ticarl'ti yapmalarını yasaklamıştır. Bu madde ;uyarınca bankalar kiralama işlemleri­
ni ancak kuracakları kiralama şirketleriyle dOlaylı olarak yürütebilmektedirler. öte yan­
dan, kaLkınma ve yatırım bankala.rının Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığınca onay­
lanması 1wşuluyla kiralama işlemlerini normal faaUyetleri içinde sürdürmeIeri ola_
naklıdır. T. Sınai Kalkınma Bankası için bu durum söz konusudur.
Finansal kiralama temelde yatırımcaya finansman kaynağı sağlamaya yönelik
bir mal kredisi özelliği taşıdığından Bankalar Kanununun 49 ve 50. md. sinde be­
lirtilen mal alım satımına ilişkin yasaklama kapsamına girmemesi gerektiği görü­
şü iGin bk. Erden KUNTALP, Finansal IUnla.ma Ka.nununa Göre Finansal lUnla­
ma (Leasing), Tanımı ve Hükümleri. Türkiye Banka]::ı,r Birliği Yayınları. No. 155.
OlgaG Matbaası, 1988, s. 41-45.
12 Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığı Banka ve Kambiyo Genel Müdürlüğü.
13 Finansal Kiralama Kanunu md. 11.
28.9.1985 tarihli «Finaıısal Kiralama iı'1lerinde Süre ve Sınırın Tesbitine ilişkin YÖ·
netmeU,k, md. 4.
14 Hazine ve Dış Ticaret Müste::;ıarlığı Banka ve Kambiyo Müdürlüğü,
AMME İDARESİ DERG!S!
114
Finansal kiralama yönteminin bugüne kadarki
başlıca sorunlar şöyle özetlenebilir:
uygulamasında
ortayEl
çıkan
Uygulayıcı şirketlerde bilgi ve deneyim eksikliği vardır.
Örneğin,
uluslararası
-
finansal kiralama ile ithalat rejimine göre, kira sü­
resi sonunda malı iade etme koşuluyla, çok kısa dönemler için de
yapılabilen kiralamalar arasındaki farkların henüz tam anlaşılama­
dığı gözlenmektedir.
Yurt içinden yapılacak kiralamalarda uygulayıcıların kaynak so­
runu önemlidir. Kiralama şirketleri ayni kredi alanında çalıştıkları
halde, sermayelerinin tümünü nakit olarak koyma zonmlulukları
eleştirilen hususlardandır.t 5 Kaynak sorunlarına bir çözüm olmak
üzere, sermayenin bir kısmının aynı olarak konabilmesi, finansal
kira sözleşmesi karşılığında, elverişli bir finansman kaynağı olan
reeskont kredisinden yararlanılabilmesi yolunda talepler vardır.
Uluslararası işlemlerde ise sorunlar ödenecek gümrük
vergileri,
gümrük vergilerine karşılık alınan teminatlar, stopaj ve kur riski
üzerinde yoğunlaşmaktadıI'. Yurt dışından yapılacak kiralamalara
ilişkin teşvikler çerçevesinde, kira bedellerine
uygulanan stopaj
oranı % 5'e, KDV de % l'e indirilmi~tiı~_l" Dış kredilerde ise bu tür
ödemeler söz konusu değildir. Bu uygulama, kiralama
işlemini,
ödemeler dengesinde doğrudan olumsuz bir etkisi gorunmemesine
karşın, dış borçlanmalara göre
dezavantajlı bir duruma düşür­
mektedir. 17
Özetle, yasal düzenlemelerden bu yana üç yıldan fazla bir süre geç­
olmasına karşın, finansal kiralama yöntemi henüz ülkemizdeki
yatı­
rımcı kuruluşlarca yaygın bir şekilde benimsenmemiş ve işlem hacmi ye­
terli büyüklüğe ulaşamamıştır. Bu durumun büyük ölçüde uygulayıcıların
bilgi ve deneyim eksikliklerinden ve sağlanan teşvikleri yeterli görmeme­
lerinden kaynaklandığı ileri sürülmektedir.
miş
Öte yandan, enflasyonun yüksek ve paranın değer kaybının hızlı ol­
bir ortamda varlıkların değerinde yüksek artışlar ve kur riskleri
ortaya çıkmaktadır. Mülk edinme isteğinin bu nedenlerle artacağı
bir gerçektir. Konuyu bu açıdan da değerlendirdiğimizde, finansal kirala­
ma yönteminin geniş bir uygulama alanı bulabilmesinin ekonomide sağ­
lanacak istikrar ortamı ile yakından ilgili oldugu kanısındayız.
duğu
Nazlı Arrkel, «Finansal Kiralama» Haz1nc ve idış Ticaret Dergisi. Mayıs 1983, s. 18.
7.6.1986 tarih ve 86/10719
Sayılı Baıkanlar Kurulu Kararı.
30.12.1987 tarih
87112496 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı Eki Karar.
17 Korkmaz iLKORUR. «Finanı:ıal Kiralama Npdpl1 Çalı"!mıyor'?,) ])ünya, 9 Mayıs Hlb6,
S. 2.
15
16