Mizanpaj 1 - ada grup gümrük müşavirliği
advertisement
Makale Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği Beklenen Hedefe Ulaştı Asım USANMAZ Maliye teşkilatı güçlü bir mali müşavirlik ve yeminli mali müşavirlik sistemi ile nasıl daha da güçlenmiş ise güçlü, çağdaş ve saygın bir gümrük teşkilatı da; ekonomik ve sosyal statü açısından saygın, kamu kurumu niteliğinde meslek örgütüne sahip, yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliğini’nde katkısıyla güçlenen bir gümrük müşavirliği mesleği ile var olacaktır. Günümüzde giderek “gelir toplayan kamu kuruluşu” konumunu terk edip, “ülke güvenliğini, çevreyi ve kamu sağlığını koruyan kamu kuruluşu” konumuna dönüşmekte olan gümrük idareleri, önceden yaptığı risk analizleri ile belirlenen “risk profilleri”ne uygun bir kontrol mekanizması oluşturmaktadır. Bu yeni oluşum bağlamında gelişmiş ülkelerdeki gümrük idareleri bazı yetkilerini “Yetkilendirilmiş Yükümlü” olarak kabul edilen kişi ve kurumlar eliyle yerine getirmeye yönelik düzenlemeleri uygulamaya koymaya başlamıştır. Avrupa Birliği ortak gümrük mevzuatında “Authorized Operator” olarak tanımlanan “Yetkilendirilmiş Operatör” düzenlemesi sadece ithalat ve ihracat yapan ticaret erbabının değil, gümrük müşaviri, taşıyıcı, acente, antrepo işletmecisi gibi diğer lojistik sektör temsilcilerinin de “basitleştirilmiş usul” uygulamalarından yararlanması esasına dayanmaktadır. Bu yeni uygulama ile gümrük idareleri bazı yetkilerini “Yetkilendirilmiş Operatör”lere devrederek, kendi asli görevlerini daha etkin yapabilme olanağına kavuşmayı hedeflemektedir. Avrupa Birliğine tam üyelik yolunda çaba harcayan ülkemiz 5911 sayılı Gümrük Kanunu ile Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun ile “Yetkilendirilmiş Yükümlü” düzenlemesini ulusal gümrük mevzuatına yansıtma noktasında önemli bir adım atmıştır. Gümrük Birliğinin kurulduğu 1996 yılında 67 Milyar Dolar civarında olan dış ticaret hacminin günümüzde 350 Milyar Dolara yaklaştığı; artan bu dış ticaret hacminin doğal sonucu olarak gümrük işlemlerinin de arttığı; ancak gümrük personeli sayısının artmadığı, aksine azaldığı dış ticaret ve ekonomi çevrelerince yakınen bilinmektedir. Gümrük işlemlerinin yürütülmesinde ve dış ticaret işlemlerinin uluslararası rekabete ayak uyduracak bir şekilde güvenli ve hızlı bir şekilde gerçekleştirilmesinde Gümrük İdarelerinin en önemli paydaş ve yardımcısının özel sektör ile kamu arasında köprü vazifesi gören gümrük müşavirleri olduğu bilinen bir gerçektir. Gümrük Müsteşarlığı son yıllarda dış ticarette yaşanan bu baş döndürücü hızlı artışın gümrük idarelerinde herhangi bir şekilde sekteye uğramaması, ülke ekonomisinin motor gücü olan dış ticaretin gümrük işlemleri boyutunun hızlı, güvenli, etkin ve sağlıklı bir şekilde gerçekleştirilmesi amacıyla bir takım adımlar atmış; yeni bazı düzenlemeler yapmıştır. Bu düzenlemelerin en önemlilerinden biri de gümrük ve dış ticaret işlerine hız ve etkinlik kazandıracak nitelikteki “Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği” sistemidir. Bu yazımızda 19 Ocak 2008 tarihli 26761 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan (60) Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği (Gümrük İşlemleri) ve 29.05.2008 tarihli 26890 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan (1) Seri No.lu Gümrük Genel Tebliği (Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirleri) ile düzenlenen ve 01 Ekim 2008 tarihinden bu yana yaklaşık 1,5 yıldır uygulanmakta olan Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği sisteminin hedeflenen amaca ulaşıp ulaşmadığını saptamak ve sistemin geliştirilmesi noktasında gerek Gümrük Müsteşarlığı gerekse sistemin uygulayıcıları olan yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri tarafından atılması gereken yeni adımlar ve dikkat edilmesi gereken noktalar ele alınacaktır. Son yıllarda hızla artan dış ticaret hacmine paralel olarak gelişen gümrük işlemleri karşısında yeterli sayıda personele sahip Gümrük Müşavirleri Dergisi Mayıs 2010 15 Makale olmayan Gümrük Müsteşarlığı 4458 sayılı Gümrük Kanunu'nun 10 ncu maddesindeki yetkiye istinaden gümrük mevzuatının doğru uygulanmasını sağlamak amacıyla; eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına ilişkin bir kısım tespit işlemlerinin yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri eliyle yürütülmesi yönünde uygulamaya konulan Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği düzenlemesinin hedeflenen amaca ulaşılıp ulaşılmadığını saptamak için; 1,5 yıl gibi kısa sayılacak uygulama süresi içerisinde kamu ve özel sektöre yaptığı katkılara bakmak gerekmektedir. Uygulamanın ülke dış ticaretine ve gümrük işlemlerinde sağladığı yararları şu şekilde özetleyebiliriz: π Yetkilendirilmiş gümrük müşavirliği sistemi ile genel ve özel antrepolarda görev yapan memurların asli vazifelerine geri dönmeleri ve daha önce gümrük memurları eliyle yürütülen bir kısım tespit ve raporlama işlemlerinin mesleki tecrübe, deneyim ve bilgi birikimine haiz yetkilendirilmiş gümrük müşavirleri tarafından yürütülmeye başlanması sonucunda gümrük idareleri başta olmak üzere dış ticaret ile ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının iş yükü hafiflemiş, gümrük amir ve memurlarımızın gümrük işlemlerini daha etkin, hızlı ve doğru bir şekilde gerçekleştirmelerine; idari kontrol ve denetimin daha sağlıklı yapılmasına imkan sağlanmıştır. π Yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerince yerine getirilen tespit ve raporlama işlemleri bürokrasiyi en aza indirerek ihracat başta olmak üzere dış ticaret işlemlerine hız, güven ve etkinlik kazandırmış; böylece işlerin yavaş işlemesinden kaynaklanan işlem maliyetlerini minimize ederek özel sektöre ciddi katkılar sağlamıştır. π Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği uygulamasında tespit ve raporlama işlemlerinin taraflar arasında imzalanacak tespit sözleşmesine bağlanması; tespit sözleşmelerinin ve bütün tespit ve raporlama işlemlerinin Müsteşarlığa ve/veya ilgili gümrük idarelerine elektronik ortamda sunulması; tespit işlemi yaptıran kişi ve kuruluşlar ile tespit ve raporlama işlemini yapan yetkilendirilmiş gümrük müşaviri ve onun adına antrepo sayım tutanaklarını imzalayan çalışanı arasında ziyaa uğratılan vergilerden ve kesilecek cezalardan dolayısıyla üçlü müşterek ve müteselsil sorumluluk sistemi getirmesi sonucu; düzenlemelerin güvenli, hızlı ve etkin bir işleyişe sahip olduğu 1,5 yıllık uygulama süreci içerisinde kanıtlanmış bulunmaktadır. π Dolaylı temsil suretiyle faaliyet gösteren gümrük müşavirleri ve tespit işlemini yaptıran yükümlü ile doğrudan veya dolaylı iş ilişkisi içinde bulunulmasını yasaklayan; yasağa uymayanlar hakkında ağır idari cezalar öngören düzenlemeler ile tespit ve raporlama işlemlerini yapacak yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerinin kimseden etkilenmeden tarafız ve bağımsız bir şekilde faaliyette bulunma imkânı sağlamıştır. π Yetkilendirilmiş gümrük müşavirliği hizmetlerinde asgari ücret uygulaması ekonomide kayıt dışılığı önlemeye yönelik önemli bir katkı sağlamasının yanı sıra verilen hizmetler karşılığı alınan ücretler üzerinden ödenen vergiler ile ekonomiye yeni bir gelir kaynağı oluşturmuştur. π Ayrıca yetkilendirilmiş gümrük müşavirliği sistemindeki asgari ücret uygulamasının getirdiği başarı dikkate alınarak, dolaylı temsil gümrük müşavirliği için 100 yıllık süreçte yapılamayan yasal dayanağa haiz, uygulama ve uyulma zorunluluğu bulunan asgari ücret tarifesinin yürürlüğe konulma 16 Gümrük Müşavirleri Dergisi Mayıs 2010 imkânı bulunmuştur. Asgari ücret uygulaması gümrük müşavirliği sektörü içerindeki haksız rekabetin ve kayıt dışılığın önlenmesine yönelik tedbir alma ve gerçek kayıtları denetleme imkanı vermiştir. π Artı olarak ekonomik kriz nedeniyle istihdamda yaşanan büyük ölçüdeki daralma döneminde, YGM uygulaması istihdama küçümsenmeyecek bir katkı sağlamıştır. Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği sisteminde Muhabere Elektronik Daire Başkanlığı’ndan 2009 yılı içinde 100.000 ci- varında kayıt alınmış ve bunun paralelinde aynı oranda denetim, tespit ve raporlama işlemi yapılmıştır. 2010 yılınındördüncü ayında yapılan kontrol ve tespit sayısı ise şimdiden 50.000 civarındadır. Teftiş Kurulu ve Müsteşarlığın diğer denetim birimlerinin yılda toplam 2500 civarında rapor düzenlediği dikkate alınırsa yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerince yapılan işlemlerin önemi daha kolay anlaşılacaktır. Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği uygulaması son dönemde Gümrük Müsteşarlığı tarafından gerçekleştirilen en önemli düzenlemelerden biridir. Yukarıda yaptığımız açıklamalar ve sistemin gümrük ve dış ticaret işlemlerinde kamu ve özel sektöre yaptığı olumlu katkılar ışığında bu düzenleme ile hedeflenen amaca ulaşıldığını söylemek mümkündür. Yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliği uygulamasında yasal ve teknik altyapı ile uygulamadan kaynaklanan bazı sorunların olduğu bir gerçektir. Yasal düzenlemeler ve teknik altyapı oluş- Makale turulurken başta öngörülemeyen bazı hususlar sistemin 1,5 yıllık uygulama sürecinde ortaya çıkmaya başlamış; sistemin geliştirilmesi için ek yasal ve teknik alt yapı ihtiyaçları doğmuştur. Bu anlamda Gümrük Teftiş Kurulu tarafından yetkilendirilmiş gümrük müşavirliği uygulaması ile ilgili yürütülen teftiş ve denetlemelerin, sistemin daha sağlıklı bir hale getirilmesi için çok önemli bir fırsat olduğunu değerlendirilmekteyiz. Henüz 1,5 yıllık bir uygulama geçmişine sahip yetkilendirilmiş gümrük müşavirliği sistemi ile ilgili bu teftiş ve denetleme; uygulamada aksayan yönlerin geç olmadan fark edilmesi ve mevzuattan, teknik altyapıdan ve uygulamadan kaynaklanan sorunların baştan tespit edilerek gerekli ilave düzenlemelerin yapılması noktasında büyük katkı sağlayacaktır. Uygulamada karşılaşılan sorunlar da dikkate alınarak yetkilendirilmiş gümrük müşavirliği sisteminin geliştirilmesi için aşağıda belirtilen şekilde bazı ilave yasal ve teknik düzenlemeler yapılması yararlı olacaktır. • Ziyaa uğratılacak vergiler ve kesilecek cezalar dolayısıyla tespit işlemi yaptıran kişi ve kuruluşlar ile müşterek ve müteselsil sorumlulukları bulunan yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerin sistem içinde yetkilerinin artırılması, tespit ve raporlama işlemlerine esas bilgi ve belgelerin temin edilmesinde Gümrük Müsteşarlığı başta olmak üzere Maliye Bakanlığı, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Dış Ticaret Müsteşarlığı verilerine elektronik ortamda ulaşma imkanı sağlanması; ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından talep edilen bilgi ve belgelerin verilmesi konusunda 60 seri nolu Gümrük Genel Tebliğine ilave hükümler konulması gerekmektedir. • YGM uygulamasında insan etkisinden arındırılmış bir işleyişin, başka bir ifadeyle Antrepo İşletmecisi, YGM ve Gümrük İdaresini elektronik bir zincirle bir birine bağlayan ve işlemlerin tamamen kâğıtsız bir ortamda gerçekleşmesine ve denetlenmesine imkân veren, bir yazılımın devreye sokulması halinde sistem kusursuz bir işleyişe kavuşacaktır. • Gümrük gözetim ve kontrolünün en etkin şekilde yapılmasına imkan veren bu düzenlemelerin akaryakıt antrepoları Asgari ücret tarifesi uygulaması sistemin sağlıklı bir şekilde işlemesi için hayati öneme sahiptir. Muvazaalı işlemlerle asgari ücret tarifesinin delinmesi yetkilendirilmiş gümrük müşavirliği uygulamasında ücrete dayalı haksız ve acımasız bir rekabet ortamı yaratarak sistemde kalitenin düşmesi ve dolayısıyla antrepoların denetimi, kontrolü ve diğer tespit ve raporlama işlemlerinin istenen düzeyde gerçekleştirilememesi sonucunu doğuracaktır ve geçici depolama alanları dahil gözetim ve denetiminin yapıldığı bütün alanları yaygınlaştırılması sistemden beklenen yararı artıracaktır. • Yine DİR kapsamında ithal edilen eşya ile ilgili süre uzatımı dışında kapatma müracaatlarının da yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerince yapılacak tespit ve ön inceleme raporuna istinaden yapılması ihracat taahhütlerinin kapatılmasında kamu ve özel sektörün yaşadığı sıkıntıların ortadan kaldırılmasında yararlı olacaktır. • Asgari ücret tarifesi uygulaması sistemin sağlıklı bir şekilde işlemesi için hayati öneme sahiptir. Muvazaalı işlemlerle asgari ücret tarifesinin delinmesi yetkilendirilmiş gümrük müşavirliği uygulamasında ücrete dayalı haksız ve acımasız bir rekabet ortamı yaratarak sistemde kalitenin düşmesi ve dolayısıyla antrepoların denetimi, kontrolü ve diğer tespit ve raporlama işlemlerinin istenen düzeyde gerçekleştirilememesi sonucunu doğuracaktır. Bu nedenle asgari ücret tarifesinin yapılan iş ve işlemlerin optimum düzeyde yapılmasını sağlayacak tutar ve oranlarda belirlenmesi ve uygulanıp uygulanmadığının titizlikle denetlenmesi gerekir. Sistemin geliştirilmesi ve sağlıklı bir şekilde işletilmesi noktasında en büyük görev ve sorumluluğun uygulamayı yürüten yetkilendirilmiş gümrük müşavirlerine düştüğü bilinen bir gerçektir. Gümrük teşkilatının büyük çoğunluğunu dün kendi memurları eliyle yürüttüğü denetleme, kontrol, tespit ve raporlama işlemlerini en doğru bir şekilde yerine getirmek, müşterilerimiz olan kişi ve kuruluşların iş ve işlemlerini yerine getirirken kamu haklarına ve alacağına zarar verecek uygulamalardan kaçınmanın en büyük görev ve sorumluluğumuz olduğu bilinci içinde hareket etmemiz gerekmektedir. Müşteri memnuniyetini yasal düzenlemelerdeki boşlukları değerlendirerek, gerçekte yapılmayan kontrol, denetim ve tespit işlemlerini yapılmış gibi göstererek rapora bağlayarak değil mesleki bilgi, tecrübe ve bilgi birikimi ile oluşturacağımız teknik altyapı sayesinde yapmamız gereken bütün kontrol, denetim ve tespit işlemlerini en hızlı, sağlıklı ve güvenli bir şekilde yerine getirerek doğru bir şekilde raporlama ile kısaca hizmet kalitemiz ile sağlamamız gerekmektedir. Günü birlik ve palyatif düşünce ve karların mesleki gelişmemiz ve geleceğimizin önündeki en büyük engel olduğunu asla unutmamalıyız. Sonuç olarak Maliye teşkilatı güçlü bir mali müşavirlik ve yeminli mali müşavirlik sistemi ile nasıl daha da güçlenmiş ise güçlü, çağdaş ve saygın bir gümrük teşkilatı da; ekonomik ve sosyal statü açısından saygın, kamu kurumu niteliğinde meslek örgütüne sahip, yetkilendirilmiş Gümrük Müşavirliğini’nde katkısıyla güçlenen bir gümrük müşavirliği mesleği ile var olacaktır. Kayıt dışılığın, kaçağın ve suistimallerin ortadan kaldırılmasına fırsat veren, sağlıklı bir gümrük denetimi sağlayan ve dış ticaret işlemlerine hız, güven ve etkinlik katan yetkilendirilmiş gümrük müşavirliği sisteminin var olan bazı sorunlarının kısa bir süre içerisinde giderilerek uygulamanın yaygınlaştırılması halinde, AB sürecinde hak ettiğimiz saygın ve çağdaş bir gümrük teşkilatına kavuşacağımıza inanıyoruz. Bu anlamda gümrük müşavirleri camiası üzerine düşen ve kendinden beklenen her türlü katkıyı yapmaya hazırdır. Gümrük Müşavirleri Dergisi Mayıs 2010 17
