SEKTÖRÜN KISA DÖNEMLİ (3 AYLIK) ANALİZİ
advertisement
Raporlar ve Analizler Serisi T.C. BİLİM, SANAYİ VE TEKNOLOJİSektörel BAKANLIĞI Belge Başlığı TEKSTİL, HAZIRGİYİM VE DERİ ÜRÜNLERİ SEKTÖRLERİ RAPORU (2014/1) SANAYİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi 1 İÇİNDEKİLER Tablolar Listesi .............................................................................................................................. 3 Şekiller Listesi ............................................................................................................................... 3 Kısaltmalar Listesi ......................................................................................................................... 4 YÖNETİCİ ÖZETİ ............................................................................................................................ 5 1. SEKTÖRLERİN GENEL DURUMU ................................................................................................ 6 1.1. Sektörlerin Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu ................................................. 6 1.2. Sektörlerin Türkiye’deki Genel Durumu ................................................................................ 7 1.3. Sektörlerde Üretim Eğilimleri ve Üretilen Başlıca Ürünler.................................................... 8 1.4. Sektörlerin Alt Sektörleri ve Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler ............................... 9 1.5. Sektörlerin Bölgesel Yapısıve Kümelenmeler ........................................................................ 9 1.6. Sektörlerin Kapasite Kullanımı ............................................................................................ 10 1.7. Sektörlerin İşyeri Sayısı ve İstihdamı ................................................................................... 10 1.8. Sektörlerin Üretim Endeksi ................................................................................................. 11 1.9. Sektörlerin Cirosu ................................................................................................................ 12 1.10. Sektörlerin Katma Değeri .................................................................................................. 12 1.11. Sektörlerin AR-GE Faaliyetleri ........................................................................................... 13 1.12. Sektörlerin Elektrik Tüketimi ............................................................................................. 14 1.13. Sektörlerin Dış Ticareti ...................................................................................................... 16 1.14. Sektörlerin Maliyet Bileşenleri .......................................................................................... 20 1.15. Sektörlerin 2014-2023 Projeksiyonu ................................................................................. 22 2. SEKTÖRLERİN SON ALTI AYLIK DEĞERLENDİRMESİ ................................................................ 24 2.1. Son Dönemde Sektörlere İlişkin Türkiye ve Dünyadaki Gelişmeler .................................... 24 2.2. Sektörlerin Üretim Endeksi Değerlendirmesi ...................................................................... 25 2.3. Sektörlerin Kapasite Kullanım Oranı Değerlendirmesi ........................................................ 25 2.4. Sektörlerin İhracat ve İthalat Değerlendirmesi ................................................................... 26 2.5. Sektörlerin Ciro Endeksi Değerlendirmesi........................................................................... 27 KAYNAKÇA .................................................................................................................................. 28 2 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Tablolar Listesi Belge Başlığı Tablo 1- THD Sektörleri Temel Göstergeleri …………………………………………………………………… 7 Tablo 2- Faktör Maliyeti ile Katma Değer Miktarları (milyon TL) ……………………………………… 12 Tablo 3- Genel İstihdam ve AR-GE Personeli İstihdam Oranları Karşılaştırması ……………… 14 Tablo 4- Tüketici Gruplarına Göre Elektrik Tüketim Oranları ……………………………………………. 15 Tablo 5- Türkiye’nin THD Sektörleri Dış Ticareti (2013, milyar dolar) ….…………………………… 16 Tablo 6- En Fazla Tekstil İhracatı Yapılan Ülkeler ve İhracat Miktarları (milyon dolar) ……. 19 Tablo 7- En Fazla Tekstil İthalatı Yapılan Ülkeler ve İthalat Miktarları (milyon dolar) ……… 19 Tablo 8- En Fazla Hazırgiyim İhracatı Yapılan Ülkeler ve İhracat Miktarları (milyon dolar) .. 19 Tablo 9- En Fazla Hazırgiyim İthalatı Yapılan Ülkeler ve İthalat Miktarları (milyon dolar) .. 19 Tablo 10- En Fazla Deri Ürünleri İhracatı Yapılan Ülkeler ve İhracat Miktarları(milyon dolar) 20 Tablo 11- En Fazla Deri Ürünleri İthalatı Yapılan Ülkeler ve İthalat Miktarları(milyon dolar) 20 Şekiller Listesi Şekil 1- Dünyada Başlıca Tekstil ve Hazırgiyim İhracatçıları (2013, milyar dolar) ….…………. 6 Şekil 2- Kapasite Kullanım Oranı (%) .………………………………………………………………………………. 10 Şekil 3- Yıllara Göre İstihdam Endeksi (2010=100) .……………………………..……………..…………… 11 Şekil 4- Yıllara Göre Üretim Endeksi (2010=100) ..………………..…………………………………………. 11 Şekil 5- Yıllara Göre Ciro Endeksi (2010=100) ...………………………………………….…………………… 12 Şekil 6- Yıllara Göre Seçilmiş Sektörlerin İmalat Sanayi İçindeki Katma Değer Oranları (%) 13 Şekil 7- Yıllara Göre Sektörlerde Firma Başına Düşen Ortalama Elektrik Tüketimi (MWh) .. 15 Şekil 8- Yıllar İtibariyle Tekstil Sektörü Dış Ticareti (milyar dolar) ...…………………………………. 17 Şekil 9- Yıllar İtibariyle Hazırgiyim Sektörü Dış Ticareti (milyar dolar) …..…………………………. 18 Şekil 10- Yıllar İtibariyle Deri Ürünleri Sektörü (Ayakkabı Dâhil) Dış Ticareti (milyon dolar) 18 Şekil 11- Tekstil Sektöründe Yaklaşık Maliyet Bileşenleri …………………………………………………… 21 Şekil 12- Hazırgiyim Sektöründe Yaklaşık Maliyet Bileşenleri ……………………………………………. 22 Şekil 13- Deri Ürünleri Sektöründe Yaklaşık Maliyet Bileşenleri ……………..…………………………. 22 Şekil 14- 2013 yılı Aylık Döviz Kuru Değişimleri ……………………………………………………………….. 24 Şekil 15- Aylara Göre Üretim Endeksleri (2010=100) ………….…………………………………………….. 25 Şekil 16- Aylara Göre Kapasite Kullanım Oranı (%) ………………..………………………………………….. 25 Şekil 17- Aylar İtibariyle Tekstil Dış Ticareti ………………………………………………………………………. 26 Şekil 18- Aylar İtibariyle Hazırgiyim Dış Ticareti ………………………………………………………………… 26 Şekil 19- Aylar İtibariyle Deri Ürünleri Dış Ticareti ……………………………..……………………………... 27 Şekil 20- Aylar itibariyle Ciro Endeksi (2010=100) ………..…………………….……………………………… 27 3 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Kısaltmalar Listesi AB Avrupa Birliği ABD Amerika Birleşik Devletleri AR-GE Araştırma Geliştirme BSTB Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı DTÖ Dünya Ticaret Örgütü GSMH Gayri Safi Milli Hasıla GSYH Gayri Safi Yurtiçi Hasıla GTİP Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu HOSAB Hazır Giyim Organize Sanayi Bölgesi ITC Uluslararası Ticaret Merkezi İTKİB İstanbul Tekstil Konfeksiyon İhracatçılar Birliği KKO Kapasite Kullanım Oranı KOBİ Küçük ve Orta Ölçekli İşletme MWH Mega Watt Saat SGK Sosyal Güvenlik Kurumu TCMB Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası TEDAŞ Türkiye Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi THD Tekstil, Hazırgiyim ve Deri Ürünleri TTSİS Türkiye Tekstil Sanayi İşverenleri Sendikası TÜİK Türkiye İstatistik Kurumu OECD Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü Belge Başlığı 4 YÖNETİCİ ÖZETİ Tekstil, hazırgiyim ve deri ürünleri (THD) sektörleri ülkelerin ekonomik kalkınma süreçlerinde önemli rol oynamıştır. Gelişmiş ülkelerin 18. yüzyılda gerçekleştirdikleri sanayileşme sürecine katkı sağlayan tekstil ve hazırgiyim sanayi, bugün gelişmekte olan ülkelerin ekonomik kalkınmasında benzer bir rol üstlenmektedir. 2012 yılında üç sektörde dünya ihracatı 905 milyar dolar olarak gerçekleşerek bir önceki yıla göre %1,7 performans kaybetmiştir. Her üç sektörde dünya ticareti payı %5 olarak gerçekleşmektedir. Teknoloji yoğun olarak ifade edilen diğer sektörlerle kıyaslandığında hiç de küçümsenmeyecek bir rakamdır. (Birinci sıradaki petrol ve petrol ürünleri ticaretinin dünya mal ticareti içindeki payı %18, ikinci sıradaki elektrikli cihazların payı %11’dir.) Özellikle emek yoğun sektörler olan hazırgiyim ve deri ürünleri sektörlerinde üretim işçiliğin ucuz olduğu ülkelere doğru kaymaktadır. Ancak dünya ticareti incelendiğinde AB ülkeleri ve ABD halen bu sektörlerde büyük ihracatçı konumunu sürdürmektedir. Dolayısıyla THD sektörleri için gelişmiş ülkelerin terk ettiği sektörler algısı doğru değildir. THD sektörleri toplam olarak 60 milyar dolar cirosu, yaklaşık 29 milyar dolar ihracatı ve 1 milyon kişiye sağlamış olduğu (kayıtlı) istihdamla ülkemizdeki en önemli sektörlerden biri durumundadır. Sektörlerin kalite, moda ve tasarım anlamında bugün ulaştığı nokta küçümsenemez boyuttadır. Bu hali ile sektörler, küresel pazarda da bizi ön sıralara taşımaktadır. Ülkemiz işgücü, hammadde ve pazarlama faktörleri dikkate alındığında Çin, Hindistan ve Güney Kore ile birlikte dünyanın en rekabetçi ülkeleri arasında yer almaktadır. Ülkemiz dünya tekstil ve hazırgiyim sektörleri toplam ihracatı içinde ortalama %3,5’luk bir paya sahiptir. Sermaye yoğun tekstil sektöründe bölgenin en büyük üretim kapasiteleri ülkemizde bulunmaktadır. Ülkemiz dokuma halıda dünya lideri, havlu ve çorapta dünyanın 3. büyük tedarikçisi ve sektörler açısından Avrupa’nın en büyük üretim kapasitelerine sahip durumdadır. Çin’in Dünya Ticaret Örgütü’ne (DTÖ) üyeliği ve 2005’te kotaların kaldırılması ile oluşan yeni rekabet ortamında sektörler nasıl ayakta kalacaklarını öğrenmiş, kalite ve verimlilik noktasında dünyada iddialı bir noktaya ulaşmışlardır. Küresel krizinden tüm sektörler gibi olumsuz etkilense de Türk tekstil ve hazırgiyim sektörü alıcıların stoksuz çalışması ve küçük alımlara yönelmesi sebebiyle hızlı teslimat avantajıyla dünyanın önemli alıcılarını ülkemize çekmeyi başarmışlardır. Türkiye ekonomisi içinde çok güçlü ileri ve geri bağlantıları olan bu sektördeki gelişmeler tüm ekonomiyi etkilemektedir. Küresel rekabet koşulları altında ve rakip ülkelerin sektörlere tanıdığı pozitif katkılar göz önünde bulundurulduğunda, bu sektördeki rekabet gücünün sürdürülmesi büyük önem taşımaktadır. AB’ye fason üretim yaparak başladıkları küresel pazarda sektörler, son dönemde, katma değeri yüksek, yenilikçi, bilgi ve ileri teknoloji içeren ürün ve hizmet sunumları ile organizasyon ve ihracat kapasitesi yüksek sanayiler olmayı hedeflemektedir. 5 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi 1.SEKTÖRLERİN GENEL DURUMU Belge Başlığı 1.1. Sektörlerin Dünya Ekonomisi ve AB Ülkelerindeki Durumu Dünya Ticaret Örgütü tarafından 1995 yılında imzalanan ve 2005 sonrası tekstil ve hazır giyim ticaretinin tamamen liberalleşmesini öngören Tekstil ve Hazır Giyim Anlaşması’nı takiben 2001 yılında Çin’in DTÖ’ye üye olarak bir anda bu anlaşmaya taraf olması dünya tekstil, hazırgiyim ve deri ürünleri sektörlerinde yeni bir dönem başlatmıştır. Böylece 2000’li yılların üretim merkezi olan Çin, ithalatçı ve yatırımcı kimliğini bu dönemde kazanmaya başlarken, Bangladeş ve Vietnam gibi ülkeler, gerek üretim maliyetlerinin düşük olmasının etkisiyle, gerekse önemli ithalatçı ülkelerle imzaladığı tercihli ticaret anlaşmaları ve düzenlemeleri vasıtasıyla önemli üreticiler ve ihracatçılar haline gelmişlerdir. 2008 yılında ABD’de başlayan küresel kriz 2011 yılı itibariyle AB ülkelerini de etkileyerek dünyada tüketici talebinin azalmasına sebep olmuştur. 2009-2010 yıllarında bu sektörlerde küresel ticarette %15’lere varan bir düşüş gözlenmiştir. 2010-2011 yıllarında dünya ticaretinde genel bir toparlanma gözlenmiş, 2012 yılında AB’de etkisini tekrar hissettiren krizle beraber hafif bir düşüşe geçmiştir. Ancak 2013 yılı ikinci yarısından sonra ekonomideki olumlu gelişmeler sektörlere yansıyarak 2013 yılında sektörel açıdan ticaret tekrar yükselişe geçmiştir. 2012 yılında THD sektörlerinin (birlikte değerlendirildiğinde) dünya ticaretindeki payı %5 olarak gerçekleşmiştir. Şekil 1 - Dünyada Başlıca Tekstil ve Hazırgiyim İhracatçıları (2013, milyar dolar) Kaynak: Trade Map 2013 yılı aylık verilerinden hesaplanmış geçici verilerdir. *2012 yılı verileri kullanılmıştır. 2011 yılında tekstilde 349 milyar dolar olan dünya ihracatı 2012’de 332 milyar dolara, hazırgiyimde 410 milyar dolardan 409 milyar dolara düşmüştür. Dünya deri ürünleri ihracatı ise 2012 yılında 164 milyar dolara yükselmiştir. Türkiye ise 2012 yılında dünya tekstil ve hazırgiyim ihracatında ayrı ayrı %3,5’lik pay ile 7’nci büyük ihracatçı konumunda yer almıştır (ülke bazlı sıralama). 6 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi 2013 yılı tüm ülkelerin ihracat bilgileri henüz yayımlanmadığından toplam bir rakam vermek Belge Başlığı mümkün değilse de dünya ihracatında genel olarak tekstilde nispeten durağanlık, hazırgiyim ve deri ürünlerinde ise artışlar olduğu görülmektedir. Çin hem tekstilde hem de hazırgiyimde en büyük üretici ve ihracatçı konumunu 2013 yılında da devam ettirmiştir. Tekstil ihracatında Çin, Hindistan ve Türkiye yükselişteyken, ABD, G. Kore, Pakistan, Endonezya’nın kesin olmayan ihracat verileri bir önceki yıla göre önemli bir değişim olmadığını göstermektedir. Hazırgiyim ihracatında ise artışlar daha belirgin durumdadır. AB’de yılın ikinci yarısından sonra görülen toparlanma hazırgiyim ihracat rakamlarına da doğrudan yansımış görünmektedir. Çin başta olmak üzere ABD, AB ve Türkiye ihracatının arttığı görülmektedir. Vietnam’ın ABD’ye ihracatı ciddi şekilde artmış, geçen yıl bir önceki yıla göre %50 artış performansı gösteren Kamboçya, 2013 yılında geçmiş yıla kıyasla ciddi bir artış göstermemiştir. Bangladeş’in ihracatında ise geçmiş yıllarda olduğu gibi dünya ortalamasın üzerinde bir artış beklenmektedir. Bu sektörlerde dünyanın ikinci büyük tedarikçisi olan AB ülkeleri ise üretimlerini Çin, Türkiye, Bangladeş, Hindistan gibi büyük üretici ülkelere yaptırarak aynı zamanda en büyük alıcı konumunu sürdürmektedir. AB içerisinde İtalya ve Almanya her iki sektörde de liderliği paylaşmaktadır. 2013 yılında da en büyük deri ürünleri ihracatçısı Çin ve İtalya liderliği birlikte yürütmektedir. 2013 yılında Çin yaklaşık 22,31 milyar dolar, İtalya yaklaşık 22,11 milyar dolar ihracatla bir önceki yıla göre performanslarını arttırmışlardır. Deri ürünlerinde en büyük ithalatçılar yine büyük ihracatçı konumundaki AB ve ABD’dir. Ticaret hacmi bakımından en yoğun tekstil ve hazırgiyim ticareti Asya ülkelerinde gerçekleşmektedir. Bunun en büyük sebebi halen ucuz işgücünün bu kıtada yer almasıdır. 1.2. Sektörlerin Türkiye’deki Genel Durumu Tablo - THD Sektörleri Temel Göstergeleri 2013 Yılı Tekstil Hazırgiyim Deri Ürünleri Toplam Üretim Değeri (milyar dolar) 29,0 20,7 2,8 52,5 İhracat (milyar dolar) 12,76 14,99 1,18 28,93 İstihdam Sayısı 429.879 463.349 64.676 957.901 Sektörlerde İşyeri Sayıları 17.882 33.812 6.758 58.452 Kaynak: TÜİK, SGK THD sektörleri, Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) içindeki payı, sağladığı istihdam ve yüksek ihracat potansiyeli ile ülke ekonomisinin lokomotif sektörlerinden birisidir. Sektörler birlikte değerlendirildiğinde ülkenin GSYH’sinin %10’unundan fazlasını ve imalat sanayinde yaratılan katma değerin %17’sini sağlamaktadır. Türkiye tekstil ve hazırgiyim sektörlerinin bugünkü gelişim düzeyi AB pazarına yapılan ihracat ağırlıklı üretimle gerçekleştirilmiştir. Türkiye, 1996 yılında AB ile gerçekleştirdiği Gümrük Birliği Anlaşması sayesinde, bu tarihten itibaren bu pazara kotasız ihracat yapma imkânını elde etmiştir. 1 Rakamlar Trade Map üzerinden hesaplanmış geçici verilerdir. 7 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Türkiye, 2007 yılı sonrasında AB pazarına tekstil ve hazırgiyim sektöründe kotasız olarak Belge Başlığı ihracat yapmaya başlayan Çin karşısında, ciddi oranda rekabet ile karşı karşıya kalmıştır. Bu nedenle fiyatta rekabet etmenin güç olduğu Çin karşısında, moda ve marka eksenli ve katma değeri yüksek ürünler ile rekabet içinde olmanın önemi daha da artmıştır. Bu süreç içerisinde Türkiye, bu sektörlerde rekabet etmenin yollarını öğrenmeye başlamış, ürün kalitesi, moda ve trendleri belirleme gücüne sahip tasarımları ve yüksek teknolojisiyle dünyada çok özel bir konum elde ederek kendine daha ileri düzeyde yeni hedefler belirlemeye başlamıştır. 1.3. Sektörlerin Üretim Eğilimleri ve Üretilen Başlıca Ürünler Tekstil sektörü, hazırgiyim sektörünün tedarik zinciri altında yer alan geniş kapsamlı üretim yelpazesine sahiptir. Her nevi ihtiyaca yönelik elyaf, iplik, örme/dokuma kumaş, keçe ve tufting yüzeylerin dahil olduğu dokusuz yüzeyler, ev tekstili ürünleri, halılar, bunların yanında ağ, ip, tekstil kablo, taşıyıcı tekstil bandı, branda, koruyucu bez, filtre, paraşüt, fren bezi gibi teknik kullanıma yönelik ürünler tekstil sektöründe yer almaktadır. Türk Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu (GTİP)’nun 50-60 arası fasılları ve 63 fasıl grubunun bir kısmı bu grupta değerlendirilmektedir. Örme ve dokuma kumaştan imal edilmiş tüm giyim ürünleri ise hazırgiyim sektöründe üretilmektedir. GTİP’in 61-62 fasıl grupları bu grupta değerlendirilmektedir. Hazırgiyim sektörü emek yoğun bir sektör olup, tekstil sektöründe üretilen ürünlerin moda sektörüne yönelik olarak işlendiği, katmadeğer yaratan, ancak emek yoğun olması dolayısıyla genelde işçiliğin ucuz olduğu gelişmekte olan ülkelerin yatırım yaptığı bir sektör olarak değerlendirilmektedir. Her türlü hayvan derileri ve kürkleri ile bu derilerden üretilmiş valiz, çanta, sandık, eldiven, kemer, koşum takımları gibi aksesuarlar ile deri ve kürkten imal edilmiş giyim ürünleri ve ayakkabılar ise deri ürünleri sektöründe üretilmektedir. GTİP’in 41-43 arası fasıl grupları ile 64 grubunda yer alan deri ayakkabılar bu grupta değerlendirilmektedir. Geniş bir üretim alanında faaliyet gösteren bu sektör daha çok el emeğine dayanan ancak yüksek uzmanlık gerektiren bir sektördür. Küresel eğilimler incelendiğinde, her üç sektörde standart basit ürünlerin üretiminin sanayileşmekte olan ülkelere bırakıldığı, yüksek katma değerli moda-marka ürünlerle, üstün nitelikli teknik tekstillerin üretiminin gelişmiş ülkelerce yapıldığı görülmektedir. Türkiye’de ise bir yandan yurtdışında güçlü marka imajı olan firmalara üretim yapılmakta diğer yandan markalaşma, pazarlama ve stratejiye her geçen gün daha fazla önem verilmektedir. Yüksek teknolojiye yönelik üretim çalışmaları yapılmakta, teknik ve fonksiyonel tekstilde yaşanan gelişmelerle sektör tasarım, moda ve üretimin dışında yeni alanlara taşınmaktadır. Teknik tekstiller alanında; halat, çuval gibi konvansiyonel ürünlerin yanında, asıl katma değeri sağlayan ileri teknoloji ürünler önem kazanmaktadır. Teknik kullanımın iletken tekstiller, sağlıkta kullanılan antimikrobiyel tekstiller, tıbbi tekstiller gibi pek alanda yaygınlaştığı görülmektedir. Tıbbi alanda tekstil malzemelerinden yapay organ yapımı da en dikkat çeken gelişmelerdendir. Ayrıca teknik tekstillerin araçlarda, inşaatlarda yalıtım malzemesi olarak, nemden koruyucu sıva malzemesi olarak kullanımına da sıklıkla rastlanmaktadır. 8 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Son yıllarda tekstilde geri dönüşüm oldukça popüler hale gelmiştir. Gelişmiş ülkelerde atık Belge Başlığı malzeme, ikincil hammadde olarak görülmekte, ekolojik ve ekonomik sebepler geri dönüşümü zorunlu kılmaktadır. Ülkemizde tekstil geri dönüşüm merkezi Uşak’tır. Tekstil atıklarının geri kazanımında bir aşama olan, teleflerin açılıp lif haline getirildiği şifanoz tesislerinde üretilen pamuklu elyafın %80’i, sentetik teleflerin açıldığı garnet tesislerinde üretilen elyafın ise %70’i Uşak’ta üretilmektedir. Yine Uşak’ta günde 120 ton pet şişe polyester elyafa dönüştürülmektedir. Dünyada tüketici talepleri doğrultusunda çevre dostu tekstillerin üretimine yönelik yenilikçi projeler sürdürülebilirliğin sağlanması adına ön plana çıkmıştır. Üretimde hammaddeden nihai ürüne kadar daha az su, enerji ve kimyasal madde kullanımı, proseslerde atık su ve enerjinin yeniden kullanımı doğrultusunda çalışmalar hız kazanmıştır. Fosil yakıt kullanımının ve üretim sırasında oluşan karbon salınımının azaltılmasına olanak sağlayan üretim yöntemleri üzerinde durulmakta, bu doğrultuda son olarak bio kaynaklı polimerlerin tekstilde kullanımı gündeme gelmektedir. 1.4. Sektörlerin Alt Sektörleri ve Etkileşim Halinde Olduğu Diğer Sektörler Tekstil, hazırgiyim ve deri ürünleri sektörleri moda kavramıyla tüketiciye ulaşan ürünlerden oluşarak birbiriyle yakın ilişkiler içindedir. Özellikle tekstil sektörü hazırgiyim sektörünün tedarik zincirinde yer alarak bu sektörün bir parçası halini almıştır. Her iki sektör zaman zaman tekstil sektörü olarak da tek isim altında değerlendirilmektedir. Tekstil ve hazırgiyim birlikte değerlendirildiğinde kendi içinde elyaftan başlayarak mamul giysi veya kullanım eşyasına kadar oldukça uzun bir üretim zincirine sahiptir. Her iki sektör genel itibariyle iplik, dokuma, örme, dokusuz yüzey, boya-terbiye, hazırgiyim ve konfeksiyon alt sektörlerinden oluşmaktadır. Tekstil sektörü pamuk, yün gibi ihtiyaç duyulan doğal elyaflar nedeniyle tarım ve hayvancılık sektörü, yapay elyaflar nedeniyle petro-kimya sanayii ile etkileşim halindedir. Boya-terbiye kimyasalları açısından kimya sanayii ile etkileşen sektörler, hazırgiyim ve konfeksiyonda aksesuar sanayii ile iç içedir. Ayrıca bu sektörler otomotivden, inşaata, ağır sanayiden tıbba kadar pek çok sektörle teknik açıdan ilişki içindedir. Deri ürünleri sektörü tabaklama ve deri işleme, saraciye ürünleri, deri giyim eşyası, kürkten eşya, ayakkabı sektörlerine kadar geniş bir alt sektör grubuna sahiptir. Üretimde ham deri ve kürk ihtiyacı sebebiyle hayvancılık sektöründen etkilenen sektörün, ayrıca deri kimyasalları sektörüyle yakın ilişkisi mevcuttur. Her üç sektörün üretimini belirleyen ve ürünlerin tüketiciyle buluşma noktasında etkili olan perakende ve mağazacılık sektörleri bu üç sektörün ayrılmaz birer parçası olarak değerlendirilebilir. Küresel düzeyde üretim yapan firmalar ise yine lojistik altyapıdan oldukça fazla etkilenmektedir. 1.5. Sektörlerin Bölgesel Yapısı ve Kümelenmeler İplik üretimi Kahramanmaraş, İstanbul, Adıyaman, Gaziantep, Bursa gibi illerde yoğun olarak yapılırken, Denizli’de havlu, bornoz, ev tekstili imalatı, Uşak’ta iplik, battaniye, geri dönüşüm, Çorlu ve Çerkezköy’de terbiye, Adana’da pamuklu dokuma ve terbiye, Gaziantep’te 9 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi polipropilen, dokusuz yüzey, makine halıcılığı, İstanbul’da konfeksiyon ve örme üretimi Belge Başlığıön plana çıkmaktadır. Deri işleme sanayi, İstanbul-Tuzla, İzmir-Menemen, Tekirdağ-Çorlu, Uşak, Bursa, BalıkesirGönen, Bolu-Gerede, Isparta, Hatay, Manisa-Kula’da yoğunlaşmış bulunmaktadır. Ayakkabı yan sanayi firmalarının dağılımı ise %50 oranında İstanbul olup, diğer firmalar İzmir, Konya, Gaziantep, Bursa gibi şehirlerde konumlanmıştır. Deri hazırgiyim firmaları daha çok İstanbul ve İzmir’de yer almaktadır. 1.6. Sektörlerin Kapasite Kullanımı 2008-2009 krizinde düşme eğilimi kapasite kullanım oranlarına (KKO) da yansırken, krizden sonraki dönemde KKO’da genel bir toparlanma gözlenmektedir. İmalat sanayi KKO’sunun %74,6 olduğu 2013 yılında ise tekstil sektörü KKO’da %2’lik artış ile olumlu değerlendirilirken, hazırgiyim sektöründe ciddi bir değişimin yaşanmadığı görülmektedir. Deri ürünleri sektöründe ise %3’lük bir performans kaybının olduğu görülmektedir. Şekil 2 - Kapasite Kullanım Oranı ( %) Kaynak: TCMB 1.7. Sektörlerin İşyeri Sayısı ve İstihdamı THD sektörlerinde kayıtlı toplam işyeri sayısı 2012 yılında 57.715 firma iken 2013 yılında 58.452 firmaya yükseldiği görülmektedir. Sektörlerde faaliyet gösteren işletmelerin çoğu küçük ve orta büyüklükteki işletmeler (KOBİ) niteliğindedir. Tekstil sektöründe kayıtlı işletmelerin %98,3’ü, hazırgiyim sektöründe %99,5’i, deri ürünleri sektöründe ise 3 firmanın dışında tamamı KOBİ niteliğindedir (SGK). 2013 yılı SGK kayıtlarına göre 12.412.998 sigortalı çalışan arasında 3.401.167’sı imalat sanayinde kayıtlı olup, bunlardan 429.876 kişi tekstil imalatında (17.882 firmada), 463.349 kişi hazırgiyim imalatında (33.812 firmada), 64.676 kişi ise deri ürünleri imalatında (6.758 firmada) istihdam edilmektedir. Buna karşılık tekstil ve hazırgiyim sektörlerinde kayıt dışılık dikkate alındığında, 450.000 kadarı tekstilde, 1.500.000 kadarı da hazırgiyimde olmak üzere, 2.000.000 civarında kişinin çalıştığı tahmin edilmektedir. Sektörlerin emek yoğun yapısı ve küresel düzeyde işçilik maliyetlerinde yaşanan yoğun rekabet kayıtdışı istihdamın önünü açmaktadır. 10 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Kayıtdışılık dikkate alındığında THD sektörlerinin tüm sektörler içindeki toplam istihdam oranı Belge Başlığı %12 civarında olduğu tahmin edilmektedir. Tekstil sektöründe en büyük istihdam (50–249 çalışanı olan) orta ölçekli işyerlerinde sağlanırken, hazırgiyim ve deri ürünleri sektörlerinde istihdam (50 çalışanın altında olan) küçük ölçekli işyerlerinde yoğunlaşmaktadır. Deri sektöründe 2012 yılında 8 adet büyük ölçekli firma sayısının 2013 yılında 3’e düşmesi dikkat çekicidir. TÜİK verilerine göre her üç sektörde istihdam artışı sürerken, tekstil ve deri ürünleri sektörleri istihdamı kriz öncesi performansı üzerine çıkmış, hazırgiyim sektörü istihdamı halen kriz öncesini yakalayamamıştır. Şekil 3 - Yıllara Göre İstihdam Endeksi (2010=100) Kaynak: TÜİK 1.8. Sektörlerin Üretim Endeksi 2008-2009 krizinde üretimde yaşanan düşüş sonrası,2010 yılından itibaren dikkate değer bir toparlanma görülmektedir. Endeks açısından sektörlerde kriz öncesi dönem performansı yakalanmak üzeredir. Şekil 4 - Yıllara Göre Üretim Endeksi (2010=100) Kaynak: TÜİK 11 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi 1.9. Sektörlerin Cirosu Belge Başlığı 2009 yılından sonra kaydedilen cirolarda dikkat çekici bir artış söz konusudur. İhracata dayalı üretim yapılan THD sektörlerinde gözlenen ciro artışının en önemli sebeplerinden biri Dolar ve Avronun TL karşısında değerlenmesi olarak gösterilebilir. 2013 yılında da sektör cirolarında artışın devam ettiği görülmektedir. Şekil 5 - Yıllara Göre Ciro Endeksi (2010=100) Kaynak: TÜİK 1.10. Sektörlerin Katma Değeri 2011 yılında son yayımlanan TÜİK katma değer (faktör maliyeti) verilerine göre, imalat sanayinde üretilen katma değer, toplam ülkede üretilen katma değerin % 36’sını oluşturmaktadır. 2011 yılı kayıtlarına göre; THD sektörlerinin ürettiği katma değer imalat sanayi katma değerinin % 17,1’ine, toplam ülke katma değerinin % 6,1’ine tekabül etmektedir. Üç sektör birlikte değerlendirildiğinde ülkemizde en çok katma değer yaratan sektör olması dikkate değerdir. Tablo 2 - Faktör Maliyeti ile Katma Değer Miktarları (milyon TL) 2007 İmalat sanayi Gıda Ürünleri Sanayi Ana Metal Sanayi Tekstil Sanayi (T) Motorlu Kara Taşıt. San. Hazırgiyim Sanayi (H) Deri Ürünleri (D) Toplam THD 2008 2009 2011 2010 TL 79.000 % 100 TL 93.803 % 100 TL 84.735 % 100 TL 99.229 % 100 9.165 11,6 10.983 11,7 10.571 12,4 11.631 11,7 6.917 8,8 11.206 11,9 4.857 5,7 8.139 8,2 7.965 10,1 8.136 8,7 7.217 8,5 8.862 8,9 7.336 9,3 7.890 8,4 6.571 7,7 8.078 8,1 5.057 6,4 5.600 6,0 5.656 6,6 6.538 6,5 699 0,9 772 0,8 726 0,8 891 0,8 13.721 17,4 14.508 15,5 13.599 16,0 16.291 16,4 TL 128.950 13.227 % 100 12.720 10,2 9,8 11.813 9,1 10.926 8,5 9.185 7,1 1.078 0,8 22.076 17,1 Kaynak: TÜİK 12 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Krizin etkisiyle performans kaybeden ana metal ve motorlu kara taşıtları sanayilerinde 2010 Belge Başlığı yılı katma değer oranları tekrar artış göstermeye başlamıştır (Şekil 6). Bu artışa bağlı olarak tek başına en fazla katma değer yaratan gıda ürünleri sanayinin imalat sanayi içinde ağırlığı düşmeye başlamıştır. Diğer yandan 2005 yılından bu yana THD sektörlerinde imalat sanayi içindeki ağırlığında oransal olarak azalma eğilimi 2009 - 2011 yıllarında tekrar artışa geçmiştir. Şekil 6 - Yıllara Göre Seçilmiş Sektörlerin İmalat Sanayi İçindeki Katma Değer Oranları(%) Kaynak: TÜİK 1.11. Sektörlerin Ar-Ge Faaliyetleri Rekabetin giderek yoğunlaştığı son yıllarda dünya genelinde Ar-Ge harcamaları giderek artmaktadır. GSYİH içinde Ar-Ge harcaması payı en yüksek olan ülkeler sırasıyla İsrail, Güney Kore, Japonya, İsveç, ABD ve Almanya’dır. Dünya genelinde yaklaşık 1,4 trilyon dolarlık Ar-Ge harcamasının % 30’a yakınını ABD yapmaktadır. (Vikipedi Özgür Ansiklopedi Verileri) 2011 yılında dünya genelinde Ar-Ge harcamalarının GSYİH’ya oranı %2,08 olarak gerçekleşmiştir. OECD ortalamasının %2,32, AB ortalamasının ise %2,13 olduğu görülmektedir. (Dünya Bankası Verileri) Türkiye’de ise bu oran 2012 yılında %0,92 olarak gerçekleşmiş olup, Gayrisafi Yurtiçi Ar-Ge Harcaması 2012 yılında bir önceki yıla göre % 17,1 artarak 13 milyar TL olarak hesaplanmıştır (TÜİK). Hem ülkemiz 2023 hedeflerinde, hem Avrupa 2020 Stratejisi hedeflerinde GSYİH içinde Ar-Ge harcaması payı %3 olarak belirlenmiştir. Ar-Ge harcamaları sektörel olarak incelendiğinde THD sektörlerinde Ar-Ge’ye en çok harcama yapan ülkelerin sırasıyla Çin, Japonya, İtalya ve Güney Kore olduğu görülmektedir. Tüm sektörlerdeki Ar-Ge harcamalarında THD sektörlerinin payı incelendiğinde ise İtalya Ar-Ge harcamalarının % 4’ünü, Çin % 2,7’sini, değer olarak düşük olmasına rağmen Türkiye %1,6’sını, Japonya ve İspanya %1’ini, Fransa ve Güney Kore %0,5’ini, Almanya %0,25’ini THD sektörlerinde yaptığı görülmektedir. Japonya dünyada 3. büyük ithalatçı durumunda olmasına rağmen THD sektöründe Ar-Ge’ye ayırdığı pay ile oldukça dikkat çeken bir ülke durumundadır. (OECD İstatistikleri) 13 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Türkiye’de Ar-Ge harcamaları incelendiğinde 2002 yılından bu yana Ar-Ge harcamalarının 4,4 Belge Başlığı kat arttığı görülmektedir. Bu harcamalarda yıllar itibariyle özel sektörün Ar-Ge harcamaları artış göstermiştir. 2012 yılında özel sektörün payı % 45 olarak gerçekleşmiştir. 2011 yılı verilerine göre ise Türkiye imalat sanayi içinde Ar-Ge harcamalarının oranı tekstil sektöründe % 3,12, hazırgiyimde %0,52, deri ürünleri sektöründe ise %0,1 olarak gerçekleşmiştir. Tablo 3 - Genel İstihdam ve AR-GE Personeli İstihdam Oranları Karşılaştırması İstihdam % AR-GE Personeli İstihdamı % Tüm sektörler içinde imalat sanayi 28,6 47,9 İmalat Sanayi 100 100 Tekstil Sanayi (T) 12,3 2,65 Hazır Giyim Sanayi (H) 13,5 0,68 Deri Ürünleri (D) 1,6 0,14 Toplam THD 27,4 3,47 Kaynak: TÜİK (2011 yılı verileridir) İmalat sanayinde çalışan Ar-Ge personelinin %2,65’i tekstilde, %0,68’i hazırgiyimde ve %0,14’ü deri ürünleri sektöründe çalışmaktadır (Tablo 3). Sektörlerin kayıtlı istihdam oranları dikkate alındığında Ar-Ge personeli çalışma oranı düşük kalmaktadır. Sektörlerde Ar-Ge faaliyetleri daha çok nano-teknoloji ile üretilmiş üstün performanslı ürünler, fonksiyonel tasarımlar, ekonomik çevreci yaklaşımlar, farklı kullanım sahalarına yönelik gelişmiş teknik tekstiller ve geri-dönüştürülmüş ürünler gibi konular üzerinde yoğunlaşmaktadır. Bakanlığımız kayıtlarına göre 2013 yılı içinde 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun kapsamında muafiyetlerden yararlanan 20 sektörde faaliyet gösteren 142 firmanın 8’i tekstil sektöründe, 1’i deri ürünleri sektöründe faaliyet göstermektedir. Ar-Ge merkezi sayısı bakımından tekstil sektörü (birlikte değerlendirildiğinde) 20 sektörün içinde 8. sırada yer almaktadır. Yine Bakanlığımız destekleri ile gerçekleştirilen 624 San-Tez projesinin 36’sı tekstil ve hazırgiyim sektörlerinde yürütülmüştür. Ayrıca 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu kapsamında faal olan 34 adet teknoloji geliştirme bölgesinde faaliyet gösteren 1859 firmanın 5’i tekstil sektöründe yer almaktadır. 1.12. Sektörlerin Elektrik Tüketimi TEDAŞ’ın 2010 yılı istatistiklerine göre tüm Türkiye’de 172.050.628 MWh’lik elektrik tüketiminin %8’i THD sektörleri tarafından kullanılmıştır. Bu kayıtlara göre THD sektörleri dördüncü büyük elektrik tüketicisi konumundadır. 2011 yılında ise Türkiye’de 186.100.000 MWh’lik elektrik tüketilmiştir. 14 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Tablo 4 - Tüketici Gruplarına Göre Elektrik Tüketim Oranları Tüketici Grubu Toplam MWh Belge Başlığı % Mesken İçi Hizmetler 41.410.705 24,0 Ticarethane, Yazıhane, Turizm, El Sanat. Ve Diğ. Hiz. 26.280.923 15,3 Demir-Çelik Üretimi ve İşleme Sanayii 16.574.835 9,6 Tekstil, Deri ve Giyim Sanayii 13.890.475 8 Tüm Tüketiciler Toplamı 172.050.628 100 Kaynak: TEDAŞ (2010 yılı verileridir.) Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı 2012 yılı sanayi sicil kayıtlarına göre imalat sanayi içerisinde elektrik tüketim oranları şöyledir: Tekstil sektörü; %18 ile 2. sırada, Hazırgiyim sektörü; %5 ile 6. sırada, Deri ürünleri sektörü; %1 ile 15. sıradadır. Yıllar itibariyle firma başı tüketilen elektrik miktarları (Şekil 7) incelendiğinde ise 2012 yılında tekstil ve hazırgiyim sektörlerinde imalat sanayii ile paralel bir artış görülmektedir. Bu durum kapasite kullanım oranları ile paralellik arz etmektedir. Diğer yandan, 2012 yılında deri ürünleri sektörünün firma başı elektik tüketim miktarında kapasite kullanım oranlarına paralel bir düşme söz konusudur. Şekil 7 - Yıllara Göre Sektörlerde Firma Başına Düşen Ortalama Elektrik Tüketimi (MWh) Kaynak: BSTB 15 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi 1.13. Sektörlerin Dış Ticareti Belge Başlığı Tekstil ve hazırgiyim sektörleri verdiği dış ticaret fazlası ile ihracatta ülkemizin mihenk taşlarından birini oluşturmaktadır. Ancak sektörlerin yüksek kapasitesini karşılayamayan ara malı arzı sebebiyle, girdiler açısından sektörlerde dış ticaret açığı oluşmaktadır. Tablo 5 - Türkiye’nin THD Sektörleri Dış Ticareti (2013, milyar dolar) İhracat İthalat Dış Ticaret Dengesi Tekstil 12,76 9,71 3,05 Hazırgiyim 14,99 2,80 12,19 1,18 1,43 -0,25 28,93 13,94 Deri Ürünleri Toplam 14,99 Kaynak: TÜİK Ekonomi Bakanlığı tarafından yapılan bir araştırmaya göre 2010-2011 yıllarında Türkiye imalatının ithal ara malına bağımlılığı %40’tan %43’e yükselmiştir. 2011 yılında, ithal ara malına bağımlılık tekstil sektöründe %43, hazırgiyim sektöründe %19 ve deri ürünleri sektöründe ise %38 olarak gerçekleşmiştir. Türkiye tekstil ve hazırgiyim ihracatına bağlı hammadde ihtiyacını karşılamaya yönelik tekstil aramalı ithalatı sebebiyle dünya tekstil ithalatında ön sıralarda yer almıştır. Diğer yandan 15.09.2011 tarih ve 28055 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2011/2203 sayılı İthalat Rejimi Kararına Ek Karar ile hazırgiyimde %17 - %30 arasında, kumaşta %11-%20 arasında ilave gümrük vergisi konmasıyla ve dünyadaki gelişmeleri müteakip 2012 yılında tekstil ithalatında önemli düşüşler kaydedilmiştir. 2013 yılında özellikle pamuk ithalatında yaşanan artış nedeniyle bir önceki yıla oranla toplam tekstil ithalatı artmıştır. 2012 yılı dünya tekstil ihracatında Türkiye; %3,5 pay ile 7’nci büyük ihracatçı konumundadır(ITC). TÜİK verilerine göre, ev tekstili ve halının dâhil olduğu tekstil sektöründe 2012 yılında 2,61 milyar dolar olan dış ticaret fazlası, 2013 yılında 9,71 milyar dolar ithalata karşılık, 12,76 milyar dolar ihracat yapılmasıyla; 3,05 milyar dolara yükselmiştir. Tekstil sektörü ihracatının 2013 yılında bir önceki yıla oranla %9,2 artış göstererek 12,76 milyar dolara yükselmiştir. Lif, iplik ve kumaş toplam ihracatı 2012 yılındaki 7,5 milyar dolar seviyelerinden 2013 yılında 8,1 milyar dolara yükselmiş, ev tekstili, yer kaplamaları ve etiket/tül toplam ihracatı ise 4,2 milyar dolardan 4,7 milyar dolara yükselmiştir. 2013 yılında ürün bazlı ihracat ve ithalat rakamları karşılaştırıldığında, dış ticaret dengesi pozitif yönde olan ürünler sırasıyla; ev tekstili ürünleri, halılar, örme mensucat, suni-sentetik mensucat, pamuklu mensucat ve etiket/tül/özel iplik/dokunmamış mensucattır. Türkiye son yıllarda halı ihracatında dünyada ilk sıralara doğru yol alırken, halıya yaptığı yatırımlarla dünyanın en yeni makine parkuruna sahip olmuştur. 2012 yılında halı ve yer kaplamalarında dünyanın en büyük 2’nci halı ihracatçısı ve dokuma halıda dünyanın en büyük tedarikçisi konumuna gelmiştir. 2012 yılında 13,56 milyar dolar olan dünya halı ve yer kaplamaları ihracatında Türkiye; 2 milyar dolar ile %14,7 paya sahiptir. 16 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Türkiye, Avrupa'nın en büyük nevresim üreten fabrikasına sahiptir. Ev tekstilinde Belgebrode Başlığıve gipür üretimi için kurulan makine parkı, dünyanın en büyük makine parkıdır. Türkiye aynı zamanda havlu konusunda dünyanın ilk 3 tedarikçisinden biridir. 2012 yılında 25,7 milyar dolar olan dünya örme mensucat ihracatında Türkiye; 1,6 milyar dolar ile %6,1 paya sahiptir. 2013 yılında sektörde pamuk elyaf ve ipliği ile suni-sentetik elyaf ve ipliği en önemli ithalat kalemleridir. Pamuk ithalatımız 1,69 milyar dolarla tekstil sektörü ithalatımızın %17,4’ünü, suni-sentetik elyaf ithalatımız 1,14 milyar dolarla %11,7’sini oluşturmuştur. Yünde de 103 milyon dolarlık dış ticaret açığı mevcuttur. Tekstil iplikleri dış ticaret açığımız 1,3 milyar dolar düzeyindedir. Ham pamukta 2010/2011 ve 2011/2012 sezonlarında miktar bazında Çin ve Bangladeş’ten sonra 3. büyük ithalatçı durumunda olan Türkiye, 2012/2013 sezonunda 2. büyük ithalatçıdır. Türkiye’nin en büyük pamuk ve yapay elyaf ithalatçıları arasında yer almasının sebeplerinden biri, dünya tekstil ve hazırgiyim sektörlerinde önde gelen üreticiler arasında yer almasıdır. Şekil 8 - Yıllar İtibariyle Tekstil Sektörü Dış Ticareti (milyar dolar) Kaynak: TÜİK Türkiye, dünya hazırgiyim ihracatında 2012 yılında %3,4’lük pay ile 7’nci büyük ihracatçı konumundadır.(ITC) Türkiye’de imalat sanayi sektörleri içinde 2013 yılı “net ihracatçı” sıralamasında 1’inci sırada yer alan hazırgiyim sektöründe; 2012 yılında 11,52 milyar dolar olan dış ticaret fazlası, 2013 yılı itibariyle 15 milyar dolar ihracata karşılık 2,8 milyar dolar ithalat yapılmasıyla; 12,2 milyar dolara yükselmiştir. 2013 yılı hazırgiyim sektöründe örülmüş fanila/tişört/iç giyim 3,3 milyar dolarla en yüksek ihraç kalemidir. Örme kapasitemizin yüksek olması bunun en temel sebebidir. Yine 2013 yılında, örülmüş kazak/süveter/hırka, bayan/kız çocuk pantolon/şort/tulum, örülmüş bayan/kız çocuk takım elbise/ceket/şort, erkek/erkek çocuk pantolon/şort/tulum ve örülmüş çorap/soket 1 milyar doların üzerinde ihracat yapılan kalemlerdir. Türkiye, çorap sanayinde İtalya’nın ardından AB’nin 2’nci büyük tedarikçisi haline gelmiştir. Ancak 2005’ten itibaren Çin’in pazara, Türkiye’deki maliyetlerin çok daha altında fiyatlarla 17 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi girmesi sektörü zorlamaya başlamıştır. 2012 yılında dünya çorap ihracatının yaklaşık %8,5'ini Belge Başlığı Türkiye gerçekleştirmiştir. 2013 yılı verilerine göre; örülmüş kazak/süveter/hırka, erkek/erkek çocuk pantolon/şort/tulum, bayan/kız çocuk pantolon/şort/tulum ve dokusuz/sıvanmış mensucattan hazırgiyim eşyası ithalatı 200 milyon doların üzerinde olan kalemlerdir. Şekil 9 - Yıllar İtibariyle Hazırgiyim Sektörü Dış Ticareti (milyar dolar) Kaynak: TÜİK Deri ve deri ürünleri sektörü ağırlıklı olarak ham deri (post ve kürk dışında) ve işlenmiş deri/kösele ithalatı sebebiyle dış ticaret açığı vermektedir. Deri sektörümüz, ham deri ihtiyacının yaklaşık %70’ini ithalat yoluyla temin etmektedir. Türkiye küçükbaş hayvan derisinde Çin’den sonra dünyanın 2’nci büyük ithalatçısı konumundadır. 2013 yılında (sadece gerçek deri ürünleri ihracatı dikkate alındığında) ayakkabı dahil deri ve deri ürünleri sektöründe 1,2 milyar dolarlık ihracata karşılık 1,4 milyar dolar ithalat yapılmış, 245 milyon dolarlık bir dış ticaret açığı gerçekleşmiştir. Dış ticaret dengesi pozitif olan ürünler arasında en büyük ihracat kalemi 189 milyon dolar ihracatla deri/köseleden giyim eşyasıdır. Şekil 10 - Yıllar İtibariyle Deri Ürünleri Sektörü (Ayakkabı Dâhil) Dış Ticareti (milyon dolar) Kaynak: TÜİK 18 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Tekstil, hazırgiyim ve deri ürünleri sektörlerinde ihracat ve ithalatımızın ağırlıklı olarak Belgeyapıldığı Başlığı ülkeler Tablo 6, Tablo 7, Tablo 8, Tablo 9, Tablo 10 ve Tablo 11’de yer almaktadır. Tablo 6 - En Fazla Tekstil İhracatı Yapılan Ülkeler ve İhracat Miktarları (milyon dolar) İhracat Yapılan Ülke 2013 2012 % Fark Rusya Federasyonu 1.163 1.262 -7,8 Almanya 1.119 1.006 11,2 İtalya 964 783 23,1 ABD 738 670 10,1 İngiltere 474 439 8,0 Suudi Arabistan 437 441 -0,9 12.761 11.693 9,1 Yıl Toplamı Kaynak: TÜİK Tablo 7 - En Fazla Tekstil İthalatı Yapılan Ülkeler ve İthalat Miktarları (milyon dolar) İthalat Yapılan Ülke 2013 2012 % Fark Çin 1.895 1.858 2,0 A.B.D. 963 733 31,4 Hindistan 766 697 9,9 Endonezya 670 637 5,2 İtalya 591 562 5,2 9.714 9.076 7,0 Yıl Toplamı Kaynak: TÜİK Tablo 8 - En Fazla Hazırgiyim İhracatı Yapılan Ülkeler ve İhracat Miktarları (milyon dolar) İhracat Yapılan Ülke 2013 2012 % Fark Almanya 3.118 2.908 7,2 İngiltere 2.056 2.102 -2,2 İspanya 1.454 1.374 5,8 Fransa 918 857 7,1 Hollanda 789 739 6,8 14.987 13.864 8,1 Yıl Toplamı Kaynak: TÜİK Tablo 9 - En Fazla Hazırgiyim İthalatı Yapılan Ülkeler ve İthalat Miktarları (milyon dolar) İthalat Yapılan Ülke 2013 2012 % Fark Çin 830 803 3,4 Bangladeş 780 537 45,3 İtalya 146 134 9,0 Mısır 140 89 57,3 Hindistan 101 96 5,2 Vietnam 69 58 19,0 2.804 2.341 19,8 Yıl Toplamı Kaynak: TÜİK 19 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Belge Başlığı Tablo 10 - En Fazla Deri Ürünleri İhracatı Yapılan Ülkeler ve İhracat Miktarları (milyon dolar) İhracat Yapılan Ülke 2013 2012 % Fark Rusya Federasyonu 241 254 -5,1 İtalya 112 104 7,7 Almanya 84 81 3,7 Çin 81 46 76,1 İngiltere 65 58 12,1 Fransa 58 55 5,5 1.184 1.075 10,1 Yıl Toplamı Kaynak: TÜİK Tablo 11 - En Fazla Deri Ürünleri İthalatı Yapılan Ülkeler ve İthalat Miktarları (milyon dolar) İthalat Yapılan Ülke 2013 2012 % Fark İtalya 276 231 19,5 Çin 211 162 30,2 İspanya 126 124 1,6 Hindistan 94 93 1,1 Vietnam 74 58 27,6 Endonezya 48 54 -11,1 Fransa 42 40 5,0 Yunanistan 39 42 -7,1 Pakistan 34 72 -52,8 1.429 1.354 5,5 Yıl Toplamı Kaynak: TÜİK Tekstil ihracatımızda Rusya Federasyonu ve Almanya, hazırgiyim ihracatımızda Almanya ve İngiltere, deri ürünleri ihracatımızda ise Rusya Federasyonu ve İtalya en önemli ihraç pazarlarımızdır. Türkiye AB’nin Çin’den sonra en büyük hazırgiyim tedarikçisidir. Ağırlıklı olarak AB ülkelerine yönelik ihracat gerçekleştirildiği, ithalatta ise ağırlıkla Asya ülkelerinin (Çin) yer aldığı görülmektedir. Dünya konjonktürü değişmekte ve buna paralel olarak da dünya ticareti yön bulmaktadır. 1.14.Sektörlerin Maliyet Bileşenleri THD sektörlerinde çeşitli kuruluşların yapmış olduğu anketler neticesinde belirlenmiş maliyet bileşenleri incelendiğinde boya terbiye işletmeleri hariç en büyük maliyet bileşenlerinin hammaddeler (ana madde ve yardımcı maddeler) üzerinde yoğunlaştığı görülmektedir. Bunun yanında, esnek ve yoğun sektörler olarak bilinen THD sektörlerinde (boya terbiye işletmeleri hariç) personel ve işçilik giderleri ikinci büyük maliyet kalemleridir. Diğer tekstil işletmelerine kıyasla boya terbiye işletmelerindeki ilk sırada personel ve işçilik giderleri, ikinci sırada ise boyar madde ve kimyasal madde giderlerinin yer aldığı görülmektedir. Boya terbiye işletmelerinde; enerji ve amortisman giderlerinin maliyetler içindeki payı genel tekstil, hazırgiyim ve deri ürünleri sektörlerine kıyasla yüksektir. Bu işletmeler, büyük makine parkurlarına sahip olup önemli bir yatırım gerektirmektedir. 20 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Tekstil sektörüne yönelik maliyet bileşenleri Şekil-11’de yer almaktadır. Belge Başlığı Şekil 11 - Tekstil Sektöründe Yaklaşık Maliyet Bileşenleri (Genel) Kaynak: TTSİS ( 2005 yılı verileridir.) (Boya Terbiye İşletmelerine Özel) Kaynak: TTSİS ( 2005 yılı verileridir.) Emek yoğun bir sektör olan hazırgiyim sektöründe işçilik maliyeti ikinci sırada yer alırken, asıl en büyük maliyet genelde kumaş olan ana madde üzerinde yoğunlaşmaktadır (Şekil 12). 21 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Şekil 12 - Hazırgiyim Sektöründe Yaklaşık Maliyet Bileşenleri Belge Başlığı Kaynak: İTKİB( 2007 yılı verileridir.) Deri ürünleri sektöründe ise maliyetin yarıdan fazlasının işlenmiş deri olan ana maddeden oluştuğu görülmektedir (Şekil 13). Şekil 13 - Deri Ürünleri Sektöründe Yaklaşık Maliyet Bileşenleri Kaynak: İTKİB ( 2007 yılı verileridir.) 1.15. Sektörlerin 2014–2023 Projeksiyonu Dünya Ticaret Örgütü tarafından 1995 yılında kabul edilen Tekstil ve Hazırgiyim Anlaşması gereği ticaret kotalarının kaldırılması 2005 yılı başında uygulamaya geçmiş, bunun sonucu olarak uluslararası pazarlarda kıyasıya rekabetin yaşandığı yeni bir dönem başlamıştır. Bu dönem özellikle Türk Tekstil ve Hazırgiyim Sektörleri üzerinde önemli sonuçlar doğurmuştur. AB’ye fason üretim yaparak başladıkları küresel pazarda sektörler, yeni dönemde, katma değeri yüksek, yenilikçi, bilgi ve ileri teknoloji içeren ürün ve hizmet sunumları ile organizasyon ve ihracat kapasitesi yüksek sanayiler olmayı hedeflemektedir. 22 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi Devlet Planlama Teşkilatınca 2006 yılında hazırlanmış olan Dokuzuncu KalkınmaBelge PlanıBaşlığı (20072013) Tekstil, Hazırgiyim ve Konfeksiyon Alt Komisyon Raporunda DTÖ verileri analiz edilerek hazırlanmış 2013 projeksiyonunda, Türk Tekstil Sektörü için 7,6 milyar dolar, hazırgiyim sektörü için 25,2 milyar dolar ihracat öngörülmüştür. 2013 yılı tekstil ihracatımız 12,76 milyar dolarla şimdiden 2013 projeksiyonunu geçerken, hazırgiyimde gerçekleşen 14,99 milyar dolarlık ihracat henüz 2013 projeksiyonundan uzaktır. Son yıllarda ihracatın artmasına rağmen, özellikle hazırgiyim sektöründeki karlılığın düşmesi ve kalitede rekabetin giderek artışı; moda, marka ürünlere yönelik daha fazla girişime ihtiyaç olduğunu göstermektedir. 2013 yılında uygulamaya giren Onuncu Kalkınma Planı’nın (2014-2018) kapsamı; “Yüksek, istikrarlı ve kapsayıcı ekonomik büyümenin yanı sıra hukukun üstünlüğü, bilgi toplumu, uluslararası rekabet gücü, insani gelişmişlik, çevrenin korunması ve kaynakların sürdürülebilir kullanımı gibi unsurlar.” olarak açıklanmıştır. Onuncu Kalkınma Planı’nda; “Nitelikli insan, güçlü toplum”, “Yenilikçi üretim, istikrarlı yüksek büyüme”, “Yaşanabilir mekânlar, sürdürülebilir çevre”, “Kalkınma için uluslararası işbirliği” hedefleri yer almaktadır. Onuncu Kalkınma Planı’nında yer alan “İmalat Sanayiinde Dönüşüm” başlığı altında; “Tekstil, hazır giyim ve deri sektörlerinin müşteri odaklı, hız ve esnekliği ile üretici özelliklerini geliştiren, tasarım, koleksiyon ve marka yaratabilen, yenilikçi, çevreye duyarlı, pazarlama ve üretim kanallarında etkin olan bir yapıya dönüşümü desteklenecektir.” hususu ifade edilmektedir. Cumhuriyetin yüzüncü yılı olan 2023 yılı için ülkemizin toplam 500 milyar ihracat hedefi bulunmaktadır. 2023 yılında dünya tekstil ticaretinin 550 milyar dolar’a, hazırgiyim ticaretinin 740 milyar dolar’a, deri ürünleri ticaretinin ise 300 milyar dolar’a ulaşacağı öngörülmektedir. Küresel konjonktüre göre sektörler tarafından güncellenen 2023 ihracat hedefleri tekstilde 20 milyar dolar, hazırgiyimde 52 milyar dolar ve deri ürünlerinde ise 4 milyar dolar olarak belirlenmiştir. Bununla birlikte sektörlerin dünya ticareti içindeki payını koruyabilmesi için 2023 yılında tekstilde 17,5 milyar dolar, hazırgiyimde 22 milyar dolar, deri ürünlerinde 1,8 milyar dolar olmak üzere toplamda en az 41,3 milyar dolar ihracata ulaşılması gerekmektedir. Sektörlerin 2023 hedeflerini en iyi şekilde gerçekleştirebilmeleri için mevcut avantajlarının yanında Onuncu Kalkınma Planı’nın amaçları doğrultusunda kamu-özel sektör işbirliği ile çalışmalar hızla yürütülmelidir. Bu doğrultuda THD sektörlerine yönelik Türkiye Tekstil, Hazırgiyim ve Deri Ürünleri Sektörleri Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2014-2017) çalışmaları “Tekstil, hazırgiyim ve deri ürünleri sektörlerinde teknoloji ve tasarım içeren ürünlerde dünya pazarlarında lider ülke olmak” vizyonu çerçevesinde tamamlanma aşamasına gelmiştir. 23 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi 2. SEKTÖRLERİN SON ALTI AYLIK DEĞERLENDİRMESİ Belge Başlığı 2.1. Son Dönemde Sektörlere İlişkin Türkiye ve Dünyadaki Gelişmeler 2013 yılının ikinci yarısı itibarıyla ABD ve Euro Alanı ekonomilerindeki gelişmeler bu ülkelerde iktisadi faaliyetin görece daha ılımlı bir görünüm sergilediğine işaret etmektedir. Diğer yandan dolar ve avroda yılın ikinci yarısından sonra görülen artışlar ihracata dayalı THD sektörlerine olumlu yansımıştır. Özellikle ABD ile olan ticarette yılın ikinci yarısından sonra az da olsa bir artış gözlenmiştir. Dünya genelinde ekonomide yaşanan olumlu gelişmelerin sektöre yeni fırsatlar getirmesi beklenmektedir. Şekil 14 - 2013 yılı Aylık Döviz Kuru Değişimleri Kaynak: TCMB Mısır’da yaşanan iç karışıklıklar ve Ekim ayında Bangladeş’te bir tekstil fabrikasında 9 işçinin ölümüyle sonuçlanan yangın 2013 yılı 2. yarısında Avrupalı hazırgiyim ithalatçılarını Türkiye’ye yönlendirmiştir. Yine yılın ikinci ve üçüncü çeyreğinde uzak doğulu firmalar da Türkiye'de üretim yapmak için yer arama araştırmasına girmişlerdir. Tekstil ve hazırgiyim sektörünün en değerli girdilerinden pamuk üretimi tekrar düşüşe geçmiştir. Mazot ve gübre fiyatları sürekli artarken işçi bulmada güçlük çeken çiftçi alternatif bir ürün bulması halinde pamuk ekiminden vazgeçmektedir. Dolayısıyla, 2011 yılında artan ekim alanları tekrar azalmaya başlamış, bu durum üretimin düşmesine ve ithalatın artmasına sebep olmuştur. 2013 yılı ikinci yarısında pamuk fiyatlarında dünya genelinde hafif bir düşme görülse de kurların artmasıyla TL bazında artış yaşanmıştır. Rusya’nın Dünya Ticaret Örgütüne girmesiyle daha çok İstanbul Laleli’den Rusya’ya gerçekleştirilen bavul ticareti, Rusya’da bavul ticareti yolu ile alım yapan toptancı pazarların 2013 yılında hızlı bir azalma göstermesiyle düşüşe geçmiştir. Rusya’nın büyük şehirlerinde modern pazarlar artış göstermektedir. Lüks tüketim artmaya başlamıştır. Bu bakımdan Türk firmaları da stratejilerini komşu ülke Rusya’ya göre şekillendirmektedir. 2012 yılında yayımlanan son teşvik mevzuatına göre 5’inci ve 6’ncı bölgeler emek yoğun sektörler için avantaj olarak değerlendirilmektedir. 6’ncı bölgede Şanlıurfa Ticaret ve Sanayi Odası ile İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri önderliğinde Şanlıurfa İkinci Organize Sanayi Bölgesi içinde, yaklaşık 3.000 kişiye istihdam sağlaması planlanan sektörel bazda bir kümelenmeyi destekleyen Hazır Giyim Organize Sanayi Bölgesi (HOSAB) projesi hayata geçirilmiştir. 40’a yakın firma projeye başvuruda bulunmuştur. Diğer yandan yine 6’ncı bölgede yer alan Diyarbakır’da bir tekstil kent oluşturma planı mevcuttur. 24 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi 2.2. Sektörlerin Üretim Endeksi Değerlendirmesi Belge Başlığı Sektörlerin ikinci altı aylık üretim endeksleri Şekil 15’te görülmektedir. Tekstil ve deri ürünlerinde sektörlerinde geçen yılın aynı dönemine kıyasla üretim endekslerinde artış gözlenirken, hazırgiyim sektöründe dalgalı bir seyir izlendiği görülmektedir. Şekil 15 - Aylara Göre Üretim Endeksleri (2010=100) Kaynak: TÜİK 2.3. Sektörlerin Kapasite Kullanım Oranı Değerlendirmesi 2013 yılı aylık kapasite kullanım oranlarındaki değişim incelendiğinde tekstil sektöründe üretim endeksleri geçen yılın aynı dönemine kıyasla hafif bir artış, hazırgiyim sektöründe ekim ayında az bir artış, deri ürünleri sektöründe ise tamamen düşüş yaşandığı görülmektedir. Şekil 16 - Aylara Göre Kapasite Kullanım Oranı (%) Kaynak: T.C. Merkez Bankası 25 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi 2.4. Sektörlerin İhracat ve İthalat Değerlendirmesi Belge Başlığı Aylar itibariyle sektörlerin dış ticaretinde meydana gelen değişiklikler Şekil 17, Şekil 18 ve Şekil 19’da görülmektedir. 2013 yılı ikinci yarı tekstil ihracatında değer bazında, 2011 ve 2012 yılları altışar aylık periyodlarının üzerine çıkılmıştır. Tekstil ithalatında ise 2012 yılı altı aylık periyodlarında değer bazlı düşüş seyri izlenmiş olmasına rağmen 2013 yılı ikinci yarısında bir artış gözlenmiş ve 2011 ikinci periyodu ithalatına eş değer ithalat kaydedilmiştir. Şekil 17 - Aylar İtibariyle Tekstil Dış Ticareti Kaynak: TÜİK 2013 yılı ikinci yarı hazırgiyim ihracatında değer bazında, 2011 ve 2012 yılları altışar aylık periyodlarının üzerine çıkılmıştır. 2012 yılı ilk yarısında 1 milyar dolar, ikinci yarısında 1,3 milyar dolar düzeyinde hazırgiyim ithalatı gerçekleştirilirken, 2013 yılı ilk yarısında 1,2 milyar dolar, ikinci yarıda 1,7 milyar dolar hazırgiyim ithalatı gerçekleştirilmiştir. Şekil 18 - Aylar İtibariyle Hazırgiyim Dış Ticareti Kaynak: TÜİK 26 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi 2012 yılı ilk yarısında 487 milyon dolar, ikinci yarısında 588 milyon dolar, 2013 yılıBelge ilk yarısında Başlığı 537 milyon dolar ve ikinci yarısında 647 milyon dolar deri ürünleri (gerçek deri) ihracatı gerçekleştirilmiştir. Yine 2012 yılı ilk yarısında 682 milyon dolar, ikinci yarısında 672 milyon dolar, 2013 yılı ilk yarısında 707 milyon dolar ve ikinci yarısında 722 milyon dolar deri ürünleri ithalatı gerçekleşmiştir. Şekil 19 - Aylar İtibariyle Deri Ürünleri Dış Ticareti Kaynak: TÜİK 2.5.Sektörlerin Ciro Endeksi Değerlendirmesi İhracata dayalı üretim yapan sektörlerde ihracatla da bağlantılı olarak geçen yıla kıyasla cirolarda artış görülmektedir. Şekil 20 - Aylar itibariyle Ciro Endeksi (2010=100) Kaynak: TÜİK 27 Sektörel Raporlar ve Analizler Serisi KAYNAKÇA Belge Başlığı 2023 Türkiye İhracat Stratejisinin Sektörel Kırılımı Projesi Tekstil-Konfeksiyon-Deri-HalıLiderlik Çalıştay Notları-Türkiye İhracatçılar Meclisi (2009 yılı) Onuncu Kalkınma Planı (2014-2018) Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007-2013) Tekstil Hazırgiyim ve Konfeksiyon Alt Komisyon Raporu Dünya Ticaret Örgütü 2012 Yıllık Raporu İstanbul Tekstil Konfeksiyon İhracatçılar Birliği İTKİB Yeni Rekabet Ortamında Türk Tekstil ve Hazırgiyim Sektörü Raporu,2007 Uluslararası Ticaret Merkezi, Ticaret Haritası Veri Tabanı (International Trade Center, Trademap) Türkiye İstatistik Kurumu Veri Tabanı Ekonomi Bakanlığı, İthalatın Değerlendirilmesi Sunumu, 14 Şubat 2012 İstanbul SGK İstatistik Yıllıkları , İşyeri ve Sigortalılara Ait İstatistikler Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Reel Sektör Verileri Kapasite Kullanım Oranı Raporları Türkiye Tekstil Sanayii İşverenleri Sendikası, Tekstil İşveren Dergisi Veri Tabanı Dünya Bankası Veri Tabanı http://data.worldbank.org/topic/science-and-technology Vikipedi Özgür Ansiklopedi http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_research_and_development_spend ing OECD İstatistik Veri Tabanı http://www.oecd-ilibrary.org/science-andtechnology/data/oecd-science-technology-and-r-d-statistics/r-d-expenditure-bysector-of-performance-and-type-of-r-d_data-00193en;jsessionid=23qpn8nvpa42d.delta?isPartOf=/content/datacollection/strd-data-en 28
