Bağışıklama Bağışıklama Aşı

20.04.2016
İÇERİK
Bağışıklama
Aşı uygulamalarının amaçları ve
Bağışıklık ve Bağışıklama
önemli noktalar
Aşılama yöntemleri
Prof. Dr. Sevin Altınkaynak
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları
Rutin aşı kontraendikasyonları
Özel durumlarda aşılama
Ulusal aşı takvimi
Adolesan aşılaması
1 / 63
Rutin aşılar ve yan etkileri
2
Bağışıklama
Bağışıklama :
Aktif Bağışıklama :
Bireyin hastalıklara karşı duyarlılığının
kaldırılması ve/veya azaltılması
Hedef:
→ Mikroorganizmanın tümü
Kısa vadede hastalıkların ortaya çıkmasını
→ Mikroorganizmanın bir bölümü
→ Mikroorganizmanın bir ürünü
önlemek
Uzun vadede enfeksiyon hastalıklarını tüm
dünyadan eredike etmek
3
Bağışıklama
Aşı :
Pasif Bağışıklama :
Aktif bağışıklığı sağlamak için
kullanılan antijen veya antijenler
karışımı
Önceden yapılmış antikorların verilmesi.
Ne zaman?
♪ B lenfosit defektlerinde enfeksiyondan
korumak
♪ Enfeksiyona maruz kalma olasılığında
♪ Aktif bağışıklama ile birlikte
♪ Tedavi amacıyla
4
İdeal aşı :
Antijenik özelliği ile doğal
enfeksiyonu
geçirmekle
edinilebilecek bağışıklığa eş
bağışıklık, yan etki yok veya minimal
5
6
1
20.04.2016
Aşı uygulamalarının amaçları:
Çocuğun ölüm riski ve ciddi
Aşı içeriği :
Aktif bağışıklığı yaratan antijen
komplikasyonları olan hastalıklara karşı
Taşıyıcı sıvı ( steril su, SF, yumurta
korumak
antijenleri, doku kültürü sıvısı )
Aşılama oranını yükselterek toplumda
Koruyucu, stabilize ediciler ve
bulaşıcı hastalık salgınlarını önlemek
antibiyotikler
Yaygın aşılama ile toplum düzeyinde
Adjuvanlar ( immünojenik özelliği
bağışıklık sağlamak
arttırmak, uyarıcı özelliği uzatabilmek )
7
8
ÖNEMLİ :
Aşıların saklanması ve taşınması :
Soğuk zincir ilkesine kesinlikle uyulması
OPV, kızamık, suçiçeği, BCG ısı artışı ve
ışığa duyarlıdır.
Difteri, boğmaca, tetanoz, IPV, HIB,
Hep A-B, influenza aşıları
dondurulmamalı, direkt taşınmada
BUZLA TEMAS ettirilmemeli.
9
Aşılama yöntemi :
Aşı uygulayan sağlık personeli,
kullanmadan önce ETİKETE
BAKMALI, SON KULLANMA
TARİHİ, DOZU, VERİLME
YOLU ve SAKLAMA
KOŞULLARINI kontrol
etmelidir.
10 / 63
Aşılama yöntemi :
OPV için 10 dk. İçinde kusulursa
tekrarlanmalı, tekrar kusulursa ertesi
gün verilmelidir.
Etkili sero-konversiyon için aşı önerilen
dozda, önerilen biçimde yapılmalıdır.
Aşı yapılırken eldiven giymeye gerek
yoktur, eller yıkanmalıdır.
İM aşılarda 1 yaşına kadar uyluğun
anterolaterali tercih edilmeli
Aşılamadan sonra 10-15 dk gözlenmelidir
İD ve/veya SC aşılarda bölge temizliği
alkol ile yapılmalıdır.
11
İD uygulamada ön kolun volar yüzü
tercih edilmeli
SC uygulama kanama eğilimi olan
çocuklarda tercih edilmeli
12
2
20.04.2016
Aşılama yöntemi :
Aşılama yöntemi :
Birden fazla aşı tek enjektörde
karıştırılmamalı
İM uygulamada genellikle 22 numara
iğneler ( 4 ay ‹ 1,5 cm ; 4 ay › 2 cm )
İğnenin deriye hızla sokulması ağrıyı
azaltabilir.
İD uygulamada 25-27 numaralı iğneler
Birden çok aşılamada ayrı yerlerden
100
Aynı yerden yapılacaksa uyluk tercih
edilmeli, uzaklık 2,5-5 cm olmalı
50
Doğu
0
1.
Çeyrek
Kuzey
Batı
Deltoid adaleye uygulamalarda kol hafif
fleksiyonda, uyluğa uygulamalarda uyluk
hafif iç rotasyonda olmalı
Topikal anestezikler kullanılabilir
13
Hangi durumlar aşı uygulanmasına
engel değildir ?
14
Hangi durumlar aşı uygulanmasına
engel değildir ?
Hafif hastalık hali ( ÜSYE, ateş, AGE )
Penisilin allerjisi
Antibiyotik kullanımı
Ani bebek ölüm öyküsü
Büyüme-gelişme geriliği
Ailede konvülzüyon öyküsü
Astım, allerjik sorunlar
Hastalıkların nekahat dönemi
FK geçirme öyküsü
Anne sütü ile beslenme
( Neomisin, streptomisin hariç )
Prematürelik
15
Tüm rutin aşılar için geçerli
kontrendikasyonlar :
16
Aşı uygulamalarında önemli
noktalar :
Birden çok aşı veya aşı + İg
gerekiyorsa farklı yerlerden yapılır.
Aşı ve/veya içeriklerinden birine karşı
gelişmiş anaflaksi veya benzeri tablo
Aşılar önerilen dozda yapılmalı
Ateşli veya ateşsiz olarak orta-ağır
Aşılar hastalık riski taşıyan ve yeterli
antikor cevabı oluşturabilecek en genç
gruba yapılır.
hastalık hali
İmmün süprese olanlara veya gebelere
Aşı aralıkları uzarsa, aşılamaya kaldığı
yerden devam edilir.
canlı aşıların yapılması
17
18
3
20.04.2016
Aşı uygulamalarında önemli
noktalar :
Aşı uygulamalarında önemli
noktalar :
İki canlı viral aşı aralarında en az 1 ay
Farklı üretici firma aşıları
kullanılabilirse de aynı firma aşısı tercih
edilmeli
Birden fazla aşı aynı anda yapılabilir.
Canlı viral aşı ile PPD aynı günde veya
4-6 hafta sonra yapılmalı
Emziren annelere canlı viral aşı
yapılabilir.
İg yapılmışsa 3 ay sonra canlı viral aşı
yapılmalı
Canlı viral aşılardan önce 5 ay içinde
kan ürünleri alınması immün yanıtı
azaltabilir ( Su çiçeği, MMR ) .
19
Özel durumlarda aşılama
(Prematüreler)
20
Özel durumlarda aşılama ( Gebelik )
Tetanoz aşısı doğumdan önce 4 hafta
Kronolojik yaşlarında tam doz ile
ara ile 2 doz uygulanır.
aşılanmalıdır.
Hepatit B, Pnömokok, İnfluenza riskli
Anne HBs (-) , 2 kg ‹ : Hep B aşısı 2.
hamilelere yapılabilir.
ayda önerilir.
Diğer bakteri ve inaktif virüs aşılarının
Anne HBs (+) , 2 kg ‹ : Doğumdan
riskli olduğu yönünde bilgiler yetersizdir.
sonra 12 saat içinde Hep B aşısı + İg
21
Özel durumlarda aşılama
( İmmün süpresyon )
22
Özel durumlarda aşılama
( İmmün süpresyon )
Asplenik çocuklara pnömokok,menengokok
( 2 yaşından sonra ) ve HİB aşıları
yapılmalıdır.
Kombine immün yetmezlikte tüm canlı
aşılar kontrendikedir.
Hümoral immün yetmezlikte canlı
aşılardan kaçınılmalıdır.
Kompleman eksikliği olanlarda tüm aşılar
yapılabilir.
HIV ’ de tüm rutin aşılar yaralı olabilir.
23
İmmün eksikliği olan çocuğun aynı evde
yaşayan kardeşlerine OPV verilmemelidir.
2 haftadan az, günaşırı, topikal, aerosol,
düşük doz CS alanlarda aşı yapılabilir. 2 mg/
kg › ve 14 günden fazla alanlarda tedaviden
en az 1 ay sonra canlı aşı uygulanabilir.
24
4
20.04.2016
Ulusal Aşı Şemasında Eksik Aşılar
Birth 1.ay
Rota 1-valan
Türkiye aşılama programı
2.ay
4.ay
X
Rota 5-valan
X
6.ay
9. ay
12.ay
18-24 ay XX
X
X
X
9- 18 yaş
arasında 3 aşı
dT yerine bir
kez
HPV
abdT, abdT- İPA
Meningokok (4 valan, konj)
X
X
6. aydan sonra her yıl
Influenza
25
26
Arısoy et all. J Pediatr Inf 2015;9:1-11
ABD 7 – 18 yaş immunizasyon şeması
11 – 12 yaşda önerilen aşılar
ABD
 Tetanoz-difteriaseluler bogmaca
(Tdap)
 Konjuge meningokok
(MCV4)
 Insan papillomavirus
(HPV)
 Influenza
TÜRKİYE
 Difteri – tetanoz (dT)
27
28
ADÖLESAN AŞI ŞEMASI
Aşı
HBV
KKK
Td,dTap
HPV
Endikasyon
daha önce aşılanmamış
iki doz yapılmamış
5 yıl içinde aşılanmamış
Cinsel aktif bayanlar
Zaman
0-1-6. aylar
iki doz
tek doz , 10yılda bir
Gardasil (0,2 ve 6. ayda)
Cervarix (0,1 ve 6. ayda)
Su Çiçeği Aşılanmamış veya güvenilir öykü yoksa Okavax (<13 yaş: tek doz,
>13 yaş: 1 ay ara ile
iki doz
HAV
Enfeksiyon geçirmemiş
Avaxim (6-12 ay ara ile iki
doz)
Havrix
İnfluenza
Riskli olanlar
Vaxigrip (Yılda bir kez)
Meningokok -Yurtta kalan ve liseye başlayan adolesanlar
-Hacca gidecekler
Mencevax Tek doz,
Risk varsa 3-5 yıl
sonra rapel
Arısoy et all. J Pediatr Inf 2015;9:1-11
29
Aşılar
ve
yan etkileri
30 / 63
5
20.04.2016
Difteri-Tetenoz-Boğmaca ( DTP, DTaP )
DTP, DTaP
Son yıllarda yan etkileri çok daha az
olan asellüler ( hücreden arınmış ) aşı
kullanılmaktadır.
Difteri, Tetanoz toksoidleri ve inaktive
edilmiş B. pertusis süspansiyonu
0,6 cc İM uygulanır.
DTP veya DTaP yapıldıktan sonra
anaflaksi gelişen veya 7 gün sonra
içinde ensefalopati durumunda Boğmaca
aşısı KONTRENDİKEDİR .
2. ayda 2 ay arayla 3 doz ,
1. sınıfta DaBT- İPA
8. sınıfta Td
Aşı programına DT ile devam edilir.
31
DTP, DTaP
32
DTP, DTaP
Sistemik yan etkiler :
Anaflaksi oranı 2/100.000 dozda
DTP
Ensefalopati riski 1/ 140.000
Ateş > 38 ° C
Lokal yan etkileri :
……………………………………DTP
Uyku hali
DTaP (%)
→ Hassasiyet
43-51
7-12
→ Endürasyon
11-13
1
→ Eritem
7-8
1-2
33
DTP, DTaP
DTaP (%)
4-10
0,5-4
26-60
16-39
İştahsızlık
19-27
5-6
Huzursuzluk
56-73
27-35
3 h> ağlama
374-552/ 100.000
Ateş > 40° C
24-456/ 100.000
26-103/ 100.000
8-52/ 100.000
Kollaps-şok
8-81/ 100.000
0-14/ 100.000
Konvülzüyon
8-22/ 100.000
0-26/ 100.000
(Ateşli-ateşsiz )
34
DTP, DTaP
40,5 °C ateş ( 48 saat )
İmmün fonksiyonları bozuk olanlarda immün
fonksiyonlar düzelene kadar ertelenebilir.
Kollaps ve şoka benzer tablo ( 48 saat )
Konvülzüyon geçiren çocuklarda tedavi
başlayıncaya kadar ertelenmelidir.
3 saatten uzun süren ağlama ( 48 saat )
FK öyküsü olanlara yapılabilir. Ancak
konvülzüyon riski 7 kat artar. DTaP tercih
edilmeli ve aşıdan sonra antipiretik proflaksisi
verilmelidir.
Ateşli- ateşsiz konvülzüyon ( 72 saat )
DTaP tercih edilmeli
35
Nadiren eriteme multiforme, döküntü, GBS,
artrit, hemolitik anemi, trombositopeniye yol
açabilir.
36
6
20.04.2016
DTP, DTaP
BCG Aşısı ( Bacille-Calmette-Guerin )
Zayıflatılmış M.Bovis suşundan
hazırlama kuru aşı
Tritanrix ( Glaxo-Smith-K.Tam Hücreli DTP)
Tripacel ( Pasteur DTaP )
Sulandırıldıktan sonra 4-8 saat içinde
tüketilmeli
Pentact- Hib ( Pasteur DTP, Hib, İPV )
Tetract-Hib ( Pasteur DTP, Hib )
Isıya ve ışığa dayanıksız
İnfanrix ( Glaxo-Smith-K. DTaP, Hib, İPV)
Koruyuculuğu % 0-80
Tbc menenjit ( % 64 ) ve milier tbc
( % 78 )’ yi önler.
Poliacel ( Pasteur DTaP, Hib, İPV )
Pentaxim ( Pasteur DTaP, Hib, İPV )
37
BCG Aşısı
38
BCG Aşısı
Doğumdan itibaren yapılabilir.
OPV, DTP ve diğer aşılarla birlikte
Aşı yerinde 2-3 hafta içinde papül, 6-8
haftada ülser, 2-3 ayda skar oluşur.
yada herhangi bir zamanda yapılabilir.
Aşıdan 8-12 hafta sonra PPD pozitifleşir.
Aşı 2-3 ay sonra PPD kontrolü ile yapılmalı
Kontrendikasyonlar :
→ Bağışıklık sistemi bozuk olanlar
PPD cevabı 5-10 mm, ancak 10 mm’ den
fazla da olabilir.
→
39
Yaygın cilt enfeksiyonu varlığı
→ Gebeler
BCG Aşısı
BCG Aşısı
Yan etkiler :
Aşı yerinde reaksiyonlar
→ Deri altı absesi
Adenopati
→ Aşıdan sonra 1 hafta içinde bölgesel
adenopati
→ BCG adeniti ( Aşıdan 2-3 ay sonra
oluşur, 1,5 cm’ den büyüktür, tele
normaldir.)
BCG adenit
40 / 63
BCG suşu ve teknikle ilgilidir.
41
Süpüre ve fistülize olabilir.
Tek taraflı, en sık sol axillada
lokalizedir.
Servikal, supraklavikular, submental de
olabilir.
Süpüratif olmayanlar kendi haline
bırakılır.
42
7
20.04.2016
BCG Aşısı
BCG Aşısı
BCG adenit
Süpüre ve 3 cm’ den büyük olan
adenitlerde lokal eksizyon
önerilmektedir.
Süpüre ancak fistülize değilse ince
iğne aspirasyonu iyileşmeyi
hızlandırabilir.
3 kez İİA yapılabilir.
Daha fazla tekrarlıyorsa eksizyon
önerilebilir.
Sistemik yan etkiler :
Ateş, irritabilite çok nadir
Osteomyelit ( 1/ 1.000.000 )
Dissemine hastalık (Hücresel İmmün Yet.)
BCG aşısı immüno-modülatör olarak
da kullanılmaktadır ( Mesane tm.,
atopi gelişimini azaltma ) .
43
44
OPV ( Sabin ) ve IPV ( Salk ) Aşıları
OPV ( Sabin ) ve IPV ( Salk ) Aşıları
3 tip polio virüsünü de içerirler.
3 doz aşı ile % 99-100 sero-konversiyon
Polionun görüldüğü ülkelerde enteral
bağışıklığı sağlamak için OPV
Ardışık olarak ilk 2 doz IPV, sonra OPV
IPV pahalı ve parenteral uygulanır.
IPV immün yetmezliği olanlara ve
kardeşlerine önerilir.
Adölesan ve erişkinlerde IPV tercih
edilir.
IPV dondurulmamalıdır.
45
Aşı yerinde kızarıklık, şişlik, hassasiyet
olabilir.
46
OPV ( Sabin ) ve IPV ( Salk ) Aşıları
OPV ( Sabin ) ve IPV ( Salk ) Aşıları
Yan etkiler :
Kontrendikasyonları :
OPV ’ den sonra 1 ay içinde kişide veya
yakın çevresinde çok nadiren aşıya bağlı
paralizi görülebilir ( 2,4-19 milyon dozda
bir ) .
IPV ’ den sonra nadiren anaflaksi ve
GBS gelişebilir.
Anaflaksi ( OPV ’de basitrasin,
neomisin, streptomisin )
İmmün yetmezlik
Aktif HİV enfeksiyonu
Kemoterapi ve radyoterapi alanlar
İmmün yetmezliği olanların yakın
çevresine OPV uygulanmamalı
47
48
8
20.04.2016
OPV ( Sabin ) ve IPV ( Salk ) Aşıları
Rekombinan DNA tekniği ile hazırlanan aşı
Hep B taşıyıcılığı %2’den fazla ise ulusal aşı
programına girmeli
OPV ’ nin bir dozu 2 damla
Kusarsa tekrarlanır, tekrar kusarsa
başka gün verilir.
3 doz aşı ile koruyuculuk % 95
Dozun 10 katı verilenlerde herhangi bir
sorun görülmemiştir.
Koruyucu antikor titresi 10 IÜ/ml kabul
edilir. Altına inse bile virüsle temasta
antikor cevabı yükselir ve bu İMMÜN
HAFIZA 12 yıl sürmektedir.
Aşı sonrası beslenilebilir.
İshalli çocuğa verilebilir. Ancak ek doz
önerilmektedir.
49
Hepatit B Aşısı
Bu nedenle rapel önerilmemektedir. Ancak
yüksek riskli kişilerde önerilir.
50 / 63
Hepatit B Aşısı
Aşılamadan önce ve sonra seroloji gerekli
HBsAg (+) anne bebeği :
değildir. Ancak riskli grupta ve HBs (+) anne
Pretermeler dahil olmak üzere 12 saat içinde
ayrı yerlerden aşı+ HBIg ( 0,5 cc)
bebeğinde 3. aşıdan 1-2 ay sonra Anti HBs
bakılmalıdır.
HBsAg (-) anne bebeği :
3 doz aşıya cevapsızlık varsa bir seri 3 doz
0-1-6. aylarda aşı programı ile aşılama
aşılama daha yapılır, negatif ise tekrar
HBsAg bilinmeyen anne bebeği :
uygulama gereksizdir.
12 saat içinde aşı
Yüksek dozda ( 40 µgr ) fazla sayıda aşılama
HBsAg (+) gelirse 7 gün içinde HBIg
uygulanmalı
dializ hastaları, immün deprese hastalarda
tercih edilir.
Hepatit B Aşısı
51
Hepatit B Aşısı
52
Hepatit B Aşısı
Temas sonrasında HBV için immün proflaksi
Mukozal temas → Aşılama + HBIg
Yan etkileri :
Ateş ( % 1-6 )
HBsAg(+) ile ev içi temas → Aşı
HBsAg(+) ile ev içi kan teması → Aşılama+HBIg
Cinsel temas ( enf. akut → Aşılama + HBIg,
Ağrı ( % 3-29 )
Halsizlik , yorgunluk
Anaflaksi ( 1/ 600.000 )
enf. kronik → Aşılama )
Gullian-Barre
53
54
9
20.04.2016
Kızamık-Kızamıkçık-Kabakulak Aşısı
(MMR)
Hepatit B Aşısı
Engerix B ( 10-20 µgr )
Trivalan aşıdır.
Euvax ( 10 µgr )
Her 3 antijene cevap % 96 ’ dır.
Gen Hevac B ( 20 µgr )
2 doz aşı olarak uygulanır
(12-15 ay/ 4-6 yaş )
Subkutan, İM uygulanabilir.
H-B Vax II ( 5-10 µgr )
İlk yaşta kızamık yapılması gerekiyorsa 15.
Hepavax Gene ( 10-20 µgr )
ayda MMR ile tekrarlanmalıdır.
55
56
MMR
MMR
Yan etkileri :
Kontrendikasyonları :
Ateş 39 °C ( 7-12. günlerde, 1-2 gün )
Yumurta allerjisi
Trombositopeni ( 1/3000 )
Yumurta allerjisi olanlarda ciddi allerjik reak.
Anaflaksi ( neomisin, jelatin )
Sensori-nöral işitme kaybı
Gebelik
Lenfadenopati, parotit
Otizm ?
İçerdiği jelatine ve neomisine bağlı anaflaksi
İmmün yetmezlik
Trombositopeni ve trombositopenik
(nadir)
purpura öyküsü olanlar ?
57
Kızamık Aşısı
58
Kızamık Aşısı
Yan etkileri :
Edmostan, Schwartz olarak 2 tip aşı
Yüksek ateş
Sulandırıldıktan sonra 4-8 saat içinde
kullanılmalıdır.
5-12 gün sonra % 5-15
oranında
Maküler döküntü
Koruyuculuğu 6. ayda % 50, 9. ayda %90,
12. ayda %95-99
Yumurta ve neomisin allerjisine bağlı anaflaksi ( nadir )
Ensefalopati ( › 1/ 1.000.000 )
SSPE ( Doğal enfeksiyona göre 1/10 daha azdır )
Gelişmekte olan ülkelerde 9. ayda , gelişmiş
ülkelerde 12. aydan sonra MMR olarak
uygulanmaktadır.
Optik nörit, retinopati
Serebellar ataksi
İşitme kaybı
SC, İM uygulanabilir.
Gullian-Barre
59
Artrit, artralji, trombositopeni
60 / 63
10
20.04.2016
HİB
HİB
3 doz aşıdan sonra koruyuculuk %100 ’
e yakındır.
2-4-6. aylarda ve 1 yıl sonra rapel
şeklinde 4 doz uygulanmaktadır.
7-12 ay bebeklerde 4-8 hafta ara ile 2
doz, 1yıl sonra rapel, 1 yaşından sonra
başlanırsa 12. ve 24. aylarda
2-5 yaş arası tek doz
Yan etkileri :
Lokal reaksiyonlar ( % 5-15 )
Nadiren ateş, huzursuzluk
GBS, transvers myelit, SIDS,
trombositopeni ile HİB arasında kesin
ilişki bulunamamıştır.
Kontrendikasyonu :
Bilinen bir kontrendikasyonu yoktur.
61
62
Tam aşılı çocuklarla sağlıklı nesillere…
Teşekkürler
63 / 63
11