Olgu Sunumu - Klinik Psikofarmakoloji Bülteni

Olgu Sunumu/Case Report
Atipik antipsikotiklerin kad›n fertilitesi ve gebelik üzerine etkileri: Olgu sunumu
Atipik Antipsikotiklerin Kad›n Fertilitesi ve Gebelik Üzerine
Etkileri: Olgu Sunumu
A. Ender Alt›ntoprak1, Ayfle Erol2, Güldane Koturo¤lu3, Ali Saffet Gönül4
ÖZET:
ABSTRACT:
Atipik antipsikotiklerin kad›n fertilitesi ve gebelik üzerine
etkileri: Olgu sunumu
The effects of atypical antipsychotics on woman’s fertility
and pregnancy: Case report
Klinik çal›flmalar atipik antipsikotiklerin klasik antipsikotiklere göre
prolaktin düzeylerinde doza ba¤›ml› art›fl gibi yan etkilerinin insidans›n›n daha düflük oldu¤unu bildirmektedir. Olanzapinin daha az
ekstrapiramidal hareket bozuklu¤una, hiperprolaktinemiye ve seksüel disfonksiyona yol açt›¤› gösterilmifltir. Klinisyenler gebe olan ve ayn› zamanda mental bir hastal›¤› bulunan kad›nlarla çal›fl›rken zor durumlarla karfl› karfl›ya kal›rlar. Tedavi edilmeyen bir psikotik ata¤›n sonuçlar›n›n a¤›r olabilece¤i ve annenin intihar›na ya da bebe¤ini öldürmesine neden olabilece¤i iyi bilinmektedir. Bu nedenle klinisyenlerin
annelere psikiyatrik hastal›k tedavi edilmezse, kendilerinde ve bebeklerinde ortaya ç›kacak potansiyel risklerle ilaç kullan›m›na ba¤l› fetal
ve neonatal riskleri de¤erlendirmeleri konusunda yard›m etmeleri gerekmektedir. Elde klasik antipsikotikler ve gebelik ile ilgili veriler bulunmas›na ra¤men atipik antipsikotik kullanan kad›nlarda gebelik ile ilgili raporlar yetersizdir. Prenatal dönemde atipik antipsikotiklere maruziyetin sonuçlar›n›n anlafl›lmas› tedavi seçiminde yarar sa¤layacakt›r.
Afla¤›da olanzapin kullan›rken gebe kalan ve gebeli¤i s›ras›nda ilaç
kullanmay› sürdüren bir anne ve bebe¤i sunulmaktad›r.
Clinical reports indicate that atypical antipsychotics are associated
with a lower incidence of adverse events such as dose-related
increases in prolactin concentrations than conventional
antipsychotics. It has been shown that olanzapine causes less
extrapyramidal movement disorder, hyperprolactinemia and sexual
disfunction. Clinicians are confronted with challenging situations
when working with women who are pregnant and have a co-existing
mental illness. It is well known that potential consequences of an
untreated psychotic episode may be severe and may lead to the
mother attempting suicide and/or infanticide. For these reasons,
clinicians need to help mothers weigh both fetal and neonatal risks of
exposure to drugs against the potential risk they and their infant may
incur if the psychiatric illness is not treated. Although data regarding
conventional antipsychotics and pregnancy are available, reports
about the course of pregnancy in women treated with atypical agents
are insufficient. Understanding the risk of prenatal antipsychotic
exposure can be of benefit in selecting therapies. Here we present a
woman who was treated with olanzapine before and during her
pregnancy and her baby.
Anahtar sözcükler: gebelik, atipik antipsikotikler, teratojenite,
olanzapin
Key words: pregnancy, atypical antipsychotics, teratogenity,
olanzapine
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2005;15:182-186
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni 2005;15:182-186
G‹R‹fi
A
septörlerinden daha fazla D1, D4 ve 5HT2 reseptörlerine afinite göstermektedirler, bu farmakolojik farkl›l›k yan etki
riskini önemli oranda azaltmaktad›r (15).
Ergenli¤in son dönemi ve erken yetiflkinlik dönemindeki üreme ça¤› kad›nlar›n %1 ile %2’sinde flizofrenik bozukluk ve psikotik bulgular›n ortaya
ç›kt›¤› psikiyatrik sendromlar izlenmektedir (6). Tedavide kullan›lan klasik antipsikotiklerin serum prolaktin düzeylerini artt›rmalar› sonucu kad›nlarda ovulasyonda gecikme, amenoreye kadar
varan menstruasyon bozukluklar› ve
galaktore ortaya ç›kabilmektedir (7).
Kabul tarihi / Date of acceptance:
26 A¤ustos 2005 / August 26, 2005
ntipsikotik ilaçlar, baflta flizofreni olmak üzere psikozlar›n tedavisinde yayg›n olarak kullan›lmaktad›r. Klasik antipsikotikler etkilerini mesolimbik dopamin sisteminde
postsinaptik D2 reseptör blokaj› yaparak gösterirler (1). Ancak nigrostriatal
dopamin sistemindeki reseptörleri bloke etmeleri parkinson sendromu ve di¤er istenmeyen nörolojik etkilere, tuberoinfundibular dopaminerjik sistemin
blokaj› ise serum prolaktin seviyelerinin
artmas›na ve seksüel yan etkilere yol
açar. Oysa, atipik antipsikotikler D2 re-
182
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 15, Say›: 4, 2005 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 15, N.: 4, 2005 - www.psikofarmakoloji.org
Uzm. Dr., 4Doç. Dr., Ege Üniversitesi T›p
Fakültesi Psikiyatri AD, ‹zmir-Turkey
Yrd. Doç. Dr., Ege Üniversitesi T›p Fakültesi
Farmakoloji AD, ‹zmir-Turkey
3
Uzm. Dr., Ege Üniversitesi T›p Fakültesi Çocuk
Sa¤l›¤› ve Hastal›klar› AD, ‹zmir-Turkey
1
2
Yaz›flma Adresi / Address reprint requests to:
Uzm. Dr. A. Ender Alt›ntoprak ,
Ege Üniversitesi T›p Fakültesi Psikiyatri AD,
‹zmir-Turkey
Telefon / Phone: +90-232-388-0006
Faks / Fax: +90-232-343-0305
Elektronik posta adresi / E-mail address:
enderaltintoprak@hotmail.com,
endera@med.ege.edu.tr
A. E. Alt›ntoprak, A. Erol, G. Koturo¤lu, A. S. Gönül
Atipik nöroleptiklerin klasik nöroleptiklere göre serum
prolaktin düzeylerini daha az artt›rd›klar› ve do¤urganl›¤› daha az etkiledikleri bilinmektedir. Bu farmakolojik
üstünlük bir çok klinisyenin kad›n hastalar›na atipik
antipsikotik ilaçlar› önermelerinin nedenlerinden biridir. Klasik antipsikotik kullan›m›ndan atipik antipsikotiklere geçen kad›nlarda daha önce artm›fl olan prolaktin seviyesinin normal de¤erlere dönmesi sonucu daha
kolay gebelik geliflmektedir (8). Ancak, psikotik bozuklu¤u bulunan do¤urgan ça¤daki bu hasta grubunun etkin do¤um kontrol yöntemleri uygulayamad›klar› da
göz önünde bulundurulmal›d›r. Dolay›s›yla, bu grup kad›nlar›n baz›lar›nda psikotrop ilaç kullan›yorken gebelik geliflmekte, hatta baz›lar› gebelikleri boyunca antipsikotik kullanmak zorunda kalmaktad›r (9,10).
Psikotik bulgular› nedeniyle hem kendine hem de
bebe¤ine zarar verme olas›l›¤› yüksek gebe bir hastayla karfl› karfl›ya kal›nd›¤›nda, teratojenite riskine ra¤men tedavi için karar vermek ve yarar/risk de¤erlendirmesi yapmak gerekir. Literatürde klasik antipsikotiklerin gebelikte kullan›m› ile ilgili daha fazla bilgi yer
almakla birlikte son y›llarda yayg›n kullan›lan atipik
antipsikotik ilaçlar›n gebelikte kullan›m› ve teratojenitesi ile ilgili az say›da veri bulunmaktad›r (11). Bu grubun temsilcileri aras›nda klozapin, olanzapin, ketiapin,
risperidon, ziprasidon, aripiprazol yer almaktad›r (12).
Klinik çal›flmalarda olanzapinin negatif semptomlar›
düzeltti¤i; daha az ekstrapiramidal hareket bozuklu¤una, hiperprolaktinemiye ve seksüel disfonksiyona yol
açt›¤› bildirilmifltir (7).
Afla¤›da olanzapin kullan›rken gebe kalan ve gebeli¤inin ilk yedi ay› boyunca ilaç kullanmay› sürdüren bir
anne ve bebe¤i sunulmaktad›r. Hastan›n ve bebe¤in
bulgular›n›n yay›nlanmas› ile ilgili onay, eflinden al›nm›flt›r.
malar› geliflince dan›flt›klar› jinekolog taraf›ndan tedaviye siproteron asetat/etinil estradiol kombinasyonu
eklenmifl. Ancak psikotik yak›nmalar›n›n devam etmesi üzerine bir eczanede “kalfa” olarak çal›flan efli, tüm
tedavileri kesip hastaya a¤r› kesici ilaç oldu¤unu söyleyerek günde 5-10 mg olanzapin vermeye bafllam›fl.
Hastada 6 ay sonra spontan bir gebelik geliflmifl. Gebeli¤inin ilk yedi ay› boyunca her iki-üç günde bir olanzapin kullanmay› sürdürmüfl. Gebeli¤i boyunca düzenli
obstetrik bak›lar› ve ultrasonografik incelemeleri yap›lm›fl. Gebeli¤inin ilerleyen dönemlerinde gestasyonel
diabet saptanm›fl. Gebeli¤in bafllang›c›nda 90 kg olan
B, tüm gebeli¤i boyunca 23 kg alm›fl.
Hasta ve efliyle, bebe¤i izleyen pediatri ekibinin iste¤i üzerine görüflüldü. Geçmifle dönük ayr›nt›l› anamnez al›nd›. Gebeli¤i boyunca ve postpartum dönemde
psikotik bulgular›n›n tamamen silinmedi¤i, ancak kendisine veya fetüse zarar verebilecek fliddette psikiyatrik bir problem yaflamad›¤› saptand›.
Do¤umunda bir pediyatri ekibi taraf›ndan izlenen
bebek, miyad›nda sezeryan ile do¤mufl. Do¤um kilosu
4300 gr (75-80 persantil), boyu 51 cm (50-75 persantil),
bafl çevresi 35 cm (50-75 persantil); kalp at›m h›z›
142/dk, bir dakikadaki solunum say›s›n›n 40, apgar
skoru birinci dakikada 8/10, onuncu dakikada 10/10
olarak saptanm›fl. Tüm sistem bak›lar› ile motor ve
mental geliflimi normal olarak de¤erlendirilen bebe¤in
anne sütü yerine mama ile beslenmesi önerilmifl.
Babas› taraf›ndan düzenli kontrollere getirilen bebek en son 22 ayl›kken de¤erlendirildi. Yafl›na uygun
geliflimi takip etti¤i, fizik muayenesinin, kan biyokimyas›n›n, tiroid fonksiyonlar›n›n normal oldu¤u saptand›.
Olas› teratojenik etkileri de¤erlendirmek için çektirilen
uzun kemik ve lumbosakral vertebra grafileri ile abdominal ultrasonografi ve kranial tomografisinde de herhangi bir patoloji saptanmad›.
OLGU
TARTIfiMA
B, 28 yafl›nda, evli kad›n hasta. 13 yafl›nda paranoid flizofrenik bozukluk bulgular› bafllam›fl. Düzenli bir
tedavi almam›fl; ancak alt› y›l önce hastan›n perseküsyon sanr›lar›n›n ve halüsinasyonlar›n›n yo¤unlaflmas›
üzerine kocas› taraf›ndan bir psikiyatri klini¤ine götürülmüfl; çeflitli klasik antipsikotiklerle tedavi edilmeye
çal›fl›lm›fl. Yaklafl›k iki y›l sonra, hastan›n prolaktin seviyelerinde ciddi bir art›fl, hirsutizm ve infertilite yak›n-
Tedavide kullan›lan klasik antipsikotiklerin neden
oldu¤u prolaktin art›fl› önemsenmesi gereken bir sorundur. 1970’lerden beri antipsikotiklerin prolaktin seviyeleri üzerindeki etkileri araflt›r›lmaktad›r. Sa¤l›kl›
kontrollerle flizofreni tan›s› alan hastalar›n bazal prolaktin seviyelerinin benzer oldu¤u bulunmufltur. Yap›lan çal›flmalarda fenotiyazinler, butirofenon ve halope-
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 15, Say›: 4, 2005 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 15, N.: 4, 2005 - www.psikofarmakoloji.org
183
Atipik antipsikotiklerin kad›n fertilitesi ve gebelik üzerine etkileri: Olgu sunumu
ridolün hem kad›nlarda hem de erkeklerde prolaktin
düzeylerini artt›rd›¤› gözlenmifltir (13).
Tuberoinfindibuler sistemdeki D2 blokaj› hiperprolaktinemiye neden olur. Bunun bir sonucu olarak hastalarda seksüel disfonksiyon, kilo art›fl›, galaktore, memelerde dolgunluk, adet düzensizlikleri hatta amenore izlenebilir. Bu de¤ifliklikler fertiliteyi olumsuz yönde
etkilemektedir. Hiperprolaktineminin östrojen replasman tedavisi almayan postmenapozal kad›nlarda kemik deminerilizasyonunu h›zland›rd›¤›na da dikkat çekilmektedir (14,15).
Serotonin ve dopaminin aras›nda prolaktin sal›n›m›
üzerine iki yönlü ve antagonistik bir iliflki mevcuttur.
Dopamin, D2 reseptörlerini uyararak prolaktin sal›n›m›n› inhibe etmektedir. Oysa serotonin 5-HT2A reseptörleri üzerinden prolaktin sal›n›m›n› uyarmaktad›r. Bu
nedenle, klasik antipsikotikler D2 blokaj› yaparak prolaktin sal›n›m› üzerindeki azalt›c› etkinin ortadan kalkmas›na ve prolaktin düzeylerinin artmas›na neden
olurlar. Atipik antipsikotikler ise temel olarak serotonin
sistemi üzerinden etki göstererek 5-HT2A blokaj› ile
prolaktin sal›n›m›n› inhibe ederler (14).
Atipik antipsikotiklerin serum prolaktin düzeyleri
üzerindeki etkileri birbirlerinden farkl›d›r. Olanzapin,
ketiapin ve ziprasidonun serum prolaktin seviyelerinde
minimal etkileri oldu¤u, hatta prolaktin seviyesini düflürdükleri bildirilmektedir. Klozapin ile yap›lan çal›flmalarda serum prolaktin düzeylerinde %80’e varan
düflüfller saptanm›flt›r. Aripiprazolun terapötik dozlarda
prolaktin düzeylerinde düflmeye neden oldu¤u gözlenmifltir. Risperidon ise serum prolaktin düzeylerinde art›fla neden olmaktad›r (13).
Olanzapinle yap›lan karfl›laflt›rmal› çal›flmalarda,
klasik antipsikotikler ve risperidondan daha düflük serum prolaktin art›fl›na neden oldu¤u (16) ve fertilizasyon potansiyelini azaltmad›¤› bildirilmektedir. Bu durum istenen bir gebelik flans›n› artt›rmaktad›r (17). Di¤er yandan atipik antipsikotiklerin kilo al›m›, hiperglisemi ve hiperlipidemi oluflturduklar›na iliflkin birçok
bildiri ve çal›flma bulunmaktad›r (18,19). Gebeli¤in fizyolojik gidiflinde bu parametrelerde de¤ifliklikler oluflabildi¤i göz önüne al›n›nca, gebelikte atipik antipsikotik
kullan›ld›¤›nda özellikle kilo art›fl› ve diyabet aç›s›ndan
annenin yak›ndan takip edilmesi gerekir. Çünkü ya¤
dokusunun artmas› fetüste nöral tüp defekti oluflma
riskini artt›rmaktad›r. Bu riskin folat kullan›m› ile azal-
184
t›labilece¤i bildirilmektedir (20).
T›bbi olarak gebelikte hiç bir ilac›n kullan›lmas›
önerilmez. Ancak anne sa¤l›¤›n›n düzeltilmemesi anneye zarar verdi¤i kadar fetüsa da zarar verebilmektedir. Gebelik nedeniyle tedavisi kesilen annenin semptomlar›n›n alevlenmesi, psikotik bulgular nedeniyle
beslenmesinin bozulmas›, sigara, alkol ya da bebe¤e
zarar verebilecek herhangi bir madde kullanmas›, kendisinin ve hatta bebe¤in yaflam›n› tehdit edecek riskli
davran›fllarda bulunmas› en az ilaç kullanmas› kadar
zarar verici olabilir. Gebe bir hastay› antipsikotiklerle
tedavi etme karar› verildi¤inde kullan›lacak antipsikoti¤in olas› teratojenik etkileri üzerinde düflünülmesi
gereken bir konudur.
Etik nedenlerden dolay›, teratojenik etkileri de¤erlendirmek üzere insanlar üzerinde çal›flma yap›lamayaca¤› için elimizdeki bilgi birikimi hayvan çal›flmalar›
ve olgu bildirimlerine dayanmaktad›r. Hayvan çal›flmalar›, ilk trimesterde tek doz haloperidole maruz kalan
fetüslerde bile eksensefali, kranioflizis, mikroftalmi,
anoftalmi, yetersiz vücut geliflimi ve düflük do¤um
a¤›rl›¤› geliflti¤ini göstermektedir (21,22). Farelerle yap›lan çal›flmalarda, gebeliklerinin alt› ve onbeflinci günleri aras› 1mg/kg günlük dozda flufenazine maruz b›rak›lan farelerin fetüslerinde serebral ventriküllerin geniflledi¤i gözlenmifltir (23). Bu çal›flmalar, kullan›lan ilac›n
yap›s›ndaki piperazin halkas›n›n teratojenik etkiden
sorumlu olabilece¤ine dikkat çekmektedir (24).
Retrospektif çal›flmalar gebeli¤in ilk 6-12 haftas›
boyunca kullan›lan fenotiyazinlerin ve ilk trimesterde
kullan›lan haloperidolün insanlarda teratojenik etkileri
oldu¤unu bildirmektedir (25,26). Di¤er yandan, ço¤u
psikotrop ilac›n gebelikte güvenle kullan›labilece¤ini
bildiren retrospektif çal›flmalara rastlan›r (27). 19851992 y›llar› aras›nda yap›lan bir çal›flmada izlenen
229101 gebeli¤in 56’s›nda fetüslerin birinci trimesterde
haloperidole maruz kald›¤› tespit edilmifltir. Bu bebeklerden 3’ünde majör do¤um defektine rastlanmakla
birlikte söz konusu anomaliler haloperidol kullan›m› ile
iliflkilendirilememifltir (28).
Gebelikte atipik antipsikotik kullan›m› ile ilgili gözden geçirme çal›flmalar›nda olanzapin ve klozapinin teratojenite riskini artt›rmad›klar›; ancak ketiapin, risperidon aripiprazol ve ziprasidon ile ilgili kan›tlar›n s›n›rl›
oldu¤u bildirilmektedir (29).
Olanzapin son y›llarda flizofrenide, bipolar bozuk-
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 15, Say›: 4, 2005 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 15, N.: 4, 2005 - www.psikofarmakoloji.org
A. E. Alt›ntoprak, A. Erol, G. Koturo¤lu, A. S. Gönül
lukta, mani ve flizofrenideki ajitasyonlarda, madde kötüye kullan›m›nda oldukça yayg›n olarak kullan›lmaktad›r. Bu nedenle, do¤urgan yafl grubundaki psikiyatrik
tedavi alan kad›n hastalar›n olanzapin kullan›m›na maruz kalma olas›l›¤›n›n artaca¤› söylenebilir. Gebe kalmay› planlayan ya da gebe olan kad›nlarda olanzapin
kullan›lacaksa hastaya hekim taraf›ndan ilac›n gebelik
ve fetüs üzerindeki potansiyel riskleri bildirilmelidir.
Literatürde gebeli¤inin ilk trimesterinden itibaren
gebeli¤i boyunca olanzapin kullanan ve sa¤l›kl› bebek
do¤uran olgu bildirimleri mevcuttur (30-35). Gebeli¤inde olanzapin kullanan 37 olgunun incelendi¤i bir çal›flmada, 14 gebeli¤in terapötik abortusla, 3 gebeli¤in
spontan düflükle sonland›¤›; ancak bu bebeklerin hiç
birinde fetal anomali saptanmad›¤› bildirilmektedir.
Geri kalan 20 gebenin %5’inin erken do¤um yapt›¤›,
%5’inin prematür bebek do¤urduklar›; ancak bu bebeklerin hiç birinde herhangi bir malformasyon bulunmad›¤› bildirilmektedir (36).
SONUÇ
Sunulan olgunun klasik antipsikotiklerden atipik
antipsikotik kullan›m›na geçtikten sonra gebe kalmas›
klasik antipsikotiklerin prolaktin sal›n›m›n› artt›r›c›
özelliklerine yeniden dikkat çekmektedir. Atipik antipsikotikler aras›nda risperidon d›fl›nda kalanlar›n prolaktin sal›n›m›nda minimal de¤iflikliklere neden olduklar›
ve fertiliteyi olumsuz etkilemedikleri bildirilmektedir.
Bu nedenle do¤urgan ça¤daki kad›nlar›n atipik antipsikotik kullan›m› ile gebe kalma flanslar› artmaktad›r.
Hekimlerin kad›n hastalar›n› bu aç›dan bilgilendirmeleri ve etkin bir kontrasepsiyon yöntemi kullanmalar›
için uyarmalar› gerekir.
Geleneksel olarak ilaç tedavisi teratojenite olas›l›¤›
nedeniyle gebelikte tercih edilmez. Ancak baz› durumlarda ilaç kullanmaman›n riski teratojenite riskinden
çok daha yüksek olabilir. Bu nedenle gebelikte ilaç kullan›m› gereken durumlarda yarar/risk de¤erlendirmesinin oldukça dikkatli yap›lmas› gerekir.
Olgumuzun gebelik öncesi ve gebeli¤i boyunca
olanzapin kullanmas› ve sa¤l›kl› bir bebek dünyaya getirmesi, bebe¤in iki y›ll›k izleminde de herhangi bir nörolojik ve fiziksel anomali saptanmam›fl olmas› olanzapinin teratojenik etkileri olmad›¤›na dair bilgileri desteklemektedir. Di¤er yandan, hastan›n gebeli¤i boyunca önerilenden fazla kilo alm›fl olmas› ve gestasyonel
diyabet bulgular›n›n saptanmas› atipik antipsikotiklerin metabolik etkilerine dikkat edilmesi gerekti¤ini düflündürmektedir.
Kaynaklar:
1.
Hollister LE. Treatment of pshchiatric disorders. In Clinical
Pharmacology, Basic Principles in Therapeutics, Carruthers SG,
Hoffman BB, Melmon KL, Nierenberg DW (editors). 4th ed., New
York: McGraw-Hill 2000: 489-528
2. Markowitz JS, Brown CS, Moore TR. Atypical antipsychotics. Part I:
pharmacology, pharmacokinetics, and efficacy. Ann
Pharmacother 1999; 33: 73–85
3. Guille C, Sachs GS, Ghaemi SN. A naturalistic comparison of
clozapine, risperidone, and olanzapine in the treatment of bipolar
disorder. J Clin Psychiatry 2000; 61: 638–642
4. Conley RR, Mahmoud R. A randomized double-blind study of
risperidone and olanzapine in the treatment of schizophrenia or
schizoaffective disorder. Am J Psychiatry 2001; 158: 765–774
5. Narendran R, Young CM, Valenti AM, Pristach CA, Pato MT, Grace
JJ. Olanzapine therapy in treatment-resistant psychotic mood
disorders: a long-term follow-up study. J Clin Psychiatry 2001; 62:
509-516
6. Altshuler LL, Szuba MP. Course of psychiatric disorders in
pregnancy: dilemmas in pharmacologic management. Neurol
Clin 1994; 12: 613-635
7.
Kayaalp SO. Nöroleptik ilaçlar. Rasyonel Tedavi Yönünden T›bbi
Farmakoloji. 10. Bask›, Ankara: Hacettepe Tafl, 2002: 934-954
8. Goldberg HL. Psychotropic drugs in pregnancy and lactation. Int J
Psychiatry Med 1994; 24: 129-149
9. Sophocles AM, Brozovich EM. Birth control failure among patients
with unwanted pregnancies. J Fam Pract 1986; 22: 45-48
10. Miller LJ. Sexuality, reproduction, and family planning in women
with schizophrenia. Schizophr Bull 1997; 23 :623-635
11. Craig M, Abel K. Prescribing for psychiatric disorders in pregnancy
and lactation. Best Pract Res Clin Obstet Gynaecol 2001; 15: 10131030
12. Sweetman SC, Blake PS, McGlashan JM, Parsons AV (editors).
Anxiolytic Sedatives Hypnotics and Antipsychotics. In Martindale:
The Extra Pharmacopoeia. 33th ed., London: Pharmaceutical
Press, 2002: 649-714
13. Goodnick PJ, Rodriguez L, Santana O. Antipsychotics: impact on
prolactin levels. Expert Opin Pharmacother 2002; 3: 1381-1391
14. Stahl MS. Antipsychotic agents. In Essential psychopharmacology.
2nd ed., Cambridge: Cambridge University Press, 2000: 401-458
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 15, Say›: 4, 2005 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 15, N.: 4, 2005 - www.psikofarmakoloji.org
185
Atipik antipsikotiklerin kad›n fertilitesi ve gebelik üzerine etkileri: Olgu sunumu
15. Meaney AM, O'Keane V. Prolactin and schizophrenia: clinical
consequences of hyperprolactinaemia. Life Sci 2002; 71: 979-992
26. Miller LJ. Sexuality, reproduction, and family planning in women
with schizophrenia. Schizophr Bull 1997;23:623-635
16. Crawford AM, Beasley CM Jr, Tollefson GD. The acute and longterm effect of olanzapine compared with placebo and haloperidol
on serum prolactin concentrations. Schizophr Res 1997; 26: 41-54
27. Goldberg HL. 1994. Psychotropic drugs in pregnancy and
lactation. Int J Psychiatry Med. 24:129-147
17. Tolis G, Friesen HG. Prolactin and human reproduction. Can Med
Assoc J 1976; 115: 709-711
18. Jones B, Basson BR, Walker DJ, Crawford AM, Kinon BJ. Weight
change and atypical antipsychotic treatment in patients with
schizophrenia. J Clin Psychiatry 2001; 62 (suppl 2): S41-S44
19. Lindenmayer JP, Nathan AM, Smith RC. Hyperglycemia associated
with the use of atypical antipsychotics. J Clin Psychiatry 2001; 62
(suppl 23): 30-38
20. Koren G. Maternal obesity and risk of neural tube defects. Can
Fam Physician. 2001; 47: 1385-1387
21. Gill TS, Guram MS, Geber WF. Haloperidol teratogenicity in the fetal
hamster. Dev Pharmacol Ther 1982; 4: 1-5
22. Jurand A, Martin LV. Teratogenic potential of two neurotropic
drugs, haloperidol and dextromoramide, tested on mouse
embryos. Teratology 1990; 42: 45-54
28. Briggs GG, Freeman RK, Yaffe SJ (editors). Haloperidol. In Drugs in
pregnancy and lactation. 5th ed., Philadelphia: Lippincot-Williams
& Wilkins, 1998: 498
29. Gentile S. Clinical utilization of atypical antipsychotics in pregnancy
and lactation. Ann Pharmacother. 2004; 38: 1265-1271
30. Dickson RA, Dawson DT. Olanzapine and pregnancy [letter]. Can J
Psychiatry 1998; 43: 196-197
31. Kirchheiner J, Berghofer A, Bolk-Weischedel D. Healthy outcome
under olanzapine treatment in a pregnant woman.
Pharmacopsychiatry 2000; 33: 78-80
32. Mendhekar DN, War L, Sharma JB, Jiloha RC. Olanzapine and
pregnancy. Pharmacopsychiatry 2002; 35: 122-123
33. Friedman SH, Rosenthal MB. Treatment of perinatal delusional
disorder: a case report. Int J Psychiatry Med 2003; 33: 391-394
34. Littrell KH, Johnson CG, Peabody CD, Hilligoss N. Antipsychotics
during pregnancy. Am J Psychiatry 2000; 157: 1342
23. Abdel-Hamid HA, Abdel-Rahman MS, Abdel-Rahman SA.
Teratogenic effect of diphenylhydantoin and/or fluphenazine in
mice. J Appl Toxicol 1996; 16: 221-225
35. Neumann NU, Frasch K. Olanzapine and pregnancy. 2 case
reports. Nervenarzt 2001; 72: 876-878
24. Druga A, Nyitray M, Szaszovszky E. Experimental teratogenicity of
structurally similar compounds with or without piperazine-ring: a
preliminary report. Pol J Pharmacol Pharm 1980; 32: 199-204
36. Goldstein DJ, Corbin LA, Fung MC. Olanzapine-exposed
pregnancies and lactation: early experience. J Clin
Psychopharmacol 2000; 20: 399-403
25. Sophocles AM, Brozovich EM. Birth control failure among patients
with unwanted pregnancies. J Fam Pract 1986;22:45-48
186
Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, Cilt: 15, Say›: 4, 2005 / Bulletin of Clinical Psychopharmacology, Vol: 15, N.: 4, 2005 - www.psikofarmakoloji.org