GLOBALLEŞME VE BÖLGESELLEŞME SÜRECİNDE rİVFTA

İSTANBUL
TİCARET ODASI
YAYIN NO: 1995-14
GLOBALLEŞME VE BÖLGESELLEŞME
SÜRECİNDE rİVFTA VE ETKİLERİ
Hazırlayan:
Doç.Dr. Ahmet încekara
Gelecek İçin Bırakılacak En İyi Miras
Yeşil Bir Doğadır.
İ Ç İ N D E K İ L E R
- ÖNSÖZ
- SUNUŞ
GİRİŞ
^ . . .
I.DÜNYA EKONOMİSİNİN GELİŞME YÖNLERİ . .
1.1. Dünya Ekonomisi ve Ticaretinde Nisbi Durgunluk
1.2. Üretimin Uluslararasılaşması ve Globalleşme
1
6
...
6
12
1.3. Mali Piyasalar ve Uluslararası Sermaye
Hareketlerinin Serbestleşmesi
16
1.4. Üretim Süreçleri ve Teknolojisinde Değişim
23
1.5. Serbest Ticaret ve GATT
34
1.6. Bölgeselleşme ve Globalleşme Eğilimi
49
11« EKOHOMİR ElüTEGRASirON VE DÜNYADA EKONOMİK
ENTE6RASYONIAR
60
îl • 1. 7anxıı ve Kapsara
• •. • •
•
60
II«2« Ekonomik Entegra^syonun Sebepleri
62
II.3• Ekonomik Entegrasyonun Safhalara
.......
64
•
65
11.3.1. Serbest Ticaret Anlaşmaları
(Bölgeleri)
11.3.2. Güınrük Birlikleri
66
11.3.3. Ortak Pazar
67
II.3-4, Ekonomik Birlik
67
11.4, Ekonomik Entegrasyonun Etkileri
........
70
II.4«1. Teorik çerçeve
70
îl.4.2. Statik Etkiler
75
11,4.3. Dinamik Etkiler
79
11.5. Ekonomik Entegrasyonun Başara.sx Şartları ve
Gelişen Ekonomiler
85
II.5.1. Ekonomik Yapı Benzerliği
87
Iî.5.2. Tamamlayicilık ve Rakiplik
91
II.5.3. Ödemeler Dengesi ve Döviz
Politikaları
îî.5.4. Yeterli Altyapı
93
94
11.5.5. Yatırım Politikalarının
Entegrasyonu
95
11.5.6. Gerçekleşen Zararların Tazmini
96
11.5.7. Siyasal ve Kültürel Yakınlık
96
II.6. Dünyada Ekonomik Entegrasyonlar
II.6.1. Tarihi Gelişim
97
. . . . . . o
97
II. 6.2. Coğrafi ve Coğrafi Olmayan Bölgesel
Entegrasyonlar
105
II.6.3. Başlıca Ekonomik Entegrasyonların
Başarı Değerlemesi
108
III. KUZEY AMERİKA SERBEST TİCARET ANLAŞMASI
(NAFTA) VE ETKİLERİ
....
111
III.l. NAFTA'nın Doğuşu ve Anlamı
111
13:1.2. N A F T A ' n m özellikleri
115
IIIv3 . NAFTA'nın Kapsadığı Alanlar
. . . . .V
117
III .34;1. Ener ji Sektörü
120
III. 3.2. Otomobil
121
XII .3.3. Tekstil ve Giyim
111.3.4. Tarım
111.3.5. Mali Hizmetler
.122'
124
.^125
III .3 .6. Ulaştırma
126
111.3.7. Haberleşme
128
111.3.8. Yatırım
111.3.9. Fikri Mülkiyet Hakları
III.3.10.Çevre
. 129
131
135
II1.4. NAFTA Ülkelerinin Ekonomik Durumları
136
III.4.1. Meksika'nın Ekonomik Yapısı
138
III. 4.2. K a n a d a ' n m Ekonomik Yapısı
144
III.4.3. ABD'nin Ekonomik Yapısı
149
SlîeS. KAFîEA'ttiö Etkileri
157
III.5.1. Bölge Ekonomisi ve Ticareti üzerine
Etkileri
159
111.5.1.1. Ekonomik Refah ve
Ticaret Etkileri
159
111.5.1.2. Daha Geniş Ticaret ve
Yatırım Sorunları
169
111.5.1.3. Başlıca Sektörler
Üzerine Etkileri ....... 173
Iîl.5.2. Dünya Ekonomisi ve Ticareti
Üzerine Etkileri
178
111.6« Entegrasyon A ç ı s m â a n Meksika-Türkiye
Karşılaştıraıası
185
III.7. Türkiye-NAFTA İlişkileri Açısından Meksika
ve Türkiye'nin İşbirliği İmkânları
sonuç
KAYBİlUCÇA .
190
192
200
OHSOZ
Dünya
cereyan
ekonomisinde,
ediyor.
Bu
kapsamlı
süreç,
bir
ekonomi
yeniden
dişmda,
yapılanma
gelişmiş
ve
gelişen ülkelerde, başka birçok alanlara da nüfuz etmektedir.
Globalleşme
çerçevesinde
bütünleşirken,
ülkeler
bölgesel
dünya
entegrasyonlar
ekonomisi
da
NAFTA
ile
(Kuzey
Amerika Serbest Ticaret Anlaşması) ile birlikte yeni aşamalar
kaydetmiştir.
Bölgesel
entegrasyonlar,
dünyayı, başlıca
üç
kutuplu
bir yapıya kavuşturıauştur, Bu yapılanmada, ABD'nin NAFTA
ivme
kazanan
keskin
politika
vardır, Avrupa Birliği
yanında
genişleme
Pasifik'teki
bazı
görünmekte,
ABD'nin
dönüşümünün
önemli
ile
etkisi
ise, kendi içinde derinleşme ve bunun
faaliyetleri
entegrasyon
Pasifik
içindedir,
Japonya
hareketleri,
ülkelerine
ve
hız
Güney
ve
kazanmış
Amerika'ya
dönük ilgisi devam etmektedir.
Türkiye
ve
çevrelerinde
bu
arada
oluşan
diğer
bölgesel
gelişen
ülkeler,
entegrasyonlara
ilgi
duymaktadırlar•
odamız
hazırladığı
bu
bölgeselleşme
NAFTA'nm
edilmiştir.
müşavirlerinden
çalışmada,
hareketleri
bölge
ve
Meksika
Doç.Dr»
dünya
ekonomisinde
incelenmiş,
dünya
Ahmet
yeni
ekonomisine
örneğinden,
İNCEKARA'nın
globalleşme
faaliyete
geçen
etkileri
Türkiye-AB
ve
analiz
ilişkileri
açısından sonuçlar çıkarılmaya çalışılmıştır.
Çalışmanın
Oda
üyelerimize
ve
ilgililere
yararlı
olmasını diler, çalışmayı hazırlayan Doç»Dr. Ahmet İNCEKARA'ya
teşekkür ederiz,
Prof e Dr. İsmail öîZASLAN
Genel Sekreter
SUNUŞ
Dünya
yaşanan
kısmi
yeniden
bir
ekonomisi
ve
iyileşme,
1990Mı
yerini,
duraklama
1980'li
yıllarda
yıllarla
birlikte
ticaretinde
sürecine
:terketmiştir.
Bu
nisbi
durgunluk henüz bir bunalım düzeyi boyutlarında değildir.
iktisatçılar
durgunluğun,
ve
dünya
bazı
gelişmiş
ticâreti
ve
serbestleşmesi
yani
globalleşme
açıklamaktadır.
Diğer
taraftan,
kutuptan
oluşan
1994'te
çıkmıştır.
Ticaret
bir
Anlaşması
olmuştur.
Diğer
ülke
sermaye
hareketlerinin
ile
aşılabileceğini
dünya
ekonomisinde,
ticari-ekonomik
yürürlüğe
giren
ortaya
Amerika
Serbest
hızlandıran
olan Avrupa
üç
yapılanma
Kuzey
(NAFTA), bu süreci
kutuplar
yöneticileri,
Birliği
bir faktör
ve Japonya
ve
çevresi, gittikçe daha ileri bölgesel entegrasyona doğru yol
almaktadırlar.
Bu
bağlamda
şampiyonluğunu
bir
ABD,
tarafa
ilk
bırakmış
dünya ekonomi ve ticaretinde 1980
ağırlaşması
engeller,
ile, yeni
çoktan
entegrasyonlarla,
kez
önlemleri
girmişti.
bölgesel
ticaret
görünmektedir.
sonrası rekabet
korumacılık
devreye
serbest
şimdi
bloklar,
Aslında,
şartlarının
denen
görünmez
de,
bölgesel
kendi
aralarındaki
rekabete yeni boyutlar ve kurallar getirmektedirler.
Türkiye, 1960'lardan bu yana, Avrupa, Birliği gibi bir
bölgesel
sancıları
entegrasyonun
yaşamaktadır.
çekim
Tam
alanında
üyelik
tam
için
üyeliğe
bir
geçiş
belirsizlik
vardır. Ancak gümrük birliği anlaşması 6 Mart 1995'te prensip
olarak imzalanmıştır.
Dünyadaki
ekonomik
NAFTA'nm
dünya
ekonomisi
özellikle
Meksika
entegrasyonlar,
ve
ekonomisine
üye
başarı
ülke
şartları
ekonomileri
getirebilecekleri,
ile
çalışmada
ele a l m a n konular arasındadır.
Türkiye,
gümrük
birliği
anlaşmasıyla
Avrupa
Birliği
ile entegrasyona
gitmektedir. AB de Türkiye de bu anlaşmadan
olumlu
beklemektedir.
sonuçlar
Türkiye'nin
belki
en
büyük
kazancı, daha fazla, daha kaliteli, daha ucuz üretmeyi, yani
verimlilik zihniyetini öğrenebilmesi olacaktır.
Bu
konuda,
dünyadaki
hızlı
değişimi
algılamaya
çalışan özel kesime daha fazla görev düşmektedir.
Bu çalışmanın
faktör,
Türk
hazırlanmasına bizi sevkeden en
işadamlarının,
Amerika'da
ne
gibi
iş
hususunda
yaptıkları
imkân
NAFTA
ve
ile
birlikte
fırsatlarının
araştırmalar
önemli
Kuzey
olabileceği
olmuştur.
çalışmanın
özellikle Türk iş alemine ve değerli öğrencilerimize
yararlı
olmasını dileriz.
Araştırmanın
gerçekleştirilmesini
sağlayan
İstanbul
Ticaret odası Yönetimine teşekkür ederim.
Çalışmanın
hata
ve
eksiklerinin
tümü,
elbette
bana
aittir.
Doç.Dr. Ahmet İNCEKARA
GLOBALLEŞME VE BÖLGESELLEŞME
N A F T A
SÜRECİNDE
VE ETKİLERİ
GİRİŞ
Dünyada
kavramlar
yaşanmakta
olan
y^'^^^^^'^i^^is
oluşumlar,
gündemimize
buluımakt.aLdxr;
yeni
Küreselleşme,
globalleşme^ bölgeselleşme, bölgesel entegrasyonlar v s .
Yaşanan
eğilimleri
bilimsel
yeni
oluşumlar;
beraberirıde
çevreler
bulunanlar,
hem
kendileri
s or gu1amaya
getirip,
gerekse
kavramsal
açısından
yeni
hissettirirken,
sorumlu
yönetim
gelişmeyi,
algılamaya,
yapılanmaları,
hem
yeni
gerek
kademelerinde
yeni
sonuçlar
yapılanmaları
çıkarmaya
ve
çalışmaktadır.
Yeni
oluşumların,
geniştir.
Siyasal,
ekonomik
olmak
yapılanmaların
sosyal,
üzere
askeri,
makro
alanı
kültürel,
anlamda
oldukça
teknolojik
birçok
alanda
ve
yeni
yapılanmalar
meydana
gelmektedir.
İnsanlar,
şirketler,
yönetimler
kurumlar
önce
anlamak
özümlemek,
sonra
da
ve
kendi
gereklerini
Bu ysüreçte
ve
birleştirerek,
çalışmaktadırlar.
gelecekteki
amaç
uyum
kaynaklarını
sonuçlarından
hedefleri
ile
ve
değişimin
kendilerini
yeniden
yönü
bir
daha
yakalayabileceklerdir.
sürecinden
ve özellikle
anlamda
fazla
başka
birşey
zamanını
değişime
iyi
yön
yararlanma
ve
üretmeye
Bu, bir bakıma yeni duruma ya da mevcut
değişime,
başarabilenler,
değişimi
ve
değildir.
kullanmayı
verme
ve
şansını
Dünya
birçok
ekonomisinde
kriz
bugüne
yaşanmıştır.
ekonomide,
üretim
önemlisi
zihniyetlerde
Her
süreçlerinde,
dek
kriz
sorunlara
farklı
imkânları
doğmuştur.
Demek
ve
kriz
sonra,
belki
dönüşümler
düzlemlerde,
ki,
boyutlarda
döneminden
teknolojide
önemli
Sonuçta,
değişik
de
en
yaşanmıştır.
kapsamlı
dönemleri,
çözüm
belli
bir
bedelle de olsa, birçok küçük ya da geniş çaplı problemlere,
ciddi
çözüm
fırsat
çabalarının
dilimleridir.
yoğunlaştığı,
Makro
ve
imkânların
mikro
her
zorlandığı,
ünite,
bu
zorlu
dönemden geçerken, yeni dönemde farklı bir faktörler bileşimi
dünyasında
yeralacağını
teknolojilerin,
bilmektedir.
ticari
süreçlerinin,
Yeni
ilişkilerin,
organizasyonların
çevre;
malların,
rekabetin,
ve
bir
üretim
bütün
olarak
zihniyetlerin farklı olacağı yeni bir arenadır.
sonuç
şartları
dönem
olarak,
ölçüsünde
geçerli
değişime
şarttır.
olan,
mevcut
uyum,
Bunda
her
başarının
imkânların
birimin
sırrı
akılcı
kendi
ise,
ve
her
verimli
kullanılması ilkesidir.
Günümüzde
yirmibirinci
yüzyılın
çerçevesini
ekonomisi
görüşü
dünyada
çizen
ve
hakim
yaşanmakta
dünyasını
olaylardır.
ticaretinde
olmuş,
kitle
buna
olan
hazırlayan,
2.
Savaş
üretimi
paralel
ve
dönüşümler,
yönünü
sonrası
serbest
kurumlar
ve
ve
dünya
ticaret
kurallar
oluşturulmuştur.
IMF,
birlikte
Dünya
GATT
anlaşmalar,
(Tarifeler
dünyada
yerleştirilip
Bankası
gibi
ve
uluslararası
Ticaret
Genel
Anlaşması)
serbest ticaretin ve piyasa
sürdürülmesi
için
destek,
kuruluşlarla
gözetim
gibi
ekonomisinin
ve
denetim
yapan
kuruluşlar
süper
güçlerin
çerçevesinde,
kalkınma
sayıları
ve
ilk
globalleşme
artan
milli
kendine
ekonomik
ve
Bu
dönem,
serbestleşme
devletlerin
daha
edilebilir.
yeniden
ciddi
geçmişlerdir.
ticaretten
karakterize
Avrupa
bir
hızla
uluslararası
çıkan
dünyadaki
faaliyete
denetimindeki
hareketleriyle
yenik
olarak
fazla
Zamanla,
pay
2.
gelirken,
milli
kapma
savaştan
aynı
zamanda
de
adımını
bütünleşmenin
atmıştır.
Gelişen
ülkeler
grubu
ise,
ekonomik
yapılarını
sanayileşme yönünde önemli oranda dönüştürmüşlerdir. Bu durum
onlara,
dünya
pazarlarına
tarımsal
ürünler
yanında
sınai
mamuller ihracatı gücü ve fırsatı vermiştir.
2.
savaş
sonrası
ve
globalleşme
liberalleşme
ülkeler
grubu
yanında
hür
dünyada
ABD
gayretleri,
Japonya
merkezli
öncülüğündeki
Avrupa
ve
uzak-doğu
gelişen
ülkeleri
tarafından da zorlanmıştır.
Bir
taraftan
düzenleyen
GATT
Avrupa'nın
sanayileri
malların
görüşmeleri
serbest
korumacılık"
uluslararası
karşısında
verimlilik
görülmektedir.
Bu
gittikçe
ticareti,
araçları
ticaretin
rekabeti
icadettikleri
rekabet
artış
rekabet
üstünlüğü
karşısında
sınırlayıcı
elde
eden
daha
batı
yüksek
artırmaya
dönük mekanizmalar, yeni korumacılık
üstünlüğünün
tek
ve
uygulanabilecektir.
tanımı
anlamlı
sürebileceği
ve
rekabet
kapsamı
edebilirlik
kavramı,
Batı
ülke
ve
olduğu
ve
verimliliği
önlemleri
Günümüzde
değişmiştir.
ve
"yeni
ekonomileri
ABD'nin
olarak
öne
ABD
görülmektedir.
oranlarının
olarak
güçleşirken,
özellikle
eşanlı
tepki
kurallarını
"Milli
ile
rekabet
düzeyde
verimliliktir.
Verimlilik
bir
toplumun,
önemli belirleyicisidir
Dünyada
uzun
vadeli
hayat
düzeyinin
en
(PORTER; 1990a, ö.5J.
keskinleşen
ticari
rekabet,
ülkeleri
dünya
ticareti için daha fazla liberalleşme istemeye itmektedir. Bu
global
isteklere
ticari
bloklaşmalar,
etmekte,
hem
karşılık,
de
hem
ona
engel
Gerçekten
anlaşma
sonuçlanmış,
görünmektedir.
America
Diğer
Free
oluşan üç
içinde
bütünleşerek
olmayı
amaçlamaktadır.
fazla
ülkenin
fakat
blok
dışına
blok
paradoksal
liberalleşme
eder.
daha
hem
Blokların
içinde
son
gün de
önü
günlerde
de
kendi
kapanık
gittikçe
ortak
açılmış
NAFTA
(North
Dünyada
yapıya
dönüşme
kârlı
daha
birleştirmeleri,
ticari
kurallarını
korumaları,
birarada
ticaretinin
savaşların
"de
kendi
rekabette
çıkarmıştır.
dünya
olsa
genişlemesi,
bölgeselleşmeyi
ticari
bir
dışı
kendilerini
ortaya
eğilimleri
blok
potansiyellerini
karşı
durum
Bloklararası
içe
dinamikleri
imzalanmıştır.
güçlenmekte,
halinde
bir
teşvik
ticaretinin
aynı
bölgesel
globalleşmeyi
görüşmeleri
dünya
ve
ticari blok ortaya çıkmıştır. Bloklar
ekonomik
globalleşmeyi
GATT
Agreement)
facto"
koyarak,
de
ve
olabilecek
taraftan,
Trade
korumacılık
rekabet
taşımaktadır.
ile
yeni
hem
yürüten
Globalleşme
artmasına
artması
ve
ihtimali
ve
yardım
blokların
de
gözardı
edilmemelidir.
NAFTA,
üç
ekonomi
(FTA)'dır.
ulaştığı
yeni
gelişme
arasındaki
Üyeler
ülkeler,
avantajlar
başarılı
düzeyleri
olursa,
bir
arasındaki
aralarındaki
elde
etmeyi
bölgenin,
ve ölçekleri
serbest
ticaretin
ticareti
tamamen
farklı
ticaret
anlaşması
önemli
boyutlara
yeniden
düzenleyerek
ummaktadırlar.
Uygulamalar
Meksika'nın
güneyine
doğru
genişlemesi
önem
ihtimali
güçlüdür.
arzetmektedir.
tamamlamamış
bir
anlaşmasının
tarafı
ekonomisine
Türkiye
ülke
Anlaşma
gibi,
bir
Bu
etkileri, Meksika'nın
Meksika
için
sanayileşmesini
olarak,
olmaktadır.
esasen
henüz
serbest
ticaret
anlaşmanın
Meksika
yeni duruma
uyumu,
dersler
çıkarılabilecek konular olacaktır.
Türkiye
Birliği
ile
de, Avrupa
Birliği'ne
entegrasyona
tam üye olmadan
gitmektedir.
Türkiye'nin
Gümrük
Meksika
deneyiminden alacağı dersler olacaktır.
Bu
bağlamda,
ekonomisinde
çalışmanın
meydana
yapıtaşlarından
ilk
gelen
bazıları
bölümü,
değişimin
üzerinde,
dünya
kavramsal
oldukça
ayrıntılı
analizlere yer verilmiştir. İkinci bölüm ise, dünya ekonomisi
ve
ticaretinde
olan
globalleşmenin
bölgesel
etkileri,
başarı
konularına
bölgesel
diğer
entegrasyonların
şartları
ayrılmıştır.
entegrasyon
Ticaret Anlaşması
bir
ve
hareketi
sebepleri,
dünyada
üçüncü
belirgin
ekonomik
bölümde,
olarak
yeni
Kuzey
görüntüsü
aşamaları,
entegrasyon
oluşan
Amerika
bir
Serbest
(NAFTA) ele alınmış; özellikleri, kapsadığı
alanlar, üye ülkelerin ekonomik durumları, NAFTA'nın bölge ve
dünya
ekonomisine
etkileri
ile,
bölgesel
entegrasyonlar
karşısında Türkiye ve Meksika'nın karşılaştırması yapılmıştır.
I. DÜNYA EKONOMİSİNİN GELİŞME YÖNLERİ
I.l. Dünya Ekonomisi ve Ticaretinde Nisbi
Durgunluk
ivme
1970'lerin
başında,
kazanan
dünya
istikrarsızlık,
hızlarındaki
gelişmiş
ülke
Gelişmiş
ticari
ilişkilerde
serbest
yeni
başlayan
liberalleşme
mallardaki
gümrük
% 7'lere kadar
Uzakdoğu
ülkeleri
karşılaşan
aynı
yürürlüğe
koydular.
araçları
oldu.
çelik,
gelişen
Sektörel
başlayan
ayakkabı,
büyüme
yansıtıyordu.
eğilimlerinin
40'1ar
ülke
ülkelerle
başlaması,
olarak
dünya
gündeme
ticaretinde
düzeyinden,
grubunun
korumacılık
gibi
bazda
uygulamalar,
elektronik
merkezli
rekabeti
tarifeleri
tedbirlerini
soruşturmaları,
kotalar,
gönüllü
en
belirgin
tekstil
ve
konfeksiyon
daha
sonra
eşyalar,
tarım
makine
otomobil sektörlerine yaygınlaştırılmıştır.
sınai
1980'lerde
ciddi
batı ülkeleri, gümrük
yeni
ve
olgular,
gelişen
uygulamalar
Anti-damping
kısıtlamaları
gibi
gerilemişti. Ancak, Japonya
kalırken,
ihracat
alanlarda
%
sanayileşmiş
düzeyde
ve
çerçevesinde,
oranları,
ile
dönemde
sürecinde, sanayileşmiş ülkelerin
yaklaşık
ile
korumacılık
GATT
Bu
durumu
aralarındaki
etkisiyle
durgunluk
enflasyon
hakim
sınırlayan
Oysa,
krizinin
sürmüştür.
işsizlik,
kendi
ticareti
geliyordu.
uzun
ekonomilerinde
ülkelerin
enerji
ekonomisindeki
oldukça
düşme,
dünya
ve
koruma
gibi
gıda,
aletleri
ve
TABLO: 1
1987-1990 ARASI GÖNÜLLÜ İHRACAT
KISITLAMALARI
Eylül
Mayıs
Mart
Aralık
1987
1988
1989
1990
135
261
289
284
çelik
38
52
50
39
Tarım ve Gıda
20
55
51
59
Otomobil-Ul.Ar.
14
17
20
23
Tekstil ve Giyim
28
72
66
51
Elektronik Eşy.
11
19
28
37
Ayakkabı
8
14
18
21
Makine Aletler
7
7
14
15
Diğer
9
25
42
39
AT
69
138
173
ABD
48
62
69
6
13
13
12
47
33
1
1
Toplam Gönüllü
İhracat Kısıtlamaları
sektörel Dağılım
Korunan Piyasalara
Göre Dağılım
Japonya
Diğer Gelişmiş
ülkeler
Doğu Avrupa
Kısıtlanan
İhracatçılara
Göre Dağılım
Japonya
25
28
70
Doğu Avrupa
20
45
41
Kore
24
25
38
Gelişmiş Ülkeler
23
59
57
98
83
Gelişmekte Olan
Diğer Ülkeler
42
Kaynak: KELLY,M.ve Diğerleri: (1992); Issues and
Developments in International Trade
Policy. IMF Yayını.
Tablo
ABD
ve
AT,
l'de
görüldüğü
gönüllü
üzere, korunan piyasalar
ihracat
kısıtlamasına
en
çok
olarak
başvuran
ülkeler olmuşlardır. Yine aynı tabloda etkilenen ülkeler ise,
sırayla
gelişmekte
olan ülkeler, Japonya ve
gelişmiş
ülkeler
olarak görülmektedir.
Serbest
dünya
nisbi
olarak
rağmen,
açarak
ihracatını
ticaretinin,
artırmaya
bedellere
katlanarak,
Herhalde,
yeni
dünya
yeni
daha
korumacılık
durduramadığını
ülke
başarı
farklı
gelişen
araçlarının
düzeylerde
vurgulamak
tüketicilerine
bu
engellere
ekonomisini
durumunda,
gerçekleşirdi.
ticareti
gereklidir.
maliyeti
ise
bazı
göstergesidir.
olmaması
serbest
dışa
ülkelerin,
sağlamalarının
önlemlerinin,
da
çıkan
göstermesi,
çalışan
korumacılık
ticareti
gelişmiş
artış
önüne
Bu
Ancak,
bütünüyle
uygulamanın,
milyar
dolarlarla
ölçülmektedir.
Sanayileşmiş
sektörlerde,
ülkeler,
beklenen
çeşitli
hızda
önlemlerle
iyileştirmeler
korudukları
yapamadıkları
gibi, üretim kaynaklarının rekabet üstünlüğü bulunan alanlara
kaydırılmasında
gerekse Avrupa
AR-GE
da
Topluluğu,
faaliyetlerine
Halbuki,
batılı
ekonomik
bunalım,
yerini
başarılı
bırakmış,
etmiştir.
Burada,
altyapı, eğitim
yeterli
sanayileşmiş
1982'de
bu
soğuk
olamamışlardır.
ülkelerde
başlayan
süreç
kaynak
19 89
bir
Gerek
ABD
işgücü niteliği
ve
ve
ayıramamışlardır.
1970'lerin
ekonomik
ortalarına
başındaki
genişlemeye
kadar
savaş dönemi harcamalarını
devam
dikkatten
kaçırmamak
dönük
gerekse
de,
dönüşümlerin
ülkelerin
atıl
düşüncesine
ABD'de,
tekrar
ulusal
ağırlık
"Aktif
için,
Dış
daha
ilave
kaynak
alanlarına
rekabet
üstünlüğü
ekonomilerine
yapıya
sahip
oldukları
bağlı
rekabet
olarak,
üstünlüğünün
"Amerika'nın Rekabet Gücünü
Politikaları"
gibi
Yeniden
projeler,
açılmıştır. Bu çerçevede, AR-GE ve
fazla
yatırım,
aktarımı
olan
dayalı
ileriye
sanayileşmiş
Buna
kaptırılan
Ticaret
alanına
trendinde,
batılı
kazandırmaktadır.
düzeyde tartışmaya
Teknoloji
büyüme
ekonomik
Japonya'ya
kazanılması
bir
planlanamaması,
bir
özellikle
Kurma",
makul
ve
mevcut
stratejik
rantların
eğitim
ve
ve
altyapı
potansiyel
sektörlerde
korunması
gibi
ölçek
düşünceler
de
gündeme gelmiştir.
Buna
kadar
karşılık
istikrarlı
Japonya
merkezli
standartlı
politikalarında
sağladığı
başarılarla, genel ve sektörel verimlilikte büyük
sıçramasını
sürdürmüş,
dinamizmini
ve
ekonomik
kaliteli
işgücü
rekabette
ortamda,
1990'lara
yüksek
eğitim
bir
uzakdoğu,
üstünlük
ve
sağlamlaştırmıştır.
Gelişen
ekonomisi
ve
ülke
grubunda
ticaretinde
sayıda
ülke
dış
Bunda,
gelişmiş
ise,
görülen
ticaretini
ülkelerin
1980'li
nisbi
büyük
kısmen
ölçüde
yıllarda
canlanma
libere
baskıları
dünya
ile,
çok
etmiştir.
etkili
olmuş,
gelişen ülke piyasaları, sanayileşmiş ülke mallarına daha çok
açılmıştır. Sonuçta gümrük oranları yaklaşık % 40-50' lerden,
%
15-2 0'lere
görüşmelerinde,
gerilemiştir.
gelişen
arasında yeralmıştır.
ülke
Son
grubu
Uruguay
aktif
Round
olarak,
GATT
taraflar
1980'lerin
uzun
süren
arada
yeni
her
yeniden
bir yapılanma
alanda
kazanırken,
hız
genişlemesi
doğru
dünya
ekonomisinin
duraklamaya
oldukça
dönüşmüştür.
Bu
Sovyetler Birliği'nin çözülmesi ile dünyada siyasal ve
sosyal
ise,
sonuna
küreselleşme,
eşanlı
kazanmıştır.
başlamıştır,
olarak
Bu
bölgesel
geçmiştir.
bankası
vardır. Ayrıca,
Gündemde
ortak
EFTA
Ekonomik Alanı oluşturulurken
peyder
Meksika
ile
atâletten
pey
kabul
NAFTA^yı
kurtaracak
oluşturmakla,
ekonomik
yönü
globalleşme
eğilimi
güç
ticaret
çerçevede, Avrupa
pazara
Topluluğa
olayın
sapmıştır. Uzakdoğu'da
1992'de
Topluluğu
para
birimi,
ile yapılan
anlaşma
tek
da
tek
merkez
ile Avrupa
(AEA), EFTA ülkelerinin birçoğu
edilmektedir.
imzalayarak,
stratejik
geleneksel
bloklaşmaları
dış
ABD
ülke
bölgesel
ticaret
ise
Kanada
ve
ekonomilerini
ticari
birlikler
politikasından
ise Japonya ve çevresinde yani
ticari
blokların oluşmaya başladığı görülmektedir.
AT ve bazı ekonomik grupların dünya ticareti içindeki
payları Tablo 2'de görülmektedir.
TABLO: 2
AT VE BAZI EKONOMİK GRUPLARIN
DÜNYA TİCARETİNDEKİ PAYIıARI
(Milyon $)
Ekonomik
İhr.
Gruplar
Dünya
1990
1980
1970
İth.
İhr.
İth.
İhr.
İth
31510 0 328300 2002000 2062100 3394942 3532938
Gelişmiş
Piyasa
Ekonomi­
leri
223500 234900 1252600 1405400 2452111 2578065
43224
39952
220786
256984
393893
516575
Japonya 19319
18883
129812
140524
2 86 949
234800
1157 6 0 124000
680750
765900 1408882 1349672
19710
23540
111730
127900
225583
230095
57900
58700
573500
471300
770768
760161
31000
317 00
153100
158100
172063
194713
2307
2279
18270
19550
62089
53369
ABD
AT
EFTA
Doğu
Avrupa
Eski
SSCB
Çin
Kaynak: UNCTAD (1992); Handbook of International
Trade and Development Statistics-1991,
s.2-3
I•2. Üretimin Ulnslararasxlasmasx ve Globalleşme
1970'lerin
başında
yaşanan
ekonomik
bunalımla
birlikte, Bretton Woods düzeni sona ermiştir. Bilindiği gibi,
Bretton
sabit
Woods
dönemi,
olduğu,
yoğun
ekonomide
makro
değişkenlerin
kamu müdahalesinin
yaşandığı,
iktisat politikası yapıcılarının oldukça bol ve
ve hareket
alanına
oldukça
o
nedenle
geniş araçlar
sahip olduğu Dİr düzen olarak
karakterize
edilebilir.
Bretton
başındaki
Woods
enerji
düzeninin
krizi
ile
sona
yoğun
ermesi
bir
ile,
1970'lerin
liberalleşme
rüzgarı
ekonomik gündemi işgal etti. Ekonomik bunalımların tek sebebi
devlet
müdahalesi
bırakılacak,
idi. Herşey
hareketli
piyasa
değişkenler,
ve
onun
makro
sihirli
gücüne
ekonomik
dengeyi
sağlayacaktı.
Gerçekte
Amerika'nın
düzen
1944
1970'lere
GSMH'sının
başarılı
verimlilik
kadar
yarısını
sanayileîşmiş
Brezilya
bir
üretimiyle
Amerikan
yaklaşık
diğer
ve
Woods
Konferansı,
gibi
rekabete
Almanya
ülkeler
ı^eni
Jaıponya
geri
artışı,
1970'lerden
Tayvan,
sanayileşen
ülkeler,
gibi
çektiler.
hemen
etkin
G.Kore,
ABD
ile
ve verimli
mal
ülkeler,
Amerika'nın
1980'1er
bütün
dünya
ABD, dünya
ve
Daha
ekonomik
firmaları
üretiyordu.
başladılar.
ve
çizgisini
verimlilik
Amerikan
% 50'sini gerçekleştirirken,
mamul mal üretiminin
Meksika
Bretton
istekleri doğrultusunda bir uluslararası
yaratmıştı.
itibaren,
1:;arihli
boyunca.
sanayileşmiş
ülkelerin
gerisinde
sanayilerinden
sanayilerdeki
kaptırdı.
kaldı.
yüksek
dünya
VCR'ler
teknolojiye
pazar
ve
Kompakt
rekabeti
gelişmelere
eklenince,
disk
elektroniğe
gittikçe
çalar
imalat
bütün
diğer
ülkelere
bazı
malların
gibi
(OLSON; 1993, s.280-283).
gelişmiş
ABD
geleneksel
dayalı
payını,
yerli üretimi hiç olmamıştır
Bu
ABD,
ve
gelişen
firmaları,
önceki
ülkelerin
sıkı
olduğundan
daha
yoğun bir biçimde dünyanın çeşitli ülkelerine yayılmışlardır.
Elbette
bu
süreç
sadece ABD firmaları için geçerli değildir.
Avrupa 3)^e , daha
sonra
uzakdoğu
kökenli
firmalar, gelişmiş
gelişmekte olan ülke piyasalarına çeşitli yöntemlerle
üretime
geçmişlerdir.
Böylece,
global
üretim
ve
ve
girerek
pazarlama
mümkün hale gelmiştir. (BAKER; 1990, s.389).
Amerikan
hükümeti
şirketlerinin
desteklemiş
kökenli
firmaların
milyar
dolardan,
miktar
1987'de
işlerin
teşvik
direkt
1980'de
309
etmiştir.
yabancı
192 milyar
milyar
dolar
alma
ile
üretim
sürecinin
merkezileşmesine
imkân
Buna
yatırımı,
dolara
olmuştur.
uluslararasılaşmasma
Kompüterizeleşme
karar
ve
çokuluslulaşmasmı,
şirketin
ademi
tepe
tanımıştır
göre
1950'lerde
yükselmiştir.
Yeni
katkıda
imkânları
ABD
ÀBD
12
Bu
teknolojiler
bulunmuştur.
merkezileşirken,
yönetimi
(GONDOLE,
ile
E.W.
ve
DİĞERLERİ; 1986, s. 1 0 ) .
Özel bir ürün üreten
üretim
şartları
yerleşim
yerlerinin
globalizasyonu,
genellikle
yerine,
yerel
iki
sanayi
çoğunlukla
firmaları, sadece
uluslararası
alternatif
avantajlarını
düşünürler.
temel
sahiptir.
ortaklarla
boyuta
bağlantılı
olarak,
dahili
Üretimin
Birincisi,
yabancı
bir
bölgede
hızla
yapılan
doğrudan
genişleyen
için, mevcut
ve
yatırımdır.
büyüyen
veya muhtemel
bir
Bu
tür
pazarda
ithalat
bir
daha
yatırım,
fazla
sınırlamalarından
satmak
kendini
kurtarma ihtiyacı tarafından motive edilir. Bununla birlikte,
çoğunlukla
satış
hem
evsahibi
yapmak
üzere
ülke
hem
ihracata
de üçüncü ülke
dayalı
bir
pazarlarına
kuruluş
olma
düşünceleriyle de teşvik edilirler.
Üretimin
yurtdışı
uluslararasılaşmasınm
kaynaklı
özel
parçalarına
doğru
firmaları,
motorları
elektronik
prosesler
gelişen
ikinci
ve
bir
eğilimdir.
Brezilya'dan
alır
Meksika
sınırı
parçaları,
boyutu
zincir
üretimin
Mesela,
ve
ABD
ise
ABD
oto
şirketleri,
boyunca
kurulmuş
atelyelerde imal ederler.
Üretimin
şirketlerin
globalleşmesinin
dünya
ticaretinde
iki
boyutu
oynadıkları
da,
önemli
çokuluslu
rolü
ifade
etmektedir (BEEMAN, W.J. and FRANK, I.: 1988, s.5-6).
Hızlı
kılan
büyük
yeni
ve
rekabet,
çapında
teknolojilerin,
etkisi
doğruluğunu
dünya
olmuştur.
global
Ancak
vurgulamakta
yeni
haberleşme
fayda
ulaşımı
firmaların
bu
çok
tersinin
de
Çetin
üretilip,
mümkün
artışında
sürecin
vardır.
teknolojilerin
ve
uluslararası
üretim
sürecine
uygulanmasına büyük ivme kazandırmıştır.
Böylece
üretimin
üretimin
globalleşmesi
ekonomiler
arasındaki
kalıplarını
tayinde
üretim
merkezleri
uluslararasılaşması
izlemiştir.
duvarlar
önemli
bir
arasındaki
Tüketiciler
kalkmış,
faktör
sürecini,
türdeşleşmiş,
medya,
tüketim
olmuş, pazarlar ya da
mesafe
kavramı
ortadan
kalkmıştır.
ürünlerin
yeni
Yeni
veya
üretim
üretim
türev
üretim
sektörlerin
çıkması,
farklılaştırılmasınm
süreçlerinin
ölçeklerinin
ortaya
devreye
gittikçe
hızlandırılması,
girmesi,
küçülmesi
farklı
ve
firma
çok
bazında
kısa
sürede
yeniden yapılanabilecek bir esnekliğe kavuşturulması ile buna
uygun
idare
ve
organizasyon
yapılarının
oluşturulmasını
kaçınılmaz kılmıştır.
Görüldüğü
birleşip
daha
gibi,
bütünleşirken,
küçük
ve
daha
zamanda, parçaların
büyümektedir
getirdiği
bütünün
önemli
dünya
parçaları
bir
duruma
ekonomik
daha
çok
olarak
sayıda,
gelmektedir.
ölçeği büzülüp küçülürken
üretim
değişim,
zorlamaktadır.
yapısındaki
makro
ekonomi
Liberalleşme,
parametrelerin
hakim
olurken,
açılma
taraftan
global
Aynı
ekonomi
(NAISBITT: 1994, s.16).
Global
hedefi
bir
dünya
gündeme
olduğu
bu
hızlı
yönetiminde
değişken
bir
gelmekte,
ile
ekonomik
yönetiminin
entegre
fakat
değişimleri
makro
ekonomi
ekonomisi
de
rekabetin
bu
olma
temel
ve
süreç,
dışa
ekonomi
yönetimlerinin hareket alanını daraltan paradoksal bir sorunu
da
beraberinde
istikrarsızlığa
getirmektedir.
sürüklenen
Bu
gelişen
durum,
ülke
özellikle
ekonomileri
için
önemli bir sorun alanı durumuna gelmiştir.
Sonuç
olarak,
farklı
ülke
veya
sonucu
üretilen
çıkabilmektedir.^
şirketlerin
birimleri
girdisi,
piyasalardan
mamuller,
yine
Üretimin
dünyanın
arasındaki
birçok
teknolojisi,
sağlanan
farklı
finansmanı
üretim
faaliyetleri
piyasalarda
uluslararasılaşması,
ülke
ticaret,
ve/veya
artık
çok
bölgesine
uluslararası
piyasaya
çokuluslu
yayılan
ticaretin
önemli bir bölümünü oluşturmaktadır. Dolayısıyla
uluslararası
ticarette uzmanlaşma kuralları değişmiş, müteşebbis, bilgi ve
teknoloji,
hangi
üretileceğine
malın
karar
nerede, hangi
vermektedir.
Bu
pazarlar
durumun
için ne
kadar
gelişen
ülkeler
için en önemli sonucu ucuz emek ve hammaddeye dayalı
rekabet
üstünlüğü döneminin, gittikçe geçerliliğini yitirmesidir.
1.3. Mali Piyasalar ve Uluslararası Sermaye
Hareketlerinin Serbestleşmesi
Üretimde
ve
mali
küreselleşme
piyasalarının
desteklenmektedir.
birbirine
süreci,
uluslararası
serbestleşmesi
Bir
bakıma
bu
ile
üç
ticaretin
büyük
ölçüde
alandaki
gelişme
bağımlı ve biri diğerini tabii biçimde uyarıcı
bir
süreç olarak karşımıza çıkmıştır.
Öncelikle,
kural
ve
zihniyet
ülkelerin
kurumlarını
oluşturup,
değişikliğine
ilk
aşamadan
ekonominin
merkezden
tayin
parametrelerinin
piyasaya
ve
bunlardan
adımı
bağlı
kontrol
bazı
değerlerinin
olarak
sonra,
hareketlerinin
olarak
edilen
bırakılmaktadır.
bunlara
piyasa
ekonomisi
toplumda
bu
son
de
Bunlar
dış
belirlenme
arasında
ticaret
aşamada
Bu
tutulan
önemli
ve
ekonominin
tamamlanmıştır.
artık
faiz haddi,
işlemleri
ile
kurlar
gelir.
uluslararası
ekonomisi
ve/veya
işlemi,
serbestleştirilmesiyle,
dünya
ilk
makroekonomik
Bütün
sermaye
ekonomide
değişkenlerin piyasaya bırakılması ya da liberalleşme
süreç
bir
ekonomide
görülmektedir.
altında
ilke,
yönde
gidilmesi, bir bütün olarak
serbestleşmenin
sonra,
serbest
denilen
entegrasyonu
Faiz
piyasada
fiyat
ve
döviz
kuru
belirlenmesi
ve
miktar
çabaları,
ve
gibi
dxş
ticaretin
kısıtlaması
gelişen
ülke
büyüklüklerin
serbestçe
liberalleştirilerek
uygulamalarına
ekonomilerinde
ve
son
verilmesi
gelişmiş
ülke
ekonomilerinde farklı sonuçlara yolaçmıştır.
Gelişen
ülkelerin
ülkelerin
içine
düştükleri
oynadığı
bilinmektedir.
gelişen
ülkelerin
geliştirip,
Diğer
ekonomi
ile
kaldırılması,
ortadan
borçlarını
da
iç
kaldırması,
ve
1970'lerde
kur
büyük
zamanında
ödeyemeyen
dışa
açılmakta,
uygulamasına
arasındaki
dış
ödemeler
bu
krizinin
serbestleştirmekte
ekonomisi
yani
borç
çareyi
değişken
dünya
açılmalarında,
dış
Dış
çoğu,
ithalatı
taraftan,
dışa
fiyatlar
rol
ihracatı
aramışlardır.
geçilirken,
duvarların
arasındaki
dengesi üzerinde
iç
ortadan
sapmaları
olumlu
etkiler
yapması, ülke üretimi ve dolayısıyla ticareti yapısının, reel
kaynak
maliyetlerince
belirlenen
rekabet
üstünlüklerine
göre
yeniden oluşması gibi beklentiler ön planda yeralıyordu. Mali
piyasaların
piyasada
liberalleştirilmesinde
serbestçe
değerlerini
sağlanarak,
araçlarda
ve
yansıtacağı,
ekonomik
çeşitlenme
dolayısıyla
yanısıra,
üçüncü
katkıda
sağlayarak
mali
tahsisinde
gelişmeye
de
haddinin
doğru
yatırım-tasarruf
dengesinin
bulunacağı
derinleşmeye
etkinlik
olumlu
pazar
ve
mali
yolaçacağı
ve
istikrarın
katkılar
yapacağı
(BERKSÖY: 1993, s.54).
beklentilerle
birlikte,
aşaması olan uluslararası
geçmeden
faiz
dolayısıyla,
dengeye
kaynak
iktisadi
beklenmekteydi
Bu
oluşması
ise,
serbest
bırakılmıştır.
sürecinin kaçınılmaz sonucuydu.
liberalleşme
sürecinin
sermaye
hareketleri
Üçüncü
aşama,
de, çok
liberalleşme
Gelişen
ülkelerdeki
ulusal
ekonomilerde
ilgili
olduğu
düşünülen
önemli
ölçüde
değiştirdi.
ana
işlevlerinden
serbestleşme
temel
sürecinin
değişkenlerin
ulusal
koparak,
belirlenmesini
büyüklüklerle
Serbestleşen
ve
bağlantılarını
döviz
uluslararası
sonunda,
kuru
para
ve
faiz,
hareketlerinin
etkileşim alanına girdiler. Kısa vadeli getiri maksimizasyonu
peşinde
koşan
uluslararası
olabileceğinden
kimlik
kazanmasına
dövizli
kurunun
yüksek
düzeyde
hareketleri,
ulusal
belirlenmesine
yolaçtı. Uluslararası
muamelelerin
oluşumu
hareketlerinden
ve
para
faizin
oynak
akımlarının
serbestleştirilmesi
serbest piyasada
mevcudu, mal
para
süreci,
hale
geldi.
Böylece,
içeride
tasarrufu
döviz
yansıtır
bir konuma ulaştı. Döviz kuru bu tür para hareketlerine
duyarlı
ve
döviz
ile çakışınca, ulusal
çok para hareketlerini
bir
karşı
özendirip,
yatırımları yönlendireceği umulan serbest faiz, bu işlevinden
uzaklaşıp
oluşan
spekülatif
spekülatif
belirlenmesini
para
ortam,
kendi
hareketlerinin
bukez
etki
ticarette
mal
dengesini
sağlayacağı
terkedip,
dövizli
para
yarattığı
spekülatif
arz
alanına
hareketlerini
etkilerine
açık
hale
geleneksel
işlevlerini
döviz
belirleyicisi
piyasalarını
çekti.
serbest
ve
talep
geldi.
Ulusal
yitirip
yeni
ve
kur,
muamelelerinin
ve mal
kısa vadeli para
ortamına
hareketlerinin
sürükledi.
koparak
Döviz
oynaklıklarını
yavaşlattı,
büyüttü.
hareketlerinde
ve
dünyanın
belirleyici
döviz
hız
ve
artırmaları,
kaprisli
hareketlerinden
mal
besleyip,
dolarizasyonu
hareket
kopartıp,
belirsiz, kaygan ve
mal
kurunun
dağılımında
kaygılarından
kurlarının
dengesizlikleri
Ekonomilerin
denge
işlevini
serbestleşmesinin
girdabına kapılmaları, ulusal ekonomileri, kaynak
etkinlik
ticaret
bu
baskılarının
faiz
kur
Uluslararası
yönlendireceği
umulan
ve
oldu.
denilen
ticaretini
istikrarsızlığı
ciddi
boyutlu
para
ikamesi
bu
politikasını
süreçte
ön
plana
etkisizliğe
uluslararası
para
ve maliyetlerini
bir
ortamın
ve
sürükledi.
hareketlerine
risk
çıktı
tutsak
ulusal
Faiz
haddinin
düşmesi,
sermayenin
artırıp, verimli yatırımları
oluşumuna
katkıda
s.23-24).
bulundu
para
caydırıcı
(BERKSOY:
1993
b.,
^'
Gelişmiş
ülkeler
de,
1980'lerde
kendi
başlattıkları
liberalleşme eğilimlerini, doğrudan ve uluslararası siyasi ve
ekonomik
kuruluşlarca
Görünüşte,
tüm
Oysa,
olarak
dış ticaret kısıtlamaları
1980'lerle
girişen
dolaylı
gelişen
dışa
ülke
açılmaya
ekonomileri,
ve
desteklediler.
ortadan
kalkıyordu.
uluslararası
gelişmiş
rekabete
ülkelerin
tarife
dışı yeni korumacılık önlemleri ile karşılaştılar.
1980'lerde
gelişmiş
hızlanmış,
gelişen
ülkelerde
ülkeler,
eskiye
oranla
genişleyen
bu
iktisadi
pazarlara,
büyüme
çeşitli
engellere
rağmen mal satmışlardır. Gelişmiş ülke sermayesi ise, gelişen
ülke
mali
piyasalarına
girerek,
yüksek
faiz
oranlarından
dönüşen
sanayileşmiş
geniş ölçüde yararlanmışlardır.
1989
yılı
içinde
ülke
ekonomilerinin
kişi
ve
büyük
rağmen
büyümesindeki
şirketlerin
rol
oynadığı
yapılan
borçlanmaya
borçlanmalar,
ekonomik
finansmanında
en
süreç
önemli
yüksek
sayesinde
arka
plan
incelendiğinde,
özendirilmelerinin,
görülmektedir.
1980'lerdeki
gelişmeler,
duraklamaya
Yüksek
birçok
genişlemeyi
faiz
batı
sağlayan
sağlanan
olamayacağını göstermiştir
oranlarına
ekonomik
rağmen
oranlarına
ülkesinde,
harcamaların
araç olmuşlardır. Ancak
faiz
burada
1990'lardaki
spekülatif
genişlemenin,
(AKYÜZ: 1993, s.29-30).
bir
sürekli
Dünya
ekonomisinde,
1980'lerin
sonunda
başlayan
durgunluk, işsizlik ve bir miktar enflasyona yolaçan ekonomik
bunalım,
yine
gelişmiş
çerçevesinde
ülkelerin
uygulayacakları
kendi
ekonomik
iktisat
ihtiyaçları
politikaları
ile
aşılacaktır. Bu politikaların uygulamaya konulması, hem dünya
ticaretini,
hem
de
gelişen
olarak etkileyecektir.
ülke
ekonomilerini,
1980'1er boyunca, dünya
kaçınılmaz
ekonomisindeki
uzun yükselmeyi takiben meydana gelen daralmanın, beklenenden
daha sürekli olacağı görülüyor. ABD en azından, şimdilik eski
durumuna
dönüyor
itibariyle,
(GROBER,
hala
G.,
ülkenin
görünse
de, Japonya
mevcut
KEINERT,
soğuma
Gs
1993.,
birbirinden
uygulayamayacağı,
koordinasyon
bu
globalleşmeye
S. 49)
ihtiyacı
Hiçbir
çıkmıştır.
varken,
olarak güçlü ülke etrafında
sanayileşmiş
politikalar
mutlaka
yürütülmesi
Bu
diğer
yılsonu
bulunuyorlar.
ekonomik
politikaların
ortaya
Batı Avrupa
etkisinde
bağımsız
çerçevesinde
tecrübelerinden
ve
belli
bir
gereği,
uygulama
bakımdan
dünyanın
taraftan,
üç
ekonomik
(ABD, Almanya, Japonya), bölgesel
ticari kutuplar meydana gelmektedir.
1970'lerde
kârlılıkların
enerji
krizi
ardından
sonucunu
mali
batı
düşmesi,
ile
ve
ekonomilerinde
ücretlerin
ağırlaşan
sermaye
doğurmuştur.
yükselmesi
ekonomik
ile
bunalım,
hareketlerinin
Bu
verimlilik
globalleşme
başlayan,
üretim
yeniden
durgunluk
ve
süreci,
belirsizliğe
ve
serbestleştirilmesi
1980'lerin
sonunda bölgeselleşme eğilimlerinin birdenbire yükselmesi
yerini
ve
bırakmıştır.
ile
Yeni
durumda, dünya ekonomisi ve ticaretini bütün ülkeler yararına
geliştirecek
ticaretteki
yeni
uygulamalar,
görünmez
teknoloji,
mal
fiili
engellerin
ve
de
pazarların
bloklaşmaya
ortadan
rağmen,
kaldırılmasına,
açılarak
verimliliğin
arttırılmasına
Bu
bağlı
anlamda
yine
GATT
kazandırılması,
serbestleşme
ile
uygulamalarına
adil
ve
serbest
aşılabilecektir.
yeniden
ticaret
işlerlik
ortamının
tesisi,
bütün ülke ekonomilerinin yararına olacaktır.
Gelişmiş
ve
gelişen
ülke
ekonomilerinde,
1980'li
yıllarda başlayan finansal liberasyon ve piyasalar
arasındaki
entegrasyon,
spekülatif
mal
ve hizmet ticaretinden
bağımsız,
sermaye hareketlerine yol açmıştır. Hatta bunun boyutu, dünya
ticaret
hacminin
oldukça
üzerinde
bulunmaktadır.
Bu,
hareketlerin, istikrarsız gelişen ülke ekonomilerinde, mevcut
durumu daha kötüleştiren bir etki yaptığını belirtmiştik.
1980'lerden
ülkelerin
daha
ettikleri,
ziyade
sermaye
oluşurken,
ve
sonra
artan
hızla
yaklaşık
stoku yaklaşık
yabancı
direkt
oranı,
19 85'den
başında
özel
ticari
banka
sonra
dönmüştür.
yatırımların
dolardır.
Dünya
tercih
değişikliklere
yılların
önemli
gelişen
yatırımları
önemli
yatırımlarına
200 milyar
doğrudan
19 85'den
dünya
toplamı
yabancı
sermaye
1.5 trilyon dolar olup, bu değer dünya ihracat
yarısı, yıllık
da 7-8 katıdır
1980'li
bu bileşim,
portföy
sürecinde
yabancı
yönde
hareketlerinin
yatırımlara
değerinin
bu
görülmektedir.
kredilerinden
1989'da
liberalleşme
doğrudan
mevzuatta
gittikleri
yabancı
sonra,
doğrudan yabancı
sermaye
miktarının
(PRESTON, L.E., WINDSOR, D., 1992, s.20-21).
TABLOs 3
DOĞRUDAH YATIRIM YAPAN FİRMALARIN KAYNAK ÜLKELERİ
KAYNAK
ÜLKE
$
1987 Miktar,Milyar
1988
1989
1985-191
1980-1988 Yüzde
9.2
11.2
13.5
7.4
7.8
A.B.D.
28.0
13.3
26.5
13.3
26.5
Fransa
9.2
14,5
19.4
6.0
8.0
İngiltere
31.1
37.0
32.0
19.4
20.2
Japonya
19,5
34.2
44.2
8.9
18.8
Toplam
97.0
110.2
135.6
69.8
81.3
132.6
155.4
187,1
98.4
96.8
2.4
5.9
8.9
1.6
3.2
135.0
161.3
196.0
Almanya
Gelişmiş
Ülkeler
Gelişen
Ülkeler
Bütün
Ülkeler
100
Kaynak: UNCTAD 1992'den düzenlenmiştir.
100
Tablo
2'den
de
görülebileceği
üzere,
1985'den
sonra
gelişen ülkelere yönelen doğrudan yabancı sermaye yatırımları
miktar ve oran olarak yükselmektedir.
Gelişen
ülkelere
artması,
mali
ortaya
çıkmıştı.
yönelik
piyasaların
portföy
liberasyonu
1992
yılında
yatırımları
34
milyar
Türkiye'nin
de
1989'daki
ile
orantılı
olarak
uluslararası
olmuştur.
mali
yatırımlarının
Bu
tür
portföy
yatırımlardan,
liberasyondan
sonra
büyük
oranda yararlandığı bilinmektedir.
1.4. Üretim Süreçleri ve Teknolojisinde Değişim
1980'li yıllarda, uluslararası rekabetin pazar, ürün,
üretim
süreçleri
ve
teknoloji
alanlarında
daha
yoğunlaştığı
görülmektedir- Artan rekabetten, gelecekte
daha
çıkacağı
kârlı
belirginleşen
konusu,
bölgesel
özellikle
ticari
1980'lerin
bloklaşma
da
kimin
sonunda
ile,
geniş
araştırmalara konu olmaktadır.
Bilimsel
arasında
ve
teknik
sıkı ilişkiler
tesbittir.
Hatta
gelişmeyi,
sadece
Sosyal
gelişmeyi
mümkün
değildir.
bazı
ile
iktisadi
gelişme
bulunduğu, oldukça
eski bir
bilimsel
bilimadamları,
teknik
tek
bir
Ancak,
gelişme
ekonomik
ve
sosyal
gelişmelere
bağlayabilmişlerdir.
değişkenle,
elbette
teknik
gelişmenin
izah
sınai ve
etmek
iktisadi
gelişmedeki belki de birinci derecedeki rolü inkâr edilemez.
Bilgi
ürünler
ve
üretimi,
ihtiyaçlar
teknoloji,
üretim
arasındaki büyük
yöntemleri,
etkileşimin,
yeni
ileri ve
geriye bağlantılarla
otiyük sosyal değişine ve gelişmelere yol
açtığı, iktisat tarihinde sabittir. Bilginin üretilmesi, onun
somut
mal
ve
uygulanması,
ile,
hizmet
uygun
gittikçe
üretimi
için
ortamların
daha
formüle
edilerek
üretime
sağlanması ve tecrübe
hızlanmış
ve
çok
yönlü,
birikimi
karmaşık
bir
duruma ulaşmıştır.
Üretim
sayılması
faktörleri
ve
anlatımını,
sürecin
onun
yenilik
Schumpeter
yeni
arasında,
ve
belirterek,
belki
yanıltan
da
Bir
ve
ilerleyebileceğini
Marks'1
icatlarla
yapmıştır.
yatırımlar
teknoloji
iyi
bakıma,
yeni
Marks'ı
en
en
unsurunun
biçimde
kapitalist
teknolojilerle
teyidetmiştir.
önemli
Ancak,
faktörlerin
başında,
yeniden
yapılanan
herhalde teknik gelişme gelmektedir.
Günümüzün
dünyasında
gittikçe
21.yüzyılın
rekabetin
görünmektedir.
ekonomistlerin
değildir,
oluşan
tek
ve
P.Drucker'e
bilgi
ve
de, bilginin
toplumun
"yenilik"
ve
arasındaki
teknoloji
(toprak)
da
artık
olacak
kaynak,
"sermaye"de
değildir,
şimdi artık
emek
de
değerler
ikisi
işe uygulanmasıdır. Bu durumda kapitalist
ötesi
sorunu
yaratılmaktadır.
ve
Bunların
"ekonomik"
ile
bloklar
araçları"
değildir. Bilgi'dir ve bilgi olacaktır,
"verimle"
milletler
göre, temel ekonomik
"üretim
kaynaklar
sökerken,
ticari
dayanağı
deyimiyle
doğal
değişen
şafakları
milletlerden
şiddetli
gibi
hızla
bilgi
verimi olacaktır(DRüCKER, P.F.,
Bilindiği
gibi
Klasik
işinin
ve
bilgi
işçisinin
1993,s.l8).
Teori,
toplumların
bol
olarak
sahip oldukları faktörlerin yoğun kullanımı olan sanayilerde,
faktör
esaslı
karşılaştırmalı
üstünlük
elde
edeceklerini
açıklar.
Bu
alandaki
yeni
bir
teori,
karşılaştırmalı
üstünlükten öte, rekabetçi üstünlüğü harekete geçirmelidir.
Bölünmüş
pazarları,
değişmelerini
rekabet
ve
ölçek
anlayışını
(Geçmişteki
donanımı
farklılaştırılmış
ekonomilerini
yansıtmalıdır
karşılaştırmalı
ve
fonksiyonu
faktör
ürünleri,
(PORTER,
üstünlük
oranlarının
kapsayan,
teknoloji
zengin
M.E:
1990a,s.4).
teorisi, tabii
(sermaye-emek
bir
kaynaklar
oranları)
idi. Her tarımsal ürün, kendine en uygun
bir
şartları
sağlayan yerlerde yetişir, her sanayi de kendi tabii yerleşim
yerine
sahiptir.
sanayileri
Gelecek
olarak
maddeler
makina
sanayilerinin
insan
ve
Geçmişteki
ekonomik
yaparak
çok
gelecektir.
Kopyacı
edebilenlerce
faktör
bir
İngiltere,
oldular.
olmasından
(taklitçi)
2 0.yüzyılda
Amerika
Ancak
Eskiden
birinci
eskiden
ikinci
kolaylıkla
mühendislik,
olan
sırada
(yeni
olan
sanat
mamuller
(yeni
arzetmektedir.
bulup,
21.yüzyılda,
teknolojilerinin
fazla, yenimamul teknolojilerinin
mamuller,
beri,
mamulleri
rekabet üstünlüğü, yeniproses
Yeni
göre
Karşılaştırmalı
durum
yeni
yüzyılda
donanımına
becerisi
kritik
galipler,
zengin
kurulacakları,
olacaktır.
da
19.yüzyılda
sürdürülebilir
dışında
ya
geliştirme, çok
icadedenlerdi.
böyle
yapımı
göre
de
dünyanın
önümüzdeki
verili
becerisine
Hepsi
biri
Nerede
göre,
yeni
compüterler
organize
üstünlük,
insan
artı
Her
kurulabilir.
anahtar
telekomünikasyon,
görmektedir.
sanayilerdir.
Buna
karşılaştırmalı
araştırma
kabul
yedi
biyoteknoloji,
yazılım
yakalamayı
belirlenecektir.
üstünlüğün
ve
genel
tarafında
beyingücünü
yılın
havacılık,
^parçaları
dayalı
herhangibir
değil,
sivil
olduğu
beyingüGÜne
on
mikroelektronik,
sanayileri,
robotlu
birkaç
dışında çok az
taklidedilebilir.
şeklini
icadı)
proseslerin
almıştır.
ikinci
sıraya,
geliştirilmesi
ve
buluşu)
birinci
s::.rada yer
almaktadır
(THüROW,
L.
1993,
geliştirme
(R&D)
s.45).
Teknoloji
çok
önemli
yarışında,
duruma
şiddetlenmiştir.
alanda
en
Eskiden,
bu
çok
gelince,
harcamayı
R&D
20 yıl öncekinin
çabalarını
yoğunlaştırarak
(savunma
Almanya
ve
ve
GSMH'nm
bu
ülkelerdir.
alırken,
artık
Amerikan
R&D
altındadır. Almanya ve Japonya
geçmişlerdir.
savunma
artarak,
ulaşırken,
son
olmuştur.
Toplam
dışı)
R&D
Japonya
GSMH'larınm
yıllarda
GSMH'nm
bakıldığında,
4.sıradadır.
Japonya,
harcayan
sırayı
oldukça
ve
eşit olmaktadır. Ancak, savunma dışı harcama,
%1.8'i
harcamalarına
ilk
ve
savunmadışı
artı
Japonya'nın
%2.8'ine
rekabet
ülkeler
çaba
harcamaları
harcamaları,
Almanya'nmkine
ve
Bugün
ve
alandaki
batılı
yapan
değildir.
harcamaları
bu
Sanayileşmiş
Amerikan
gerçek
araştırma
Birincilik
Amerika
ise
sırasiyle
Amerikan
payı
5.,
olarak
Japonya
İsveç'indir.
%2.6
harcamaları
toplam
3.,
R&D
Almanya
Amerika'nın
teknoloji üretimindeki geriye kalışı, patentler tarafından da
teyid
edilmektedir.
firmanın
ilk
yedisi
firmanın
sadece
üçü
ABD'de,
Amerikan
1980'de
firması
Amerikan
firması
patent
iken,
idi
kazanan
1990'da
(THUROW,
ilk
L.
10
on
1993,
s.157-198).
Avrupa Birliği, Japonya ve ABD'de, teşvik sistemleri,
artık
R&D
harcamalarının
sübvansiyonu
biçiminde
ortaya
çıkmaktadır. Devlet, yerli firmalara, belli hedeflere yönelik
(ihracat
yardım
ve
R&D
ödenekleri,
sağlayarak,
rekabet
(SEITZ, K., 1992, s.113).
yabancı
rekabete
üstünlüğü
karşı
koruma)
yaratabilmektedir
yüksek
R&D'sindeki
çoğunlukla
yüksek
teknoloji
artış
üretimdeki
oligopolistik
teknoloji
belirtilebilir.
yerinde
kadar
piyasaları,
bir
ürünleri
Son
sayaıfken,
ve
optimum
firma
bölünmezliklerden
yapıya
sahiptir.
teknoloji-yoğun
belirtilen
malların
Japonya'nın
payı
Aynı
mallar
ölçeği
dolayı,
yargı,
için
ticaretinde,
artmış,
TABLO: 4
ÜRÜNLER
İHRACAT ORANLARI: 1965-1986
Fransa Almanya
JaDonva
inailtere
ve
bakıldığında
da ABD'nin payı, birkaç sektör dışında hep azalmaktadır.
DÜNYA TEKNOLOJİ-YOĞUN
Fransa
ABD'nin
Almanya'nın oldukça gerilemiştir. Sektörel bazda
de
ABD
1965
7.3
16.9
7.2
12.0
27.5
1970
7.1
16.8
10.9
9.8
27.0
1975
8.4
16.8
11.6
9.6
24.5
1980
8.5
16.3
14.3
10.8
22.9
1985
7.9
14.8
19 .4
9.2
24.2
1986
7.9
16.0
19.8
9.0
20.9
Kaynak: DOLLAR, D. and WOLLF, N.E, (1993):
COMPETITiVENESS, CONVERGENCE, AND
INTERNATIONAL SPECIALIZATION, The
MIT Press, Cambridge, Massachusetts. s:42
TABLOs 5
DÜN¥A TEKNOXiOji YOĞUN VE YÜKSEK TEKNOLOJİ
ÜRÜNLERİ İHİflACAT PAYLARI
(1970-1980)
Almanya
Fransa
1980
1970
1980
7.6
9.0
20.4
19.3
Ürünleri
7.5
7.9
16.3
16.1
ilaçlar
9.3
11.6
19.9
17.6
İş Makine ve Ekipmanları
7.8
7.8
15.1
13.0
Kompüterler
9.0
7.1
11.1
12.1
Makine ve Ekipmanlar
8.1
9.2
19.5
18.7
Telekomunik Ekipmanlar
5.5
7.7
15.2
14.6
Elektronik Parçalar
8.6
8.8
12.5
14.3
Tüketici Elektronikleri
2.3
5.5
14.3
12.0
Jet
5.6
7.8
5.4
5.3
Uçak
7.6
9.1
2.9
10.7
Bilimsel Araçlar
7.1
8.1
21.5
19.4
7.9
9.7
22.4
20.9
9.7
14.5
23.5
19.9
11.6
15,6
28.8
24.4
1970
Toplam Teknoloji Yoğun
Ürünler(Yüksek Teknoloji
Sanayileri dahil)
Toplam Yüksek Teknoloji
Elektrikli ve Elektronik
Motorları
Teknoloji-Yoğun, Diğer
Yüksek Teknoloji ürünleri
Toplam Teknoloji Yoğun
Ürünler(Yüksek Teknoloji
Sanayileri dahil)
Toplam Yüksek Teknoloji
Ürünleri
ilaçlar
2. 7
2..3
17 .1
15 .8
İş Makine ve Ekipmanları
8. 0
9..9
37 .7
37 .0
11. 1
12,.3
31 .5
25 .5
Makine ve Ekipmanlar
1Q. 3
18 .7
21 .6
18 .0
Telekomunik Ekipmanlar
11. 9
23 . 1
21 .9
18 .1
6. 3
27 .0
39 .8
27 .6
49. 0
53 .0
9 .3
9 .9
Jet Motorları
0.,1
0 .1
40 .4
32 .0
Üçak
0,.8
0 .4
66 .0
53 .1
Bilimsel Araçlar
8..7
10 .4
29 .3
26 .8
7..5
13 .5
20 .8
17 .7
Kompüterler
Elektrikli ve Elektronik
Elektronik Parçalar
Tüketici Elektronikleri
Teknoloji-Yoğun, Diğer
Yüksek Teknoloji ürünleri
Kaynak: DOLLAR, D, and WOLFF , N .E. (199 3 ) ; a.g. e. s.42
Diğer
ihracatına
kat
taraftan,
bakıldığında,
artarken,
dönemde
sonra
rağmen.
ithalatı
ABD'nin
ileri
ihracat
değeri
yaklaşık
5.5
teknoloji
1982'den
kat
ithalat
ve
1993'e
2.5
artmıştır.
1986'ya dek denge ithalattan yana azalırken,
ihracatta
Tablo
daha
5'de
teknoloji ürünleri
hızlı
bir
görülebileceği
artış
gibi,
Aynı
1987'den
gözlenmektedir.
1982
yılında
Buna
ileri
ihracatı ithalatın yaklaşık 2.5 katı iken,
1993 yılında ithalatın oldukça yükseldiği anlaşılmaktadır.
TABLO: 6
ABD TİCARET DEH6ESİ 1982-1993
(Milyon ABD Doları)
İleri Teknoloji Malları
Yxllar
İhracat
İthalat
1982
39.718
15.000
24.718
1983
42.536
18.517
24.019
1984
46.868
26.160
20.708
1985
51.496
27.108
23.388
1986
53.502
37.139
16.343
1987
62.087
41.815
20.272
1988
76.939
48.941
27.998
1989
83.483
56.436
27.047
1990
93.378
59.296
34.082
1991
101.641
63.252
38.389
1992
107.091
71.872
35.219
1993
106.866
80.576
26.290
Kaynak: WILSON, J.S. ( 1 9 9 4 ) ;
Denae
"The U.S. 1 9 8 2 - 1 9 9 3
Performance in Advanced Technology
Trade". CHALLANGE January/February
1994.
Daha
teknoloji
önce
de
belirtildiği
üzere,
üretimi,
genellikle firmalar düzeyinde olmaktadır, o zaman, bu sürece,
günümüzdeki kıyasıya rekabet de dikkate alındığında, en uygun
şartların
sağlanması,
gelmektedir,
alana
ülkeler
kaymıştır.
yenilikleri
hayata
kamunun
arasındaki
Japonya,
en
önemli
rekabet
uygulamaya
geçirirken,
bütünüyle
görevi
son
on
dönük
yeni
durumuna
yıllarda
araştırma
bu
ve
teknolojilere
dayalı
sanayi
firmaları
büyülemişlerdir.
ederken,
Japon
oldukça
Aynı
yeni
piyasalar
üretimi,
bir
için
sınai
G.:1993,
bu
firmaları,
farklı
üzere,
Hatta,
s.207).
alandaki
devam
kitle
üretim
sistemi
geliştirmişlerdir.
sürerken,
paradigmasını
R&D
iyileşmeler
Ford'un
Japonların
hükümetin
Amerikalıları
Henry
rekabet
rekabet
kurarak
bu
üretiminden
Japonlar'm
zamanında
değiştirmiştir
başarısında,
faaliyetlerini,
(COOPER,
belirtildiği
doğrudan
yardımlarla
teşvik etmesinin büyük rolü vardır. R&D maliyetlerini
özel
vergi
ve
kurumlarının
düşük
faaliyetlerini
toplam
R&D
sanayiine
pay
aynı
sektöre
yükü
faizli
bütçesinin
sektör
kaynak
herhangibir
aynı
Almanya
ise
aynı
R&D
araçlardır. ABD
ise,
66'sını
ABD'nin
yoktur
savunma
Japonya'nın
fonları
yüzde
finansal
şekilde
19 8 8 yılı
da
kamu
yaklaşık
üniversite
ayırmıştır.
kaynak
de
kullanılan
yüzde
genel
şekilde
azaltılmış,
kredileri
desteklemekte
yönlendirirken,
ayırdığı
43.7),
faiz
düşüren
olmuş,
yaklaşık
bu
81
C.F.,
çok
(yüzde
ile
sektöre
(BERGSTEN,
en
aynı
ayırdığı
NOLAND,
M.
1993, s. 9 2 ) .
Gelişmelere
özellikle
batı
istikrarsızlık,
temel
bakıldığında,
anahtar
arasındaki
ülkeleri
işsizlik
faktör
rekabetin
bir
dönüştüğü de, rahatlıkla
sanayileşmiş
ülke
ekonomisi
ekonomilerinin
gibi
yine
dünya
sorunlardan
teknoloji
anlamda
durgunluk,
kurtuluşlarında
olacaktır.
teknoloji
Ülkeler
rekabetine
söylenebilir. 1980 sonrasında batılı
ekonomilerinin
artması
ve
buna
olarak dünya ticaret hacminin genişlemesi ile bittiği
ekonomik
kötüleşme
seyreden
istikrarsız
artan
süreci,
bir
ve
1989'dan
mecraya
sonra, yerini
bırakmıştır.
paralel
sanılan
daha
19 80
ağır
sonrası
rekabet, pazar, mamul ve üretim teknolojisindeki
hızlı
değişmeler,
fazla
ülkeleri
ağırlık
olağanüstü
ve
vermeye
hızlı
şirketleri
zorlayan
tüketici
kalıpları,
alışkanlıklarda
pazarlardaki
benzemeyen,
az
yönelmeyle
birlikte,
değişmelere
gidildiği
mamul
ve
gelişen
benzerlikler
ile
üretilen
teknolojik
Tüketim
görülürken,
birbirine
malların
üretimine
da
buna
Pazarlara
paralel
sürekli
sürülmesi gereği, her piyasaya çıkan yeniliğin
kısa
sürmesine
araştırma,
zihniyet
sebep
olmaktadır.
teknoloji,
Bütün
bu
üretim ve pazarlama
değişmelerine
de
yol
ülke
farklı,
yapıda
gözlenmektedir.
daha
Medyadaki
globalleştirmiştir.
tatmini
miktarda
olmuştur.
gelişmiş
bazında
müşteri
faaliyetlerine
unsur
gelişmeler,
pazarlarını,
R&D
gelişme
ömrünün
eğilimi,
aşamalarında
açmaktadır.
yeni
Aynı
hızlı
maldan
standart tip ve kalitede kitle üretimi yapma yerine, tüketici
ya
da
piyasa
isteklerine
göre
kısa
sürede
üretim
dokusunu
değiştirebilen, kaliteden ödün vermeden maliyeti aşağı çeken,
piyasa
için
isteklerini
de
üretim
stok
ile
maliyetini
yönetimi
aşamasını
dikkate
alarak
en
indiren,
yöntemleri,
yansıtmaktadır.
başlayan,
kitle
hemen
ölçek
Bu
aza
yeni
hedef
esnek
teknoloji
gelişmeler,
ekonomilerinden
üretimini
değerlendirebildiği
alan
üretim
devriminin
1913'de
azami
ve
son
Henry
Ford
faydalanmayı
ve
yönetimi
ve
üretim
teknolojilerinden tamamen farklılık arzetmektedir.
Bu
olduğundan
çeşitli
daha
devrimi,
fazla
yer
entegrasyonlara
tasarrufu
sistemleri
kapasiteye
birçok
teknoloji
sağlamaktadır.
denilen
ve
yeni
kolayca
sanayide
verdiği
kolaylıkla
Esnek
gibi,
otomasyon
çok
değişikliklerine
emek
payını
bugüne
kendi
giderek,
organizasyon,
model
üretimde
otomasyona
enaza
içerisinde
emekten
ya
da
sayıda
izin
dek
ençok
üretim
küçük
verirken,
indirmektedir.
ileri
teknolojiye
düzeyinden
daha
üretimi,
ulaşabilme
önemlidir.
çoğunlukla
(pazarlara
yakın
imkanı,
1980'lerde
yüksek
olmak
emek
üzere)
Malzeme,
enerji
ve
girdiler,
önemli
oranda
azalmış
Modern
kullanılan
plastikler,
yarıiletken
imalatında
derecede
ucuz
ve
seramikler,
kullanılan
herhangibir
bilgisayar
makinalar,
malzeme
yarımamuller,
bir
aynı
dayalı,
maddeler
mühendislikte
fiberler
gibi,
ve
artık
kolaylıkla
üretim
biri,
son
bulunabilen
bilgisayar
robotlar
düzenleme
bir
nümerik
. sistematik
anda
sistemlerinin
sistemin
donatılmış
sevkedicilerinin
Böyle
hareket
sentetik
silikon
da
ileri
bilgisayarla
oluşmalarıdır.
veya
ya
özelliklerinden
kontrolünde,
bir
kaynaklara
karbon
yerde
yerlere
(PORTER, M: 199 0b, s . 1 4 ) .
otomasyon
belirleriyici
veya
olan
ters
tabii
ücret
firmalarının,
materyaller?
hammaddelerden yapılmaktadır
Esnek
maliyeti
diğer
düşük
imalat
taşımaları,
değildir.
geliştirilmiştir.
artık
ana
kontrollü
ve
otomatik
organizasyonundan
biçiminde,
farklı
üretilebilmektedir.
Bir
ürün
başka
özellik, küçük ve orta boy üretim biçimindeki esnek yapı ile,
kitle
üretimi
olmasıdır.
sisteminin
Böylece
değişiklikleri
kalıp,
için,
verimliliğinin
model,
sistemden
şekil,
gelen
entegre
renk,
edilmiş
desen
katılıkların
vs.
ortadan
kalkması
ile sezonluk veya farklı piyasalarda farklı tüketici
zevk
isteklerinin
ve
dikkate
alınabilmekte,
istenilen
bunlar,
miktarda
bilgisayar
bilgisayar
gerektirdiği
kaliteli
değişiklikler,
az
stoklıj,
mamul üretimi mümkün
programlarının
teknolojisindeki
olabilmiştir.
Buna
kaynaklardan
tasarruf
çok
aynı
farklı
tip
kılınmaktadır.
amaca uygun
hızlı
gelişme
teknolojiler
gittikçe
ve
Bütün
kullanımı
ile,
sayesinde
göre, geleceğin dünyasında, emek ve
eden
anda
doğal
daha
da
yaygınlaşacaktır.
Vas:.flı
emek,
bilgi
ve
teknoloji
ise,
en
önemli üretim faktörleri olacaktır. Vasıflı emek bile yerini,
belki
çok
daha
terkedecektir.
vasıflı
Robot
bir
teknolojisinin
robot
nüfusunun
Japon
kullanmaktadır.
Batı
Avrupa'nın
Güneydoğu
Asya
robot
ve
Görüldüğü
dünyanın
ve
gibi,
kullanımı,
60'mı,
1988
geri
33.000,
1993,
kalanı
ise
sanayiinde
Avrupa
23.000
robotu
s.88).
rekabet
belirli
şartları,
çıkış
firmaları,
noktalarına
Bilgi
ve
belirleyici
olmaya
devam edecektir. Eğitim,
ve
üretim
dünyadaki
veya
süreci
ve
dinamik
buna
kaybeden
süreci,
kolaylaştıracak
gelecekte
göre
bir
yol
nüfuslarını yeni
tıkayan
en
teknoloji
gelişen
teknolojilerle
insan
olacaktır.
ülkelere
olup,
de
öğretimini
taraflar
gelişen
doğru
düzenlemeyen,
göz ve kulaklarını
mutlaka
küreselleşme
transferini
teknoloji,
teknolojilerini
hızlı değişimlere
memleketler,
Üretimin
genç
ve
iken.
Doğfu
sürüklemektedir.
unsur
Japonya,
176.000
için
ABD'nin
çetin
ülkeleri,
robotlara
üretimde
yüzde
nüfusu
48.000,
(KENNEDY, P . :
bulunmaktadır
insanları
yaklaşık
toplam
olan
1988'deki verilere göre,
gittikçe yaygınlaşmaktadır.
dünya
yaratık
ülkelerin
donatmaları,
kalkınma çabalarının başlıca dayanağı olabilecektir.
1.5. Serbest Ticaret ve GATT
üretim
ve
ticari
ortamın
hazırlanması
optimum
düzeyin,
sağlanacağını
müdahalesini
görevini
serbest
öneren
faaliyetlerde
piyasa
klasik
reddediyordu.
yükleyen,
kamuya,
kaynak
şartlarına
görüş,
tabiatı
uygun
bir
dağılımında
bırakıldığında
gereği,
kamu
1929
dünya
olumsuzluklar,
ediyordu.
ekonomik
sorumlu
Ülkeler,
yüksek
teşvikleri
iç
politikaları
dış
ithal
çıkan
ve
sağlamak
başvurmuşlardır.
mecbur
yasak
devalüasyonlar
dengeyi
yöntemlerine
ortaya
müdahaleye
tarifeler,
oranlı
ve
ile
yöneticileri
yüksek
kısİtlamalari,
ile
bunalımı
ihracat
üzere
Bu
ve
iktisat
müdahaleler,
dünya tidaretinin eskiye oranla azalmasına ve bunalımın bütün
dünyaya yayılmasına sebep olmuştur.
Daha
önce
sonrasında,
de
devrin
önündeki
serbest
ticaretin
kurumsal
ve
Smith
tehlike
dönemde
koruma
gelmiştir.
Bu
Ayrıcalıklı"
gelişen
sebeple
dönemi
tek
ve
olarak
koydurmuşlardır.
taraflı
birtakım
olarak
gerekli
geçirmişlerdir.
ticarete
ele
karşı
alındığında
ekonomik
gelişen
ülkeler,
dünya
olmayan
görülmektedir.
başarılı
gelişmiş
için
olarak
esasen
GATT'da
maddeleri
prensip
serbest
piyasaları
talepleri,
ülkelere,
çerçevesinde
dönemsel
rekabet
ve
hayata
beri
Savaşı
ülkeleri,
geliştirilmesi
Ricardo'dan
faktör
eksik
kaldırılması
sözleşmeleri
olaylar,
dönemi,
amaçlarda
kurulup
David
arzeden
1950-70
engellerin
uluslararası
ve
2.Dünya
gibi,
hakim ekonomi konumundaki
ticareti
Adam
sözedildiği
ülkelerden
olarak,
Bu
Bu
"özel
ilkeye
ikili
ticari
ve
göre,
ilişkiler
ayrıcalıklar
sağlayabilirler.
1980'1er
piyasalarında
1950-70
de,
yeniden
döneminin
liberalleşmeye
serbest
eksik
tersine,
giderken,
ticarete
rekabet
dönemidir.
gelişen
gelişmiş
karşı,
ülkelerin
ülkelerin
aktif olarak flört ettikleri yıllardır.
Bu
mal
dönem,
ticarette
korumacılıkla
1980'lerin
scau ve
karşılıklılık
ve
ekonomisinde
birkaç
rekabet,
bir
her
duyarlılığın
uyum
1990'lı yıllar
dönemi
olup;
yapısal
ülke
artmasına
ise, adil ticaret,
ekonomik
durıım,
değişiklikten
politikaları
ve
yolaçmaktadır
dünya
dolayı
artan
kurumlarına
(BHAGWATI,
karşı
J,:1994,
s.547-593)•
son
GATT'm
yıllarda
dünya
etkisinin
meydana
ticaretinin
erdiğine
getirmiştir. Aslında,
günümüze
ticaret
serbestleşme
görüşmeleri
büyük
ilişkin
önce,
sadece
korumacı
dünya
başarılmıştır.
çok taraflı bir yaklaşım,
geleneksel
olan
karşı
gündeme
çok
Karşılıklılığa
birçok
yeterli
ve
ticaretindeki
birkaç bakımdan
yaklaşımla,
güçlere
katkısı
kadar GATT çerçevesindeki
dayalı
bir
bütünleşmeler,
tartışmaları
sayesinde,
oranda
böyle
bölgesel
serbestleşmesine
sona
taraflı
artık
gelen
faydalıdır,
hükümetler,
siyasal
baskıyı
harekete geçirebilirler. İkincisi, çok taraflı bir yaklaşımın
ekonomik
çok
faydaları
taraflı
artmasına
çerçevesinde,
çok
ticaret
sunmaktadır
birlikte,
indirimlere
potansiyel
taraflı
ticaret
serbestleşmesi
de,
daha
dünyada,
ulaşılmıştır.
görüşmelerinde,
ülke
önce
daha
iki
GATT
günümüzde,
geniş
de belirtildiği
koruma
imkanlar
GATT
önemli
Buna karşılık, çok taraflı
ticaret
gruplarının
doğrultusunda
bazı
sürecine
eklenmiştir.
sözü
serbestleşmesine
oranlarında
üzere,
çok
istekleri
ticaretinin
hazırlar.
görüşmeleri,
için^
dolu
(BALASSA, B:1989, s.375).
Gerçekten
ile
aşar. üçüncüsü,
çabaların bulunmayışı, verimsizliklerle
taraflılığın
önemli
tek taraflı olanlarınkini
baskısı
ile,
istisnalar
edilen
bazı
da,
her
serbestleşme
istisnalar,
hallerde
grubun
engeller
dünya
koymayı,
gelişmiş
ülkelerin
gerçekleri
yine
gücü,
doğrultusunda,
uluslararası
gelişen
mümkün
kurallar
ülkelerin
kılmaktadır.
ekonomik
Bir
doğrultusunda,
bakıma,
kısıtlamalar
denetim altına alınmış ve tanımlanmış, olanaktadır,.
GATT'm
açma
ana
temel
yükümlülüğü,
eksenden
her
sapma
ekonomik,
teknolojik
damgasını
vurmakta,
üretilmektedir.
kendi
ilişkin
ve
olan
raund
de
örtmek,
GATT
yeni
zaman
dünya
de
süreçte,
ruhuna
uygulamalar,
dünya
kendisi
bir
ticaretin
getirilen
doğurmuştur.
rekabet,
hem
serbest
sonunda
sonucunu
Böyle
zaaflarını
istedikleri
hedefi
istisnalarla,
Dünyadaki
etkilenerek
rekabetçi
vb.
düşen
ticaretinin
keskin
konjonktürüne
kazanmak
ters
önünü
yeniden
tarafların,
gibi
amaçlarla
birçok
önünde
hem
istisnaya
hala
en
ciddi
engelleri teşkil etmektedir. Bu eğilimler içinde, son Uruguay
Raund
pazarlıklarının
uzlaşmaya
varıldığının
ticaretindeki
alındığında,
GATT
ve
ticari
sürecinden
Kimi
dinlendiğini,
sonuncu
açıklanabilmesi,
bölgesel
uyandırmaktadır.
sadece
uzaması
ileride
bu
dünya
akşaırıı
ekonomisi
bloklaşmada
ümit
bilimadamları
gün
bir
ve
dikkate
kesildiği
izlenimini
ise, G A T T ' m
ölmediğini,
mekanizmanın
daha
pek
çok
misyonlar icra edeceğini belirtmektedirler.
GATT
sürecine
kuşku
sonucunu
doğuran
İSTİSNA uygulamalarını, günümüzdeki önem derecelerine
paralel
olarak açıklamak mümkündür
ile
(KARLUK^ S,R: 1990, s.118-150).
Bilindiği üzere,GATT'ın
arası
ticaretin
gereğini
kurala
bakılması
ayırımcı
ilk ve temel maddesi,ülkeler­
olmayan
bir .biçimde
yapılması
düzenler. En çok kayırılan ülke. prensibi de
göre,
üye
ülkelerden
birinin
bir
diğerine
denilen
sağladığı
gümrük
avantajını diÇsr üyelere de otomatik olarak
gerekir.
Son
bütünleşme
yıllarda
önemi
hareketlerine.
iyice
artan
Anlaşmanın
sağlaması
bölgesel
24.maddesi
ekonomik
ile
istisna
getirilmiştir. Serbest Ticaret Anlaşmaları/ gümrük birlikleri
gibi,
bölgesel
ülkelere
bütünleşme
kendi
avantajlar
aralarında,
sağlamakla,
çelişmektedir.
Ortak
ilişkin
Gümrük
olmamalıdır.
üyeleri
üye
de
Tarifesi
madde
karşı
ile
üye
önemli
tamamiyle
ekonomik
kural
entegrasyon
getirilmiştir.
Üyeler
(OGT)
önceki
tarifeden
süre
olarak
açıklanarak
GATT
istisnanın
tabi
süreci
bilgilendirilmelidir.
hareketler,
olmayanlara
maddesinde,
iki
Birleşme
ticari
birinci
İstisna
hareketlerine
arası
amaçlı
Bu
iki
kural,
yüksek
olduğu kurallardır. GATT'a üye ülkelerin yaklaşık dörtte üçü,
bir
iktisadi
olduğundan,
istisna
entegrasyon
anlaşmanın
kuralı,
hareketinin
ilk
temel
kuralı
hüküm
tarafı
fiilen
durumuna
durumunda
ortadan
kalkmış,
gelmiştir.
Bu
temel
kurala, bir diğer istisna da, sınır ticareti olmaktadır.
ikinci
ile
kapsamı
dengesi
istisna,
12. madde ile getirilen ve 18. madde
genişletilen
sorunu
KOTA
ile
iznidir.
karşılaşırsa,
uygulayabilir.
Bu
başka
önlemi
getirmeme
Uygulamada,
bunun
koruma
olmaktadır.
durum,
üyesi
ülke
çıkarlarına
Daha
sonra
gelişen
darboğazı
gibi
Bir
dış
ticarette
zarar vermemesi
ülkelerin,
mazeretleri
genç
ile
ödemeler
ithalatına
gümrük
prensibinin
geçici
ülke
olması
gereği
kota
tarifesinden
bir
ve
istisnası
diğer
GATT
getirilmiştir.
sanayiler
ve
genişletilen
döviz
istisna
uygulaması, kota gibi bir miktar kısıtlamasına bazı şartlarla
yürütülmektedir.
olmalı,
diğer
Buna
üye
göre
kota,
ülkelere
gerekli
zararı
miktarlı ürünlere kota konulmamalıdır.
ürünlerle
asgari
olmalı,
sınırlı
küçük
Esasında
tarım
sınai
kesimini
yönelik
inallar
anlaşma
istisnalar,
yeralmıştır.
Gerek
dışında
ABD
ülkeler
tarım
arasında
gerekse
dönemi
görüşmelerine
ilişkin
ticaret,
kurallarına
ileride
tabi
edilecek
bir
ticaret
demektir.
Avrupa
çıkarmaya
16.
ve
kesimine
maddesinde
gelişen
başlaması
ile
Sektörün
süre
sonra,
çok
Bu
durumda,
kurallarına
Ancak
daha
edilmiştir.
olacaktır.
serbest
ve
ticaretinin,
dahil
belli
11
Tarım
GATT,
ülkeler,
görüşme ve anlaşma dışı tutarken,
ürünleri
sorun
düzenleyen
bırakmıştı.
anlaşmanın
tarım kesimini, başlangıçta
desteklenen
ticaretini
sektörün
sonra
son
Uruguay
ürünlerine
taraflı
tarım
üye
anlaşma
ürünleri
belli
oranlarda
yapısı
gereği,
de
dahil
burada
önemli problemlerin doğması kaçınılmaz görünmektedir.
Tarımda
başlangıçta
olduğu
anlaşma
dışında
Ancak
yaşanan
gerçekler,
büyük
oranda
gelişmesi,
sınai
ürün
hizmet
ticareti
ticaretine
gibi,
hizmetler
tutma
teknoloji
hizmet
özellikle
bağımlı
eğilimi
ve
AR-GE
ticaretini
yüksek
duruma
kesiminde
hakim
de
olmuştur.
faaliyetlerinin
de
etkilerken,
teknoloji
ürünlerinde
gelmiştir.
Bu
sebeple,
bu
kesimin de, ileriki yıllarda, GATT çerçevesine dahil edilmesi
kararı, Uruguay Dönemi kararları arasında bulunmaktadır. Buna
göre
hizmet
kesimi
ticareti
de,
ileride
serbest
ticaret
ilkelerine göre düzenlenecektir.
Tekstil
sürecinde
özgü
kesiminirı
önemli
ve
düzenlemeler
çerçevesinde,
yürürlüğe
ülkelerin,
giren
1
GATT
özel bir yeri vardır. Bu durum,
yapılması
Ocak
aşamasına
1974'te
çok Elyaflılar
gelişmiş
çerçevesindeki
dört
kadar
ülke pazarını
tehdit
sektöre
varmıştır.
yıllığına
Düzenlemesi
gelişme
GATT
imzalanarak
(ÇED=MFA)
eden tekstil
gelişen
kesimi
ihracatını denetim altına almayı hedeflemistir.Düzenleme
olarak
da,
bir
ilkelerine
4'er
yıllık
Uruguay
bir
gönüllü
de
ihracat
ters
bir
uzatmalarla
dönemi
tarihte,
kısıtlaması
GATT'm
olgudur. Buna rağmen,
günümüze
görüşmelerinde,
serbest
olup,
ticaret
dek
tekstil
ruhuna
düzenleme,
sürmüştür.
ticaretinin
kurallarına
esas
ancak,
de
tabi olması
ileri
ilkesi
kabul edilmiştir.
GATT
çerçevesinde
düzenlenmesi
ve
dünya
sürdürülmesinde,
serbest
zaman
ticaretinin
içinde
ortaya
çıkan
istisna uygulamaları yanında, serbest ticaretin önüne konulan
tarife
dışı
grubunun,
engeller
batı
yıllardan
ekonomilerini
itibaren,
olmuşlardır.
engellerin
özellikle,
müracaat
serbest
daraltıcı
etkisi
ve
zorlamaya
sıkça
Dünya
Japonya
gelişen
başladığı
edilen
ticaretini
oldukça
ülkeler
1970'li
araçlardan
kısıtlayan
fazladır.
Tarife
bu
dışı
engeller, gümrük vergisi dışında mütalaa edilen ancak serbest
ticarete
GATT'm
engel
teşkil
eden
tüm
önlemleri
kavramaktadır.
yaptığı gruplandırmaya göre, 40 ayrı grup engel olup,
bunları başlıca 5 gruba indirgemek mümkündür.
1. Miktar kısıtlamaları,
2. Gönüllü ihracat kısıtlamaları,
3. Tarife benzeri tedbirler,
4. Fiyat kontrolleri,
5. Gözetleme ve izleme önlemleridir.
Miktar kısıtlamaları; kotalar, ithal yasakları,
izinleri
ve
kapsamaktadır.
şartlı
Daha
kuralları
gereği,
olan
ülke,
bir
ithal
önce
geçici
bir
süre
de
izinleri
sözü
gibi
edildiği
ödemeler
dengesi
için
ithalatını
ve
ithal
önlemleri
üzere,
döviz
GATT
sorunu
kısıtlayabilir.
Gelişen
İthal
ülkeler
2 8 B maddesini
yasakları
hallerinde
öncesi
ise,
mümkün
ancak
ihracat
oldukça
rağbet
olmuştur.
veya
diğer
sık
kullanmışlardır.
güvenliği
İthal
biri
yapma
kamu
önlemlerdir.
ülkemizde
yöntemlerinden
oldukça
izinleri
ithal
döviz
sağlığı
ise,
gören
Şartlı
yollarla
veya
1980
kısıtlama
izinleri
kazancı
de,
elde
etme
şartlarına bağlı olan ithalatı kapsamaktadır.
Gönüllü
ihracat
ülkenin
ithalatı
ülkenin
ihracatını
önlemlerdir.
uygulaması
arasında
kısma
ile
etki
anlaşma
Buna
şikâyet
başvurusu
tutması
yapılan
ihracat
için
yapan
aldıkları
kısıtlamaları, eşdeğer bir
kota
sonuçlarına
ülke
olması,
karşılık
ihracat
karşılık,
düzeyde
ihracat
aynı
taşır.
tehdidine
istenilen
Gönüllü
bir
kısıtlamaları,
GATT
GATT'a
yolaçar.
İki
kurallarına
şimdiye
değin
aykırılık
herhangi
olmamıştır. Bu sebeple, GATT
bir
çerçevesinde,
konunun üzerine gidilmesi
fiilen mümkün olmamıştır. Daha önce
verilen
verilere
tablo
kısıtlaması
olmuştur.
l'deki
miktarı,
1987'de
Sektörler
göre,
135
itibariyle
iken,
en
gönüllü
1990
çok
ihracat
sonunda
kısıtlamaya
284
tabi
olanlar ise, tekstil ve konfeksiyon, gıda ve çelik gibi, daha
çok gelişen ülke menşeli sektör ve mallardır.
Tarife
kotaları
benzeri
ve
Uygulamada,
tedbirlerin
mevsimlik
konulan
gümrük
gümrük
en
önemlileri,
vergileri
vergisinin
belli
tarife
olmaktadır.
miktar
ithalat
için sözkonusu olmasıdır, ithalat miktarı aşıldığında, gümrük
vergisi,
gümrük
yasal
vergisi
mevsimlerde
olmaktadır.
vergi
oranına
uygulaması
farklı
Yerli
ithal
üretimin
dek
da,
yükseltilir.
tarım
vergisi
bol
olduğu
ürünleri
Mevsimlik
için
konulması
mevsimlerde
farklı
şeklinde
vergiler
yüksek
tutularak,
istenmektedir.
vergisine
iç piyasalarda
Tarife
eşdeğer
dışı
ithal
fiyatların
engellere
bir
vergileridir.
düşmesi
örnek
1993
önlenmek
de,
gümrük
yılma
kadar
Türkiye uygulaması buna oldukça güzel bir örnek teşkil eder.
Bunlardan,
hissesi,
fiyat
damga
kaynak
istikrar
tarife
resmi, ulaştırma
kullanımı
fonu,
benzeri
çerçevesinde,
karşılığı
destekleme
konut
vergi
resmi,
fonu,
fonu ve maden
destekleme
fonu
uygulamaları
belediye
gibi
ve
fonlar,
olmuştur.
GATT
bu tür tarife benzeri uygulamalara, bir hizmet
olması
uygulaması,
altyapılar
1993
durumunda
yılında
izin
tek
verilmektedir.
vergiye
Türkiye
indirgenmiştir.
Konut
fonu uygulaması ise,itirazlara rağmen devam etmektedir.
Gözetleme
kontrolleri,
ve
izleme
önlemleri
anti-damping
uygulamalarından
ve
oluşmaktadır.
ithal edilen malların
gümrüğe
ise,
fiyat
telafi
Fiyat
ve
gelmişi
ve
miktar
edici
miktar
vergi
kontrolleri,
ile, araştırmalar
sürecin yavaşlatılması, değişik yöntemlerle yapılan
için
ithalatın
fiyat ve miktar bakımından denetlenme şansını sağlamaktadır.
Gözetleme
ve
anti-damping
ve
çerçevesinde
uzun
izleme
telafi
yıllar
önlemleri
edici
çerçevesinde
vergi
düzenlemesi
uygulanan
araçları,
olmayan,
ancak
GATT
1980'de
düzenlenerek yürürlüğe giren önlemlerdir. Buna göre, bir ülke
diğer üyelere karşı damping yaparak, yani, bir malı kendi iç
pazar değerinin reel maliyetlerinin altında bir fiyatla ihraç
eder ve dolayısıyla karşı ülkede olumsuz sonuçlara yolaçarsa,
zarar
eder.
gören
Bu
ülke
vergi,
anti-damping
dahili
vergisi
üreticiyi
koyma
tatmine
dönük
hakkını
elde
tarife
dışı
bir vergi olup, soruşturma sonucu, dampingin kanıtlanması ile
konulabilir.
Yeni
anti-damping
kodu,
bu
hususta,
gelişen
ülkelerin
çıkarlarının
korunmasına
karşı
bazı
önlemler
getirmiştir.
TABLO: 7
SEÇİLMİŞ BAZI ÜLKELERİN BAŞLATTIKLARI
ANTİ-DAMPİNG UYGULAMALARI VE FARK GİDERİCİ VERGİLER
1981-1990
Fiyat
Geçici
Kısıtlayıcı
önlemler
Gelişmiş
Ülke
Vergiler
Gelişinekte
Gelişmiş
Smırlandırmaları
Gelişinekte
Gelişmiş
Gelişmekte
Anti Damping
Uy gu1ama1arı
165
167
169
128
3
2
42
53
39
39
46
81
155
83
125
88
13
3
79
79
77
45
25
9
73
154
43
100
1
9
1
• 0
,1
2
0
0
Kanada
11
6
8
2
1
0
Avustralya ,
27
3
2
0
9
1
ABD
AT
Kanada
Avustralya
Fark Giderici
vergiler
ABD
AT
Kaynak: World Bank ( 1992) : GLOBAL ECONOMIC PROBPECTS
AND THE DEVELOPING COUNTRIES.
de
Tablo
7'de
uygulamaları
Avustralya
ve
yeralan
fark
verilere
giderici
tarafından
göre,
vergiler,
1981-9 0
anti-damping
ABD,
döneminde
Kanada,
oldukça
AT,
sıkça
kullanılmışlardır.
Son
yıllarda,
gönüllü
tarife
dışı
engeller
Tarife
dışı
engellerin
sektörler
ise,
giyim,
ihracat
içinde,
kısıtlamaları,
nispeten
uygulamasına
taşıt
araçları
önem
maruz
ve
diğer
kazanmıştır.
kalan
başlıca
demir-çelik ve
gıda
sektörleridir.
Tarife
önlemlerinin
sonrası
dışı
engeller
özellikle
hızlı
karşılaştırmalı
denilen
1980'den
sonra artış
teknolojik
üstünlük
yeni
korumacılık
göstermesi,
gelişmelerle,
yapılarının
1980
ülkelerin
değişmesi,
gelişmiş
ülkelerdeki verimsiz sanayi dallarının uyum sorunlarını açığa
çıkarmıştır.
Ülkeler
bunun
yerine,
kolaycı
yeni
önlemleri ve bazı sübvansiyon uygulamalarına
Fark
giderici
çerçevesinde
düzenlenen
veya
ihracata,
etkileyecek
kurallarına
yorumlayan
tarife
dünya
biçimde
Tokyo
teşvik
ve
sorunun
dönemi
ilişkin
olmadığını
dışı
ticaretini
aykırıdır. G A T T ' m
Sübvansiyonlara
hiçbir
vergiler
kodun
gitmişlerdir.
uygulaması
ve
rekabeti
sübvansiyona
Üretim
olumsuz
GATT
ilişkin maddeleri
yürürlüktedir.
olması,
göstermez. Hatta,
GATT
uygulaması,
halen
geçerli
en atıl hareket ettiği konu olmuştur.
da,
önlemlerdendir.
sübvansiyon
kodu,
korumacılık
bu
bu
konuda
konu
GATT'm
Gelişmekte
verebilmekte,
olan
ayrıca
birincil
yararlanabilmektedir.
ormancılık
ve
ülkeler,
Bu
mineral
ihracat
ürünler
birincil
maddeler
sübvansiyonu
de
sübvansiyondan
ürünler,
olup,
çiftçilik,
bunların
ihracat
için
işlemö s^üreci de bu kapsama dahildir.
Telafi
edici
vergi
uygulaması
da,
anti-dampingte
olduğu gibi, bir soruşturma sonucu belirlenir.
Buraya
ve
kadar
istisnalar,
oldukça
anlaşmanın
önemli
Günümüzde
olup,
açıklanan,
görevler
GATT'a
taraf
dünya
GATT'm
başlıca
prensipleri
dünya
ticaretinin
düzenlenmesinde/
yerine
getirdiğini
göstermektedir.
ülke
sayısı
ticaretinin
yaklaşık
de
100
civarında
yaklaşık
%90'ını
oluşturmaktadırlar.
Günümüz
düya
uyuşmazlıkların
dönemde
çözümünde
ivme
kazanan
Dünyadaki
önemli
ülkeler,
aynı
çıkabilecek
da
bölgesel
doğabilecek
konjonktüründe,
karşılaşılan
bölgesel
bölgesel
anda
bir
anlaşmalar
sonuçlar,
yeni
bütünleşme
üyesidirler.
ticari
problemin
çerçevesinde
anlaşmanın
İki
ticari
durum,
son
hareketleridir.
ticaret anlaşmalarının
GATT
muhtemel
uluslararası
tarafı
ülke
GATT
olan
arasında
kuralları
ya
değerlendirilmesinden
geleceği
için
hayati
önemi
haizdir.
GATT'm
konuların
belli
pazarlıklara
olanları
son
sahne
kaydetmek
Uruguay
dönemi
derecelerde
olmuştur.
Bu
gerekirse,
görüşmeleri,
ele
alındıkları
konulararasında
dış
bütün
ticaret
zorlu
belli
ve, iç
bu
başlı
rekabet
politikalarının uyumuna ilişkin çok taraflı bölgesel ve ikili
çalışmalar,
kesimi
fikri
dış
mü\kiyet
ticâretinin
serbestleştirilmesi,
mamullerinin
gibi
haklarının
konular,
varılmıştır.
belli
tarım
ticaretini
bir
kesimi
görüşmelerde
ele
kabul
içinde
ile
tekstil
engellerin
alınarak
eden
hizmetler
süre
ürünleri
kısıtlayan
Kararları
korunması,
kaldırılması
çeşitli
ülke
kararlara
117'ye
sayısı
ulaşmıştır.
Uruguay dönemi görüşmelerinin
sonucu,
için
varılan
gözetim
kararların
ve
yönetim
genel düzeyde en önemli
yerleştirilmesi
amacıyla
bir
ve
Dünya
sürdürülmesi
Ticaret
kurulması kararıdır. Bu bir bakıma, 1 9 4 7 tarihli
Uluslararası
Ticaret Organizasyonu'nun yeniden hayata geçirilmesi
da
gelmektedir.
ulaşamamıştır.
ekonomik,
oldukça
Görüşmeler
Zira,
ticaretinde
olsa
ticari
gerektir.
önemli
vermektedir.
ve
oranda
Alman
Buna
rağmen,
kısaca
sonuçlara
fazla
çıkarlarını
serbestleşme
kararları
anlamına
iddialı
100'den
katılan
teknolojik
güç
çok
ve
örgütü
ülkelerin
dengelemek,
sonuçlar,
dünya
genişleme
ümidi
özetlemek
gerekirse,
aşağıdaki şekilde belirtmek mümkündür.
Gümrük
ürünlerinde
Tarifelerim
sanayileşmiş
ülkelerin
sanayi
% 5'lerde olan gümrük oranı, % 40'lık bir düşüşle
% 3'lere gerileyecektir
(ERZAN, R.s
1994,
s.18-22).
Doğu Asya
orijinli yüksek teknoloji ürünlerinde indirim oranı % 5 0 - 7 0 ' e
kadar
varacak,yaklaşık
10
kalem
ürün
de
gümrük
vergisi
ve
kotadan tamamen muaf olacaktır.
Tanms
bu
dönemde
dışı
Bu
kesimde
başlatılmıştır.
engeller
kaldırılarak
bir
"tarifeleşme"
Tarımsal
i
Temmuz
ürün
süreci,
ticaretinde
1995'ten
ilk
kez
tarife
itibaren
aynı
işlevi
sağlayan
Tarifeleşme
gümrük
süreci
vergilerine
sonunda
çevrilmesi
elde
edilen
gümrük
oranları, gelişmiş ülkelerde ortalama % 3 6 ,
%
24
azalacaktır.
gelişmişlerde
destek
6
ise
sağlayan
süreç,
gelişen
yılda
6
ve
ABD,
%
20
oranında
de
ihracatlarını
değer
azaltacaklardır.
itibariyle
Japonya
ve
yıl
36,
G.Kore,
10
ülkelerde
içinde
hacim
yıl,
Tarıma
yüksek
üretici
kısacaklar,
%
tarife
gelişen ülkelerde
tamamlanacaktır.
AB
teşviklerini
sözkonusudur•
sübvansiyonlu
olarak
kapalı
fiyat
da
bulunan
%
21
pirinç
pazarlarını, dış rekabete açacaklardır.
Hizmetler:
dönemi
görüşmeleri
burada
adil ve
konmuştur.
kesimi
ticareti
de,
ile bir çerçeve anlaşması altına
ayrıcalıksız
Ancak,
taşımacılığına
Hizmetler
bir ticaretin
telekomünikasyon,
Uruguay
alınarak,
prensipleri
mali
hizmetler
ortaya
ve
deniz
ilişkin sorunlar henüz çözüme kavuşmamış olup,
görüşmeler sürmektedir.
Ticaretle
(Sahte
ürün
ilgili
ticareti
Fikri
Mülkiyet
dahil)'nm
korunması
Hakları
ve
alınması hususunda
gelişmiş ülke temsilcileri,
çerçeve
GATT
anlaşmayı
Markaların,
sınai
eserlerinin
patentlerin
korunması
ve
çerçevesinde
tasarımların,
süre
ve
ile
vücuda
edebiyat
telif
ve
haklarının
ilgili
(TRlP's)
teminat
altına
oluşturdukları
getirmişlerdir.
güzel
sanatlar
tanımlanması,
hükümler,
anlaşmada
yeralmaktadır.
Ticaretle
ilgili
Yatırım
Tedbirleri
(TRIM's)
çerçevesinde, bazı yatırım tedbirlerinin
ticareti
kabul
mecburiyeti
edilerek,
işletmenin
yerli
girdi
satmalabileceği
kullanma
ya
da
kısıtladığı
ihracat
ve
bir
için
kullanabileceği
önlemlerin,
ithal
mal
GATT
belirtilmektedir.
miktarı
ve
değerini
uygulamasıyla
Çelişkili
sınırlayan
tutarlı
TRİM'lar
gelişmiş
olmadığı
2
ülkelerde
yıl, gelişen ülkelerde 5 yıl içinde kaldırılacaktır.
Tekstil
Düzenlemesi
10 yıl
gelişmiş
uyarınca,
korudukları
tür miktar
kesimi,
sanayileşmiş
sektörlerdendir.
kısıtlamaları
süre
ülkelerin
Çekelyaflılar
ülkelerin
Buna karşılık bu
ve diğer
tarife
en
çok
sektördeki
her
dışı engellerin
de
içinde sıfırlanması karara bağlanmıştır. Eğer bu
sağlanabilirse,
dünya
artacaktır.
Zira
yaklaşık
50'si,
%
tekstil
dünya
ticareti
tekstil
kotalar
yolu
ve
%
hazır
ile
50'nin
giyim
üstünde
ihracatının
sınırlanmış
durumdadır
(ENGİN, Ns 1992, s.46).
Devlet
ihalelerinin
hem
mallarda
hem
hizmetlerde
şeffaflaşması ve dış rekabete açılması kuralı benimsenmiştir.
Antidamping
konusunda, karar alma sürecindeki ilke ve
prosedürler, daha objektif ve açık hale getirilmiştir.
Son
gelişmiş
yıllarda,
ülkelerin
araçlardan
sağlık,
sıkça
oluşan
güvenlik
vb.
uyguladıkları
engellerin
de
her
uyumu
nedenlerle
türlü
ve
teknik
açık
hale
getirilmesi hususunda ilke anlaşmalarına varılmıştır.
GATT'm
kavramlarının
uydurulması
kuruluşundan
yeniden
ihtiyacı
bugüne
tanımlanması,
ortaya
dek,
günün
çıkmıştır.
Bu
işlev,
değişen
ilke
va
şartlarına
bağlamda,
Uruguay
dönemi görüşmelerinde. A n l a ş m a ' n m
birçok maddesi yeniden ele
alınmış,
yapılmıştır.
gerekli
düzenlemeler
Anlaşma'nm
netleşmesi
ve
kabul
kurumlaşması
ile, dünya ticaretini düzenleyen daha etkili bir
mekanizma
vücuda
DTÖ'nün,
gelişmiş
dünya
ticaretinin
mihenk
merkezi
arttığı
bir
önleyecek,
getirilmiş
adil
yardımcı
halde,
GATT
bütünüyle
ticari
ticaretinin
ticari
olabilecek
ortadan
ve
yegane
azalarak
açılması
devam
olan
200
gelmişini
dış
ekonomik
kaynağıdır.
eden
Oysa,
ile,
kapanmasını
konumuna
umut
bir
eğilimlerin
içine
ihtiyacı
güven
yeni
milyar
ve
sokulmadan,
sürdürülmesine
savaş
kalkabilecektir.
önünün
tamamen
blokların
ülkelerin
sürecine
örgütü'nün
kavuşturulması, bölgesel
bir
gelişen
Ticaret
hakimiyetine
düzenlenmesi
işlevine
rekabetin
Dünya
olmaktadır. Ancak, Anlaşmanın
ülkelerin
dünyada,
engelleyecek,
açılıma
edilen
Aksi
unsuru,
dönemde
dünya
dolarlık
gelir
artışı sağlanacağı, uluslararası ticaretin ise % 2 0 düzeyinde
artacağı tahmin edilmektedir.
1.6. Bölgeselleşme ve Globalleşme Eğilimi
Küreselleşme,
gibi
kavramlarla
zıddı
olan
globalleşme
ifade
ters
edilen
süreçlerle
ya da dünya
bir
süreç,
eşanlı
olarak
ile
bütünleşme
günümüzde,
kendi
toplumların
önüne
konulmuştur. Ülkeler ya dünya ile bütünleşecek ya da bölgesel
bir blok içinde yeralacaktır. Yalnız kalmak işe, marjinal bir
konumda
yokolmakla,
yararlanmadan
bölgesel
bir
daha
blok
moda
içe
sürecin
kapanmakla
içinde yeralmak
getirdiklerinden
eşanlamlıdır.
globalleşmenin
Aslında,
alternatifi
değil, bir bakıma onun ilk adımıdır.
Ülkeler
ilişkilerin
ve
sosyal
arasındaki
yoğunlaşarak
yapılarının
ekonomik,
artması,
karşılıklı
siyasal
toplumların
olarak
mevcut
ve
küitürel
farklı
kültür
haliyle
daha
iyi
tanınarak
dayanan
kabul
soğuk
globalleşme
faktörler
süreçte
edilmesi,
savaşın
denilen
arasında
ekonomik
dünyada
yarattığı
sürecin
duvarların
etkilendiği,
başlıcalarıdır.
faktörlerle
ideolojik
Şu
ayırıma
yıkılması,
birçok
bir
gerçek
birlikte, teknolojik
makro
ki,
bu
gelişmenin
öncü ve ağırlıklı rolü büyüktür. Ticaretin, üretimin, sermaye
hareketleri
ve
sağlaması,
ürün
bütünleşmesi
gelişen
daha
ve
faktör
sonucunu
ülke
geniş
teknolojinin,
dış
geniş
piyasalarının
doğurmuştur.
ticaret
çerçevede
rekabette
Makro
politikaları,
açılımlar
liberalleşerek
planda
mali
iktisat politikalarının
gelişmiş
ve
politikalar
ve
birbirine
ileri
derecede bağımlı duruma gelmeleri, globalleşmenin temellerini
oluşturmaktadır.
Firmalar
ve
şahıslar
arası
ekonomik
ilişkiler, bu bağlamda sıkı menfaat ve proje işbirliği yolunu
açarken,
milli
aşılmasını
da zorunlu kılmıştır. Aslında bu son tespit, daha
sonra
çok
devletlerin
detaylarına
daha
ileri
üstü
Günümüzde,
milli
yeni
olan
boyutlarda, milli
devletler
artık
girilecek
sınırlar
ya
da
ötesi
egemenlik,
anlamlar
üstü
düzeylerde
bölgesel
entegrasyonlarda,
devletler
yapısından
yapılanmaları
milli
devlet
yüklenmektedir.
doğurmuştur.
gibi
Olayın
milli
bir
kavramlara,
diğer
yönü
ise, sosyo-kültürel boyuttur. Globalleşme süreci, toplumların
kültürel
yapısını
değerlerine
da,
benzeterek
uluslararası
uyuma
toplumsal
zorlamaktadır.
kültür
Görüntülü
ve
sesli medya araçlarının rolü, bu değişimde en büyük faktördür.
Ancak,
geçirirken,
kültür
her
olayın
değerlerini
çıkmaktadır.
milli
kültür,
uyumsuzluk
muhafazaya
dış
yönü
dönük
etkilerle
de,
akımlar
sarsıntılar
yerel-milliyetçi
olarak
ortaya
içinde
bulunduğumuz
olduğunun
en
arasındaki
bağın
ürünler
açık
göstergesi,
kopmuş
eskisi
dönemde,
bir
kapitalizmle
olmasıdır.
gibi
radikal
istihdamı
Yeni
üretim
artırmıyor,
dönüşüm
modernleşme
süreçleri
aksine
dünyada hiç iş bulamayacak insanların sayısı büyüyor
Ç:
1993;
s.24).
Globalleşme
dönüşümünün,
ve
bütün
(KEYDER;
batı
dünyası
paralelinde bir kalkınmacı modernist söylem oluşturması, işin
tabiatı
gereği
artik
pek
özellikle
gelişen
kültürel
muhafazakarlığı
sorgulanmadan
olacak
ülkeler
kolayca
gibi
mümkün
görünmemektedir.
ve
hatta
görünmektedir.
Japonya
önlemler
alırken,
popüler
kontrolü
kurmaya
çalışacaklardır
S.204).
Fransa'da
itibar
görmemesi,
bir
gelişmiş
artıracak,
kabullenilmesini
böyle
bir
bir
Fransa,
olan
konuda
egemenlik
P.F.:
eğlence
davranışın
unsur
bu
üzerinde
(DRUCKER,
şirketi
kavramların
önleyecek
ve
sonuç,
ülkelerde
yeni
enformasyon
ABD
Bu
1993,
merkezinin
tezahürü
olarak
değerlendirilmektedir.
Gelişen
dikkati
ülkelerde
çekmektedir.
kültürel
yapı
ile
ise,
Toplumun
çoktan
milliyetçilikten
Esasında,
gelişmiş
kültürel
görüntüler,
siyasal
anılan
hamleler
sözcükler,
ahlaki
yeterlilik
aktarılır.
bir
her
kültürel
bakımdan
başka
tercih
gelişen
yola
(gazete,.radyo,
ülkelere
kısmı
yana
ülkelerden
yasalar,
araçlarıyla
bir
bütünleşirken,
kültürel
yönlü
ikili
ölçütleri,
ise
kullanmaktadır.
doğru
gezegeni
değerler,
global
bir bölüm
ülkelere
çıkar,
yapı
tüzel
tek
kuşatır;
biçimler,
kitle
iletişim
TV,
film,
kitap,
plak,
video),
Dünya
haber
pazarı, dört
ajansın
elindedir. Bunun da 2/3'ü ABD kaynaklı olup, bütün radyo, TV
ve
gazeteler bunlara
arzularını
ve
abonedir. Bu haber akışının,
gereksinimlerini,
davranış
alıcıların
biçimlerini,
anlayışlarını,
eğitim
"bilgilendirmemesi"
ilerleme
iyi
olanaksızdır.
ideolojisi,
iletilerle
sistemlerini,
böylece
bütünleşerek
kavramak
Bilim,
doğrudan
aktarılır.
koşuluyla,
yaşam
teknik,
doğruya
Bu
noktada,
zengin
emperyalizminden sözedilebilir
tarzlarını
kalkınma
ya
da
ve
öteki
mekanizmasını
ülkelerin
kültür
(LATOUCHE, S: 1989, s.34-35).
Son yıllarda, gelişen ülkelerde dine dayalı akımların
güçlenmesi
çıkarak,
ve
bu
arada
sorgulamacı
çabaları,
bir
çatışmanın
dininin
yeniden
yaygınlık
geleneksel
yoruma
çatışması
dinamiğine
gibi
inanan
eksenden
kavuşturulması
kazanmaktadır.
İslamiyet-Hıristiyanlık
veya
İslam
Bu
durum,
rekabetin
faziletine
batı
kaynaklı
teorilere
globalleşme
sürecinin
ekonomik,
bile konu olmuştur.
Bütün
kültürel,
meydana
devam
bu
gelişmeler,
siyasal,
gelen
etmesi,
teknolojik
boyutlarıyla,
eşanlı
büyük dönüşümünü yansıtmaktadır,
analizlerin
de sürmesini
doğru yöntem ve parametrelerin
ve
olarak
sürecin
henüz
yönlendirilmesinde
kullanılmasını,
doğru ve adil
sonuçlar için zorunlu kılmaktadır.
Ekonomik açıdan globalleşme ile eşanlı olarak meydana
gelen
bir
diğer
oluşum,
şüphesiz
bölgesel
bloklaşma
ya
da
bölgesel ekonomik entegrasyonlardır.
Bölgesel
ekonomik
kazanması,
ülkelerin
karşıkoyma
ve
entegrasyonların
çetin
genişleyen
yükseltilmesinde
ortaya çıkmıştır.
bir
itici
rekabet
pazar
güç
son yıllarda
şartlarına
imkânlarını
olarak
kullanma
ivme
birlikte
vermililiğin
ihtiyacı
ile
Bölgesel
ekonomik
entegrasyona
ilk
önemli
örnek
1957'de temelleri atılan Avrupa Ekonomik Topluluğu'dur. 6 üye
ile
başlayan
16'ya
ve
bugün
12 üyeye
çıkacak olan ülke
ulaşan, kısa
süre
sonra
sayısı ile Avrupa Topluluğu,
ise
1992'de
tek pazar durumuna varmıştır. Üye ülkelerin ekonomik, sosyal,
siya^sal
vb.
taşıyan
birçok
Topluluk,
konuda
uyum
- Haastricht
sürecini
ileri
bir
ile
bir
Birlik
diğer
önemli
Anlaşması
düzeye
konumuna ulaşmıştır.m
Günümüzde,
bölgesel
Serbest
etki
birleşme
Ticaret
alanı
hareketi,
bakımından
ABD-Kanada
Anlaşması'nın
Güneydoğu
ekonomik
Asya
aırasında
(STA), Meksika'yı
1994 yılında uygulamaya geçilmesidir
Üçüncü
bir
kutup,
da
içererek,
(NAFTA).
Japonya
ülkelerinin
başlayan
ve
çevresindeki
oluşturdukları
ekonomik
entegrasyon hareketidir.
Dünya üretimi, ticareti ve teknolojik gelişmesinde üç
belirgin
kutup
haline
gelen
güç
merkezleri
dünyadaki
bölgeselleşme eğiliminin de odakları olmuşlardır.
Dünyada
konsantrasyonu
Batı Avrupa
Amerika
%
ekonomik
olarak
30'unu,
48'ine, servis
ilk
ve
pazarlarında
birkaç
bölgeselleşme
iAsya-^Pasif ik
Bölgeselleşme,
dikkat çekicidir.
ve
tanımlanan
ayağı, 1991'de dünya üretiminin
sağlamaktadır.
%
faaliyetlerin
dünya
Bölgesi
bölgede
eğiliminin
% 32'sini, Kuzey
ise
ticaretinde
%
23'ünü
daha
fazla
1992fde-Batı Avrupa dünya mamul ticaretinin
ticaretinin
ikinci
kuşak
yükselmesiyle
işe % 50'sine sahiptir. Japonya
yeni
bugün
sanayileşen
mamul
ülkelerin
ticaretinde
%
dünya
23'lük
paya ulaşmışlardır. Batı Avrupa,Kuzey Amerika ve Asya-Pasifik
bölgesinden oluşan üçlü, 1992 itibariyle, dünya ticaretinin %
87'sinden
sorumludur
(BORRMANN,
A.and
KOOPMANN,
G. :
1994,
s.163-170).
Yapılan
sürecine
araştırmalar
katılmalarında
ülkelerin
rol
oynayan
bir
entegrasyon
ekonomik
ve
siyasal
faktörlerin, iyi ikili siyasal ilişkiler, yakınlık, ortak bir
sınır,
ticarete
faktörler
olduğunu
donanımlarını
açıklayıcı
çevredeki
hareket
küçük
yansıtan
sahip
Buna
göre,
siyasal
etmeleri,
ekonomik
Ülkeler
(BRADA
ülke
çıkarlarını
and
önemli
dünya
üzere
bir
1993,
alarak,
yükseltmek
iyi
kaynak
MÉNDEZ?
dikkate
imkânlarını
gibi
arasında
yöneticilerinin,
gelişmeleri
mevcut
ölçek
karakteristikler,
değildir
konjonktürel
ve
ve
göstermektedir.
doğrudan
güce
s.183-201).
ekonomik
açıklık
ve
milli
rasyonel
değerlendirmeleri
gerekmektedir denilebilir.
Dünyada
her
iki
grubun
hareketlerinin
dünya
gelişmiş
kendi
tarihi
ekonomisini,
yönlendirebilecek
belirtilen
ve
etki
ekonomik
ihracatta
Kuzey
ticaretinin
yoğunluğun
KOOPMANNs
oldukça
gücünü
ticaret
olsun,
entegrasyon
gider. Ancak,
bazında
olmamışlardır.
bunlar
etkileyecek,
Avrupa
Birliği,
oluşturan en eski ve en güçlü
Avrupa'nın
Nitekim,
(AT, EFTA,
(NAFTA,
sonucu
1994, s.163-170).
bölgeiçi
AT-EFTA)
ABD-Karayipler)
ANZCERTA)'nm
bcIgeselleşmesi,
artması
arasında
ekonomik
gerilere
durumundadır.
(ASEAN,
ülkeler
olsun,
ve
oluşumlar
Amerika'nın
Asya-Pasifik
gelişen
içinde
üretim
blok
Batı
ve
üç
payı
kutup
da
payı
32.5,
%
7.6,
l'dir.
Dünya
arasındaki
yükselmektedir
tercihli
%
payı
%
ticari
ticari
(BORRMANN
and
ŞEKİL: 1
DÜNYA TİCARETİNİN AKIM YÖNLERİ, 1989 (Milyar Dolar)
Avrupa Topluluğu
IS
Bölge-İçi Ticaret
\
680
/
\
\
\
V
/
\
Ti:
\
\
A.
Batı, Yarıküre
Asya/
Bölge-İçi
Pasifik Bölge-
Ticaret
İçi Ticaret
275
315
/
\
\
®
\
\ \
\ \
\
\
?5"
/
7û
Dünyanın Geri
Kalan Bölümü
/
Bölge-İçi Ticaret
130
Kaynak: PRESTON AND WINDSOR
(1992);
The Rules of The Game in The Global Economy:
Policy Regimes for International Business. -S.2i
(The Economist, 5 January
uyarlanmıştır.)
1991'den
1 9 8 0 ' l i yılların
iyileşme
süreci
ilk
bölgesel
kez
NAFTA,
ifade
bir
Keynes
temel
Bunun
ilkesi
olmuştur
daha
önce
üzere,
durgunluk
konjonktüründe,
bakımdan
karşı
fark
de
yeri
içindeki
ABD'nin
diğer
zorlanmasıdır.
verimlilik farklılıkları
ile
1994-a,
geldiğinde
dünya
olgunun
yatmaktadır.
Oysa,
yana
her
GATT'm
olan
azimle
ilkesi,
yüksek
ABD
Hatta
J.M.
mücadele
GATT'm
en
s.16-24).
Dönüşümün
sözkonusu
edildiği
ekonomisi
bloklaşan
Bu
dönüşümü
çoktaraflılığa
olmuştur.
ABD'de
yakmıştır.
çok keskin bir
gözetmeme
(BHAGWATI:
ekonomik
ile
ışık
ayırımcılıktan
İngiltere
sonunda
yeşil
uzaklaşılmaktadır.
ticari
başkanlığındaki
zorlaması
kurulan
ayırımcılığa
sebebi,
her
sonra
görüşmelerinde,
edilmiştir.
rekabetin
anlaşmalara
bağlılıktan
ticarette
gelişmiş ülkelerin
ABD politikasında
2.savaştan
geleneksel
kuruluş
erince,
ticari
bu bakımdan
eder.
zaman
sona
sonunda,
ve
bölgeler
arka
ticari
tarafından,
planında
ise,
TABLO: 8
SEÇİLMİŞ ÜLKELERİN VERİMLİLİK ARTIŞLARI(%)
ABD J A P O N Y A ALMANYA FRANSA İNGİLTERE İTALYA
1950
3.1
-
-
-
-
-
1960
2.8
7 .7
7 .4
.-
1970
2 .8
10.8
5.8
6.8
3.7
6.1
1980
1.3
5.7
3.7
4.3
0.9
5.7
1990
1.2
3.7
3.4
2.8
4.1
3.5
2.1
Kaynak: BATRA 1993, s.80-126.
Tablo
düşüşü,
8'de
diğer
görülebileceği
ülkelere
gibi,
nisbetle
ABD'deki
verimlilik
dikkat
çekicidir.
oldukça
Rakip blok lideri ülkelerin ise, yaklaşık üç kat fazla olduğu
anlaşılmaktadır.
durgunlaşan
haddini
Bu
durum,
1990'lı
paralel
olarak
ekonomiye
arttıracak
kalıplaştıracak
hem
bir
de
dizi
çevreyi
kurumun
yılların
hem
kendi
başında,
sermayenin
.k.^r
istediği
biçiıtıde
oluşturulmasında,
ABD'nin
dayandığı en önemli sebep olarak görülmektedir. Nitekim NAFTA
anlaşması
imzalanarak
NAFTA'nm
gelecekte
her
zaman
vardır.
müzakerelere
görüşmelerde
ölçüde
çevre
Güney Amerika'ya
Yine
konu
olan
bölgesel
için
1994 yılı başında yürürlüğe
Aralık
GATT
güçlerin
yeni
yükler,
doğru
1993'de
genişleme
uzun
görüşmeleri
çıkarlarını
maliyetler
ve
eğilimi
tartışmalı
sona
koruyarak,
getiren
onaylanmıştır. Ancak bu şnlaşma henüz ABD Kongresi
onaylanmamıştır.
girmiştir.
ermiş,
büyük
anlaşma
tarafından
GATT
ABD,
Uzak
Anlaşması'nm
Doğu'nun
ülkelerini
NAFTA
getirmiştir.
bölgeyi.
yoluyla
Amerika'yı,
(2.5
bir
Çin'in
ticari
Ama,
alanı
ABD-AB
15
çatışmanın,
örtülü
gelecekte
dönüşmeyeceğini
bölgelerin
beklenen bir
batı
ticari
katarak
trilyon
Bu
gücüne
dev
yürüyen
arası
öngörebilmek
üzerinde
JAPONYA
ve
ABD-Japonya,
ılımlı bir
açık
ticari
da
zordur.
artışlara yol açacak bir gelişme olmazsa açık ticaret
savaşı
(KAZGAN; 1994,
Güney Amerika'ya
Serbest
getirirken,
göründüğü,
Ticaret
Pasifik
havzası
dahil
edilmesi,
ekonomik
yüzünü
pasifik
ülkelerine
Genişleme
kolaylıkla
söylenebilir
s.62-64).
NAFTA'nm
Yarıküre
olası
kâr
Latin
ciddi
daha
sermayenin
daha
NATO
boyuttaki
doların
Günümüzde
bölgeler
1996'da
içinde
duruma,
biçimde
Pasifik
da
bloku
Dünya
haddinde
yaşanmasının
tümünde
büyüyen,
anlaşmanın
bilinemez.
arasında
dönüşüp
bu
denetleyebilecek.
kolaylıkla
hızlı
kıyılarından
Asya'yı
nüfus,
İşbirliği)
biraraya
olması
Dünyadaki
Doğu-Güney
önce,
göstermektedir.
Geçmişte
ABD Yeni
üzerinde
tepkisi
ABD-çin,
savaşa
olan
Uzak
milyarın
GSMH)
eden
süre
1993'de
en
merkezi
Atlantik
beklenmektedir.
egemen
Aralık
yeğlediğini
işaret
kısa
(Asya-Pasifik
dünyanın
ağırlık
ağırlığın
kaydığını
imzalanması
ile.
NAFTA,
Avrupa'ya
ekonomisinde
APEC
üyeleri
dünyasında
Batı
kıyılarına
dinamik
Böylece
XXI-yüzyılın
imzalanmasından
devam
ettiği
yönelik
Anlaşması
genişlemesi.
(WHFTA)'nı
Batı
gündeme
(PASIFIC RIM)'nın da işbirliğine
ve
ticari
faaliyetlerde
ABD'nm
çevirdiği
anlamına
gelmektedir.
oranda,
ticari
bloklaşmanın
gevşeyeceği ve küreselleşmeye ivme kazandıracağı söylenebilir.
iktisatçıların
önemli
ticari
çoğu,
blokun
(Avrupa
etkilerinin, muhtemelen
Fakat,
tehlike
İlki,
bir
adım
olmadığı
yolaçacağıdır.
ticaret
Bu,
herhangibir
harekete
sermaye
döndürecektir.
çıkacak,
Savaşından
taraflı
yeni
çok
ve
veri,
net
enerjinin
kurulmaya
açık
devam
ticarete
ticari
çalışılan
çökertebilir.
onaylaması
en
yozlaşmaya
bir
ticarete
ticari
en
bütün
global
iyi
sistem
projesine
arasında
bir
kıt
blokların
çok
.çerçevede,
büyük i endişe
doğru
İkincisi,
ihtilaflar^
^Bu
(LAL: 1994, s. 188-197).
tercihli
meydana
bloklar
ticari
doğru
doğmasından
geleneksel
ikinci
eden
ticaret
bölgesel
bu
geniş
hususunda
getireceği
çıkacaklardır.
kaçınılmaz
sistemini
görülmektedir
NAFTA)
ve
serbest
grupların
karşı
Ayrıca,
bölgeselleşmeyi
iki
farklılaştırıcı
taraflı
dikkatini,
be,r i
ciddi
.beraberinde
yoğunlaştırılması,
taraftarlarının
ticaret
çok
iki
herhangibir
faydalanan
Bunlar
teşvikine
ve
çıkan
sürece, bu tür ticari blokların
gelecektir.
politik
Birliği
burada
düzenlemelerinin
sapmalarından
ortaya
net ticaret yaratma olacağı
birleşmektedirler.
mevcuttur.
günüınüzde
kaynağı
ortaya
2.Dünya
taraflı
ABD'^nin
olarak
XI. E K O N O M I K E N T E G R A S Y O N V E D Ü N Y A D A
EKONOMIK
ENTEGRASYONUM
II.1. Tanım v© Kapsam
Ekonomik
entegrasyon
teriminin
iktisat
literatürüne
girişi oldukça yenidir. Küçük ekonomik birim ya da parçaların
birleşmesi,
bu
bütünleşmesi,
bağlamda
Burada
literatüre
işletmelerin
ülkenin
bazı
üzerinde
tamamlanması
anlamındaki
1974
kazandırılması
yılma
kavramın,
rastlar.
dikey ya da yatay entegrasyonu ya da bir
bölgelerinin
genel
durulmayacaktır.
Ancak
ekonomi
ile
ülkeler
entegrasyonu
arası
ekonomik
entegrasyonlar, konumuzun temelini teşkil edecektir.
Uluslararası
belirleyebileceğimiz
kapsamda
iki
ülkelerin
bölgesel
ekonomik
entegrasyon
olarak
temel konu da, kendi içinde dar ve geniş
boyutta
bir
ele
blok
alınmaktadır.
içindeki
İlki,
entegrasyonunu
değişik
ifade
eden uluslararası ekonomik entegrasyondur. İkincisi ise, aynı
olayı
global
entegrasyondur
ilk
boyutu,
işaret
bir
ölçekte
(ROBSON;
ifade
dünya
çapında
1984, s.1-2). Görüldüğü gibi, konunun
bölgeselleşmeyi,
etmektedir.
eden
Bizim
ikincisi
daha
çok
ise
üzerinde
globalleşmeyi
duracağımız,
konunun ilk boyutu olmaktadır.
Uluslararası
ekonomik
entegrasyon
konusuna,
çeşitli
iktisatçı bilimadamları farklı biçimlerde yaklaşmışlardır.
J.Tinbergen'e
anlamındadır.
göre
G.Myrdal'a
Kindleberger'de
de
göre
aynı
Balassa'ya
göre
olmamasıdır.
F.Machlup'un
uyuştuğu
bölgesel
entegrasyonun
ABD
ve
rastlanmaktadır.
hükümet
tanım
Ancak
bakımından
biçimde
. Bela
ayırımcılığının
Balassa,
kapsayacak
eşitliğidir.
Balassa
olayın
ile
boyutu
dururken, . Machlup,
genişletebileceğini
entegrasyona
Lipsey'in
yaklaşımı
farklı
için farklı tanımlar yapılması yönündedir. Ona göre
Kanada
gibi
faktör
entegrasyonu
karma
ekonomiler
verilmeli,
politik
fiyat
ticaret
(YILMAZ, 1985, s.12-16).
Ekonomik
kapsamlar
tanıma
da
serbest
faktör
bloklaşma ^ üzerinde
dünyayı
belirtmektedir
ise
entegrasyon,
görülmektedir.
bakımından
entegrasyon,
piyasa
ekonomileri
amaçlanmalı,
arasında
sosyalist
esas
Fransa
politika
ülkeler
entegrasyon
arasında
ve
ve
İngiltere
gibi
entegrasyonuna
yer
arasındaki
vurgu
ticaret
entegrasyonda
olmalıdır
(ERTÜRK,
ise
1991,
s .5-6).
Ekonomik
belirttikten
türlerinden
sermaye)
sonra,
piyasalarının
tek
entegrasyon;
parasal
Mal,
tanım
ele
hizmet
hangi
döviz
ve
yaklaşımları
alınış /biçimine
ve
ölçekte
bir piyasanın meydana
entegrasyon,
bütünleşmesi,
farklı
entegrasyonun
bahsedilebilir.
bütünleşerek
reel
entegrasyona
faktör
göre
(işgücü,
, olursa,
olsun
getirilmesi
anlamında
piyasalarının
bütünleşmesi
anlamında
maliye
para
uyumlandırılması
ve
anlamında
politikalarının
da mali
entegrasyon
olarak, uluslararası ekonomik entegrasyonun değişik
yönlerini
ifade
s.16-17).
eden
Ekonomik
zamanda
kavramlar belirtilebilir
entegrasyonun
bu
olayın boyutlarını
değişik
ya da
(YILMAZ,
1985,
cepheleri,
bize
aynı
sınırlarını da çizmektedir.
olaya
global,
küresel boyutta bakıldığında,
hareketleri
olarak,
dünya
reel
ticaretinin
entegrasyon
ve
faktör
akışkanlığının önünün açılmasına dönük çabaları ve bunun için
düzenlenen
anlaşma
GATT
düzeninin
da
ekonomik
bakıldığında
mali
ve
ülke
bloklaşma
ise,
reel
belli
ekonomik
1950'lerden
bölgeselleşme
entegrasyonun
aşamalarına
uyumlandırılması
gereği,
yani
ekonomilerinin
bütünleşmeyi
görürüz.
beri
amacı başlıca budur, olaya bölgesel ticari ya
entegrasyon
taraf
kurumları
bir
doğuran
amaç
süreler
bölgesel
bütün
olarak
ve
Bu
bu
parasal
birbirleri
durumda,
dönük
kurulan
bölgesel
süreci
ve
bütünleşmeye
hedeflere
dahilinde,
kurumlar,
ötesinde,
özgü,
sözkonusudur.
düzeyinde
ile
bölgesel
anlaşmalar
siyasi
gerçekleştirmeye
ve
çaba
sarfeder1er.
Anılan
süreç
ayırımcılığın
serbest
içinde,
kaldırılması,
ticaretin
önünün
hedefler
doğrultusunda
kısıtlamaların
açılması
yok
çabalarını,
yapılan
edilerek,
Tinbergen,
negatif entegrasyon olarak tanımlar. Blok içinde, sınır ötesi
amaçları
etkili
gerçekleştirmek,
fonksiyonel
kurumların
meydana
amaçlar
durumlarında
getirmek
(ROBSONı
1984,
politika
ve
piyasayı
güçlendirme
için
mevcut
değişikliklere
s.l).
kurumalar
Kısaca,
araçların
gitmek
ise pozitif entegrasyon
ve
dönük
ve
yenilerini
olarak ifade edilir
serbestlik
oluşturarak
amacına
negatif,
olayın
zorlanması
yeni
ise
pozitif olarak belirtilir.
II.2. Ekonomik Entegrasyonun Sebepleri
ülkeleri,
birleşmeye
iten,
aralarında
teşvik
eden
değişik
sebeplere,
dozda
daha
ekonomik
önce
yeri
geldiğinde,
kısmen
hareketinin
değinilmişti.
arkasındaki
Ekonomik
beklentileri,
entegrasyon
başlıca
üç
başlık
altında toplamak mümkündür.
1gibi,
Ekonomik
modern
ekonomik
Potansiyelin
devlet yönetimlerinin
olarak
verimliliği
üretim
yükseltmek
ve
arttırmaktır.
ekonomik
entegrasyonlara
genişletilmesi
ekonomiler
ekonomik
geniş
ekonomik
hatta
vazgeçerek,
etkili
mümkün
genel
varma
ihtimali
ve
olarak
dışsal
kılmaktadır.
Bu
daha
sebeple
entegrasyonlara
girerek,
belli
ve dolayisiyle toplumsal
dış
ekonomide
hedeflere
egemenliklerinden
ve
hacminin
hızlandırmak,
gibi
ekonomik
siyasal
ekonomik
yaratmak,
ticari
içsel
gelişmeyi
refahın
piyasa
olarak
pazar,
biri,
ekonomide
toplumsal
suretiyle
yükseltmek
uluslararası
genişletmek,
uluslararası,
ekonomik
artış
varılmasını
ülkeler,
daha
Bilindiği
hedeflerinden
olarak
amaçlara,
teknolojik
verimliliğini
kolaylıkla
sonuç
girilmek
bir
yaratmak,
rekabette
kaynak
Bu
sayesinde
Zira
temel
kapasitesini
düzeyini
vardır.
Arttırılması:
oranlarda
refah
düzeyini
arttırma yönünde garantiler aramaktadırlar.
2-
Son
düşüncesindeki
keskin
entegrasyonların
bloklara
hesapları
da,
görünmektedir.
istenmesi
ivme
karşı
uluslararası
de,
yıllarda,
bir
bu
tür
Demek
serbest
dönüşle,
bölgesel
kazanması,
daha
politik
ABD'nin
büyük
bölge
rekabet
mücadelede
daha
birleşmelerin
ki, politik
ekonomik
gücün
birliklere yön verebilmektedir.
arka
ticaret
ticari
dışı
ülke
ve/veya
gücü
elde
etmek,
etkili
olmak
planını
potansiyelin
arttırılması
gibi
oluşturmuş
güçlendirilmek
için
bölgesel
3- Ekonomik
bölgesel
olarak
entegrasyonu
zorlayan üçüncü bir
birarada' yaşamak
durumundaki
faktör,
komşu
ülkeler
arasındaki çatışmaların önlenmesi olabilir. Bu tür ülkelerin,
aynı
birlik
içinde
güçlerinin
birleştirilerek
kaldırılması,
Türkiye
yeralarak
ve
çatışma
çıkar
yerine,
potansiyel
çatışmalarının
siyasal amaçla da uyuşan bir hedef
Yunanistan,
bu
konuya
ortadan
olmaktadır.
verilebilecek
en
ideal
örnekler arasında gösterilebilir.
ÎI.3. Ekonomik Entegrasyonun Safhaları
Ekonomik
entegrasyon
hareketleri,
iki ve/veya
ikiden
fazla ülke arasında, serbest ticaret anlaşmalarından başlamak
üzere,
ileri
düzeyde
gidebilir.
Bu
entegrasyon
sürecinin
üzere
bir
ileri
bir
dört
aşamalı
her
safhalara
aşamanın
entegrasyonun
üye
ekonomik
ülkelere
safhasına
basamaktan
bir
gitme
birlik
basamağının
zorunluluğu
sağladıkları
oluşan
ekonomik
ilkinden
başlamak
yoktur.
Ancak,
yararlar,
ileri derecede bütünleşmelere
kadar
zemin
her
ekonomik
hazırladığı
da, uygulamada genellikle göze çarpan bir durumdur.
Serbest
pazar
ve
ticaret
ekonomik
entegrasyon
anlaşmaları,
birlik
süreci,
ekonomik
bölgeyi
de
ülkeler,
herhangibir
gümrük
aşamalarından
uygulamada
oluşan
çoğunlukla,
beraberinde
aşamada,
birliği,
oluşturur.
aşamanın
ekonomik
coğrafi
bir
Böylece
üye
şartlarına
ekonomik olarak birbirine bağımlı hale gelirler.
ortak
göre,
Burada,
dünya
ekonomik
üzerindeki
ticari
işbirliği
herhangi
ilişkilerin
ülke
sürecinin
anlaşmalar,
genellikle
dışında
iki
yöneliktir.
hedef
tutmak
ülke
adlandırılan
arasındaki
geliştirilmesini
entegrasyon
düzenlemelerine
iki
olarak
Tercihli
ekonomik
alan
Bu
tercihli
ticaret
ve
çabaları,
gerekir.
arasındaki
ve
tür
ticaret
düzenlemeleri,
anlaşmaya taraf ülkeler arasında, üçüncü ülkelere göre ticari
engellerin
Dünya
azaltılmasını
üzerinde
sağlar
herhangi
iki
(SALVATORE;
ülke
arasında
1990,
s.287).
yapılabilecek
ve
entegiraısyon sürecini kapsamayan bu tür işbirliği anlaşmaları,
belli
bir
coğrafi
çıkarmaz.
Ancak
temelde
ekonomik
bölge
bazında
ekonomik
ticari
entegrasyon
işbirliğinin
bir
blok
amaçlayan
ortaya
çabalarda,
yararlarını
arttırmaya
dayandığını belirtmek gerekmektedir.
II.3.1. Serbest Ticaret Anlaşmaları
(Bölgeleri)
Ekonomik entegrasyonun bu ilk aşamasında, üye ülkeler
kendi
aralarında
kısıtlamalarını
karşı
ortadan
kendi özel
ederler.
olarak
Bir
o
uygulanmaz.
Üye
edebilecekleri
dış
gibi üye
ticaret
giderler.
gibi,
Onun
daha
ülkeler,
ilişkilerinde
dışında
dış
üyeler
taraf
kendi
ülkeler,
tarife
miktar
ülkelere
uygulamaya
ülkelerde
anlaşma
ve
üçüncü
politikalarını
olurken,
ülkenin
yani
kaldırırken,
anlaşmaya
konu
edildiğinde
engelleri,
dış ticaret
mal
ticarete
Görüldüğü
ticari
dışı
kısıtlamasız
ülkelerden
tarifeleri
uygulanır
aşamada
işbirliğine
bu
ileri
safhalara
sadece
anlaşmaya
belli
düzeyde
ekonomik
hareket etme imkânına sahiptirler.
da
ithal
ya
da
devam
geçebilirler.
taraf
bir
devam
ülkelerle
bağımlılığa
ilişkilerinde
serbestçe
Dünyada
serbest
ticaret
anlaşmalarına
verilebilecek
en iyi örneklerden biri European Free Trade Area
EFTA,
Avrupa'daki
kurdukları
ise
bir
serbest
LAFTA'dır.
Amerika'nm
ticaret
AET
ticaret
Latin
gelişen
anlaşması
En
America
Trade Agreement
dünya
bölümünün
kalan
Bir
Trade
ve
en
konusunu
ülkelerin
diğer
örnek
Area,
oluşturdukları
son
üçüncü
günümüzde
Free
ülkelerinin
çalışmamızın
Free
bölgesidir.
American
anlaşmasıdır.
dışında
(EFTA)'dır.
bir
yeni
teşkil
Güney
serbest
örnek
eden
(NAFTA)'dır. N A F T A ' n m
de,
North
oluşumu,
ekonomisi ve ticaretinde bloklaşmanın
ortaya
çıkmasını tescil bakımından çok önemlidir. Zira, daha önce de
değinildiği üzere, ABD bu anlaşmaya taraf olarak ilk kez çok
taraflı GATT
sürecinin dışına çıkarak, bölgeselleşmeye
yeşil
ışık yakmıştır.
II.3.2. Gümrük Birlikleri
Bu
daha
aşamada,
ileri
bütünleşme
sözkonusudur.
ticaret
serbest
Üye
ticaret
yani
ülkeler
sınırlamalarını
bölgelerinden
üye
kendi
ortadan
ülkelerin
bir
bağımlılığı
aralarında
her
kaldırırken,
tür
birlik
üçüncü ülkelere de ortak bir gümrük tarifesi tespit
uygulanır.
Böylece,
uygulaması,
üye ülkelerin
tamamen
ortak
dış
gümrük
ticaret
adım
diş
dışı
edilerek
politikası
tarifesi
ve
çerçevesine
indirgenmiştir.
Gümrük
devlet
birliği
olarak
yapılanmalarında
oynamıştır.
Amerika'da
Almanya'da
küçük
Zollverein'de,
safhası, tarihte bazı ülkelerin
kuzey
fonksiyonel
ve
güneyin
devletçiklerin
İtalya'nın
kuzey
bir
güneyi
rol
birleşmesinde,
birleşmesiyle
ve
milli
ile
oluşan
Benelux
birliğinde
Birliği
devlet
bu
fonksiyonu
(Zollverein),
adamı
gözlemek
1834'de
Bismark
Alman
mümkündür.
Alman
sağlanmıştır.
birliğini
Gümrük
1870'de
ise
gerçekleştirir.
Aynı
biçimde, Belçika, Hollanda ve Luxemburg'un oluşturduğu
birliği
de,
daha
sonra
Avrupa'nın
birleşmesinin
gümrük
temelini
teşkil etmiştir.
11.3.3.
ortak
ülkeler
Ortak Pazar
pazar
aşaması,
arasında,
hareketleri
birleşme
mal
ve
serbestisinin
düzeyini
üzerindeki
en
gümrük
hizmetlerin
ilâvesi
meydana
önemli
birliği
örneği,
dışında,
ile,
getirir.
1992
aşamasına,
daha
Bu
öncesi
üye
faktör
ileri
bir
aşamanın
Avrupa
dünya
Topluluğu
uygulamasıdır.
11.3.4.
Ekonomik Birlik
Entegrasyon
ülkelerin
tüm
koordineli
olarak
iktisadi
ekonomilerinin
yürütecek,
kurum
ve
devredilerek,
çalışılır.
kültürel
uyumunu
belirli
programlar
göre
gelecek
için
yetki
daha
ekonomik
yanında,
ve
üye
siyasal
üye
bu
ülke
dahilinde
alacak,
ülkelerin
düzeylere
birlikler,
kasıt,
kararlar
görevleri,
ileri
safhada
merkezlerden
merkezlerden
kuruluşlardır.
birliğin
bütünleşme
kapsamaktadır.
ve
belli
Belli
çözecek,
siyasi
Buna
son aşamasıdır. Bu
politikaları,
yürütülür.
sorunları
ülkelerüstü
ekonomik
sürecinin
bazı
kurumlara
taşınmasına
sosyo-ekonomik
birliği
de
ve
zımnen
Ekonomik
aşamalarında
birlik
sağlanan
politikaların
yürütecek
mali
ve
önceki
ve
parasal
ötesinde,
oluşturulması
oluşturularak,
ve ayrıca yeni
birliğin
gelişmeler,
uyumlaştırılmasının
kurumların
biriminin
aşamasında,
uygulamayı
konvertibl
bir
tek bir merkez bankasının
para
kurulması
ihtiyaç duyulan hukuki kurumların ihdası
gibi
faaliyetleri kapsamaktadır.
şu
bir
gerçektir
ki,
bütün
bir
ekonomik
sosyal,
siyasal, hukuki yapıların birbiri ile uyumlu hale getirilmesi
zor
ve
zaman
alan
bir
uluslarüstü
kurumların
aktarılacak
milli
olacaktır.
bu
coğrafi
ekonomik
yapı
yetki
siyasal
süreçte
görev
yetki
aşılması
yanında,
rejim
kurulan
tanımları,
ilişkin
zorlukların
yakınlıkları
ve
Bu
ve
egemenliklere
Bütün
ülkelerin
süreçtir.
ve
için,
tarihi,
yeni
onlara
görevler
birliğe
üye
kültürel
bakımlarından
da
ve
benzer
değerleri paylaşmaları, gerek şartlardan sayılabilir.
siyasal
birliği
de
içerecek
bir
biçimde
ekonomik
birlik safhasına ulaşan ilk entegrasyon hareketi, sırayla AET
ve
AT
aşamalarından
bir
gelecekte
AT,
1991'de
ise
parasal
Maastricht'de
birliğin
alanlarda
gerçektir.
sayısı
alman
onaylanması
Birliğin
görülmektedir.
vb.
ve üye
şimdilik
16 olacak olan Avrupa Birliği
parlamentolarında
ulaşmıştır.
geçen
önündeki
1999
Tabii
yılma
ki,
yapılacak
en
dek
tarım,
birlik
önemli
yakın
(AB=EU)'dir.
kararların
ile
12,
üye
ülke
aşamasına
ekonomik
sorun,
gerçekleştirilmesi
olarak
sanayi,
bilim
ve
teknoloji
daha pek çok işler bulunduğu
da
bir
Maastricht
Anlaşmaisı,
gerçekleştirilmesi
planlanan
kademeli
dört
olarak
temel yenilik
içermektedir
(SEYİDOĞLU: 1993, s.449):
a)
Ekonomik
politikalarının
Merkez
Bankası
ve
Parasal
Birlik:
yârkınlaştırılm.asını
ile tek pazarın
ve
Üyelerin
1999
ekonomi
yılında
oluşturulmasına
Avrupa
yönelik
kesin
bir takvimi öngörür.
b)
ülkelerde
Avrupa
Yurttaşlığı:
oturma
ve
serbestçe
AT
yurttaşlarına
dolaşma,
tüm
belirli
üye
koşullar
altında Avrupa Parlamentosu ve belediye seçimlerinde seçme ve
seçilme
ve
Parlamentoya
dilekçe
ile
başvurma
(şikayette
bulunma) hakkı verilmektedir.
c)
kendi
Ortak
içinde,
geliştirmesi,
Güvenlik
ve
gerekse
üçüncü
adalet
ve
Dış
Politika:
ülkeler
polisle
Topluluğun
karşısında
ilgili
gerek
işbirliğini
olaylarda
ortak
hareket edilmesi öngörülmektedir.
d)
alanlarda
Tek
ortak
politikası,
korunması,
Pazar'ın
kurulmasından
programlar
haberleşme,
sağlık,
sonra,
benimsenmesi:
enerji
mesleki
ve
Başlıca,
ulaştırma,
eğitim,
değişik
kültür
sanayi
tüketicinin
gibi
konularda
Topluluk yetkilerinin arttırılması hedeflenmektedir.
'^
devaîtı
AB'den
Bütün
bu
etmektedir.
başka
hedeflere
Bu
ulaşmak
düzeydeki
ulaşabilen
bir
burada. Alman Gümrük Birliği
bir ülkeye
dönüşmesi
üzere.
bir
başka
Birliğin
ekonomik
örnek
çabaları
entegrasyona,
yoktur.
Elbette
(Zollverein)'nin, daha sonra tek
ile ABD'nin tam bir ekonomik ve
parasal
birlik olarak tek bir ülke oluşturmasını istisna olarak kabul
ediyoruz.
XI•4. Ekonomik Entegrasyonun Etkileri
Ekonomik
pozitif
entegrasyonun
kazançların
etkileri,
arttırılması
için
ondan
yapılan
beklenen
çabalar
ve
a l m a n kararlarla doğru orantılıdır.
Ekonomik
etkiler,
entegrasyon
düzeyine
göre
de,
şüphesiz farklılıklar gösterebilecektir.
Diğer
taraftan,
sosyo-ekonomik
yapıları
ekonomisindeki
ağırlık
entegrasyona
ve
ve
katılan
ülkelerin
her
bir
üyenin
bölge
yeri
de,
entegrasyonun
ve
dünya
ekonomik
etkilerini önemli ölçüde farklılaştırabilecek değişkenlerdir.
Entegrasyonun
katılımcı
birliği
ülkeler,
aşaması
sebeple,
gümrük
ekonomiler
gerekse
üzerindeki
üçüncü
ülkeler
etkileri,
üzerinde,
gerek
gümrük
itibariyle daha etkili ve belirleyicidir. Bu
birliğinin
ekonomik
etkileri,
entegrasyonun
etkilerini incelemek için, literatürde başlıca analiz aşaması
ve aracı olmuştur.
I1.4.1. Teorik Çerçeve
Ekonomik entegrasyon, yoğunlukla
1950 sonrası
J.Viner
ile başlayan ekonomik analizlerle, iktisat literatürüne dahil
edilmiştir.
ilişkin
analiz
Fakat,
görüşleri
olarak
klasik
de
kabul
teorinin
mevcuttur.
edilmemesi,
Bu
ekonomik
görüşlerin
uygulamadaki
entegrasyona
etkili
bir
gelişmelerin,
teoriyi
etkileyebilecek
önem
derecesine
ulaşmaması
ile
izah
edilebilir. Yani, yeri ve zamanı henüz doğmamıştır.
Klasik
teorinin
ekonomik
entegrasyona
ilişkin
varsayımları şu şekilde sıralanabilir:
. Mal ve faktör piyasalarında tam rekabet mevcuttur.
. Faktörler ülkeler arasında akışkan, kendi
aralarında değildir.
. Ulaştırma maliyetleri, analize dahil edilmemiştir.
. Uygulamadaki ticaret kısıtlamalarının tek aracı
tarifeleridir. Basitleştirmek için, tarifelerin
çoğurılukla "advalorem"den çok, spesifik şekilde
olduğu varsayılmıştır.
. Fiyatlar, tamamen üretimin fırsat maliyetlerini
yansıtır.
. Ticaret denge halindedir (ihracat=ithalat).
. Kaynaklar tam istihdam halindedir
(ROBSON: 1987,
s.13-15)
Klasik
hayattaki
Bu
teorinin,
entegrasyon
hareketini
varsayımlarla,
karşılaştırmalı
üstünlüğe
kaynak
ile
meydana
dağılımı
gelen
sıralanan
varsayımları,
açıklayabilmekten
klasik
teorinin
göre
uzmanlaşma
Ölçek
ekonomileri
değişmelerle
sınırlı
ve
bir
gerçek
uzaktır.
uluslararası
ve
dolayisiyle
ticaret
hadlerinde
analiz
çerçevesi
çizdiği görülmektedir.
Entegrasyon
teorisine
1950
sonrasında
en
belirgin
katkı J.Viner'den
gelmiştir. Aslında bu tür bir çalışma
konjonktürün
de
pek
uygun
olmadığını
söylemek
için
mümkündür.
zira,
bilindiği
ABD'nin
öncülüğünd-^
Serbest
ticaret
entegrasyon
durum
bir
Avrupa
harekete
ekonomisi
serbestleşme
girişimleri
bir
entegrasyon
dünya
anlaşmaları
arzetmektedir.
Avrupa'da
için
üzere,
gümrük
geçilir.
hareketlerini
birliği
yılların
Topluluğu
Viner'in
mevcuttur.
konjonktüre
1950'li
Ekonomik
ticaretinde,
hareketi
veya
uygulamada,
Ancak,
ve
ters
sonuna
(AET)
gibi,
bir
doğru,
oluşturulması
çalışmalarının
etkilediği
gibi
ekonomik
Viner
sonrası
çalışmalar için de, uygulamadaki gelişmeler, birer örnek olay
meydana getirmişlerdir.
viner,
entegrasyonun
aldığı
analizinde, birliğe
oluşan
ticaretten
ülkeler
doğan
gümrük
birliği
üye ülkeler
kazancı
yaratıcı
tanımlamıştır.
Ticaret
etki,
daha önce diğer
yapılan ticaretin yerini almasını da, ticaret
olarak
baz
arasında tamamen yeni
ticaret
arasında oluşan ticaretin,
aşamasını
yaratıcı
ülkelerle
saptırıcı
etki,
üye
etki
saptırıcı
etkiden büyük olması durumunda, dünya refahının artması, aksi
durumda ise azalması beklenir.
viner'in
etkileri
ortaya
ticaret
kavramlarını
koyması,
yaratma
etkisi
analizinde,
kendisinden
belli
sonraki
hazırlamıştır. Nitekim Meade,
ve
ticaret
saptırma
varsayımlar
çalışmalar
analize, mallar
için
arası
maliyetlerin
değişebileceği
ederek,
olayın
üretim yani arz yönü ile değil,
yani
tüketim
tarafını
da
açıklama
varsayımlarını
yoluna
zemin
ikame ve
sabit
sadece
sonucu
gitmiştir.
ilâve
talep
Meade,
kısmi genel denge yaklaşımı ve kardinalist refah varsayımları
ile
entegrasyondan
karşılaştırmıştır.
doğan
kayıp
ve
kazançları
viner
iyi
sonrası
teorisini
gelmiştir.
çalışmalara
analize
Bilindiği
dünya refahını
serbest
ticaretin
da
dünya
kazandiran
üzere
ticaret
katkılar,
Lipsey
ortodoks
ve
teoriye
ikinci
açan
ticari
katkıda
göre,
engellerin
bulunacaktır.
serbest
için,
kaldırılması
Ancak,
bir
grup
ülkenin kendi a t a l a r m d a k i ticareti serbestleştirmeleri,
dışına
kısıtlamaların
devam
etmemesini
en
Lancaster'den
arttıran en iyi politika olduğu
önünü
refahına
yeni
gerektirmez.
grup
Bu
da,
dünya refahının artmayabileceği sonucunu doğurur.
Dünya
ticaretin
refahını
varsayımlarından
maliyetlerin
piyasa
olan
arttıran
(veya
tam
biri,
tersi)
rekabet
özel
birbirine
ye
maliyet
eşit
serbest
ve
olmasıdır.
fiyatları bir malın hem özel şahıslara hem de
maliyet
ve
kazançlarını
yansıtır.
sosyal
Bu
Yani,
topluma
varsayım,
gerçek
hayatta geçerli değildir, çünkü, piyasalar tam rekabet değil,
çeşitli
monopoller,
dışsallıkları
ve
sosyal
hükümet
sebebiyle
maliyet
ya
eksik
da
müdahaleleri
rekabet
kazançlar
ve
mevcut
piyasa
konulması,
İşte,
arasında
önlemlerin
sapmalar
sağlayamaz.
bozulmalarını
karşılamak
için
bir
refahına
daha
ticaret
ve
durumda,
birinci
engellemelerini
alınması
(mesela,
çok
tam
yeni
katkıda
rekabet
en
iyi
dengeleyecek
yeni
bir
özel
meydana
serbestleştirmek,
optimumunu
ülkenin
piyasa
olup,
pareto
serbest
bulunmadığı
mevcut
tüketimde
üretimdeki
piyasaları
gelir. Böyle bir durumda, yalnızca ticareti
üretim
ve
O
halde,
bir
engel
bulunabilir.
piyasalarının
politika
başka
gümrük
yerine,
müdahaleci
tarifesinin
konulması), ikinci en iyi politikadır.
İkinci
gümrük
birliği
en
iyi
teorisinin
türü,
ekonomik
en
yaygın
uygulama
entegrasyonlardır.
alanı,
çünkü,
burada
tüm
kısıtlamalar
kaldırılmadan,
sadece
bazılarının
kaldırılması yoluna gidilmektedir. Teori, koruyuculuk
genel
bir
fiyatlar
görüş
de
arasında
giderilmesi
bildirmez. Teoride, önce
farklılığa
önerilir.
politikalarının
Eğer
yolaçan
bu
uygulanması
piyasa
gelir
özel ve
sosyal
aksaklıklarının
sağlanamazsa,
gündeme
yönünde
ikinci
en
(SEYİDOĞLU:
s.424-425). Görüldüğü gibi, tarifelerin mevcudiyeti
iyi
1993,
durumunda
ulaşılan refah artışı, şartlıdır.
Meade'nin
tüketim
analizleri,
Gehrels
tarafından
geliştirilmiştir. Lipsey, toplumsal kayıtsızlık eğrilerini de
kullanarak,
farklı
bir
genel
denge
yaklaşımı
izlemiştir.
Analizde, eğer bir tüketim etkisi üretim etkisini aşarsa, bu
durumda
ticaret
saptırıcı
etkinin
hem
ülke
hem
de
dünya
refahını artırabileceğini belirtmektedir.
Vanek
sonra
ile, gümrük
Kemp'in
edilmiştir.
de
Bir
birliklerinin
edilmiştir.
katılması
genel
ticaret
Modelde
yapılmıştır.
birliği
ile
denge
hadleri
üç
vanek'e
teorisi
ülkeli
göre
çalışmaları,
ilk
kez
çatısı
etkisi
ve
iki
gümrük
analize
mallı
Meade'nin
sistematize
altında,
de
daha
dahil
bir
analiz
kandinalist
fayda
varsayımı yerine ordinalist fayda yaklaşımı daha gerçekçidir.
Günümüze
bilimadamları,
ileri
aşamalara
kadar
önemli
entegrasyon
katkılar
taşınmış,
teorisine,
yapmışlar,
böylece
olayın
çeşitli
analizler
bütün
daha
yönleri
ve
etkileri incelemeye konu teşkil etmiştir.
Entegrasyonun
ulusal
iktisat
tam
olarak
politikalarının
gerçekleşebilmesi
harmonize
edilmesi
için,
gerekir.
Burada iki sorun karşımıza çıkar. Birincisi yapısal sorunlar,
ikincisi,
makroekonomik
harmonizasyon
sorunlarıdır.
uygulamalar
mali,
ile
parasal
edilen
Altyapı,
sınırlayıcı
ve
ödemeler
politikalar
alanlarda
politikalarla
da
teorideki
ikinci
boşluk,
arasında
serbest
ticaretin
birinci
kategoride
çeşitli
entegrasyon
eğilimler
sorunlarına
yapılan çalışmalarla doldurulmuştur
İktisadi
monopolcü
tedbirler
dengesi
bağlantılı
kategoride;
yönelik
ele
ve
takip
alınabilir.
bilimadamları
Bu
tarafından
(ERTÜRK; 1993, s.12-15).
hareketleri,
artırılması
üye
sonucunu
ülkeler
doğurur.
Bu
yönü ile olay, bir gruplaşma ve bölgesel entegrasyona yolaçsa
da,
aynı
zamanda,
küreselleşmeyi
de
getiren
bir
oluşum
olmaktadır.
İktisadi
daha
ileri
bir
entegrasyon
aşama
hareketinde
olup, teoride
gümrük
de, gümrük
birlikleri
birliklerinin
ülkeler açısından statik ve dinamik etkileri ele alınmıştır.
II.4.2. Statik Etkiler
statik
değişmemesi
etkiler,
ekonomik
varsayımında,
yapı
üretim
ve
teknolojinin
faktörlerinin
yeniden
dağılımından doğacak etkiler kapsamaktadır.
Gümrük
ticaret
ölçülür.
yaratıcı
Gümrük
hareketinde,
hacmi
birliğinin
ve
ticareti
birliğine
entegrasyona
genişler. Buna
statik,
dönük
dahil
kısmi
denge
saptırıcı
bir
gümrük birliğinin
kavramları
ekonomik
ülkeler
etkileri,
ile
entegrasyon
arasındaki
ticaret
ticaret yaratıcı
veya
artırıcı
etkisi
denir.
Bu
sonuç,
aynı
zamanda
gümrük
birliğinin dünya refahına olumlu katkısını ifade eder.
Diğer
dış
taraftan,
ticaret
yönelik
kısıtlamalarının
ortak
ticareti,
bir
bölge
etkinin
olumsuz
refahına
net
Bu
etkisidir.
katkısı,
yapılan
etkisi
oranında,
da,
dışına
Gümrük
ticareti
Ticaret
dağılımındaki
birliklerinin
dünya
birliklerinin
yaratıcı
içi
Gümrük
denir.
kaynak
gümrük
ticaret
bölge
geliştirir.
ülkelerle
büyüklüğü
ve
ülkelerarası
uygulanması, bölge
aleyhine
saptırıcı
azalacaktır.
refahına
tarifesinin
dışı
ticaret
durumunda,
kaldırılması
ticaret
bölge
düşürmesine,
verimlilik
gümrük
dışı
birliklerinin
saptırıcı
entegrasyon
dünya
etkinin,
ticaret
saptırıcı etkiye en az eşit ve büyük olmasına bağlıdır.
Ticaret
ülkenin,
yaratıcı
ortak
bir
etki,
ülkeden
gümrük
birliğine
ithalatı
daha
dahil
ucuz
bir
bulması
durumunda meydana gelir. Yurtiçinde bir malın üretimi yerine,
tarifelerin
olan
kalkmasından
ortağına,
Gümrük
birliği
kaynakların
bu,
üye
arzını
istihdam
ülkelerin
daha
yönlendirir
formasyonundan
tam
karşılaştırmalı
sonra
üstünlüğe
bir
(HARROP:
önce
ve
durumunda
refahını
düşük
1992,
sonra
bütün
bulunduğu
artırır.
fiyata
sahip
s.54-55).
ekonomik
varsayılırsa,
çünkü,
dayalı daha geniş bir
üretimde
uzmanlaşmaya
yolaçar. Gümrük birliğinin bir ticaret yaratıcı etkisi, aynı
zamanda,
üye
olmayan
ülkelerin
onların reel gelirlerindeki
ileri
bir
yükselen
uzmanlaşmadan
ithalatın
1990, s.288-289).
de
refahını
artırır,
artışın bir kısmı
dolayı)
fazlasıyla
dünyanın
içine
dahil
çünkü,
(üretimde daha
diğer
olur
kısmından
(SALVATORE:
Ticaret
maliyetle
daha
yapılan
yüköek
gelir.
yapılan
ülkelere
Ticaret
birliği
içindeki
için,
üye
saptırma,
daha- düşük
verimli
ile
ticaret
meydana
imkânının
üretimin
doğru
sebeple,
yönünü,
saptırma,
bozar,
üstünlükten
başka
yöne
tarifeleri
kaldırılınca,
birlik
değiştirdiği
ticaret
dağılımını
düşük
ülkeden
üreticilerden,
üreticilere
uluslararası
karşılaştırmalı
geçmesi
başına,
verimli
Bu
üyesi bir
tercihli
kendi
daha
azaltır.
kaynakların
ithalatın
verilen
dışındaki
refahı
gümrük birliği dışından daha
ithalatın yerine, birlik
maliyetle
Bu,
sonucudur.
gümrük
saptırma,
çevirir
üretimi
(SALVATORE:
1990, s.290).
Gümrük
birlik
içindeki
pahalı üretici durumundaki ülkeler, o malı yine birlik içinde
bulunan
fakat
kendilerinden
ülkeden
ithal
ederler.
ucuz
üretim
zamanda
ucuz
olumlu
geçecek
niteliktedir.
kurulmasından
Böylece
(kaynak
ülkedeki
"üretim
daha
Diğer
taraftan,
ile birlik
ucuza
satmalabileceklerdir.
ve
diğer
üretimin
artacaktır.
refahını
bir
yerine,
yükselecek)
O
ve
halde
artırıcı
gümrük
önce, yerli malları yüksek
birliği
yolaçacaktır.
hacmi
ülke
gümrük
genişlemesine
pahalı
üreten
verimliliği
üretim
etkisi",
ucuza
içi
ticaret
aynı
bu,
bir
tüketenler,
içinden bu malların benzerini
bölge
daha
birliklerinin
fiyatta
Fiyatların
üye
daha
düşmesi
tüketimin
hacminin
artmasına
"Tüketim etkisi" denilebilecek bu etki de, yine
refahı yükseltici yönlüdür.
Ancak,
her
ne
kadar
birlik
içinde
üretim
ucuz
ülkelere kaymış, tüketici mal fiyatları düşmüşse de böyle bir
gelişme,
serbest
olmayabilir.
ticaret
çünkü,
kadar
birlik
dünya
dışındaki
refahını
ülkelere
artırıcı
tarife
uygulamasına
refahını
devam
edilmektedir.
Gümrük
birliklerinin
artırabilmeleri, ticaret yaratıcı
saptırıcı
etkiden
daha
büyük
olmasına
etkinin,
bağflıdır
dünya
ticareti
(SEYİDOĞLU:
1993, s.418-419) .
Gümrük
birliklerinin
refah
etkilerini
belirleyecek
bazı faktörleri aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:
1.
üye
ülkeler
arasında
birlik
öncesi
ticari
engellerin yüksek olması. Bu durumda, gümrük birliğinin, üye
ülkeler
üyesi
arasında
ülkelere
ticaret
ticaret
yaratması
birlik
saptırmasına
dışından,
oranla
daha
birlik
büyük
bir
ihtimaldir.
2.
üzerinde
Gümrük
birliğinin,
kısıtlamalarının
birliğinin
yolaçacağı
birlik
düşük
pahalı
dışı
olması.
ticaret
dünya
Bu
ticareti
durum,
saptırmasını
gümrük
azaltıcı
etki yapar.
3.
Gümrük
genişliklerinin
maliyetli
birliğine
daha
üretim
büyümesi.
yapan
katılan
Bu
ülkenin,
ülkeler
şartlar
birlik
ve
ölçek
altında,
içinde
düşük
yeralma
ihtimali daha büyük oranda artar.
4.
Üye
ülke
ekonomilerinin
tamamlayıcı
olmaktan
çok
rekabetçi olmaları durumu. Bu durumda da, gümrük birliği
ile
ticaret yaratma ve üretimdeki uzmanlaşma için büyük fırsatlar
vardır.
sanayi
Bu
sebeple,
ülkesi
tarım ülkesi
bir
arasında
gümrük
birliği
kurulmuşsa
bir
eğer
rekabetçi
sanayileşmiş
ve
iki
bir
(tamamlayıcı) arasında kurulmasına oranla refahı
daha fazla artırırır.
5. Gümrük
Bu
durumda,
ticaret
birliği üyesi ülkelerin
ulaştırma
yaratmaya
engel
maliyetleri,
olabilecek
coğrafi yakınlığı.
üye
bir
ülkeler
faktörün
arasında
küçülmesini
ifade eder.
6.
Birlik
öncesi
potansiyel
gümrük
birliği
olması.
sonucu
Bu
durum
olarak,
da,
ticari
üyesi
gümrük
önemli
ve
ekonomik
ülkeler
birliği
derecede
refah
ilişkilerin,
arasında
yüksek
oluşturulmasının
kazançları
bir
için
daha
geniş fırsatlar yaratir.
çıkan
Bir
gümrük
diğer
bazı
birliği
statik
kurulmasının
refah
sonucu olarak
etkileri:^ vardır.
ortaya
Bunlardan
biri, gümrük memurlarının, sınır kolluk kuvvetlerinin ortadan
kaldırılmasından
ticaret
saptırıcı
ihracatın
birliğinin
arzını
gümrük
ve
Son
bütün
tasarruflardır,
birliği,
ithal
tek
üyelerin
pazarlık gücü elde edecektir
ikincisi,
birlik
talebini
ticaret
olarak,
müzakerelerde
suretiyle,
idari
kollektif
yolaçacaktır.
ticari
doğan
dışı
azaltarak,
hadlerinde
bir
bîr
gümrük
birliği,
bir
birim
olarak
ayrı
ayrı
bir
dünyaya
gümrük
iyileşmeye
uluslararası
hareket
hepsinden
daha
etmek
fazla
(SALVATORE: 199O, 3 . 2 9 3 - 2 9 5 ) .
II.4.3. Dinamik Etkiler
Ülkeler,
statik
etkilerin
dışında,
gümrük
birlikleri
yolu ile başka bazı önemli dinamik kazançlar da elde ederler.
statik
olmadan,
hacmi
tarifelerin
ve
düzeyinde
Oysa,
bir
kapasitesi
biçimde
ortaya
çıkan,
milli
yakından
yapıda
kaldırılması
değişiklikler,
üretim
ekonomik
refah
etkilerdir.
çıkan
etkiler,
üye
ve
geliri,
Bu
zaman
hızını
ve
değişmelerdir.
O
defalık
sonucu
ekonomik
etkiler
ticaret
bir
ortaya
yapılarında,
verimliliklerinde
kalkınma
ilgilendiren
değişiklik
dış
çıkan,
entegrasyon
ülkelerin
kaynak
çıkarlar.
dolayısıyla
ortaya
ekonomik
bir
köklü
bir
içinde
ortaya
ekonomik
refahı
sebeple,
statik
etkilere oranla, dinamik etkiler ülkeler açısından daha büyük
önem taşırlar. Bunlar aşağıda sıralanmıştır s
i.
dinamik
Gümrük
kazanç,
politikalarında
yurtiçinde
ekonomik
birliği
sonucu
rekabetin
yeralan
faaliyetleri
artmasıdır.
gümrük
tekelleşmeyi
ortaya
ve
Ülkenin
tarifeleri
düşük
teşvik
çıkan
verimli
eder.
Ülkenin
en
dış
ve
önemli
ticaret
kotalar,
işletmelerle
bir
gümrük
birliğine dahil olması ile, dış ticaret kısıtlamaları ortadan
kalkar.
ile
Böylece
yüzyüze
faaliyetlerine
verimli
gerek
yerli
gelirler.
devam
işletmelere
bölge
işletmeler,
içinde
diğer
Rekabete
edebilirken,
bırakırlar.
gerekse
ülke
ülkelerin
hazırlıklı
rekabeti
olanlar
geri
kalanlar,
piyasayı
Böylece
rekabetin
artması,
çerçevesinde,
kaynakların
rasyonel dağılımını da sağlayan bir faktör olur.
Diğer
taraftan,
artan
rekabet,
kalkınma
ve
yeni
teknoloji kullanımını teşvik eder.
Bütün bu sebeplerle, gümrük birliği durumunda, birlik
içi rekabetin geliştirilmesi ve korunması
önlemlere gerek duyulmaktadır.
için gerekli yasal
2.
Gümrük
birliğinin
dinamik
etkileri
arasında
yeralan ikinci önemli fayda, genişleyen pazarın sonucu ortaya
çıkan ölçek ekonomileridir. Modern sanayi, AT'de olduğu gibi,
geniş
bir
pazar
ekonomilerinden
gelişmesi
bütün
karakterize
azgelişmiş
ve
büyük
sadece
i ülkeler
AT
dinamik
ölçekli
edilmektedir,
birliklerinin,
kısımlarında
statik
faydalanabilen
ile
gümrük
içindeki
ölçek
firmaların
ölçek
ekonomileri,
değil, dünyanın
arasında
kurulan
diğer
gümrük
bifliklerı için de büyük önem. taşır (HARROP: 1992, s.61-62).
Ekonomik
ile,
entegrasyon, hitabedilen pazarın
firmaların
büyütmelerine
da
imkân
buna
bağlı
vermektedir,
genişlemesi
olarak
ölçek
ölçeklerini
büyümesi
ile
firma
maliyetlerinde meydana gelen düşüşler, içsel ekonomiler ya da
içsel tasarruflar olarak ifade edilmektedir.
Firma verimliliğini
ve parasal olarak
fiziki
tip
tasarrufu
emek
ifade
ilgili
ve
olup,
kullanılan
sermaye
etmektedir.
girdi,
miktarında
Reel
ölçek
gelmesi,
maliyetin
ile
temin
ve
stok
Parasal
ölçek
ettiği
çeşitli
avantajlarını
kaynaklanmaktadır
verimli
ve
düşmesi, yönetim
taşıma
çıkar.
satış
pazarlama
ve
ekonomileri,
ekonomileri
girdi
kullanarak
(ERTÜRK:
faaliyetlere
azalması
ise,
elde
sonucu
kapasitenin
Iskontolardan
1993, s.37-47). Büyüyen
devam
edebilmek
ortaya
piyasalardan
büyük
ettiği
birim
iyileştirilmesi
firmanın
alımlarında,
emeğin
bölünebilir
faaliyetlerinde
organizasyonun
maliyetlerinin
hammadde,
gerçekleştirilen
ihtisaslaşması, sermaye ve teknoloji girdilerinin
duruma
reel
ikiye ayırabiliriz. Reel ölçek ekonomileri,
miktarlarla
çeşitli
artıran ölçek ekonomilerini,
üzejre,
firmaların
özellikle
araştırma-geliştirme
faaliyetlerine
ağırlık
vermeleri
de
imkân dahiline gires .
Ekonomik entegrasyon durumunda, entegrasyona katılan,
küçük piyasaya
sahip olan ülkeler daha fazla avantajlar
edebilirler.
Geniş
iç
içinde
ölçek
ekonomilerinden
zaten
rağmen,
ABD'nin
çabalarında,
rol
pazara
NAFTA
sahip
ile
ABD
gibi
da
ayrı
bir
kendi
yararlanmaktadırlar.
bölgesel
entgrasyona
genişleyen pazardan yararlanma
oynadığı
ülkeler,
elde
gerçektir.
gitme
hedefinin
Zira
milli
Buna
önemli
piyasalar
küçük olduğunda ve tek piyasa parçalandığında, firmalar ölçek
ekonomilerinden
Diğerleris
Gümrük
entegrasyonun
ile
üretim
isteklendirir.
fabrikaları"
1955'lerden
yatırımlarla,
yatırımları
ve
yatırımları
adı
süreçte
verilir
sonra
ABD
NAFTA'dan
ve
ile
(BEGG
bir
ve
birlik
pazar
dışı
için
uygulanan
1990,
birliği
yabancıları
"tarife
s.295-296),
Avrupa'da
sonra Meksika'da
dışında,
gümrük
fabrikalara
(SALVATORE:
artan
avantajından
ürünlere
değerlendirmek
AT'ye
ise
Bunun
üzere,
kurulan
ekonomik
diğeri
etmesidir.
firmalarının
İspanya'nın
sağlanan
genişleyen
kurtulabilmek
imkânlarını
Bu
yolu
teşvik
kurulması,
engellerden
içindeki
yararlanamazlar
kazançlarından
karşılaşan
birliğinin
ticari
birliği
dinamik
yararlanmanın
gümrük
olarak
1994, s.614).
3.
rekabet
tam
yaptıkları
artan ABD
katılmasından
ve
Japon
sonra
bu
ülkede büyük hızla yükselen yabancı sermaye girişi, bunun en
iyi örnekleridir.
Ekonomik
etkinliğin
entegrasyon
gerçekleşmesi
sonucu,
oranında,
kaynak
milli
dağılımındaki
gelir
de
yükselecektir.
yatırım
Milli
talebini
gelirin
artması yurtiçi
kamçılayacağı
gibi,
tasarrufları
yeni
yatırımlar
ve
yeni
teknolojileri de gümdeme getirecektir.
4.
dışsal
Ekonomik
ekonomiler
birimin,
önemli
üretim
arasında
da
olarak
genellikle
elektrik,
eğitim-öğretim,
Bunların
kesim
dışında,
bu
yeni
ekonomik
etkileri
Herhangi
sırasında,
bazı
bir
ekonomik
bir
etki
faaliyetlerin
endüstri
faaliyetleri
ekonomiler
Kamusal
yaparlar.
araştırma-geliştirme
bir
iktisadi
kalemleri
dışsal
denmektedir.
tür
arasında,
maliyet
etkilenmesine,
tasarruflar
hizmetler,
dinamik
tutar.
başka
olumlu
dışsal
yer
faaliyetleri
yeralmayan
sonuçlarından
ya
entegrasyonun
geriye
ve
Yol,
su,
vb.
kurulması,
de,
mal
gibi.
gibi
ve
özel
ileriye
bağlantıları dolayısıyla, dışsal ekonomilere yolaçabilir.
Yukarıda
sözü
edilen
ve
içsel
tasarruflar
sağlayan
işletmeler
gerek nihai mal üretiminde, gerekse ara ve yatırım
malı
girdi
gibi
üretiminde
olsun,
diğer
işletmelere,
kendi
faaliyetleri sonucu katkıda bulunurlar.
Entegrasyonun
koşullarının
sağlanan
dışsal
ortaya
çıkardığı
ekonomilere
yararları
sebep
artırmaktadır.
büyük
olması,
Bu
piyasa
entegrasyondan
bağlamda;
mal
ve
faktörlerin bölge içinde serbest dolaşımı, en az tarife kadar
ucuzluğu,
nihai
entegrasyon
dolayı
doğan
üyesi,
üretim
teknoloji
de
geniş
dolayısıyla
kullanıcılara
ve
aynı
pazar
faktör
verim
sağlarlar.
kıtlığı
düşüklüğünü
şekilde
artmasına
ve
faktöre
üyenin, bu
ortadan
düşünülebilir.
imkânı, risk
kârlılığın
çeken
Bol
yolaçar.
kısıttan
kaldırır.
Entegrasyon
belirsizliğin
sahip
Keza
sonucu
azalmasına,
Sanayilerin
bölge
içinde
entegrasyonu
kazandırır.
faktör
bu
da
fiyatları
yine
cezbedecek,
tip
ve
gelişecek,
Entegrasyon,
yaratacağından,
bölge
içinde
tümünün
sermaye
serbestçe
ekonomik
doğurur
bunlar
hem
olarak
(ERTüRK: 1 9 9 3 ,
üretim
gibi
imkânına
daha
iyi
da
pazarlama
yerli
emek
firmalar
s.51-52).
ortak
pazar
faktörlerinin
kavuşması,
toplumun
kullanımı
sonucunu
açısından
konuya
s.296).
tahsis
birlik
da
bir
dolaşım
1990,
Faktörlerin
bakıldığında
ve
üretim
ayrıca,
kaynaklarının
(SALVATOREs
gelirleri
artışı
yönetim,
için dışsal ekonomiler sağlayacaktır
5.
talebini
dolayısıyla
talep
ivme
iç piyasa, yabancı yatırımları
yatırımlarla
teknolojisi
büyümeye
faktör
ve
sanayiye
Genişleyen
bu
ve
büyümesi,
dönebilecektir.
tecrübe
verimlilik
Sannyiin
artıracağından,
artacak,
da,
etkinliği
yani
bölge
açısından
hem
de
dünya
açısından refahı yükseltici yöndedir.
Faktör
gelirleri
açısından
bakıldığında,
gelir
transferi sebebiyle A ülkesinin milli gelirindeki bir azalma,
B'nin
geliri ile tamamen tazmin edilirse
(ya da tersi),
etki
nötrdür.
Faktör
hacmini
hareketlerinin
etkileme
ihtimali
ticaret
de
hadlerini
bulunmaktadır
ve
ticaret
(ERTÜRK:
1993,
s.57-59).
6.
yarar
döviz
da,
Entegrasyon
özellikle
tasarrufudur.
ile
gelişen
Bölge
sağlanabilecek
ülkeler
içi
bir
açısından
üretimde
başka
dinamik
önemli
uzmanlaşma
olan,
döviz
tasarrufunu
doğurabilir.
Ayrıca,
entegre
bölgenin
büyük
güce erişmesine paralel olarak, ticaret hadlerinin
de, böyle bir sonuç ortaya çıkarabilir
Gümrük
birliği
sonucu
bir
iyileşmesi
(ERTÜRK: 1993, s.53).
ekonomik
entegrasyondan
sağlanan dinamik kazançlar, statik kazançlara oranla çok daha
büyük olarak ortaya konulmuş olup, bu son derecede önemlidir.
Hatta,
İngiltere'nin
bunlara
dayanmaktadır.
kazançların
statik
1973'te
Son
AET'ye
uygulamalı
kazançlara
olduğunu göstermektedir
katılması,
öncelikle
araştırmalar,
oranla
6
kat
dinamik
daha
büyük
(SALVATORE: 1990, s.296).
II.5. Ekonomik Entegrasyonun Başarı Şartları ve
Gelişen Ekonomiler
Ekonomik
katılan
Entegrasyonun
ülkelerin
uygulamalarla
hatırlatmada
büyük
beklenenleri,
fayda
şartları,
beklentilerinin,
örtüşmesine
entegrasyondan
başarı
vardır.
oranda
gerçek
hayattaki
bağlıdır.
Burada
olarak
kısaca
entegrasyonun
sebepleri
teorik
(Ekonomik
entegrasyona
altbaşlığı altında konu oldukça geniş olarak ele alınmıştı).
Serbest
ticaret
bölgesi ve
gümrük birliğinde,
mümkün
olan ekonomik kazanç kaynakları şu şekilde belirtilebilir:
1.
üstünlükler
Üretimde
yasası
etkinliğin
uyarınca,
mümkün hale gelebilir.
genişlemesi,
uzmanlaşmadaki
karşılaştırmalı
yükselme
ile
2.
Ölçek
dolayısıyla
ekonomilerinden
yükselen
üretim
daha
iyi
seviyeleri,
yararlanılması
genişleyen
pazar
pazarlık
gücü
hadlerini
daha
ölçeği ile mümkün olabilir.
3.
pozisyonu,
İyileşmiş
bir
genişleyen
uluslararası
ölçeğin
ticaret
iyileştirmesi sonucu mümkün k ı l m a b i l i r .
4.
Ekonomik
etkinlikteki
zorunlu
değişiklikler,
rekabetteki artış tarafından meydana getirilebilir.
5.
etkileyen
Üretim
faktörlerinin
değişmeler,
miktar' ve
teknolojik
kalitelerini
ilerlemelerden
dolayı
meydana gelebilir.
Ekonomik
ötesine
entegrasyon
ortak
ulaşırsa,
pazar
aşağıda
veya
belirtilen
süreci,
gümrük
ekonomik
birliğinin
birlik
koşullardan
düzeylerine
dolayı,
daha
ileri
kazanç kaynakları mümkün olabilir.
6. Üye ülkeler arasında sınırötesi faktör hareketleri,
7. Para ve maliye politikalarının koordinasyonu ve
8.
ekonomik
Yaklaşık
tam
büyüme - oranları
istihdam
ve
daha
amaçları,
iyi
bir
daha
gelir
yüksek
dağılımı,
birleşik hedefler durumuna gelir (EL-AGRAA: 1989, s.10-11).
Ekonomik
ötesinde,
entegrasyon
bütünleşmeye
giden
sürecinde
ülkelerin
teorik
beklentilerin
ekonomik
yapıları,
özellikleri,
makro
gelişme
parametre,
etkileyebilecek
kadar
ülke
düzeyleri
olan
ve potansiyelleri
olayın
sonuçlarını
hatta tayin edebilecek
entegrasyon
gruplarından
hem
büyük
gelişen
kendi
birçok
oranda
faktörlerdir.
hareketlerinde,
ülkelerin
gibi
Günümüze
ve
gelişmiş
aralarında
hem
de
farklı gruptan ülkeler arasında entegrasyonlar kurulmuştur.
Gelişmekte
entegrasyondan
sorun
ve
olan
beklenen
sonuçlar
ülkenin,
ülkelerin
yararlar
ve
olduğu
gibi,
farklı
gelişmiş
ülkelerin
kurdukları
ekonomik
dolayısıyla
muhtemel
bir
kurdukları
gelişmekte
bir
olan
entegrasyona
katılmasından doğacak sonuç ve beklentiler farklı olacaktır.
Diğer
bölümlerde
entegrasyona
katılmak
getireceği
ortak
dolayısıyla
birliğe
maksimum
gerçekleştirmek
katılan
hedef
üzere,
gerçekleştirilebilmesi
objektif
üzere,
ülkeler,
ülkelerin
entegrasyondan
yararlanmak
ortak
almaktadırlar.
ekonomik
entegrasyonun
potansiyelden
Bu
ortaya
farklılıklar
ve
menfaatlerinin
genel
beklenen
kuralı
faydaların
için, gerek teorinin vazettiği
ortaya çıkan bir takım
kriterler
uzun vadede
değinildiği
isteyen
ekonomik
kılınmasını
uygulamadan
de
gerekse
sonuçlara dayanarak,
konulabilir. Beklentilerin
bazı
kısa
ve
göstermesinin doğal olduğunu dikkate
alarak, başarı şartları aşağıda sıralanmıştır.
II.5.1. Ekonomik Yapı Benzerliği
Geleneksel
yapıları
birbirine
ve
gümrük
ekonomik
yakın
entegrasyonların,
birliği
gelişme
olduğu
eşit
teorisine
göre,
sürecinde
bulunulan
ülkeler
arasında
rekabet
şartları
ekonomik
aşamaların
kurulacak
bakımından,
ticaret
yaratxcx
etkileri
ülkeler
daha
arasında
ağır
kurulan
basar.
ya
da
Bu
demektir
gelişmiş
ki,
gelişen
ülkeler
arasında
kurulan ekonomik entegrasyonların başarı şansı daha fazladır,
zira, gelişmekte olan bir ülkenin, gelişmiş ülkeler birliğine
dahil olduğunda,
faaliyetlerde
elbette
ileri üretim teknikleri ile sınai ve ticari
bulunan
ülkelerin
düşünülemez.
teorik
ve
pratik
Fakat,
açıdan
rekabetine
olayın
daha
meydana
tersi
mantıklı
okuması,
düşünüldüğünde
sonuçlar
alınması
mümkündür.
Gelişen
bir
ülkenin,
gelişmiş
ülkeler
arası
bir
entegrasyona girme sürecinde, belli aşamaların geçilmesi için
bir
öncelikle
bakımlardan
yapılması
son
itibariyle
gerekenler
derecede
çok
ileri
programı
zaruridir.
gelişme
uygulaması,
Ekonomik
bu
yapıları
düzeyindeki
ülkeleri,
diğerlerinden ayıran belki en bariz fark, sahip olunan mevcut
kaynakların
en
iyi
değerlendirebilmeleri
ve
rasyonel
huusundaki
bir
biçimde
becerileridir.
donatımı
potansiyeli
bir
ekonomik
ifadeyle
sanayileşme
için
gerek
gelişme
şartları
ya
da
yerine
Faktör
başka
bir
getirebilen
her ülkenin, bu çabasında başarılı olamadığı bir gerçektir. O
bakımdan,
benzer
entegrasyon
potansiyel
pazarın
de
güçlerini
gelişen
biraraya
daha
ülkelerin
görüldüğü
erken
sanayileşmede
ekonomik
ise
iyi organize
ederek,
sanayi
başlayarak,
ya
üstünlüklere
arkasında
birleşik
bir
dönük
ekonomik yapıya
sahip
geçmiş
tecrübelerde
kesimlerinin
olabilmektedir.
da
bir
amacına
entegrasyonu,
başarılı
rekabetçi
hedefinin
sanayileşme ve kalkınma
üzere,eğer
yakın
ekonomilerin
gelme
etmek vardır. Benzer yapıdaki
birbirine
daha
bünyesinde
avantajlarını,
koordine
gelişen
yapıdaki
eşit
Sanayileşmeye
zaman
ulaşmış
büyüklüğü
sürecinde
ülkeler,
bir
entegrasyon
içerisinde
engelleyebilirler.
ülkeler
arasında
hazırlar,
Latin
Amerika
çıkarlar
kaldırılması
için
ya
yararlanmak
ve
göre,
en
yeni
bu
Ticaret
Bölgesi
birisi
durumda,
ortam
(LAFTA)'nin
budur
(SEYİDOĞLU:
başlangıcında
farklılıkların
asgariye
endüstrilerde
bulunan
başarısızlığına
büyük
azından
Ancak
içinde
entegrasyonun
arasındaki
da
zorunludur.
birliklerin
nedenlerden
Buna
sanayileşmelerini
farklılıkları
Serbest
önemli
s.460).
endüstriyel
gelişme
kurulacak
başarısızlığında
1993>
Bu,
diğerlerinin
ortadan
indirilmesi,
ölçek
başarı
ekonomilerinden
uzmanlaşma
mümkün
hale
gelebilir. Yüksek koruma duvarlarına alışmış sanayi yapıları,
yüksek
maliyetlerden
önleyecektir.
zorluk
çekmeyecek
entegrasyon
başına
Tarife
da,
ve
entegrasyonun
yapıları,
düzeyde
ülkeler
başarılı
farklılıkları
gerilemeler
başarı
sanayilerinin
olan
dolaylısıyla
verimlilik
sorunlar
dolayı,
da,
ortaya
şansını
entegrasyonunda
arasındaki
bir
olabilecektir.
ekonomik
Fert
entegrasyonda
çıkaracaktır
(ERTÜRK:
1993,
s.83-84).
İktisaden
gelişen
entegrasyonların
gelişmemiş
duvarları
düzeye
dışında
sanayi
arkası
sanayi
sonucu,
belki
bir
bütün
olgunluğa
olarak,
açılması
ve
araçlarının
verimsiz
yapısının,
de yerli
sanayiin,
de,
ve
ekonomik
sanayi
bu
bir
arada
bulunup
O
program
yeni
tez
bir
zaman
sahipleri
ortaya
israf
etmesi
edebilir
ekonominin
çerçevesinde
ve
bir
koruma. duvarı
zaman rekabet
sebeple,
koruma
rekabetçi
tipik
sanayiler
uygulanması
yeterince
Yüksek
kaynaklara,
hiçbir
erişemeyecektir,
belli
ne
bu
atıl
. ekonomik
düşüncesi,
dayandırılmıştır.
yerli
ulaşabileceğini
koyamamışlardır,
kalması
tezine
arkasında,
ülkelerin,
için
elbette
dış
özel
bu
bir
rekabete
teşvik
bağlamda
ekonomik
entegrasyonların
dikkate
alınması
gereği
vardır.
Sınai olgunlaşmanın en emin ve sonuç alıcı yolu, zor olmakla
beraber,
yabancı
üretim
denemek/tanımak
ve
sosyo-ekonomik
vadedeki
tekniğindeki
kabul
sonuçlar
ekonomik
edip
kısa
sosyal
vadede
ve
üstünlüğü
yakından
uygulamaktır.
Olumsuz
ortaya
siyasi
çıksa
milli
da,
menfaatlerden
vazgeçilebileceğini düşünmek zordur (DEMİREL; 1 9 8 5 ,
Gerçekten
teşviklerin
bir
teknolojiler
yoğunluğu,
ve
ya
da
aynı
insanlığın
bir
yarışıdır.
dünya
rekabetinin
Bu
Belli
maliyetle
hizmetine
bir
daha
yeni
ve
de
koruma
çetin
ve
rekabet
açıdan
araştırma-geliştirme
günümüz
s.42-43).
entegrasyon,
değiştiği
verimlilik
sürdürmektedir.
üreten
yahut
ekonomik
mahiyetinin
ortamında,
olmayı
de,
uzun
ileri
çalışmalarının
değişmez
anahtarı
malı
daha
az
fazla
ürün
elde
farklı
mal
maliyetle
ve
edebilen
hizmetler
sunabilenler, rekabetle başarı kazanabilecektir.
ileri
ekonomik
üretim
yapıya
ticaretten
durumunda
sahip
daha
da,
teknikleri
iyi
ülkeler,
pay
gelişen
ve
bir
aldığı
ülkeye
iyi
organize
olmuş
uluslararası
gibi,
bir
oranla
daha
bir
serbest
entegrasyon
fazla
yarar
sağlayacaktır.
Gelişmekte
arasında
kurulan
faktör,
tüm
olmasıdır.
hızlandıracak
uzmanlaşmış,
durumda
oranı
düzeyde
göç
benzer
ekonomik
entegrasyonların
ülkelerde
Bu
Emek-toprak
olan
emeğin
başarı
bol
uzmanlaşmanın
da,
ülkeler
değilse,
olmayacak
yapıdaki
şansını
sermayenin
yararları
arasında
ülkeler
ülkeler
azaltan
kıt
faktör
azalmaktadır.
emek
akışını
entegrasyondan
demektir. Fakat
bir
iklim ve
önce
coğrafi
şartları
farklı
mümkündür.
artmasını
bu
olan
Maden
arasında
kaynaklarındaki
teşvik
maddelerin
ülkeler
eden
bölge
bir
içi
bu
akışın
farklılıklar
faktördür.
kullanımı
da,
Tarifeler
artacaktır
olması
ticaretin
kalktığında,
(ERTÜRK:
1993,
S.84) .
II. 5 • 2 . Tamamlayıcılık ve Rakiplik
ülkelerin,
entegrasyon
öncesi,
birbirlerine
karşı
durumları dört ihtimal dahilinde ele alınabilir.
1. Fiili (cari) rakip-potanşiyel rakip,
2. Fiili tamamlayıcı-potansiyel tamamlayıcı,
3,,., Fiili rakip-potansiyel tamamlayıcı/
4.;, Fiili tamamlayıcı-potansiyel rakip.
ilk
iki
durum,
günümüz
ekonomik
entegrasyon
hareketlerinin
açıklanmasına temel teşkil eder.
Buna
rekabetin
göre,
etkinliğine
aşamasındaki
Aynı
ülkeler
entegrasyon
ve
bağlı
ekonomiler
belirtilebilir.
gelişmiş
rekabet
olduğu,
arası
arasındaki
bir
ülke
bunun
unsurlarının,
ise
birlikten
kalkınma
oluşturabilirler.
tamamlayamamış,
tamamlayıcılık
aynı
sağlanabileceği
düzeyindeki
ülkelerden
entegrasyonlar,Türkiye
böyle
bir
kalkınma
gibi,
anlamlı
de
bir
sanayileşmesini
birliğe
girecekse,
uygulamada olduğu gibi bir intibak sürecinden geçecektir.
Eğer
ise
yani
maliyetler
arasında
birliği
büyük
ölçüde
itibariyle
ikame
oluşturan
benzer
birbirine
fırsatları
ekonomiler
malları
yakın
rakip
üretiyorlar
iseler,
yaratacağından,
ekonomiler
pveyaı
bu,
ürünler
ticaret
yaratma
etkisi
büyük
üreticisi
olacaktır.
birlik
ticaret
dışında
saptırma
birbirinden
Fakat
o
malın
en
kalıyorsa,
etkisi
düşük
bu
doğuracaktır.
istisnai
farklı mallar üreten veya maliyet
etkisi
görüşe
dağılımı
fazla etkilenmeyeceği
ekonomiler
ülkelerin
olan
başka
arasında
daha
göre
ekonomik
fazla
çünkü birlik
durum,
ülkelerin
Ancak,
kalkınma
birleşmelerinin
eğer
piyasasından
etmek
mümkün
gelişmiş
ülkenin
bakımından
yaratma
ticaretin
gümrük
anlamlı
birliğini
yararlanma
imkânı
olursa,
ülkelerin
aynı
olduğu
olur
yukarıdaki
ve
etkisine
genişlemesi,
olan
ekonomik
sonucunu
doğurur.
ekonomilerin
gerekli
görüşe
tamamlayıcı
paralel
yararlı olabilir (ERTÜRK?
Türkiye'nin
ülkelerin
geniş
fonu
oluşturacağı bir entegrasyona bir
katılabileceği
rakip
etkilemeyecektir.
düzeyde
oluşturan
bu
tamamlayıcı
entegrasyonlar,
üyelerin yurtiçi üretimlerini, esas olarak
Bu
yaratma
hususundaki
ise,
ticaret
içinde
kaynakların
için, ticaret
görüşe
kurulacak
kurduğundan
yolâçabilecektir.
bir
yani,
farkları büyük
çok büyük olmayacaktır. Tamamlayıcılık
ters
olarak
Tamamlayıcıı
olan ekonomiler arasında kurulacak entegrasyonda,
yeniden
maliyetli
temin
olarak,
gelişen
entegrasyonu
da
1993, s.87-88).
Avrupa
Birliği'ne
katılma
çabaları
ile
Meksika'nın NAFTA entegrasyonuna katılma sürecindeki muhtemel
etkileri,
bu
çerçevede
ele
ticaret yaratıcı, ticareti
aynı
gelişmişlik
entegrasyon,
almak
daha
birliği
teorisinde,
gelişen
ülkelerin
Eğer
amaç
arttırıcı etki ön plana alınırsa,
düzeyindeki
amaca
gerekmektedir.
uygun
kalkınmış
entegrasyona
gelişmiş
görülmektedir.
ülke
varsayımı
katılma
ülkelerarası
Zaten,
gümrük
vardır.
Ancak,
durumu,
gerek
kendi
aralarında gerekse, bir gelişmiş ülkeler birliğine dahil olma
açısından,
geniş
piyasa
ve
yeterli
fon
temini
şartlarında,
tamamlayıcı bir konumu ön plana çıkarmaktadır.
Gelişmekte plan ülkelerin iktisadi gelişmeyi
hedefinden
bu
sapamayacaklarına
açıdan
bakmaları,
sürdürme
göre, entegrasyon düşüncesine
son
derecede
doğaldır.
de
Birlik
çerçevesinde, ülkeye gelmesi beklenen birlik içi ve/veya dışı
sermayenin,
ülkenin
gösteremediği
kendi
imkânları
ile
yeterli
sektör ve ürünlere yöneltilmesi,
ilgiyi
entegrasyondan
beklenen başarının ortaya çıkabilmesi için hayati önem taşır.
O
sebeple,
birlik
sunulabilecek
gelişen
gerek
yatırım
ülkenin
birliğe
çerçevesinde
fonları
faydalanma
dahil
olan
üye
ve
ülkelerin
teknolojik
yollarının
gelişen
kullanımına
birikimlerden,
öncelikle
ülke
bulunması,
gerekse birliğin
tümü
için üretim ve refahı arttırıcı etkilerin doğmasına imkân ve
fırsat hazırlayacaktır.
Gelişen
yapıcılarının
ekonomik
ülke
ise
böyle
faaliyetler
hazırlanması
ve
yönetimi
bu
bir
için
durumun
en
iktisat
durumda
uygun
yapmaları
ortamın
sürdürülmesi
politikası
gereken,
biran
önce
olmalıdır. Ancak
bu
şartla ülkelerarası ortak ekonomik çıkarlar azami yapılabilir
ve potansiyel güçler harekete geçirilebilir.
II.5.3. Ödemeler Dengesi ve Döviz Kuru
Politikaları
Ekonomik
entegrasyondan
beklenen
olumlu
sonuçlara
ulaşılmasında, reel sorunlar kadar parasal konuların da önemi
büyüktür.
yani
Entegrasyondan
ticaret yaratıcı
sonra
bölge
içi
ticaretin
artması
etkinin ortaya çıkması veya bölge
dışı
ticaretin
gücü,
artış veya
her
bir
ülkenin
politikalarını
ödemeler
ve
de
Entegrasyondan
ticaret
ve
gerçekçi
ödemeler
yoğunlukla
dengesi
değişmeler
azalışı yani, ticaret
dışı
oluşacak
ticaret
şartlarına
ülkelerden
etkinin
döviz
Aynı
kuru
şekilde,
gelişme
ve
etkileyebilecektir.
yeniden
politikalarını
üye
ve
etkileyecektir.
hareketleri
itibaren
kur
dengesini
kuru politikalarındaki
reel
bölge
gerekmektedir,
döviz
saptırıcı
yeni
birinin
üretim,
bölge
göre
içi
ülkelerin,
şartlara
uyarlaması
kurlarını
çok
düşük
tutması, diğer ülkelerin aleyhine olabilecektir. Aynı şekilde
değerlenmiş
bir kur da, ticareti ve kaynakların bölge
içinde
yeniden dağılımını engelleyebilecek sonuçlar doğuracaktır.
Entegrasyon
etki,
Bu
da
ithal
ithal
sonucu,
mallarının
eden
meydana
fiyat
ülke
ise,
ödemeler
verenlere
daha
fazla mal
ticaret
artışı biçiminde
açısından
ticarette
gelen
dengesi
kayıp
açık
satmasına
ortaya
demektir.
veren
imkân
saptırıcı
çıkar.
Bölge
ülkenin,
verilmeli,
içi
fazla
ülkenin
kur ayarlamasına gitmesine de fırsat tanınmalıdır.
Belli
ödeme
bir
ekonomik entegrasyon bölgesinde,
sorunlarının
kurumların
çözümleneceği
oluşturulması
da,
ilgili
ticari ve
çeşitli
fonksiyonel
hareketlerin
hızlanması
ve verimli olarak yürütülmesine katkıda bulunacaktır.
II.S.4. Yeterli Altyapı
Entegrasyon
ve
bölge
olumlu
içine
dış
sürdürülmesi,
olayının
ekonomik
yaygınlaştırması
ekonomik
bölge
ilişkilerin
faaliyetleri
ile
bölge
daha
içinde yeterli altyapı
dışı
ileri
artırması
dünya
ile
boyutlarda
imkânlarının
arzı
ile
mümkündür.
kuracakları
meydana
Gelişmiş
ülkelerin
entegrasyonlarda,
gelse
de,
belki
bunlar
Ancak,
faaliyetlerin
altyapı
ülkelerarası
entegrasyonlarda,
mevcudiyeti
bir
ülkenin,
bir
altyapı
şartı
gelişmiş
ile
ile
ihracat
yeterli
Aynı
ülkelerarası bir
da,
gibi
sınırlandığı
önemlidir.
katılması
giderilebilecek
üretim,
kısıtı
aralarında
uyuşmazlıkları
sürede
yatırım,
oldukça
sistem
kısa
sorunlardır.
kendi
gelişen
bir
altyapı
biçimde,
gelişen
entegrasyona
sorunlar
yetersiz
doğurabilecektir.
Entegrasyonun ortak yatırım fonlarından yararlanma
imkânları,
bu sorunların çözümü için fırsat sağlayabilir.
II.5.5. Yatırım Politikalarının Entegrasyonu
Ekonomik
faaliyetlerin
genişlemesi,
hacimlerini
entegrasyonun
boyutunun
gerek
ülke
yeni
etkilemesi,
oluşturulması
biriminden
yatırım
gerekse
ve
yeni
de bölge çapında, dünya ölçeğinin
getirecektir.
bağımsız
ve
kuruluş
ya
uygulamaya
Buna
kopuk
da
göre
koymaları,
kaynak
mevcut
faaliyetlerin
alınmasını
gündeme
politikalarını
entegre
kuruluşların
birimine
olayların
yatırım
yerine,
ekonomik
bölge
ekonomik
dikkate
ülkelerin
sürdürmek
ulusal
ticari
ile,
bir
merkezi
koordinasyonu
dağılımında
etkinlik
ile
ve
verimliliği de doğuracaktır. Bu durum, önce bölgenin ekonomik
kaynak
envanterinin
alanlarının,
bilgi
ekonomik
tabanının
gerekir.
Hatta,
yapılması
faaliyetlere
oluşturulmasını
bütün
bu
verilere
ve
alternatif
hazırlanması
için
gerektirdiği
dayalı
yatırım
olarak,
gerekli
vurgulanmak
etkin
bir
yatırım teşvik sisteminin kurulması, etkinliği yükseltecektir.
sağlanması,
entegrasyona
olan
inancın
pekişmesini
sağlayacaktır.
Entegrasyona
kültürel
düzey
farklılıkların
itibariyle
çok
vardır.
Demokratik
farklı
bir
alınması,
mümkün
katılan ülkelerin siyasal rejim ve sosyo
keskin
ekonomik
olmaz.
Diğer
olmamasında,
ülkelerin
yönetim
kurduğu
biçimine
yarar
ortak
değerlerin
ekonomik
entegrasyonun
ülke
çok
eğitim-öğretim
sistemleri
için
herhangibir
ülkenin
halklarının
çok
olduğu
kültür
görülse,
farklı
dünya
arasındaki
ve
dokuları,
aşamalarında
Din,
zaruret
birliğe,
bile
az
ve
ekonomik
potansiyeli
ileri
beklenebilir.
yakın
başarı
bir
sahip
sağlama
taraftan
paylaşılan
çıkarabileceği
birbirlerine
güçlükler
görüşü,
farklılıklar,
hatta
belli
bir
kabul edilebilir yakınlıkta bulunmazsa, toplumlara daha ileri
entegrasyonları
Türkiye'nin
de,
dini
kabul
Avrupa
ve
ettirmek
Birliği'ne
kültürel
zorlaşacaktır.
tam
üyelik
farklılıkların
Nitekim,
engellerinden
derinliği
olarak
biri
ifade
edilmektedir.
II.6. Dünyada Ekonomik Entegrasyonlar
II.6.1. Tarihi Gelişim
oldukça
Dünyada
ekonomik
eski
tarihlere
devletçikleri
siyasi
birliğe
sayılmazsa,
aşağıda
gümrük
entegrasyon
gittiği
birlikleri
götüren
GATT'a
tablo
amaçlı
halinde
belirtilmişti.
ve
gümrük
bildirilen
uygulamalarının
Alman
devletçiklerini
birliği
entegrasyonların
düzenlenmiştir.
Amerikan
(Zollverein)
kronolejisi
Burada,
batılı
ülkelerin
sömürge
dönemindeki
tek
taraflı
gümrük
birliği
uygulamaları da dikkate alınmamıştır.
TABLO: 9
GATT'A KAYDEDİLEN BÖLGESEL TİCARET
DÜZENLEMELERİ, 1947-1990
Entegrasvoalar
İ.Fransa-İtalya
Üyeler,
Geçici
Fransa,italya
13.9.1947
Gümrük Birliği(1957'de
AT'ye dâhil oldu)
2.Güney Afrika-Güney
Rodezya Gümrük Birliği
3.Nikaragua ve El Salvador
Serbest Ticaret Anlaş-
Güney Afrika,
Aralık
Güney Rodezya
1948
El Salvador,
9.3.1951
Nikaragua
ması(1958'de Orta Amerika
Serbest Ticaret Alanına
katıldı)
4.Avrupa Kömür ve Çelik
Belçika,Fransa,
Birliği(1957'deki AT'ye
İtalya,Batı Almanya,
katıldı)
Hollanda,Luxemburg
5.Avrupa Ekonomik Toplu­
1.Belçika,
luğu (Avrupa Atom
Fransa,Batı
Enerjisi Topluluğu
Almanya, Luxemburg,
Dahil)
Hollanda, İtalya
15.3.1957
2.Danimarka, İrlanda
ve ingiltere'nin
1973
katılımı:
3 .Yunanistan'm
katilimi: 1981
4.Portekiz ve
İspanya' n m
katılımı:1986
6.Merkezi Amerika Serbest
Ticaret Bölgesi(196O'da
El Salvador,
Orta Amerika Ortak
Nikaragua,
Pazarı oldu)
Guatemala
7.Avrupa Serbest Ticaret
Anlaşması
(EFTA)
10.6.1958
Kosta Rika,
1.Avusturya,
;
4.1.1960
Danimarka,
Norveç, İsveç,
İsviçre, ingil­
tere, Portekiz
2.Danimarka ve
ingiltere ayrılarak
AT'ye katılır:1973
3.1970'de
İzlanda
katıldı.
4.19 86'da Finlandiya
tam üye oldu.
5 . Portekiz, 19 86'da
ayrılarak AT'ye katıldı.
S.Latin Amerika Serbest
1.Arjantin,
Ticaret Bölgesi(1980'
Brezilya, Şili,
deki Latin Amerika
Meksika, Paraguay,
Entegrasyon Anlaşmasına
Peru,Uruguay
18.2.1960
dönüştü)
2.Kolombia ve
Ekvador 1961'de
katıldı.
9.Merkezi Amerika Ortak
Pazarı
Kosta Rika, El
1960
Salvador,Guatemala,
Honduras, Nikaragua
10.Arap Ortak Pazarı
Birleşik Arap
13.8.1964
Cumhuriyetleri
11.Merkezi Afrika Ekonomik
ve Gümrük Birliği
8.12.1964
Kongo,çad,
Gabon,Orta
Afrika Cumhuriyeti
12.Kanada-ABD Otomotiv
Kanada,ABD
1965
Avustralya,
31.8.1965
Anlaşması(19 8 8'de
Kanada-ABD Serbest
Ticaret Anlaşması oldu)
13.Yeni Zelanda-Avustralya
Serbest Ticaret
Yeni Zelanda
Anlaşması(1983'de
Avustralya-Yeni Zelanda
Yakın Ekonomik İlişkiler
Anlaşmasına dönüştü)
14.İngiltere-İrlanda
Serbest Ticaret
Anlaşması{1973'de AT'ye
katıldılar)
İngiltere,
İrlanda
14.12.1965
IB.Karaibler Serbest
Barbados,Guyana,
Ticaret Anlaşması
Jamaika,Trinidad
(1974'deki Karaipler
ve Tobago
1968
Toplulukları ve
Ortak Pazarı oldu)
16.Andean Paktı
Bolivya ,Koloınbia
1969
Ekvador,Peru,
Venezuela
17.Karaib Topluluğu ve
Ortak Pazarı
1.Barbados,
4.7.1973
Guyana,Jamaika,
Trinidad ve Tobago
2.1974'de diğer
ülkeler katıldı.
18.ASEAN Tercihli Ticaret
Anlaşması
1.Endonezya,
24.2.1977
Malezya
Filipinler,
Singapur,Tayland
2.Brunei 19 88'de
katıldı.
19.Latin Amerika
Arjantin,Bolivya, 1979
Brezilya,Şili,
Kolombiya,Ekvador,
Meksika,Paraguan,
Peran Uruguan,
Venezuela
20.Avustralya-Yeni
Zelanda Yakın Ekonomik
Avustralya,
28.3.1983
Yeni Zelanda
ilişkiler Anlaşması
21.İsrail-ABD Serbest
İsrail,ABD
22.4.1985
Serbest Ticaret Anlaşması
2 2 . T e k Avrupa Anlaşması
Beİç ika, Danimarka, 1 9 8 6
(Bu,Avrupa Kömür ve
Fransa,Batı Almanya,
Çelik Topluluğu,AET ve
Yunanistan, irlanda,
Avrupa Atom Enerjisi
İtalya, Luxemburg,
Topluluğu'nun yerini
Hollanda, Portekiz,
aldı)
İspanya, İngiltere
23.Kanada-ABD Serbest
Kanada,ABD
1988
Ticaret Anlaşması
2 4 . K u z e y Amerika Serbest
Ticaret Anlaşması
Kanada,ABD,
Eylül 1 9 9 2
Meksika
(NAFTA)*
Kaynak: Lloyd J. (1992)Î"Régionalisation and World Trade" OECD
Economic Studies,Nos 1 8 . S p r i n g 1 9 9 2 , O E C D P a r i s , s . 9 - 1 0
* NAFTA tarafımızdan eklenmiştir.
Tablo
yoğun
olarak
(SRINIVASAN
hızlanan
ivme
9'da
2.Savaş
ve
ve
teveccüh
rekabetin
ekonomisi
1993,
kazandığı
hareketleri,
döneminde
s,52-75).
hareketlerinin,
1960'lı
başlamıştır
1950'den
yıllarda
görülmektedir.
Dünya
sonra
daha
bir
ticareti
önceki
1980
sonrası
bölümlerde
ve ticaretinde
görülmektedir.
değinildiği
büyüme ve
üzere,
gelişme artarken,
1980
dünya
rekabet
artmıştır. Bu rekabette Amerika ve Avrupa'nın Uzakdoğu
Japonya
sonucu
karşısında
olarak
öncülüğünü
savunan
Anlaşması
hareketinin
ve
serbest
fikir
Amerika'ya
Asya
devam
doğru
Pasifik
doğru
Bu
dünya
bloklaşma
keskin
Pasifiklere
görüşmeler
ve
sürecin
ticaretinin
yönünde
fikir
değişikliğinin
genişlerken,
bu
Ekonomik
İşbirliği
yayılması
konusunda
etmektedir.
Ancak,
Asya'daki
hareketleri, alan ve etki olarak, NAFTA ve AB'ye
oldukça
Blokunun
beri
bu
Güney
ile
anlaşılmaktadır.
de, bölgesel
NAFTA,
(APEC)
entegrasyon
göre
ABD
NATFA'nm
entegrasyon
düşünme
zorlandığı
1947'lerden
değiştirmiştir.
ürünüdür.
ve
etkileri bakımından asıl gelişme, uluslararası
şiddetlendiği
sonrasında,
üzere, entegrasyon
sonrası
Diğerleri:
birleşme
ekonomisindeki
de
görüldüğü
sınırlıdır.
doğmasına
Belki
NAFTA
ve
yolâçabilecektir
AB,
bir
(GREENAWAY:
Pasifik
1992,
s.1488-1489),
Bölgesel
toplam
ticaret
ticaret
içinde,
gruplarının
bölgeiçi
1960'dan '1990'a
ticaret
ağırlıkları. Tablo 10'da görülmektedir.
paylarının
kadar,
yüzde
TABLOslO
BÖLGELERİN, TOPLAM TİCARET İÇİNDE
BÖLGEİÇİ TİCARET PAYLARI
1960-1990, Yüzde
Bati Avrupa
Kuzey Amerika
ÄT-12
AT-S
EFTAra>
ABD/Kanada
1969
40
34
11
30
1970
52
49
17
35
1980
52
43
14
27
1985
52
41
14
33
1990
59
45
14
30
A s y a
ASEAH
AFRİKA
Dodu Asyafb)
AN2CERTA
EACM
1960
27
28
5
1
1970
17
29
6
16
1980
18
33
6
6
1985
19
37
7
5
1990
17
40
7
4
Merkezi ve Latin Amerika
ÇAGM
LAFTA
1960
7
9
28
1970
25
11
40
1980
21
12
35
1985
14
11
34
1990
12
12
40
DUNYArc)
Notlar: (a) EFTA,Finlandiya, izlanda,Norveç, İsveç ve
İsviçre'yi kapsamaktadır.
(b) Doğu
Asya;ASEAN,Çin,Japonya,G.Kore,Hong
Kong ve Tayvan olmaktadır.
(c) Dünya Bölgeiçi Ticaret,bütün bölgesel
entegrasyon Anlaşmaları içinde gerçek­
leşen ticareti kapsamaktadır: AT,EFTA,
ABD/KANADA, ASEAN, ANZCERTA, EACM, CACM ve
LAFTA.
Kaynak: SRINIVASAN ve Diğerleri
(1993):"Measuring
The Effects of Regionalism on Trade and
Welfare." REGIONAL INTEGRATION AND THE
GLOBAL TRADING SYSTEM. İçinde. S.52-75.
11.6.2. Coğrafi ve Coğrafi Olmayan Bölgesel
Entegrasyonlar
Bölgesel
entegrasyon
entegrasyonların
esasına
çoğu,
dayanmaktadır.
Bir
coğrafi
kısmı
bölgesel
ise,
coğrafi
esasın dışında olmaktadır.
coğrafi
işbirliği
dönük
Bu
hareketleri,
olup,
tür
İşbirliği
entegrasyona
entegrasyonun
işbirliği
Pazarı, OPEC
ekonomik
birleşme
işbirliğini
ileri aşamalarına
hareketleri
ve Kalkınma
dayanmayan
şunlardır:
geliştirmeye
gidişi düşünmez.
OECD
(İktisadi
Teşkilatı), Arap Birliği ve Arap
(Petrol ihraceden ülkeler Teşkilatı), OIC
Konferansı Teşkilatı).
veya
Ortak
(İslam
Coğrafi
entegrasyon
esasına
göre
kurulan
birleşmeler
ise şunlardır s
Avrupa'da: EFTA
: Avrupa Serbest Ticaret
Bölgesi
Eü
s Avrupa Birliği
NC
s Nordik Topluluğu
(Kuzey
Avrupa Ülkeleri)
COMECON: Karşılıklı Ekonomik Yardım
Teşkilatı
(Dağıldı)
KEİB : Karadeniz Ekonomik
İşbirliği Bölgesi
BDT
: Bağımsız Devletler
Topluluğu (Rusya ve
Diğerleri) ve Baltık Gümrük
Birliği
Asya'da: ASEAN
: Güneydoğu Asya Ulusları
Birliği
ECO
: Ekonomik işbirliği
Teşkilatı (RCD'nin devamı)
GCC
: Körfez İşbirliği Konseyi
MAŞREK: Mısır,Suriye,Ürdün ve
Lübnan arasında ekonomik ve
siyasal amaçla kurulmuştur.
Amerika'da: LAFTA : Latin Amerika Serbest
Ticaret Bölgesi
LAIA
: L A F T A ' n m yerine 1980'de
kurulmuştur.
AND Paktı: Cartagena Anlaşması ile
1969'da kurulur.
CACM
: Merkezi Amerika ortak
Pazarı
CARICOM
: Karaib ülkeleri Topluluğu
NAFTA
: Kuzey Amerika Serbest
Ticaret Anlaşması
MERCOSUR
: Brezilya,Arjantin, Paraguay
ve Uruguay arasında
1991'de imzalanmıştır.
Afrika'da: ECOWAS
Batı Afrika ülkeleri
Ekonomik Topluluğu
Merkezi Afrika Gümrük ve
UDEAC
Ekonomik Birliği
Fas,Tunus ve Cezayir Arasın­
MAGREB
da kurulan, siyasi ve ekono­
mik işbirliği teşkilatıdır.
Bütün
önümüzdeki
gündeme
ekonomik
bu
günlerde,
entegrasyonlara
yeni
bölgesel
gelecektir.
Bunlardan
işbirliği
teklifidir.
Cumhuriyetleri
Türkiye'nin
birliği
bölgesel
arasında
1996
diğeri,
kurulabilecek
başında
dolayisiyle,
birleşme
biri, Akdeniz
Bir
bu
başlayacak
ilâve
olarak,
teklifleri
çevresi
ülkeleri
Türkiye
ve
Türk
işbirliğidir.
Ancak,
olan
gümrük
işbirliğinin
AB
ile
ileri
aşamalara
genişlemesi, pek mümkün görülmemektedir. Aslında bu ülkelerin
hemen hepsi, ECO içinde yeralmaktadırlar.
Asıl
ekonomik
genişlemesinden
işbirliğine
entegrasyon,
NAFTA'nm
güneye
doğru
sonra, aynı zamanda Asya-Pasifik ülkeleri ile
gitmesi
olacaktır.
Japonya
ve
etrafındaki
ülkelerin
bir
önderliğindeki
blok
olarak
NAFTA
beklenmekte,
ile
içe
daha
rekabet
kapanmaları
ya
ilişkiler
içine
sıkı
yerine
da
ABD
girmesi
işbirliğinin
yolları
araştırılmaktadır.
Bugünkü
ve
nüfus hacmi ve ekonomik gelişme hızı ile Çin
Japonya'nın
havzası,
merkezinde
gelecek
aktörleri
yüzyılın
olacaktır
yer
ABD
(BELL:
ve
aldığı
Rusya
1988,
Doğu
Asya-Pasifik
ile birlikte
s . ) ' Buna
göre,
belki de zorunlu işbirliğini getirecektir. Avrupa
EFTA
ile
birleşerek
genişlemeye
devam
Avrupa
etmesi
Ekonomik
de,
Alanı
kendi
başlıca
rekabet
Birliği'nin
oluşturması
çevresinde
ve
gücünü
sağlamlaştırmaya yönelmesi olarak algılanmaktadır.
II.6.3. Başlıca Ekonomik Entegrasyonların
Başarı Değerlemesi
Bölgesel
çabaları
göre,
entegrasyonların,
gelişmiş
önmeli
entegrasyonların
ve
bir
gelişen
ülkeler
farklılık
başarı
kurulduktan
arasında
sonraki
olmalarına
göstermektedir.
şartları
arasında
da
Ekonomik
belirtildiği
üzere, gelişmiş ülkelerarası bölgesel entegrasyonlar,
kriterler
açısından
çok
daha
11'de bu durum görülmektedir.
başarılı
olmuşlardır.
çeşitli
Tablo
TABLO: 11
EKONOMİK ENTEGRASYONUN BAŞARI DEĞERLEMESİ
Avrupa
Birliği(EU)
NAFTA
3
2
1
Kurumlar
5
3
2
Koordinasyon
3
1
O
1
O
O
3,3
2.3
1
Ölçü Konuları
MERCOSUR
l.Mal ve Hizmetlerin
Serbest Ticareti
2.Sermayenin
Serbest
Hareketi
3.Emeğin Serbest
Dolaşımı
4.Bölgeüstü
5.Parasal
6.Mali Koordinasyon
ORTALAMA
ANDREAN GRUBU
CACM
CARICOM
1
1
2
Kurumlar
3
2
2
Koordinasyon
O
O
2
O
O
O
1.7
0.8
2.2
ölçü Konuları
l.Mal ve Hizmetlerin
Serbest Ticareti
2.Sermayenin
Serbest
Hareketi
3.Emeğin
Serbest
Dolaşımı
4.Bölgeüstü
5.Parasal
6.Mali Koordinasyon
ORTALAMA
Kaynak: HUFBAUER and SCHOTT (1994): WESTERN
HEMISPHERE ECONOMIC INTEGRATION; S.6
Benzer
entegrasyonu
dışında
yapıdaki
daha
gelişen
fazla
ülkeler
gelişmiş
sonuç
grubundan
ekonomilerin
vermiş
CARICOM
entegrasyonda ilerleme kaydetmişlerdir.
bölgesel
durumdadır.
VE
ANDEAN
Bunun
Grubu,
III. KUZEY AMERİKA SERBEST TİCARET ANLAŞMASI
VE ETKİLERİ
III.l. N A F T A ' n m Doğuşu ve Anlamı
Kuzey
ve Meksika
Amerika
arasında
Serbest Ticaret Anlaşması, ABD,
12 Ağustos
Kanada
1992'de imzalanmıştır.
NAFTA,
fiilen 1994'de yürürlüğe girmiştir.
NAFTA'nın,
yanında,
dünya
bölgesel
üye
ekonomisine
bloklaşması
taşımaktadır.
imzalanan
etkileri
ABD
(Burada,
etkileri
itibariyle
ihmal
edildiği
üzere,
dünya
ve
kez
İsrail
önemli
Gerçekten
de,
ve
yoğun
ticaretinin
büyük
bir
ticaret
19 85
dünya
Daha
yılında
ticaretine
önce
bölgesel
bilimsel
önem
entegrasyona
arasında
ediyoruz.)
etkileri
serbest
anlaşmasını,
ticaretinin
süreci,
dünya
daha
bölgesel
ABD
ticaret
ve
çok
ilk
saparak,
serbest
gitmesi
ekonomilerine
açısından
Zira,
politikasından
gitmektedir.
ülkeler
de
ifade
bloklara
doğru
analizlere
konu
olmuştur.
ulaşması,
birlikte
soğuk
Avrupa
savaşın
genişlemeyi
de
Birliği'nin
sona
ermesi
sürdürmesi
ileri
ile
sonucu,
aşamalara
derinleşmeyle
başarılı
bir
grafik arzetmektedir. Diğer taraftan, Japonya ve çevresindeki
yeni
sanayileşen
olarak
büyük
Uzakdoğu
ABD
dış
ülkelerle
ülkeler,
oranda
malları
ile
ticaret
dış
ABD
pazarına
ihracat
yerleşmiş
durumdadırlar.
rekabette
yarışı
açığının
ticaretinde
çok
ABD
kaybetmiş
büyük
vermektedir.
bir
ve
yatırım
malları,
görülmekte,
yüzdesini,
Dünya
bu
ekonomisi.
gelişen
ülkelerin
de
devreye
girmesi
ile
üç
hatta
dört
eksenli bir konuma doğru gitmektedir.
Belirtilen
amansız rekabet
üç
arasında
Nitekim,
otomobil,
tabaka
üretim
işbirliği
hava
ulaşım
araştırma-geliştirme
bulunmaktadır.
Japonya
da
yatırım
yapmaktadır
işbirliği,
Japonlar
kopya
yüksek
R&D
harcaması
büyük
arttırarak
arasındaki
artmaktadır.
robotlar,
fiber,
yatırım
silikon
ve
boyutlara
yaratır,
eder
ulaşmış
Amerikalılar
sloganı
eskimiştir.
alanlarında
yapmaktadır.
seramik
ortak
üretim,
Japonya,
ve
çelik
R&D
sektörüne
(OHMAE: 1985, s.125-127).
yani
sonuçlanmıştır.
kutuplardaki
ortak
teknoloji
bölümünü
liderliğinden,
vermesiyle
de
karbon
önemli
Avrupalılar
Avrupa ve uzakdoğudaki
ticaretin
blok
mikroçip,
araçları,
birçok
harcamalarının
ve
çalışmaları
Artık
ve
ve
ticari
ve birleşmeler
kompüter
alanlarında
ticarileştirir
ve
sürerken, diğer taraftan, her üç güç odağının
şirketleri
biyoteknoloji,
ekonomik
bu gelişmeler, ABD'nin
küreselleşme
Artık
dünya
hedefinden
3-4
avantaj
elde
etme
taviz
kutupludur.
ülkeler, diğer kutuplara karşı,
rekabetçi
serbest
Bu
verimliliklerini
amaciyle
biraraya
gelmektedirler.
Bilindiği
bölgeiçi engelleri
kurulan
bir
s.1-7).
kuralları
ticari
azaltmak
bloklar,
oysa,
gereği,
tercihli
GATT
Bu
tartışmaları
mal
ticaretinde
suretiyle, bir grup ülke
tercihli ekonomik düzenlemedir
gerektirmektedir.
ilişkin
üzere
ekonomik
üyesi
durum,
gündeme
diğer
haklı
arasında
(RONKAINEN:
düzenlemelerin,
ülkelere
olarak
getirmektedir.
de
1993,
GATT
yayılmasını
GATT'm
Ancak,
öldüğüne
ticaret
blokları,
üçüncü
ülkelere
karşı
bir
tarife
yükseltmesine
gitmediği için, GATT için henüz bir darbe yoktur. Asıl sonuç,
son
GATT
anlaşması
düzenleyip
ve
sonuçlarının
düzenleyemeyeceğine
bölgelerarası
göre
ticareti
ortaya
çıkacaktır
önemli
sebeplerden
(THUROW: 1990, 3 . 3 6 - 3 9 ) .
NAFTA'nm
doğmasında
belki
en
biri, her üç ülkenin ekonomik ve ticari ilişkileri
önemli
oranda
ortaklardan
karşılıklı
Kanada
bağımlı
ile ABD,
duruma
zaten
hem
itibariyle
gelmeleridir.
ticari hem
Küçük
yatırımlar
açısından büyük çapta bütünleşmiş bulunuyorlardı. Bu iki ülke
arasındaki
asıl
serbest ticaret
görüşmeler
GATT'm
ve 1953'de başlamıştır
Daha
arasında,
Uzun
önce
1965
süren
anlaşma,
olanı
ile
olup,
yılında
ABD,
iki
öncelikli
etkileyen
arasındaki
yurtiçi
2 Ocak
1947'de
koymayı
kötüleştiği
arasında
yatırım
sorunlar
ve
iki
ülke
yapılmıştır.
Serbest
imzalanmıştır. Bu
en
geniş
kapsamlı
girmiştir.
Bu
ve
ticaretinde
hizmet
başarmıştır.
otomotiv
gibi,
Kanada-ABD
1988'de
yürürlüğe
arasında
Son
birkaç
enerji
konuşulmuştur.
anlaşma
yıldır
sektörlerini
Kanada,
Amerikan
girme garantisi istedi ve elde etti. Ancak AB-ABD
tartışmalarda
teşvikler
1991'de
ABD-Japonya
sonra
anlaşması
sonra
anlaşmalar
olduğu
prensipte
(PRESTON and WINDSOR:
ticareti
otomotiv
1989'da
ülke
özel
pazarlarına
bir
belirtildiği
sürecinden
ticari
kurallar
ilişkilerin
9' da
(CUSFTA),
1 Ocak
hemen
(PROFF: 1993, s.279).
görüşme
ikili
1911'e dek uzansa da,
imzalanmasından
Tablo
Ticaret Anlaşması
görüşmeleri
çözülmemiş
iki ülke
problem
arasında
olarak
da,
kaldı
1992, s.148). Kanada-ABD arasındaki mal
170
ticaret
gibi,
milyar
hacmi
dolara
olan
140
yükseldi.
milyar
Bu
dolardan
hacim,
bile
genişti.
CUSFTA,
yatırım
on
yasalarını
tarafındaki
yıl
içinde,
tarifeleri
serbestleştirecek
şirketlere
ve
kaldıracak,
sınırın
her
"milli güven" sağlayacaktır
iki
(KUJAWA ve
DİĞERLERİ: 1993, s.12-18).
ABD-Meksika
üyesi
görüşmeleri
olmasından
1987'de,
sonra
yatırım
işlemlerinin
ise
Meksika'nın
başlamıştır.
ve
İki
ticaretin
müzakeresi
için
19 86'da
ülke
GATT
arasında
serbestleştirilmesi
bir
çerçeve
anlaşması
yapılmıştır. Müzakereler Ekim 19 89'da sonuçlanmıştır.
ABD'nin
anlaşmalar,
Kanada
her
üç
ve
ülkenin
Meksika
ile
ayrı
biraraya
gelmesi
ayrı
ile
yaptığı
üç
taraflı
en
önemli
tek bir anlaşmaya dönüştürüldü.
Başkan
ticaret
1990'da,
politikalarından
milletleri
ticaret
tek
bir
bölgesini
göre,
bütün
ülkelerine,
üzere
Bush,
ortaya
ve
içinde
attı.
fırsatlarını
şirketlerine
öncü
bir
milyonlarca
kurtulmalarını
rol
toplayan
serbest
teknolojiyi
iş
bütün
bir
yeniden
kanalize
verebilecektir.
halkın
s. 12-18).
iddiasına
edebilecek
Teklif
Ayrıca
serbest
gittikçe
Amerika'ya
edilen
doğru
(KUJAWA ve
birlik
Amerika'yı, 360 milyon nüfusu ve 6 trilyon dolarlık
ve
Amerikan
fakirlikten
Tek
Latin
yapılandırmak
değerlendirmede
sağlayabilecektir.
1993,
serbest
ticaret,
hareket bir NAFTA teklifi ile şimdiden başlamıştır
DİĞERLERİ:
Amerikalı
Taraftarlarının
tamamiyle
oralardaki
ticaret,
olarak,
çapındaki
ekonomilerini
yatırımları
biri
Amerika
Amerika
Amerikalıların
Kuzey
satınalma
gücü ile dünyanın en geniş ticaret bloku haline getirecektir.
III.2. N A F T A ' n m
1.
NAFTA'nm
Özellikleri
temel
sürecinin
serbest
işbirliğini
öngörmesidir.
ticaret
anlaşmaları(STA)
uygulamada
ticaret
üçüncü
serbest
Zira,
dışı dış
Bu
ülkelere
ekonomik
ticari
özel
özellik,
belki
en
işbirliği
dış
politikalarını
ikinci
tercihinde,
üye
ticaret
kaldırırken,
karşı
olmalarıdır.
serbest
bir
aralarında
ortadan
ülkelere
anlaşmalarının
olmaktadır.
bölge
veya
entegrasyon
aşamasında
üzere,
ülkelerin,
indirir
ticaretlerinde,
ekonomik
anlaşması
Bilindiği
üye
kısıtlamaları
özelliği,
serbest
önemli
imkânı
sebep
sağlarken,
ilişkilerde esnek bir hareket
imkânı
tanımaktadır.
2.
taraf
STA'larm
ülkelerin
ticaretindeki
her
Bu
ticari
genel
ve
kısıtlamaların
NAFTA
genişletilmiş
dolduran
içinde
O
en
yeralan,
anlaşmaya
çerçevesini, mamul
varsayım,
arttırılmıştır.
anlaşmaları
içinde
işbirliğinin
kapsamını
olabildiğince
ticaret
tür
değiştirilmiş
anlaşmanın
özelliği
iktisadi
oluşturmaktadır.
oldukça
ilk
kaldırılması
anlaşmasında
görülmektedir.
işbirliği
nedenle,
kapsamlı
mal
Zira,
alanları,
NAFTA,
olanıdır.
serbest
NAFTA'nm
kapsadığı alanlar aşağıda ele alınacaktır.
3.
Kuzey
Amerika
Serbest
Ticaret Anlaşmasının
dikkat
çekici taraflarından biri de, ilk kez bir gelişen ülke olarak
Meksika'nın,
ticaret
bir
gelişmiş
anlaşması
Kanada-Meksika
bir
çerçevesinde
ekonomik
olmayabilir. Ancak,
erişmiş
ülkeler
Amerikan
entegrasyonuna,
dahil
ilişkileri
kapitalizm
ekonomisi
ötesi bilgi
ile
serbest
olmasıdır.
önemli
toplumu
gidilebilen
Belki
boyutta
aşamasına
işbirliğinden
Meksika'nın
gelişme
yine
fayda
olarak
bir
birliği
gelişmiş
ülkeler
çerçevesinde
edilecek,
dersler
cesaret
değerlendirilebilir.
göstermektedir.
elde
sağlamaya
Aynı
ile
Her
iki
ülkenin
büyük
bir
bilgi
bir
entegrasyon
ve
bir
Türkiye'nin
üstelik
büyük
birikimi
ise, bundan
önemli
durum,
entegrasyonuna,
katılması
olacaktır. Bu
etmesi,
gümrük
paralellik
tecrübesinden
alınacak
sonraki benzer
önemli
uygulamalar
için, tecrübe ve örnek teşkil edecektir.
4.
ileride
NAFTA'nın
büyük
bir
başlıca
özelliklerinden
genişleme
potansiyeline
bir diğeri
sahip
ise,
olmasıdır.
Daha önce de belirtildiği üzere, ekonomik entegrasyonlar, üye
ülkelerin
çıkarlarını,
yükseltmeleri
de,
bunu
ile
karşılıklı
başarılı
sağlayacak
iç
olarak
sayılırlar.
aynı
Entegrasyon
mekanizmaları
anda
hareketi
oluşturarak
sonuca
gitmeye çalışır. NAFTA'da, özellikle Meksika'nın elde edeceği
ekonomik
katkılar,
entegrasyon
ister
hareketinin
doğrudan
güneye
doğru
ister
daha
dolaylı
hızlı
olsun,
yayılmasına
yardım edecektir.
NAFTA'nın
başarısı,
yatay
genişlemeye
yolaçarken,
dikey bir tamlaşmaya da gidebilecektir. Yani, serbest ticaret
anlaşması
çerçevesindeki
entegrasyon,
kademesine
de ulaşabilecektir.
olan
(ekonomisi)nin,
ABD
paralel
olaydır.
düştüğü
Ancak,
Yarıküre
öncelikli
havzasına
etmektedir.
oranda
kısa
Ekonomik
hedef
dönük
gümrük
birliği
Bu durum, bir dünya
ekonomisi
iktisadi
ve
gerçekleşme
vadede,
tek
ticari
olabilecek
Amerika'ya
ulaşarak
Kaldı
işbirliği
çıkarlarına
ihtimali
Entegrasyonu'na
durumundadır.
siyasi
(WHFTA)
ki,
Batı
dönüşmesi,
NAFTA'nın
görüşmeleri
bir
de
pasifik
devam
5.
taraflı
NAFTA'nm
serbest
sürecine
iktisatçıların
halindeki
Japonya
kendi
işbirliği
ve
bu
bir
bloklarını
kazandırmasıdır.
fiili bir
anlaşma
içinde
önlenmeye
bulunduğumuz
yönelik
Asya
serbest
de, bu
ülkeleri
çalışılmaktadır.
günlerde
Pasifik
ticaret
kutup
çerçevesine
Bu, bir bakıma ABD'nin Asya Pasifik
ile
GATT
suretiyle
gibi ülkelerin
bir
çok
alan
gitmek
ivme
Çin
ABD'nin
hedef
entegrasyona
hareketine
görüşmelerde,
ülkelerine
geliştirilmesini
endişesi, uzakdoğuda
görüşmeleri
müzakereler,
ise,
özelliği
onun yanında
ticari
oturtmalarıdır.
ABD
bölgesel
bölgeselleşme
Nitekim,
sürece
başka
ticaretin
rağmen,
dünyadaki
bir
devam
Bu
etmektedir.
ekonomik
işbirliği
anlaşmaları
ile,
pazar
açma çabalarını ısrarla sürdürmektedir.
III.3. N A F T A ' n m Kapsadığı Alanlar
Yukarıda
itibariyle,
anlaşması
serbest
açıklandığı
zamanının
geniş
niteliğindedir.
ticaretin
olarak
en
üzere, NAFTA,
anlaşma
ileri
Bu
ve
muhtevasına
kapsadığı
alanlar
serbest
ticaret
kapsamlı
durum,
geri
günümüzde
ulaşılan,
bağlantılarının,
dahil
edilmesi
zorunlu
gerekliliğinden
ibarettir.
Serbest
girdi
etki
ticarete
tedarikinden,
konu
olan
teşviklere,
değerlendirmelerine
kadar
ürünlerin
orijin
üretimindeki
kurallarından
daha birçok
temel
çevre
hususların,
anlaşmalarda tanımlanması ve dünyadaki uyulması gerekli genel
kurallar
bazlara
yanında,
bölgesel
oturtulması,
bundan
anlaşmalarının
olmaktadır.
dosyalarını
veya
sonra
ikili
düzeylerde
yapılacak
kabartacak
yeni
serbest
ortak
ticaret
gereklilikler
NAFTA'nm
öncelikle
kapsamına giren başlıca düzenleme alanları,
sanayi
ve
konulardır. Üç ülke
süre
içinde
olmayan
düzenlemeleri
kısma
ticarette
ihracatın
kademeli
ise,
ticaretine
yakın
kalanlar
mesela,
lO'unun
her
15
kendi
ABD'nin
Tarım ürünleri
kalanların
Meksika'ya
bir
da
hemen
süreçde
de bu
otolara
Üye
tarife
tarifeleri
yıllık
Meksika'nın
hemen,
15 yıllık bir
ülkenin
bölümünün
ise,
ilişkin
öngörülmektedir.
koruyacaktır.
sıfırlanacaktır.
girerken,
%
yarıya
geri
olarak
tarifelerin
anlaşmada
geçerliliğini
kaldırılacak,
ürünleri
arasındaki tüm tarifelerin
kaldırılması,
ülkelerle
yaptığı
tarım
ikinci
uyguladığı
10
yıllık
bir
dönemde bütünüyle kaldırılması, anlaşmada yeralmaştır.
NAFTA
biçimde
çerçevesinde
sıralamak
mümkündür
yeralan
(HUFBAUER
konuları,
and
aşağıdaki
SCHOTT:
1993,
s.120-185).
1. Enerji,
2. Otomobiller,
3. Tekstil ve Giyim,
4. Tarım,
5. Finansal Hizmetler,
6. Ulaşım,
7. Haberleşme,
8. Yatırımlar,
9. Fikri Mülkiyet Hakları,
10.Çevre,
ll.îşçi (Emek)'lere İlişkin Düzenlemeler.
sıralanan
bu
temel
sektörlerin yanında, bu
yapılan sözleşmelerin beraberinde taşıdığı birçok
alanlarda
tamamlayıcı
alanlar da, anlaşma kapsamına dahil edilmiştir. Bunları da şu
şekilde sıralayabiliriz:
1. Acil Önlemler
2. Rekabet Politikası ve Tekeller
3. Teknik Standartlar
4. Anti-Damping ve Telafi Edici Vergi
İncelemesi
5. Devlet Alımları ve Sübvansiyonlar
6. Maquiladora Programının Düzenlenmesi
7. Orijin Kurallarının Düzenlenmesi
8. Sağlık Hizmetleri
9. sınır Ticaretinin Düzenlenmesi
10.İşadamlarının Geçici Seyahatlerinin
Düzenlenmesi
11.Kurumsal Düzenlemeler ve Anlaşmazlıkların
çözüm Mekanizmaları
12.Kanunların Yönlendirilmesi
13.istisnalar
14.Nihai Maddeler
Sıralanan
temel
(Hükümler)
ve
ilave
konulardan
görülebileceği
üzere, NAFTA kapsamı oldukça geniş tutulmuştur. Bunda elbette
ticari
ve
yapının
temel
ekonomik
etkili
ilişkilerin
olduğu
alanlarda,
muhakkaktır.
içerikte
anlaşmanın
bir
bütün
yararların
ve
bakımından
önemlidir,
toplam
günümüzde
yeralan
olarak,
etkinin
NAFTA
bazı
bölge
arzettiği
çerçevesine
şartların
ülkelerine
bilinmesi
o sebeple, temel
ve
karmaşık
giren
bilinmesi,
sağlayacağı
değerlendirilmesi
alanlardaki
ayrıntılı
olmayan bazı açıklamalar, bu aşamada yararlı olacaktır.
II1.3.1.
Enerji
Sektörü
(HUFBAUER and SCHOTT: 1993, s.33-36)
NAFTA
görüşmeleri,
rezervlerinin
uzmanlığı
ABD ve K a n a d a ' n m
ile birleştirilmesi
Meksika'nın,
petrolün
hususundaki
tarihi
liberasyonunu
şirketi)'in
milli
kararı,
sağladı.
petrol
tekel
başka,
enerji
Meksika
bir grup
mali
için
Meksika
sermaye
enerji
sona
ticareti.
sınırlandırmaların
hatırlamıştır.
sembolü
(Meksika
ve geliştirme
hakkının
teknolojik
kesiminin
Pemex
petrol
ve
bir imkân
bağımsızlığın
Anlaşma,
arama
satışlarmdaki
geniş
zengin
olması
genel
milli
bir
petrol
ile gaz ve fuel oil
ermesini
Kanada
getirdi.
ve ABD'den
tesiri
altında
Bundan
çok daha
kalacaktır.
Bütün bunlara rağmen NAFTA, Meksika elektrik, petrokimya, gaz
ve
enerji
hizmetlerine
ABD ve K a n a d a ' n m
ve
NAFTA
üreticilerine
Meksika'nın
girişini
büyük
çaplı
artırarak
enerjiyle
ilişkili mal ve hizmetler alımını açmak suretiyle, ılımlı bir
geçiş sağlamaktadır.
Enerji
biri,
Pemex
katılıma,
kadar
için,
hususunda
ve
CFE
% 50 hemen,
açılmasıdır.
Pemex
ve
NAFTA'nm
(Devlet
Elektrik
İdaresi)'nin
Meksika,
alımlarında
Kanada
adaleti
işlemlerin GATT kurallarına uydurulmasını
Meksika,
başarılarından
yabancı
% 70 8 yıla kadar ve % 100 de 10 yıla
Ayrıca,
CFE
en çarpıcı
petrol
sanayii
ve ABD firmaları
sağlamak
üzere,
gerçekleştirecektir.
yatırımları
için
yatırım
kısıtlamalarının hemen hepsini yeniden düzenleyecektir.
Buna
ticareti
göre
tamamen
NAFTA
ile
liberalize
birlikte,
olmamaktadır.
Meksika
ile
Meksika'ya
enerji
tavsiye
edilen
Peınex'in
yarı
özel
bir
firma
ayrılarak yeniden yapılandırılması
Sonuç
olarak,
NAFTA
üreticilerine
açılması
ve
ikincil
liberasyonu
hususlarında
önemli
Fakat,
üç
yatırımları
dikkate
ve
ülke
almalıdır.
ihtiyaçlarından
politikalar
bunların
Kuzey
sadece
Anlaşma
uygulamaktan
Amerika
bir
adım
enerji
olduğunu
eden
Meksika'yı
CFE
başarmıştır.
devam
vazgeçirecek,
ve
yatırımlarının
gelişmeler
Meksika'nın
dolayı.
Pemex
petrokimya
hükümetleri.
ticaretinde
bölüme
olmuştur.
ihalelerinin
her
3
şeklinde
daha
kısıtlayıcı
daha
özelleştirme ve liberalizasyon için bir öncelik
yatırım
ileri
bir
sağlayacaktır.
III.3.2. Otomobil
(HUFBAUER and S C H O T T : 1 9 9 3 , s . 3 7 - 4 3 )
ABD-Kanada
arasındaki
ürünleri, ABD-Meksika
kalemini
aynı
teşkil
durum
ticarette
arasındaki
etmektedir.
geçerlidir.
Bu
olduğu
ikili
ticaretin
Kanada-Meksika
sebeple,
gibi,
bu
otomotiv
de en
ticaretinde
alandaki
entegre
engellerin
bir
kaldırılmasıyla,
de
pazarlıklar
çok çetin olmuş, uzun sürmüştür. Sonunda, 10 yıl içinde
ticari
geniş
bütün
anlaşmanın bu bölümü, daha
Kuzey
Amerika
pazarı
ile,
oldukça
korunmuş
için
önemli
bir
katkı
sağlamıştır.
NAFTA
sahip
pazarı,
Meksika,
dünyada
yeralmaktadır.
ve
açılmayı
Chrysler,
en
kabul
hızlı
Bu pazarda
rakipleri
etmiştir.
büyüyen
ABD'nin
olan
bir
otomotiv
pazarına
Meksika
otomotiv
pazarlar
üç büyükleri
Japon,
Alman
arasında
olan GM,
ve
Ford
G.Koreli
firmaların
rekabetini
değil,
Meksika'nın
platformu" olarak kullanılmasını önlemek
Kanada
ve
ABD
oto
Meksika'nın
düşük
standartları
uygulaması
sonucu,
"ihracat
istemektedirler.
işçileri,
karşıydılar.
bir
anlaşmaya
ücretleri
ve
otomotiv
tamamen
yetersiz
ve
yan
emek
sanayi
firmaları Meksika'yı tercih edebileceklerdir. Bu da, üretimde
iş kaybı ve ürcetlerin inmesi yönünde baskı demektir.
NAFTA,
tarife
dışı
Meksika'nın
engellerin
tüm
çoğunu,
otomotiv
5 yıldan
tarifelerini
10 yıla
kadarki
ve
bir
geçiş döneminde ortadan kaldıracaktır.
Geçiş döneminin
kuralları,
için
%
otolar,
62.5'e,
sonunda, otomotiv kesimi NAFTA orijin
hafif
diğer
kamyonlar,
araçlar
ve
motorlar
ve
parçalar
aktarıcılar
için
%
60'a
yükselmektedir.
NAFTA
ile
birlikte,
10 yıl
içinde.
Kuzey
entegre bir oto pazarı mevcut olacaktır. Dünya
göre,
bölgesel
sahip
olmalıdır.
ve
oto
farklı
ve
sanayi,
oldukça
Gerçekten,
emek vasıfları
kamyonet
yüksek
ölçek
bir
üreticisi
ve
standartlarına
rekabet
ekonomilerini
ile Kuzey Amerika,
bu
Amerika'da
düzeyine
planlayarak
dünyanın en ucuz
ürünlerin
en
büyük
net
ihracatçısı durumuna gelebilir.
III.3.3. Tekstil ve Giyim
(HUFBAUER AND SCHOTT: 1993,S.44-46)
Tekstil
farklıdır.
ABD
ve
giyimde,
üreticileri,
tarafların
NAFTA'yı
desteklemek
beklentileri
için
kendi
aralarında bölündüler. Kanada'lı üreticiler, ağırlıklı
ABD
pazarı
ve
üreticileri,
offshore
Meksika
korkmaktadırlar.
bir
sonucu
Nihai
Meksika'lı
anlaşma.
Kuzey
fiili
tarifelerin
tüm
bağımlıdırlar.
dolayısıyla
olarak, büyük
üzerindeki
ve
girdilere
tekstil
ihracat
Amerika
ticaret
ve
tekstil
kotaların hızla
hızla
tedricen
Karayipler
sapmasından
giyimciler,
artışları
NAFTA'nm
beklemektedirler.
ve
giyim
kaldırılması
bitirilmesi
olarak
ticareti
bakımından
açısından
dikkat
çekicidir.
NAFTA'nm
getirilen
veya
sıkı
Kanada
önemli
önemli
menşe
hatası,
kurallarıdır.
bakımından
oranda
bir
geniş
bir
serbestleştirilmesi
tekstil
Buna
rağmen,
gelişen
için,
ve
ülke
giyim
için
NAFTA,
ABD
ile
büyük
ticaretin
çapta
korunan
tekstil ve giyim sektörlerini etkileyecek ilk teşebbüsü
ifade
etmektedir.
NAFTA'nm
tekstil
ve
giyim
hükümleri,
bu
sektörün
korumacı geleneklerle tarihi olarak ilgisini kesmesini
işaret
edebilirdi. Düşünülebilir ki, ABD sanayii, Meksika rekabetini
düzenlerken,
şansına
Meksika
kavuşursa, bu, daha
alanının
bile
Kötümser
yoruma
Kuzey
pazarına
kabulünü
Amerika'da
yolaçacaktır.
göre
bir
geniş
hacimli
geniş bir coğrafi
sağlayabilir.
ise
NAFTA,
tekstil
ve
Bu
satışlar
yapma
liberalizasyon
iyimser
yorumdur.
sıkı
orijin
kurallarıyla.
giyim
kalesi
yaratılmasına
Tarım
3.4.
(HUFBAUER AND SCHOTT: 1993, S . 4 7 - 6 0)
NAFTA'nın,
kapsamadığı
görüşmeler
tek
üç
alan
yapıldı.
Meksika-Kanada
bakımından
ülke
tarımdır.
Birisi
arasında.
ABD-Kanada
geçerliliğini
kuralları,
arasında
Buna
ticaret
üzerindeki
ortadan
kalkacaktır.
tarımsal
Ticaret
Bununla
ithal
lisansı
içerisine
kaldırılacaktır.
dolarlık
veya
erecektir.
yükselecek,
edilecek
ve
ABD-Meksika
%
Rakam
kalan
57'lik
5 yıl
%
10
15
tarımsal
orandaki
sonunda
6'lık
%
bitki
orijin
sağlığı
(kotalar,
kadar
tarifeleri
10 yıl
15
tedricen
kotaları
ticaretinin
ise
tarımsal
engeller
yıla
63'e,
kısım
halen
NAFTA
içerisinde
dışı
ile
de
ticareti
arasındaki
tarife-oran
10
diğeri
getirmektedir.
yıl
tarife
gereklilikleri)
dahil
ve
ABD-Meksika
tarifeler,
ikili
Anlaşması
birlikte,
sağlık
olarak
ayrı
ABD-Kanada
önlemler,
Hatta,
iki
arasında,
Serbest
maddede,
anlaşma
karşılık
standartlarına göre üçlü yükümlülükler
Birçok
bir
ABD-Meksika
sürdürmektedir.
koruyucu
üçlü
yıl
(TRQs)
tedricen
3.1
milyar
hemen
sona
sonra
%
94'e
sonra
bitmiş
olacaktır.
Anlaşmada,
yıl
ve
olarak
onbeş
yıl
ayrıca,
sonunda
yeralmaktadır.
gümrük
vergileri
kalkacak
Şeker,
meyve
hemen,
5 y ı l , on
olan
ürünler,
ayrıntılı
suyu
ile
mısır konusunda da özel düzenlemeler vardır.
yerfıstığı
ve
NAFTA'nm
listesindeki
703.3
ürünler
maddesi,
için
10
tarife
yıllık
kotaları
geçiş
dönemi
şeklinde,
bir
ülkenin özel koruma önlemleri koymasına izin vermektedir.
NAFTA
ayrıca,
uygulanabilmesi
için
sadece
ikili
bir
geçiş
koruma
dönemi
süresince
mekanizması
da
ihdas
etmektedir.
NAFTA'da,
bir
temele
Serbest
tarımsal
dayanmakta
Ticaret
ve
ürünlerin
bazı
Anlaşması
orijin
anahtar
kuralları
üçlü
alanlarda
Kanada-ABD
altında
uygulanan
kuralları
tarımsal
ticaret
güçlendirmektedir.
ABD-Meksika
tarımsal
önemli
ticaret
bir
ikili
engellerinin
gelişme
anlaşması,
liberalleştirilmesinde
sağlamaktadır. Görüşmeciler,
ve tahıl ithalatında en çok duyarlı engellerin
çok
sebze, meyve
kaldırılmasını
gerçekleştirmiştir.
En
ticareti
hayal
hususundaki
sonuçları
olarak,
büyük
üzerine
ABD-Kanada
kırıklığı,
Serbest
bina
ABD-Kanada
Ticaret
edilmesi
tarımsal
ikili
tarımsal
Anlaşmasının
sınırlı
başarısızlığıdır.
ticareti,
önemli
Sonuç
kısıtlamalarla
karşı karşıya kalmaya devam edecektir.
III.3.5 Mali Hizmetler
(HUFBAUER AND SCHOTT: 1993,S.61-65)
Nihayet, NAFTA, ABD ve Kanada mali kesim
Meksika
pazarında
çarpıcı
olarak
iş
yapmaları
geliştirecektir.
için,
1
Ocak
yatırım
2000
firmalarının
girişlerini
yılma
kadar,
Meksika
mali
ölçekleri
sonra,
hizmetler
üzerindeki
geçici
sonra
tüm
koruma
sektörlerinde
piyasasına
kısıtlamalar
önlemleri,
uygulamaya
olmayacağı
gibi,
giriş
şahsi
firma
kaldırılacaktır.
banka
ve
konulabilir.
sadece
ve
menkul
Bu
yabancı
kıymetler
2007
pazar
Ondan
Şubatından
payları
yüksek
düzeylere ulaşırsa gündeme gelecektir.
Menşe
kuralları
mali
sektördeki
en
önemsiz
bir
sorundur.
Sigorta
Meksika,
sigorta
gelecek
Kanada
yüzyıla
piyasalarından
reformları
milyar
endüstrisi
hayat
kadar
biri
tamamlanıncaya
$'lık
uzmanlarının
ve
haline
kadar,
kaza
dünyanın
en
büyük
göre,
ilk
gelebilecektir.
Meksika
primi
tahminlerine
pazarı,
NAFTA
yıllık
üretebilecektir.
10
ABD
50
ve
sigortacıları, patlama gösteren Meksika pazarına büyük
oranda girmek isteyeceklerdir.
NAFTA'nın
sınırdaki
mali
hizmetler
bakımından
başarısı, çok kısıtlıdır.
Meksika'nın
mali
kesim
pazarı
serbestleşme
adımları
beklenenden yavaş ilerlerken, NAFTA reformları, ABD ve Kanada
firmaları için çok önemli yeni fırsatlar oluşturacaktır.
III.3.6.
Ulaştırma
(HUFBAUER AND SCHOTT: 1993, s.66-73)
30 Eylül
olarak
1991 itibariyle hava taşımacılığı % 5'ten az
hesaplanırken,
demiryolu
ve
kamyon
taşımacılığı
toplamı,
ABD-Meksika
arasındaki
ikili
ticaretin
%
85-90'mı
meydana getirmektedir.
NAFTA,
sınırın her
iki tarafında, çok daha geniş bir
kamyon taşımacılığı alanı oluştuırmaktadır. NAFTA,
başlamasından
itibaren
ve
kapsayan)
dili
harmonizasyonunu
1.5
yıl
tıbbi
sağlamak
düzenleyecektir.
içinde,
Tıbbi
sürücüler
olmayan
üzere
bir
standartlar
uygulanmaya
için
(yaşı
standartların
çalışma
ise
2.5
programı
yıl
içinde
oluşturulacaktır.
NAFTA'nm
ve
kamyon
Meksika
bir sonucu olarak, ABD ve Kanada ile otobüs
şirketleri
uluslararası
şirketlerinin,
1995
yük
sonuna
taşımacılığı
kadar
%
yapan
49'una,
2001'e
kadar % 51'ine, 2004'e kadar da % 100'üne sahip olabilirler.
NAFTA,
demiryolu
hizmetlerinde
uygulanan
yatırım
rejiminde önemli bir değişiklik getirmemektedir.
NAFTA,
liman
faaliyetlerinin
serbestleştirmektedir.
firmalarına,
kendi
faaliyetlerine
ABD
faaliyetleri
sınırlamalar
yüklerini
tamamen
sağlamaktadır.
liman
Meksika,
içeren
ve
kendi
Kanada
için
milli
karaya
hemen,
indirip
ABD
yatırım
Meksika
izni
kabotaj
bölümünü
ve
bindirmek
yatırımlarını
da
dönük
üzere
yapma
firmalarına
verirken
kanunları,
Kanada
çok
ABD
liman
hakkını
benzer
yüksek
Jones
Act
gibi, uygulamada kalacaktır.
ABD-Kanada
ikili
anlaşmalarla
ve
Meksika
arasındaki
yürütülmektedir.
Üç
hava
ülke
taşımacılığı
arasındaki
hava
taşımacılığı
özel
şartları,
1
Ocak
2000
yılma
kadar
serbestleştirilmiş olacaktır.
Sonuç
beklenenden
ABD
ve
daha
ağı
ölçüleri
ulaşım
ortak
ile
bir
kara,
birbirine
değişiklikleri
kanunlarından
sektöründe
NAFTA
tarafları,
fazlasını başarmışlardır. Birkaç
Meksika
servisleri
ve
olarak,
oluşan,
demir
ve
bağlanacaktır.
ve
mevcut
yıl
içinde
diğer
ulaşım
Kamyon
ağırlığı
oldukça
kısıtlayıcı
önemli
engeller
kabotaj
de
NAFTA
himayesindeki son konuşmalarda liberalize edilebilir.
XII.3•7• Haberleşme
(HUFBAUER AND SCHOTTs
NAFTA,
Meksika
ile
ABD
ve
Kanadalı
diğer
şirketlararası
firmalara,
evsahibi
haberleşme
1993, s.74-78)
ülkeler
Meksika'da
arasında
sistemlerini
ve
özel
işletme
hakkı
sağlayacaktır,
NAFTA,
birçok
anlaşma
haberleşme
ticaret
olarak
araçlarının
ve
araçları
yatırım
anılır.
uydu
fiber-optik
özel
aktarma,
sistemler
gibi,
hizmetlerini
engellerini
Başlangıçta,
çoğunluğundan;
sistemleri,
ve
kaldıran
tarifeler,
branş
yer
hızla
bir
haberleşme
değişimleri,
istasyonu
kaldırılmış
etkileyen
hücre
araçları
olacaktır.
ve
Kalanlar
da, 5 yıl içinde tedricen sona erecektir.
NAFTA
reformları,
haberleşme
araçları
firmalarına
çok
ileri
pazarına
çok
hızlı
giriş
fırsatlar
büyüyen
için.
sunacaktır.
Kanada
Anılan
Meksika
ve
ABD
ürünler
için
Meksika
milyar $'ı
pazarı
ticaretini
haberleşme
hızlandıracak,
ihracatçıları,
genişleyen
tarife
haberleşme
ve
iken
1992'de
tarife
1
birinci
da
Sonuç
olarak.
iş
yapmak
Meksika'da
üçüncü
için
daha
hızla
kalkması
ile
düzeyindeki
hızla
Amerika
ve
servisleri
dünya
düzeyine
Kuzey
ve
ve
engellerin
dünya
sınır
ABD
araçları
araçları
dışı
ve
artıracaktır.
haberleşme
Meksika
sistemini
olacaktır.
tümü,
$
yatırım
hizmetleri
haberleşme
çıkacaklardır.
kârlı
milyon
araçları
birçok
Meksika
üzerinden,
kârlı
790
aşmıştır.
NAFTA,
Kanada
1991'de
getirerek
üreticilerinin
iyi
imkânlar
bulacaklardır.
III.3.8.
Yatırım
(HUFBAUER AND SCHOTT: 1993, S.79-84)
Kuzey
sınır
boyu
ABD-Kanada
Amerika'nın
yatırım
ağı
ikili
Meksika/daki
üç
ülkesi
ile
birbirine
yatırımları
ABD
zaten,
bağlanmış
oldukça
durumdadır:
geniştir,
ancak,
doğrudan yatırımları
stoku,
1987
hacimden
$'lık
büyük
bir
artmaktadır. ABD'nin Meksika'daki
milyar
da
geniş
hızla
4.9
yatırımları
çok
bir
sonundaki
direkt
de
1991
sonunda
11.6
milyar $ hacme ulaşmıştır.
NAFTA,
dolaşımı
durum,
Kuzey
üzerindeki
iki
çabalarını
sebeple
daha
AMerika
bölgesi
kısıtlamaları
içinde,
yatırımların
serbestleştirmektedir.
Bu
önemli bir başarıdır: Global bir pazarda,
fazla
suretiyle,
firmalara,
rasyonalize
etme
rekabetçi
bölgesel
bir
olmaya
yönlendirmek
çerçevede
üretimlerini
imkânı vermektedir. Ayrıca, ülkedeki
yatırım
ortamını
geliştirmek
üzere
düzenlenen
Meksika
ekonomik
reformlarını güçlü bir biçimde etkilemektedir.
Performans
ayrıntılıdır
ve
ihtiyaçları
hem
Kanada-ABD
İlişkin Yatırım Tedbirleri
uyumuna
göre, daha
performansını,
hususundaki
fazla
ithal
STA'ya
NAFTA
göre hem
şartları,
de
Ticarete
(TRIMS)'nin yeraldığı GATT taslağfi
zorlayıcıdır. STAj tüm yeni
ikamesini
ve
yurtiçi
katkı
ihracat
gereklerini
ki, bunlar ABD ve Kanada yatırımlarını etkileyen hususlardır,
yasaklamaktadır.
Karşılaştırma
olarak,
Uruguay
Raund
taslak
metnine
uyum açısından TRIMS kapsamı, çok daha sınırlı görünmektedir.
NAFTA'nın
yatırım
şartları,
oldukça
geniş
çevresel
endişelerden bahseder.
NAFTA,
ihtiyat
veya
dışında,
kâr
transferleri
kapsayan
sermaye
ödemeler
ve
diğer
hareketlerine
dengesi
ödeme
ilişkin
ve
sebepleri
yükümlülükleri
kısıtlamaları
ortadan
kaldırır.
NAFTA'nın yatırımlara ilişkin B kısmı,
rın
çözümü
ihlalleri
ile
için
ilgili
geniş
doğrudan
hükümleri
hükümetlere
kapsar.
karşı
anlaşmazlıkla­
NAFTA,
destek
elde
NAFTA
etmek
üzere, özel yatırımcılara yeni haklar sağlamaktadır.
NAFTA'ya
göre,üç
ülke,ABD-Kanada
kapsamlı
yükümlülükler
yatırım
anlaşmazlıklarının
prosedürler
üzerinde
üzerinde
de
anaşmışlardır. Aynı
geçerli
anlaşma
STA'smdan
çözümünü
sağlanmıştır.
çok
zamanda,
sağlayan
Buna
daha
yeni
paralel
olarak
bir
yeni
vergi
anlaşmasının
da
müzakeresini
yapmışlardır.
NAFTA hükümleiri, Meksika yabancı yatırımlar
yasasında
önemli
çapta
ABD
yasası
ve
değişmeleri
gerektirecektir.
düzenlemelerinde
ise
küçük
Fakat
oranda
cari
değişiklikler
gerektirecektir.
NAFTA
hem
gelişmiş
hem
ilk
göstermektedir
ülkelerden
şiddetli
performans
kez
ki,
gelişen
gelen yatırımcılara
anlaşmazlıklara
gereklerinin
çözüm
kullanımı
uyum
bir
ülke,
sağlamakta,
getirmekte,
üzerindeki
hem
çok
de
geniş
kapsamlı kısıtlamaları kaldırmayı kabul etmektedir.
III.3.9. Fikri Mülkiyet Hakları
(HUFBAUER AND SCHOTT: 1993, s.85-90)
Meksika'da
patent
ve
telif
Haziran-Temmuz
hakları
1991'de
yasasının
geniş
kabulünü
kapsamlı
takiben,
bir
fikri
mülkiyet hakları konusundaki NAFTA görüşmeleri, mevcut ulusal
yasalar
ve yeni
anlaşmazlıkları
dönük
en
alanların
çözen
kapsamını genişleten ve eski
reformlar
büyük
sorun,
üzerine
Meksika
ikili
kilitlendi.
İleriye
yasalarının
nasıl
uygulanacağıdır.
Telif Hakları:
NAFTA'nm
bir
sonucu
olarak,
Meksika
telif
hakları
yasasının kapsadığı, edebi, sanatsal ve sınai işler, iki yeni
alanı
içermektedir:
korunmayan
Bilgiişlem
malzemelerin
programları
derlemeleri
ve
tekil
(mesela;
olarak
kamu
kaynaklarmca
üretilen
ekonomik
istatistiklerin
bir
veri
tabanı).
Buna
ilave
olarak,
fikri
mülkiyet
hakları
bölümü,
uydu iletimlerinin korunması hakkında hükümler içermektedir.
Meksika,
koruma
dönemi
filmlerde
vermek
olduğu
suretiyle,
şekilde,
telif
elli
hakkı
yıllık
bir
yasalarını
ses
kayıtlarını da içermek üzere genişletecektir. Prensip olarak,
ses
kayıtları
program
ürünlerinin
sahip
ve
çoğaltılmasını
yasaklayabileceklerdir.
üreticileri,
veya
Bununla
kapsamadığı
sürece,
konulmasından
önceki
çoğaltılmış
korumayacaktır.
Açıktır
değişikliklerden
karşılıkları
ki,
sonra
olmadan
Meksika
NAFTA'nm
yasalarında
Meksika,
fikri
kiralanmasını
birlikte,
ithalatlar"ı
ABD
mülkiyet
şimdi,
uygulamaya
ses
kayıtlarını
yaptığı
ve
"paralel
geniş
Kanada
haklarının
çaplı
imtiyaz
alanını
daha
da genişletmek istememektedir.
Genel
NAFTA
olarak,
ülkelerinin
her
bir
ülke,
işletmeleri
ve
milli
anlaşmayı,
vatandaşları
için
diğer
kendi
fikri mülkiyet yasalarına uyumlandırır.
Ticari Markalar, Sınai Tasarımlar ve Coğrafi
Göstergeler 5
ABD,
(servis
markaları
hususlarında
icra
Meksika
etmek
markalarla
küçük
için,
ve
Kanada
dahil)
ve
de
olsa
NAFTA,
bağlantılı
yasaları,
sınai
zorlama
tasarımların
farklıdırlar.
ticari
ticari
markaları
izinleri
Mevcut
korur
yasaklar.
markaların
korunması
uygulamayı
ve
ticari
Bir
ticari
markanın
yıldan
başlangıç
az
markanın
kaydı
olmayacak
kullanımı,
bir
firmaları,
birlikte,
Meksika'nın,
ilgili
içindir
süre
kaydının
ve Kanada
üzere,
10 yıl
için
kısımların
yenilenebilir.
yapılmasını
genelde, bu
bir
ve ticari marka,
Ticari
kılar.
sonuçtan memnundur.
ticari
izni
gerekli
markanın
için
ticari
ABD
Bununla
iptalini
marka
10
istemek
yasalarının
tashihini arzu ederler.
NAFTA,
tasarımlar
NAFTA,
her
bağımsız
olarak
yeni
üretilmesine
koruma
sağlar.
ülkede
geçerli
ve
orijinal
Bununla
olacak tek tip bir
sınai
birlikte
sınai
tasarımı
dikte etmez•
ABD firmaları, Meksika ve Kanada'daki
potansiyel
problemler
yaratacak
coğrafi
faaliyetlerinde
unvanlar
(Bordo
Şarabı gibi) hakkında hükümler bulmaktadırlar. NAFTA'ya göre,
üçüncü
coğrafi
ülkeler
Meksika
unvanlarla
kullanımını
yasaklayan
ile
ilgili
(mesela,
Avrupa
tartışmalı
veya
ikame eden
Topluluğu),
ticari
ayrı
markaların
ikili
anlaşmalar
yapabilirler.
Patentler, Kalıp Tasarımları ve Ticari
sırlar:
Meksika'daki
veri
ticaret
sırlarının
korunmasında
olduğu gibi, Meksika ve Kanada'daki daha iyi patent koruması,
önemli bir NAFTA başarısıdır.
NAFTA'ya
göre
sağlamak zorundadır.
her
ülke,
2 0 yıllık
bir
patent
süresi
ürün ve
kamu
düzeni
hayatı
veya
işlem icatları, bütün teknoloji
ve
ahlakı,
sağl:.ğı
çevre,
insan,
bakımından,
bir
hayvan
tehlike
alanlarında,
ya
da
bitki
oluşturmadığı
sürece buluşlar patente bağlanabilir.
NAFTA
şartları,
yarıiletkenler
için
kalıp
tasarımlarını korur.
NAFTA, ticaret sırları ve tescilli bilgileri korumayı
garanti eden ilk uluslararası rejimdir.
Ticari
sırlar
hakkındaki
bütün
hükümler,
ABD
taleplerinin tümünü karşılamamaktadır.
Fikri
mülkiyet
alanında
NAFTA
hem
mevcut
anlaşmazlıkları çözerek hem de önceki uygulamaların reformuna
odaklanarak, bir model olmuştur. Biyoteknoloji buluşları için
patent alabilme imkanından istisna ve kültürel muafiyeti, iki
önemli hatadır. Bununla birlikte, N A F T A ' n m başarısı, o kadar
çarpıcıdır
ki, GATT ve diğer
ticari
anlaşmaların
başarısını
değerlendirmek için hızla bir mihenk taşı olmaktadır.
Fikri mülkiyet hakları hususundaki NAFTA
hükümlerinin
değeri, açıktır ki, uygulamadaki etkinliğine bağlı olacaktır.
Bu,
her
ülkenin
uygulamadaki
sanayii, Meksika'nın,
en
fikri mülkiyet
önemli
sorunudur.
haklarının
ABD
suistimalini
kontroldeki idari etkinsizlik kaydı ile yakından ilgilidir.
III.3,10. Çevre (MUFBAUER and SCHOTTs
NAFTA
Hatta,
görüşmelerinde
NAFTA,
alınması
bir
ticari
gereğini
teslim
çevre
sorunları
anlaşmada
etme
1993,
çevre
bakımından
s.91-101)
unutulmamıştır.
sorunlarının
bir
dönüm
ele
noktası
teşkil etmektedir.
Son
olarak
yıllarda
Meksika
yükseltmiştir
edecektir.
sağlamaya
NAFTA,
çevre
ve
muhtemelen.
uygulanan
çalışmaktadır.
standartlarını
mevcut
Fakat,
tek
yükseltmeye
standartların
NAFTA,
yanlı
mevcut
devam
devamını
standartların
uygulamasını yükselten veya yüksek standartlara uyumu
getiren
hükümler ihtiva etmez.
Meksika,
çerçeve
oluşturdu.
değerlendirme
Meksika.
korumaya
Bütün
belgesi
çevre
Meksika'nın
de
çevre
yeni
dönük
devamlı
yatırımlar,
doldurarak
eklemeli
standartlarını
bir
bir
yasal
çevre
etki
son
güçlü
ve
karşılamalıdır.
Fakat
güçlü yasası, hem tekil sınai işletmelerde ve hem
ortak belediye
başlamamıştır.
hizmetlerinde,
Çoğu
da
tekil
aynı
sınai
güçle uygulamaya
işletmelerinin
henüz
yarattığı
kirliliği düzeltmek üzere çıkarılmıştır.
Meksikalı
109'dan
1992'de
çevre
300'ün
müfettişlerinin
üzerine
çıkmıştır.
sayısı
1991'de
Bunlar,
Meksika
sınırında görev yapan 200 müfettişi de kapsamaktadır. Ağustos
1992 itibariyle, ABD-Meksika
Meksika
çevre
yasaları
tarafından kapatılmıştır.
sınırındaki 200'ü aşkın fabrika,
gereğince,
Meksika
görevlileri
NAFTA,
çevre
sorunlarına
ilişkin
4 bölümde
açıklama
getirmektedir. Sağlık ve bitki sağlığı tedbirleri, tedbirlere
ilişkin
standartlar,
bölümleri.
Bu
yatırımlar
haliyle
NAFTA,
ve
anlaşmazlıkların
günümüze
kadar
çözümü
düzenlenen
"en
yeşil" ticaret anlaşmasıdır.
Buraya
ilişkin
kadar,
hükümler
bölümlerde,
NAFTA
hakkında
sırası
ve
kapsamında
bilgi
yeri
yeralan
verilmiştir.
geldikçe
diğer
sektörlere
Daha
alanlar
sonraki
hususunda
getirilen düzenlemeler de kapsama dahil edilecektir.
Bu
ilişkin
aşamada,
bilgiler
ekonomileri
NAFTA'ya
verilecek,
ve dünya
taraf
ülkelerin
daha
sonra
ekonomisi üzerine
da
ekonomilerine
NAFTA'nın
etkileri ele
ülke
alınmaya
çalışılacaktır.
III.4. NAFTA Ülkelerinin Ekonomik Durumları
NAFTA,
şimdilik
üç
ülkeyi
kapsayan
bir
serbest
ticaret anlaşmasıdır. Anlaşma, ekonomik entegrasyonun,
olarak
ilk
çerçevesi
ve
aşamasını
ekonomik
aşamasını
da
kapsamı,
oluşturmaktadır.
Buna
birçok
gümrük
geçmektedir.
amaçlı
da
Ayrıca,
değildir.
bakımdan
kapsanan
Sağlık,
hukuk,
teorik
karşılık,
birliği
konular
sadece
güvenlik
v.b.
birçok alanda, tamamlayıcı hükümler anlaşmada yer almaktadır.
Anlaşmanın
yanlarından
biri
dikkati
de, bir
çeken
iktisadi
en
önemli
ve
ilginç
entegrasyonun
ilk
aşaması
için bile olsa, kendinden çok fazla gelişmiş ve
iki
ülkenin
katılması
arasına,
olayıdır.
gelişen
Meksika,
bir
ülke
anlaşma
farklılaşmış
olarak
kapsamını
Meksika'nın
özetleyen
bölümde
görüldüğü üzere, bölge ülkesi diğer iki gelişmiş ülke
leyhine
geniş
tavizler
girmektedir.
Demek
ki,
analizlerde,
potansiyel
vermekte,
Meksika,
taahhütler
kısa
getirilerini
ve
daha
altına
uzun
dönemli
fazla
olarak
öngörmektedir.
Gerçekten
yükümlülük
de,
altına
dönüşümleri,
giren
böyle
bir
entegrasyon
zaman
diliminde
zaman
vardır.
ve
daha
zorlayıcı
ülkenin,
gerekli
dinamizminin
etkin
Başarısızlığın
bir
anlaşma
sosyo-ekonomik
baskisiyle
olajrak başarabilme
fayda
beklentisi
ile
daha
kısa
şansı
yerine
her
zarara
dönüşmemesi için, bu zorunludur da.
Bu
üzere
aşamada,
ekonomik
NAFTA
durumlarını
ülkelerinin,
başta
Meksika
ele almak ve anlaşmaya baz
olmak
teşkil
eden ekonomik yapıları ortaya koymakta yarar görülmektedir.
I I I . 4 . 1 . MEKSİKA'nxn Ekonomik Yapxsx
TABLOs 12
MEKSİKA'NIN EKONOMİK GÖSTERGELERİ
Ekonomik Göstergeler
(1989-93)
1989
1990
1991
1992
1993
3.2
4.4
3.7
2.6
0.4
Enfl. (%)
20.0
26.7
22.7
15.5
10.0
Nüfus (Milyon)
80.5
81.1a
82.6
84.1
85.6
22.8
26.8
42.7b
46.2b
51.8bc
(Fob,Milyar $)
23.4
31.3
50.0b
62.1b
65.4bc
Cari Açık(Milyar $)
-4.0
-7.1
Reel GSYİH Büyümesi
(%)
Tüketici Fiyatları
İhracat
(Fob,Milyar $)
İthalat
-13.8
-22.8
-20.8c
Altın Rezervi
(Milyar $)
6.33
9.86
17.73
18.94
23.00d
Top.Dış Borç
(Milyar $)
Kur
95.5
97.4
101.7
113.4
124.0c
(Ortalama,
2.46
PS: $)
2.81
3.01
3.09
şubat 94 için, 1$=3.20 PS
a) Mart 1990 Sayımı, b) Maquiladora İhracatı dahil,
c) EIü Tahmini, d) Ağustos 1993 IMF Rakamı.
Kaynaks S.l.ü. (Economist Intelligence Unit)
Meksico Country Report 1994 1 s t .
Londra, s.4.
(1994):
Quarter
3.15
Tablo'dan
büyümesi
son
karşılık,
anlaşıldığı
yıllarda
enflasyon
1990'dan
itibaren
üzere,
azalan
bir
oranlarında
Meksika
eğilime
dâ,
gözlenmektedir.
sahiptir.
paralel
1993'de
ekonomik
bir
bu
Buna
düşme,
oran,
1989
oranının yarısına inmiştir.
İhracat,
artmıştır.
dış
son
İthalatda
ticaret
yılda
yüzde
da paralel bir
açığı
görünmektedir.
dolayında
beş
ise
yüzden
seyir
yaklaşık
daha
fazla
sözkonusudur. Cari
dört
kat
genişlemiş
Dış borçlar, aynı dönemde yaklaşık yüzde
artmıştır.
Kurlarda,
nisbi
bir
otuz
istikrar
sözkonusudur.
Esasında
dengesini
güçlendirmek
şartlarının
1987
ayında
kritik
olan,
kontrolünü,
politikasını,
destekleri
konmuştur.
toplam
geniş
ve
uluslararası
uygulamalarındaki
Mayıs
amaçlarını
ekonomik
çekilecek,
olacak,
veya
mali
1980-94 dönemi
yıllık
Planın
Bu
bazda,
enflasyon
dönem
sarkmıştı.
sonunda
planlanmış
başarısı
için
finansmanının
sıkı
reformu, bir
edecek
oranı
gelirler
yenilikçi
ekonomi
politikası
kapsamaktadır.
için, ülkenin
amacı,
çerçevede,
dönem
sürekli
reel
sonunda
uluslararası
yaklaşık
büyüme
programı,
topluluklardan
absorbe
başarmaktı.
arttırılarak,
6
kamu
yapısal
açıkladılar.
iyileşmeyi
tedricen
sonuna
yeterli tolerans sınırlarını
1989'da, yetkililer,
vadeli
yüzde
şokları
ekonomik
stratejinin
ve
ödemeler
ekonomik
strateji, dikkatle
kredileri
bir
bir
1988
Program,
tabanlı
dış
amacıyla
kapsamlı
düşürmek,
sürekli
hazırlamış,
hazırlanan
uygulamaya
enflasyonu
çerçevesinde,
iyileştirilmesi
Aralık
Uzmanlarca
ve
Meksika,
yüzde
5
orta
bir
GSYİH
yaklaşık
düzeye
düzeyine
indirilecek
ve
ödemeler
(LOSER and KALTERs
Uygulama
Buna
göre,
vardır.
son
bilançosunda
denge
sağlanacaktı
1992, s.12)•
sonuçları, yukarıdaki tabloda
yıllarda
Enflasyon
büyüme
hızında
hızında
da
görülmektedir.
önemli
önemli
gerilemeler
gerilemeler
görülmektedir. Fakat cari açık ve dış borçlarda ise artışlar
sözkonusudur.
iyi
Meksika'nın
ekonomik
anlayabilmeye
yarayan,
bakımından
bakılabilir.
bileşimi
ile
yapı
ve
gelişme
GSYİH'nm
kullanım
düzeyini
üretim
bakımından
daha
kaynakları
dağılımlarına
TABLO: 13
MEKSİKA GSYİH'SININ SEKTÖREL BİLEŞİMİ-1992
(1980 Sabit Fiyatları İle)
%
Tarım, Orman, Balıkçılık
7.3
MaüenGİflik
3.4
İmalat
22.7
İnşaat
5.3
Elektrik, Gaz, su
1.5
Ulaşım-Haberleşme
7.0
Ticaret, Restoran ve Otelcilik
26.O
Toplam
Kaynak: E.I.U.
100.0
(1994a): a.g.e.,
s.4
TABLO: 14
MEKSİKA GSYİH'SININ
KULLANIMI-1992
(1980 Fiyatları İle)
%
Özel Tüketim
6 8.1
Kamu Tüketimi
10.7
Sabit Yatırımlar
21.7
Stok Değişimi
-1.0
Mal ve Hizmet İhracı
18.2
Mal ve Hizmet İthalatı
-17.8
Toplam
Kaynak: E.I.U.
(1994a): a.g.e.,
100.0
s.4
Tablo
imalat
13'de
sanayiinin
görülmektedir.
1992
yılı
Tablo
GSYİH'yı
oluşturan
oran
olarak
14'de
ise,
itibariyle,
yine
sektörler
oldukça
sabit
küçük
yatırımlar
beklenen
bir
içinde,
olduğu
kaleminin,
düzeyde
olmadığı
anlaşılmaktadır.
Diğer
taraftan,
büyüklüklerinin
Meksika'nın
yapısına
bakarak
ithalat
da
ve
ihracat
sonuçlar
çıkarmak
mümkündür.
TABLOs 15
MEKSİKA İTHALAT VE İHRACATININ MAL BİLEŞİMİ-1992
(Milyar Dolar)
Başlıca İhracat
De^er
Mamul Mallar
35.4
77.0
Petrol ve Ürünleri
8.3
18.0
Tarımsal Mallar
2 .1
5.0
Toplam
%
46.2
100
Başlıca İthalat
Dmger
Ara Malları
42.8
69
Yatırım Malları
11.5
18
Tüketim Malları
7.8
13
62.1
100
Toplam
Kaynaks E.I.ü. (1994â)î a.g.e., s.4
Tablo
ihracatın
15'de
yaklaşık
görülmektedir.
ihracatın
yüzde
Ayrıca,
yapısına
77'sinin
ithalatın
bakıldığında,
mamul
mallardan
bileşiminde
ara
toplam
oluştuğu
malları
yüzde
69,
verilere
yatırım
mallarının
göre, Meksika
henüz
yüzde
18
payı
sanayileşmesini
vardır.
Bu
tamamlayamamış,
gelişen bir ülke özelliklerine sahiptir.
Ayrıca,
bakılırsa,
ithalat
1992
ve
itibariyle,
ihracatın
en
büyük
ülke
partnerin
4agılımın^
ABD
olduğu
anlaşılmaktadır.
TABLO: 16
MEKSİKA DIŞ TİCARETİNİN ÜLKELERE DAĞILIMI-1992
İhracat
Yüzde
İthalat
Yüzde
ABD
68.7
ABD
65.2
İspanya
4.4
Japonya
6.3
Japonya
3.2
Almanya
5.1
Kanada
2.8
Fransa
2.7
Fransa
2.0
Brezilya
2.3
Kaynak: E.I.U.
{1994a): a.g.e., s.4
Buna
ABD-Meksika
göre, zaten çok büyük bir oranda
dış
ticareti
açısından
entegrasyonun,
gerçekleştiğini
şimdiden
söylemek mümkündür.
Sonuç olarak, Meksika, büyüme ve sanayileşme
devam
etmek,
ülkelerin
beklenen
yolu
ile
toplumsal
yapısına
en
önemli
sağlanan
ve
ekonomik
dönüştürmek
yarar
da,
durumundadır.
ihracat
kaynakların,
değişime katkı getirmesidir.
yapısını,
ve
entegre
olduğu
Entegrasyondan
yabancı
sanayileşme
sürecine
yatırımlar
yönünde
yapısal
4.2. KANADA'niö Ekonomik Yapısı
TABLOS 17
KANADA'NIN EKONOMİK GÖSTERGELERİ
1989
1992
MM
-1.7
0.7
2.7
4.8
5.6
1.5
1.9
26,2
26.6
27.0
27.4
27.8
123.0
128.7
126.9
133.3
138.8
(Fob,Milyar $)
117.0
119.9
121,7
125.1
125.8
Cari Açık(Milyar $)
-19*3
-22.0
-25.5
-23.7
-15.3
16.1
17.8
16.3
10.5
n/a
49„0
61.8
70.1
80.2
n/a
Ekonomik Göstergeler
1910
1991
2,3
-0,5
5.0
(if89-93)
Reel GSYİH Büyümesi
(%)
Tüketici Fiyatları
Enfl. (%)
Nüfus(Yıl ortası.
Milyon)
İhracat
(Fob,Milyar $)
İthalat
Altın Rezervi
(Milyar $)
Kamu Dış Borcu
(Milyar $)
Kur (C$süS$)
1.18
1.17
1.15
1.21
1.29
6 ocak 1994 2 1US$==1.32 C$
Kaynak; E.I.ü. {1994b); Canada Country Report.
1st Quarter. '94 London, s.4
Tablo
büyümesi,
17'den
1990'daki
anlaşılacağı
keskin
düşüşten
üzere.
sonra
yeniden istikrarlı büyüme sürecine girmiştir.
Kanada
1992
ve
ekonomik
1993'de
Araştırmalar,
ekonomisinin
2.Dünya
gelişmesinde,
Savaşı
ihracat
sonrası
büyümesinin
Kanada
en
önemli
ve
anlamlı kaynak olduğunu göstermiştir. Nisbi fiyatlarda büyüme
ise,
en
daha
çok
önemli
son yıllarda,
ekonomik
belirleyicisidir.
Sermaye
gelişme
performansının
girişinin,
Kanada'nm
ekonomik gelişmesinde önemli bir rolü görülmemektedir.
Uzun
yol
vadede,
açacak
Kanada'nm
Kanada'da
politika
ihracat
artışının
tedbirleri
ve
daha
da
kurumsal
yükselmesine
düzenlemeler.
ekonomik büyümesini yükseltmektedir. Aynı
enflasyon
partnerlerinkinin
düzenlemeleri
de,
oranını,
altında
büyüme
uzun
tutacak
oranını
zamanda.
dönemde,
politika
arttıracaktır.
ticari
uygulama
Kanada
ve
için
daha iyi ihracat ve enflasyon performansı sağlamak üzere, ABD
ile
imzalanan
ekonomik
serbest
büyümeyi
s.289-297).
ticaret
arttırması
anlaşmasının,
beklenmektedir
uzun
(ATEŞOĞLU:
vadeli
1993,
TABLO s 18
KANADA'HÎH GSYİH KAYHAKLARI VE KULLANIMI-1992
GSYİH'n3.a Kaynakları
I
Tarım,Orman,Balıkçılık
2.8
imalat ve Madencilik
21.1
İnşaat
5.8
Kamu Hizmetleri
3.4
Ulaştırma-Hafoerleşme
8.6
Banka ve Sigorta
16.9
Diğer Hizmetler(Hükümet Dahil)
41.4
Faktör Fiyatları ile GSYİH
G S Y İ H ' n m Kullanımı
100.0
^
%
özel Tüketim
6 0.1
Kamu Tüketimi
21.0
sabit Yatırım
21.7
Stok Tesisi
-0.5
Mal ve Hizmet İhracatı
32.0
Mal ve Hizmet İthalatı
-34.0
İstatistiksel Yanılma
Piyasa Fiyatlarıyla GSYİH
-0.3
100.0
Kaynaks E.l.ü.(1994b)sCanada Country Report,
s.4
Büyüme
paralel
bir
sürecindeki
artış
ortaya
yaşanmıştır. Göstergelerde
dış borçlardır.
kötüleşme
çıkmış,
ile
bir
enflasyonda
stagflasyon
da
durumu
kötüleşme olan kalemlerden biri de
1989'da 50 milyar $ olan dış borçlar,
1993'de
80 milyar $'a yükselmiştir.
Son
milyon
yıllarda
nüfuslu
ihracatı
ihracatta
Kanada'nın
vardır.
seyretmektedir.
yıllık
Kurlar,
Ülke
canlanma
her
(1993)
oldukça
yıl
dış
sözkonusudur.
28
139 milyar
dolarlık
istikrarlı
olarak
ticaret
fazlası
elde
etmekte, fakat cari işlemler dengesi açığı sürmektedir.
Kanada'nın
yapısına
ithalat
bakıldığında
da,
ve
ülkenin
ihracat
büyüklüklerinin
sanayileşmiş
tüm özelliklerine sahip olduğu görülür.
bir
ülkenin
TABLO: 19
KANADA İTHALAT VE İHRACATIMIN YAPISI-1992
(Milyar C $)
Başlıca İhracat. 1992
Milyar C $
Motorlu Araç ve Parça
38.0
Mâkina ve Ekipman
31.5
Diğer Sınai Mamuller
29.5
Orman Ürünleri
21.3
Enerji Ürünleri
15.7
Tarımsal ürünler
14,9
Başlıca ithalat„ 1992
Milyar C $
Makina ve Ekipman
46.0
Motorlu Araç ve Parça
33.8
Diğer Sınai Mamuller
27,1
Diğer Tüketim Malları
18,9
Tarım ürünleri
9.7
Enerji Ürünleri
6.4
Kaynaks E.I.U,(1994b)sCanada Country Report, s,4
Ülke
dış
ticaretinin
ülke
dağılımı
da, ülkenin
ABD
ile ne denli bir bütünleşme düzeyine vardığını göstermektedir.
TABLO:20
KANADA DIŞ TİCARETİNİN ÜLKE DAĞILIMI-İ992
İhracatın ülkelere Dagalımı
%
ABD
77.5
Japonya
4.6
İngiltere
1.9
Almanya
1.5
G.Kore
0.9
İthalatın Ülkelere Dağılımı
%
ABD
63.5
Japonya
7.1
İngiltere
2.7
Almanya
2.3
G.Kore
1.3
Kaynak: E.I.U.
(199 4b):Câhada Country Report, s.4
Kanada'nm
ülkenin
ihracata
ithalatında
oranla
ABD
daha
dışındaki
fazla
yer
diğer
dört
kapladığı
görülmektedir.
III.4.3. ABD'nin Ekonomik Yapısı
ABD,
durumu
dünyada
ile, ABD
ekonomik
hakim
ülke
ekonomilerinden
ekonomisinde meydana
biridir.
gelen gelişmeler,
ilişkilerini etkilemektedir. Globalleşme
Bu
dünya
süreci ile,
bu tür etkileşimlerin daha da hassas duruma geleceği kesindir.
Buna
etkileyen
karşılık
tek
verdiğimiz,
ülke
düzeylerine
devam
Daha
grupları
ekonomik
dünya
önce
ve
ayrıntılarını
coğrafi
gidişini
Rekabetten
ekonomisini
eden
durgunluk
önlemlerine
keskin
bir
sürecinde
ek
olumsuz
dönüş
yapması
Meksika'nın da katılımı ile N A F T A ' n m
ABD
1973'lerden
her tür
bölgesel
ile.
güç
etkilenen
başvurulan
olarak
ekonomik
etkileyebilen
1980'lerin ikinci yarısından sonra,
korumacılık
yönünde
ülke
dünya
ekonomisi,
değildir.
erişmişlerdir.
ekonomisinin,
beri
da
ülke,
entegrasyonlar,
ABD
yeni
entegrasyon
Kanada
ve
oluşturulmasını
ardından
gündeme
getirmiştir»
ABD
önemlisi
ekonomisinin,
Japonya'nın
Avrupa,
teknolojik
gelişen
ve
ülkeler
ticari
ve
rekabetiyle,
verimlilik ölçülerinin gerilemesi sonucu başedemediğini,
önce
yeni
belirtmiştik.
sanayileşme
Bu
sonuçtan
ve
ticaret
hareketle,
ABD
stratejileri
yeni
etmektedir.
ürünlerin
verdiği
tüm
sermayesine
görülmektedir.
Bu
bağlamda,
teşviki
ülkelerle
pazar
Bölgesel
yeni
yanında,
belirlenmesiyle
ticari
açma
dış
ilişkilerin,
stratejisine
entegrasyon
diğer tamamlayıcı öğesidir.
teknoloji
ABD'nin
ise,
bu
daha
ekonomisinin
bunalımdan çıkabileceği tartışmaları, ABD bilimsel
devam
en
kamuoyunda
süreçleri
ticarette
ABD
malları
ve
açık
ve
dayandırıldığı
stratejinin
bir
TABLO:21
ABD'NİN EKONOMİK GÖSTERGELERİ
(1989-93)
1989
1990
1991
1992
1993
2.5
1.2
-0.7
2.6
2.9
4.8
5.4
4.2
3.0
2.9
247.3
249.9
252.7
255.0
n/a
363.8
393.6
421.7
448.2
n/a
473.2
495.3
488.5
532.7
n/a
-101.7
-91.9
-8.3
-66,4
-101.9
63.6
72.3
66.7
60.3
n/a
Reel GSYİH Artışı
(%)
Tüketici Fiyatları
Enf.(%)
Nüfus
(Milyon,
Yıl ortası)
İhracat(Fob a,
Milyar $)
İthalat(Fob,
Milyar $)
Cari İşlemler
Açığı(Milyar $)
Altın Rezervleri b
(Milyar $)
Kamu Dış Borcu b
(Milyar $)
393
458
492
545
n/a
Efektif Kur c
(Ortalama)
69.3
65
64.4
9 Şubat 1994: 67.5
a) Fiili gerçek, b)Tahmin, c) öngörü
Kaynak: E.I.U.
(Hedef)
(1994c):USA Country Report,
1st Quarter
'94, London, s.3.
62.8
65.6
Son yıllarda. Körfez krizi konjpnktüründen sonra, ABD
ekonomik
büyümesinin
arttığı
görülmektedir.
Enflasyon
rakamları ise olduLja istikrarlıdır. Ancak, dış ticaret açığı
ve cari işlemler açıkları 1991'deki daralmadan sonra, artarak
sürmektedir.
Buna
piyasalarında
kayıpta,
bağlı
değer
ABD
federal
olarak,
kaybının
bütçe
ABD
önüne
Dolarının
dünya
geçilememektedir.
açıklarının,
son
yıllarda
Bu
nisbi
olarak azalsa da sürmesinin önemli etkisi vardır.
TABLO: 22
ABD MALÎ FEDERAL BÜTÇESİ: GELİR VE GİDERLER
1 9 9 2 - 1 9 9 6 , Milyar Dolar
A^ık
Mâli Yıllar
Gelirler
Giderler
^ ı k
GSYİH %
1992 a
1.090.5
1.380.9
290.4
4.9
1993 a
1.153.5
1.408.2
254.7
4.0
1994 b
1.249.2
1.484.0
234.8
3.5
1995 c
1.342.2
1.518.3
176.1
2.4
1996 c
1.410.4
1.583.5
173.1
2.3
a)Gerçekleşme, b)Tahmin, c)öngörülen
(Hedef)
Kaynak: E.I.U. (1994c):USA Country Report, s.3
ABD'nin
1989-93
büyümesi ortalama yüzde
döneminde
yıllık
dönemi,
yıllık
1.7 olmuştur, artış hızının
ortalama
yüzde
edilmektedir. Kişi başına GSYİH ise,
(EIUsl994d, s . 2 ) .
ortalama
2.9
1993'de
GSYİH
1994-1989
olacağı
tahmin
24.690
dolardır
TABLO: 23
ABD GSMH'SININ KAYNAKLARI, GSYİH'SININ KULLANIMI
%
GSMH'nxn Kaynakları, 1990
Tarım, Orman, Balıkçılık
2.3
Madencilik
1.0
İmalat
18.3
İnşaat
5.1
Ulaşım ve Hizmetler
7.5
Ticaret
(Dağıtım)
14.5
Banka, Sigorta ve Emlak
14.7
Diğer özel Hizmetler
21.9
Kamu
14.7
(Hükümet) ve İşletmeleri
G S Y İ H ' n m Kullanımı, 1992
Özel Tüketim
Federal Giderler
Kamu ve Yerel Giderler
%
68.6
7.4
11.4
Mesken Dışı Yatırım
9.3
Mesken Yatırım
3.7
stok Değişimi
o.i
İhracat
(Mal ve Hizmet)
10.6
İthalat
(Mal ve Hizmet)
-11.1
Kaynak: E.I.U. (1994c):USA Country Report, s.3
ABD
gittikçe
GSMH'sı
gerileyerek
Hizmetler
oranlara
sektörü
yüzde
yapısı
ile
ve
kalemdeki
10.6'sı
ülke
imalat
18.3'e
dikkati
ihraç
içinde
Ayrıca,
edilebilmektedir.
bakılırsa,
da
en
çok
ithalat
payının
görülmektedir.
ekonomi
çekmektedir.
ekipmanları
ithalatı
sanayiinin
düştüğü
kollarının
dağılımlarına
ulaştırma
mal
yüzde
alt
yükseldiği
ancak
makina
içinde,
Dış
önemli
GSYİH'nın
ticaretin
ihracat
payı
içinde
alırken,
içinde
ve
aynı
ihracat
değerinden daha fazla yer tutmaktadır.
TABLOs 24
ABD DÎŞ TİCARETİNİN YAPISX-1992
İhracatın Bileşimi
Milyar $
Makina ve Ulaştırma Ekipm.
224.0
Sınai Mal ve Materyaller
105.3
Diğer Mamul Mallar
74.9
Gıda ve İçecek
40.6
İthalatın Yapısı
Milyar S
Makina ve Ulaştırma Ekipm.
231.4
Sınai Mâl ve Materyaller
117.9
Diğer Mamul Mallar
155.4
Gıda ve İçecek
28.0
Kaynaks E.I.U. (1994 c ) ; USA Country Report, s.3
ABD'nin
ihracatı
içinde
gelmekte, onu Kanada ve Japonya
sırayla
Kanada,
Japonya
ve
Avrupa
ülkeleri
izlemektedir.
Avrupa
Topluluğu
başta
İthalatta
ülkeleri
ise,
en
önemli
ticari
ortaklardır.
Meksika
yüzde
6.6
ile
dördüncü
sırada yer almaktadır.
TABLO: 25
ABD DIŞ TİCARETİNİN ÜLKELERE DAĞILIMI-1992
İthalatın
İhracatın
ülke Daailımı
%
Ülke Daailımı
%
Kanada
20.2
Kanada
18.5
Japonya
10.7
Japonya
18.2
Meksika
9.0
Meksika,
6.6;
İngiltere
5.0
Almanya:
5.4
Almanya
4.7
Tayvan
4.6
G.Kore
3.3
İngiltere
3.7
Avrupa Top.
Avrupa Top.(EC) 22.9
17.7
Kaynak: EIU (1994c): USA Country Report, s.3
OECD'nin yaptığı tahminlere ,göre, emek
ABD,
diğer
rakip
sanayileşmiş
gerisinde bulunmaktadır.
ülkelerin,
verimliliğinde
uzun
yıllardır
TABLOs 26
EMEK VERİMLİLİĞİNDE GELİŞME TRENDİ TAHMİNİ
(Yıllik Ort. % Değişisa, Sadece Business Sektörü)
1974-7?
1980-86
1987-92
ABD
0.0
0.5
0.9
Japonya
3.4
2.8
2.9
Almanya
3.1
1.5
1.9
Fransa
3.2
2.6
2.3
İtalya
2,7
1.9
2.1
İngiltere
2.0
2.6
1.8
Kanada
2.1
1.0
1.6
Kaynaks OECD Tahminleri.
ABD ekonomisinin
tahminlerinde,
1995'de
1994'de
azalması
1995 yılını da içeren gelişme trendi
artarak
beklenmektedir.
süren
GSYİH
Sınai
büyümesinin
üretim
benzer bir seyir izlemektedir. Tüketici fiyatları
korumaktadır.
edildiği
İşsizlik
halde,
oranı,
gerileyeceği
büyüme
hızı
trendi
istikrarını
azalacağı
öngörülmektedir.
de
Cari
tahmin
işlemler
dengesi açığı da, artarak devam edecektir.
Buna
göre, ABD ekonomisinde, önümüzdeki
bir değişme beklenmemektedir denilebilir.
yılda
önemli
TABLO:27
ABD EKONOMİK HEDEFLERİN TAHMİNİ
(Yıllik Yüzde Artiş)
1992 a
1993 b
1994 b
1995 b
GSYİH
2.6
2.9
3.1
2.4
Sınai üretim
1.7
4.3
3.5
2.7
Tüketici Fiyatları
3.0
2.9
3.2
3.5
İşsizlik oranı(%)
7.5
6.8
6.3 c
6.0 c
-66.4
-101.9
-111.2
-131.2
62.8
65.6
65.4
65.4
cari İşlemler
Dengesi(Milyar
$)
Efektif Kur d
a)Gerçekleşme, b)EIU Tahmini, c)Eski hesap metoduna
göre, d)IMF Nominal Efektif İndeks.
Kaynak: E.I.U
(1994 c):USA Country Report,
s.3
III.5. NAFTA'nın Etkileri
Kuzey
yılı başından
aldığımız,
Amerika
Şerbet
Ticaret
Anlaşması
(NAFTA)
1994
itibaren uygulanmaya başlamıştır. Daha önce ele
anlaşma
kapsamına
giren
başlıca
sektörlerdeki
geçiş dönemleri de, fiilen işlemeye başlamıştır.
Bilindiği
biri
Meksika'nın
bir
pazara,
olmasıdır.
üzere,
gelişen
serbest
bu
anlaşmanın
bir
ticaret
ülke
temel
olarak,
anlaşması
özelliklerinden
gelişmiş
düzeyinde,
ve
geniş
entegre
NAFTA'nm
etkilerine
imzalanmasından
dönük
beklentileri
değerlendirmeler,
gerekse
etkilerini
değerlendiren
düşünceler,
literatürde
uygulamanın
başlamasından
sonra,
yansıtan
üye
çok
yer
ülkelere
sayıda
yana
dünyadaki
ekonomik
ve
Son
geçen
siyasal
sosyo-ekonomik
bilimsel
almaktadır.
bu
gerek
görüş
günlerde
10
aylık
ve
ise,
dönemi
değerlendiren yayınlar ortaya çıkmaya başlamıştır.
Bölgesel
beklenen
bir
ticari
yararların
anlaşmadan
çoğaltılması,
doğacak
etkiler,
olumsuz
etkilerin
azaltılması yönünde, isabetli öngörüler yapılmasına
bağlıdır.
Elbette, uygulamada ortaya çıkan dinamik etkiler, başlangıçta
öngörülmeyen,
değişmeler
etki
olarak
dereceleri
meydana
ve
yönü
gelebilirler.
kestirilemeyen
Yani,
uygulamanın
bizzat kendisi, faaliyetler üzerine etkide bulunurlar.
Diğer
taraftan,
ekonomik
ilişkiler
etkileri
tayin
ilişkiler
tarafların
düzeyi
edebilir.
üzerinde
ve
biçimleri,
Anlaşma
kısıtlamalar
anlaşma
öncesi
yüksek
öncesi
ticari
anlaşmadan
ekonomik
ise,
ve
anlaşma
ve
doğacak
ticari
sonrası
ilişkiler daha da yoğunlaşacak demektir.
Ayrıca,
üye
ülkelerin
serbest
hareket
geliştirilmesi
bir
serbest
dış
ekonomik
sahası
için
ticaret
ilişkilerde
genişliği,
imkân
anlaşması
dış
çerçevesinde,
sahip
oldukları
ilişkilerin
sağlayabilecektir.
de
NAFTA
çerçevesinde, ABD pazarına yönelik, ticari ve yabancı yatırım
girişimlerinin büyük oranda artması beklenmektedir.
III.5.1» Bölge Ekonomisi ve Ticareti Üzerine
Etkileri
NAFTA'nm
üzere,
her
avantaj
ile,
yaklaşım
yol,
üç
ortaya çıkış sebebi, daha önce belirtildiği
üye
ülke
refah
artışının
çerçevesinde,
yöntem
ve
bakımından,
sağlanmasıdır.
büyüme
araçların
entegrasyonun
ve
refah
getireceği
Bu
çok
artışına
ortaklaşa
genel
yolaçacak
tespiti
ve
etkin
uygulaması, gerek şartların başında gelmektedir.
Bir
nüfusa
ve
GSYİH'ya
nüfus
bütün
olarak
toplam
sahip
hem
de
bir
6.5
bakıldığında
trilyon
serbest
GSYİH
ABD
36 0
dolarının
ticaret
itibariyle
NAFTA,
alanı
sahip
milyonluk
üzerinde
yaratmaktadır.
olunan
bir
Hem
büyüklükler,
Avrupa Topluluğundan daha geniştir.
NAFTA
büyüklüğüne
ülkeleri,
ve
göstermektedir
ABD'den
çok
bütün
olarak,
çok
zengin tabii kaynaklara
ki,
Meksika
küçüktürler.
ve
geniş
sahiptirler.
Kanada,
Meksika,
bir
her
Rakamlar
ekonomik
iki
Toprak
olarak,
komşusundan
daha
düşük gelir düzeyine sahiptir.
Buna
üzerinde
göre,
ABD
yaratacaktır
NAFTA,
üzerine
kanada
olduğundan
ve
özellikle
daha
Meksika
geniş
etkiler
(KEHOE: 1993, s.119-153).
III.5.1.1. Ekonomik Refah ve Ticaret Etkileri
NAFTA bir serbest ticâret anlaşması olarak, öncelikle
üye
ülkeler
yönelik
arasındaki
hükümler
ticaret önündeki engelleri
getirmektedir.
Buna
göre,
kaldırmaya
üç
ülke
arasındaki,
yani
bölge
içi
ticaretin
artacağını
öncelikle
belirtmek gereklidir. Bölge içi ticaret artışının, bölge dışı
ticareti
ne
ölçüde
güçtür. Unutmamak
olumsuz
etkileyebileceğini
kestirmek
gerekir ki, üçüncü ülkelere karşı, her bir
üye ülkenin kendi koydukları dış ticaret şartları uygulanmaya
devam
edecektir.
uygulamasının
bir
karşılık,
sıkı
değer. ABD ve K a n a d a ' n m ,
ülkelerin,
Meksika'yı
bir
gerekli
uygulama
menşe
kuralları
tedbirleri
sonuçları
Avrupa, Japonya
ticaret
atlama taşı olarak kullanılması
karşı
bir
da anlaşma çerçevesinde önemli bir yer tuttuğu
vurgulanmağa
gelişen
Buna
ve
yatırım
ihtimali ve
düşündüğü
üssü,
endişelerine
belirtilmelidir«
beklentilerle
veya
Elbette
birlikte
gelişip,
değişebilecektir.
Bölge içi ticaretin artması ve bölge dışına karşı bir
ticaret
saptırıcı
etkinin
Meksika'nın
nominal
yüksekliğine
paralel
Bilindiği
üzere
oranında
gerektiği,
yapmasını
mülkiyet
idi.
ya
da
beraberinde
Meksika'ya
ithal
49'dan
dünyanın
dış
meydana
malları
birkaç
%
koruma
öncesinde,
sermaye
Meksika'nın
reformlar,
da
1985
veya
yasalarla,
ekonomik
olarak
işletmeye
çıkması,
efektif
yabancıların
1986'da
artarak
tüm
yasaklayan
yasaklayan
ve
Meksika,
yüksek,
ortaya
en
GATT'a
özellikle
oranlarının
gelebilecektir.
gümrüklerin
için
izin
daha
kapalı
dışında
fazla
ticarette
yatırım
bir
sahip
ile
1986'da
1992'de 40.5 milyar
12.4
liberalleşmeyi
milyar
$ olmuştur
$
iken,
hızlı
gelişeceği
tahmin
edilebilir.
de
ABD'nin
her
yıl
(KEHOE; 1993, s.129).
İlerleyen yıllarda, Meksika ve aBD arasındaki ticaretin
da
biri
başlanan
getirmiştir. Nitekim bunun sonucu olarak
ihracatı
özel
olmayı
ülkelerinden
katılması
100
alınmasının
piyasalarında
istisna
%
NAFTA'nm,
daha
özellikle
ABD-Meksika
arasındaki
değişimini
ifade
ekonomik
ettiği
ilişkilerin
rahatlıkla
çok
söylenebilir
geniş
bir
(BOSWORTH,
LAWRENCE AND LUSTIG: 1992, S . l ) .
1 Ocak
içinde,
her
önemli
oranda
görüldüğü
başında
üç
1994'te uygulamasına geçilen N A F T A ' n m , bu yıl
ülke
ticarette,
serbestleşmeye
üzere,
sırayla
arasındaki
Meksika,
%
43
ve
%
gidilmektedir.
ABD
41
daha
ve
Kanada
oranlarında
başlangıçta
Tablo
28'de
ihracatına
liberasyon
1994
imkânı
getirmektedir. 2 009 yılında, bu indirim süreci sona erecek ve
gümrük
ve
benzeri
ticari
etkisi
sıfırlanacaktır.
yaptıkları
ithalata,
liberasyon
imkânı
Kanada'ya
oranla,
uygulamaktadır.
engellerin
1994'te
daha
fazla
Kanada
oranda
getirmektedirler.
daha
yavaş
bir
bölge
ve
içi
ABD,
ticarette
Meksika'dan
(yaklaşık
Yani,
iki
Meksika,
liberasyona
geçiş
katı)
ABD
ve
programı
TABLOs 28
KÜZE¥ AMERİKA TİCARETİNDE GÜMRÜKSÜZ MALLARIN PAYI
İthal Eden ülke
Meksika
Kanada
ABD.
İhraç Edeü Ülke
Meksikâ(l)
Kanada
(1994)%79
(1994)%84
(1999)%87
(1999)%92
(2004)%99
{2004)%99
(2009)%100
(2009)%100
(1994)%41
(1994)%61
(2004)%99
(2)
(2009)%100
ABD
(1994)%43
(1999)%61
(2004)%99
(2)
{2009)%100
(1) Sadece, petrol dışı ihracat kapsanmıştır•
(2) Kanada-ABD arasındaki ticarette, 1989 yılında
uygulanmaya başlanan ikili serbest ticaret
anlaşması gereği, A grubu mallarda 1989
liberasyon oranı % 100, B grubu ve C grubu
mâllarda ise sırayla 1994 ve 1998'de sıfırla­
nacaktır.
Kaynaks PROFF,H.F.,(1993)s
"The North American Trade
Region". Intereconomics, s.279.
NAFTA'nın
ekonomik
etkileri
konusunda, her ülke
için
farklı tahminler yapılmaktadır.
Statik
ikili
ve
derecede
modellerle
üçlü
tarifelerin
küçük
dikkate
refah
değer
yapılan
bazı
kaldırılması
kazançlarının
konudur.
hesaplamalara
Hatta,
göre,
sonucunda,
sağlanabilmesi,
Meksika'nın
son
en
refah
çok
kazancı,
genel olarak, GSMH'nın binde 5'inden daha az olmaktadır.
Ancak,
birine
dinamik
göre,
engellerin
fakat,
tarifelerin
ılımlı
Meksika'nın
analizlere
refahı
sermaye
dayanan
kaldırılması
bir
duruma
GSMH'nın
%
hareketlerine
hesaplamalardan
ve
tarife
getirilmesi
1.6'sına
izin
kadar
durumunda
yükselmekte,
verilmesi
durumunda
Meksika'nın kazancı % 5 artmaktadır. Doğrudan yabancı
yatırımı şeklindeki sermaye teşekkülü sonucunda,
ve
sektörlerarası
yollarını
sermaye
analiz
anlaşmadan
eden
elde
akımı
modeller
edeceği
ve
diğer
veri
kazançlar
çok
ile
artmaktadır.
Hatta
risk
primlerini
sağlayan
8,1'e
bir
kadar
%
Meksika'nın
ayrıca,
2.5
anlaşma
kadar
Meksika
düşüren
durumunda,
yükselmektedir
refahı
yüksek
%
transfer
bir
oranda
2.6'ya
genişlikte
kadar
üzerindeki
bir
refah
DEARDORFF
bir
gümrüklerin
yatırımları
Meksika'nın
(BROWN,
uluslararası
Meksika'nın
artacaktır. Young ve Romero modeline göre, sadece
kaldırılması
sermaye
teknoloji
iken,
dışı
güvence
artışı
AND
%
STERN:
1992,s.1507-1518).
Kanada
için
refah
arasında hesaplanmaktadır.
etkileri, G S Y İ H ' n m
% -1 ve
% 9 'u
Meksika
için,
GSYİH " n m
%
8'ine
varan
ticari
kazançlar öngörülmektedir.
ABD
için,
tıhminler,
önemsiz
değişmelerden,
ücretler
üzerinde düşme yönünde çok ağır baskılara kadar değişmektedir.
Kuzey
kimilerine
ara
göre çok taraflı
aşama
serbest
Amerika'daki
olarak
ticareti
serbest
anlaşmaları,
serbest ticarete giden yolda bir
görülebilir,
ortadan
ticaret
fakat
kaldıran
bazılarına
yolda
bir
adım
göre
de
olarak
da
değerlendirilmektedir.
Kanada
entegrasyonu
ve
Meksika'nın
karşışmda,
ABD
klasik
ile
ve
güçlü
bir
neo-klasik
ekonomik
dış
ticaret
teorisi, ekonomik olarak daha küçük olan iki ülkenin,
sadece
küçük
sürer.
Kanada
bir
dış
ve
ticaret
kazancı
Meksika'daki
elde
veri
edeceğini
elverişsiz
bileşiminde, kazançlar çoğunlukla G S Y İ H ' n m
olabilecektir.
serbest
Bu
ticaret
kadar
küçük
alanlarının
ticaret
eleştirisi
öne
elastiklikier
% 1'inden daha az
kazançları,
için
ABD
malzeme
ile
teşkil
edecektir.
Yeni ticaret teorisi bağlamında, endüstri-içi
akımlarını
ticaret
kapsayan
alanının,
mübadelesini
kılmabilen
teorik
üye
ülkeler
artırdığı
ölçek
analizlere
göre,
arasındaki
serbest
endüstri-içi
görülebilecektir.
ekonomilerine
bir
ticaret
bağlı
Bu,
dış
mal
mümkün
ticaret
kazançlarının ölçüsü olarak, küçük ekonomilere yarar sağlar.
Kanada
ihracat
ve
imkânları
Meksika
şansı
iç
pazarlarının
açılarından,
her
iki
küçüklüğü
ülkedeki
ve
bazı
sanayiler,
satış
iç
pazarın
hacmini
itibariyle,
sabit
gelecekte
gerektiren
rekabet
maliyet
da
çeşitlendirmek
malı
daha
yükselmesi
veri
Sınai
üretimde,
Kanada,
problem,
ihracatını
artırmak isterse, malları
genişlemelidir. AT ve Japonya'nın yeterli
ticaret
Meksika'daki
bu
yana,
alanının
özel
sadece
beklenen
yatırımların
bir
kapasitesi
iken, bu
Eğer
için sanayileşmesini
geniş
kuruluş
değillerdir.
şiddetlenecektir.
almamasından
Serbest
optimum
edebilir
oranlarının
daha
için, pazar
massedebileceğinden
ABD
bir
pazarı
etkisi
artacağının
Kanada
kalmıştır.
de.
Kanada
şimdiden
ve
belli
olmasıdır. Ayrıca, şirketler, pazar imkânlarını tanımışlardır.
Serbest
ticaret
c şartları
geçiş
tahminler.
sona
Kanada
alanlarının
erene
ve
direkt
kadar
Meksika
refah
etkileri,
belirlenemese
için
büyük
bile,
dış
ticaret
kazançları ifade eden varsayımlar üzerine dayanmaktadır.
Meksika'nın
sanayileşmesi
bakıldığında,
az
gelişmiş
kazançlarının
sınai
gelişmeyi
konuda makro-ekonomik
artışı
arasında,
serbest
eğer
refah
alanının
bir
sonucu
ülkede,
teşvik
etmesi
artışı hedefi
birçok ülkede
ticaret
liberalleşmenin
bir
bakımından
yaratılması
olarak
dış
ticaret
gerekmez.
ile sınai
anlaşmazlık
olaya
üretimin
sözkonusudur.
ile
dış
firmanın
itibariyle
hayatiyetini
önlenebilir.
Ancak,
çalışıyorlarsa,
vardır.
o
birbiriyle
sanayisizleştirme,
sağlamada
eğer
zaman
alakalı
gerekli
arzedenler
bir
yeterli
izole
güce
bir
sanayisizleştirme
Bir
ticarette
ancak,
sanayivsektörü, artan dış rekabete rağmen, satış ve
ilişkileri
Bu
arz
sayıdaki
sahipse,
durumda
tehlikesi
Meksika
ikame malları
sanayi
üreten
zamanda Meksika
ABD'li
alanı
uluslararası
güçsüz
çok
sayıda verimsiz
işletmelere
ve
ithal
sahiptir. Fakat
ile
rekabete
oluşturmadan
rekabet
girişeceklerdir.
bile
edebilir
bazı
Bir
Meksika
fiyatlarda
serbest
firmaları
ileri
teknolojili
ürünler üretebiliyorlardı. ABD pazarına giriş imkânları
ve
ölçek ekonomileri
imkânı
genişleyen
firmalar,
sermaye-yoğun malları, daha ucuza üretebilecek
O
nedenle
gibi,
NAFTA,
imalat
malların
yıla
göre
trend
kazancı
4.2
%
ve
serbest
21.
anlamına
sermaye
Yatırımcılar,
geri
modernizasyonun
kayıp
edilebilir
gidecektir.
reel
sadece
önceki
gibi
dış
sanayileşmeyi
görünümü
ve
bu
ticaret
de
açısından
değerlendirmeler
tam
teşvik
olan
bir yükseliş,
ışığı,
bir
ortadan
parçası
kalkınca,
açılacaktır.
hesabından
Yatırımların
ücretlerin
yeşil
ufuklar
dolar
primi
(DORNBüSCH: 1 9 9 1 ,
Meksika
tersine
dönecek
Verimlilikteki
olmadan,
Beklendiği
Amerika'nın
Kriz
York'taki
zaman
1991'de,
sınai üretim,
anlaşmasının
Kuzey
gelmektedir.
yapmaya
sonra,
fakat
ticaret
yatırım
emek-yoğun
s.279-284).
yüzyılda
New
yolaçmayacağı
beklenmemektedir.
Meksika'ya
kalmayacak,
şimdi, daha
bütünüyle
yükselmişti.
NAFTA
<PROFFs 1 9 9 3 ,
Meksika'nın,
da
1 yıl
oranında
getirmekle
gelecektir.
kaynakların
artan
durumdadırlar.
sanayisizleşmeye
kayacağı
edecek
Bir
şimdi
sanayiindeki
başlamasından
devam
edecektir
olduğu
Meksika'da
üretimine
görüşmelerin
aynı
sermayeli çok güçlü firmalar, özel pazarlarda
rakipleri
ticaret
sektörü,
Meksika'da
yükselmesi
ile,
verimlilik
rekabet
yükselmesi
artışı
gücünde
olarak
her
bir
ifade
s.72-76).
bu
yapan
olumlu
ve
değerlendirmelerin
beklentide
olanlar
da
vardır.
Hükümette
modernleşme
ticaret
süreci
halk
arasında
olarak
sağlamak
hasta
için
demokratik
istikrarlı
ekonomisine
yapılmıştı.
Meksika ekonomisi,
anlaşma,
görülmektedir.
anlaşması, uzun vadeli
Meksika'nın
bir
ve
Ekonomik
büyüme
yabancı
Siyasi
hazır
olarak,
girişini
genişleyen
için
kurumlar
oluşturulmasına
edecekti. Buna karşılık, geniş açıdan bakıldığında,
kendisinin
Hiçbir
ülke,
politikasına
büyük
hatta
veya
için
bir
(ABD ile bir bağlantı) gerçek ve kontrollü
geçiş
bizzat
olarak
gereği
sermaye
bir
riskler
ABD
denk
taşıdığı
bile
bir
tatmin
ticari
bir
NAFTA'nm
gerçektir.
edici
yönetim
yardım
bir
sanayi
biçimine
sahip
değildir.
Hiçbir ülke, sınırlarını hızla ve çok daha
verimli
ve
maliyetli
ihracat
düşük
sanayii
bir
bazı
geliştirmeyi
çırpıda
vazgeçerek,
yarattığından
tarımsal
işler
daha
fazla
üreticiler,
gelmeden
Meksika,
üreticilere
modern
Meksika,
gelecek
Bu
ülke
maceralara
bir
avantajlardan
birkaç
iş kaybedecektir. Eski
zaman
bir
suretiyle
başaramamıştır.
yabancı
uzun
açmak
yıl
sanayiler
katılacak
önce,
yutularak
değildir.
Geçmiş
içinde,
veya
ve
yeni
öleceklerdir.
yarım
yüzyılda
önemli değişmeler yaşadığı doğrudur. Fakat Meksika'nın mevcut
problemleri
devam
etmektedir.
Belli
şartlar
altında,
NAFTA,
daha müeffeh, demokratik ve adil bir ülkenin inşası için bir
fırsat
sağlayacaktır.
modernleştirmeyecektir
Kanada-Meksika
sektörleri,
gelişme
arasındaki
coğrafi,
açılarından,
ticaret
Fakat
sadece
NAFTA,
Meksika'yı
(CASTAÑEDA: 1993, s.66-80).
ticareti,
jeolojik,
temel
şeklinde
iki
iklim
olarak
ülkenin
üretim
farklı
ekonomik
tamamlayıcı
ülkeler
ve
gerçekleşecektir
(BORD:
1991,
s.15-31). Aslında Kanada, Meksika'yı Ameri.ka' daki kendi pazar
payına bir tehdit olarak görmektedir. Bu, özellikle çok hızlı
gelişen Meksika otomotiv sanayii için sözkonusudur.
NAFTA anlaşmasının, özellikle ABD ve Meksika'da yoğun
olarak tartışıldığı bilinmektedir. Özellikle işçi
ve
onların
Kongre'deki
anlaşmasının,
ekonomik
Bir
ve
gerek
sosyal
serbest
Meksika
anlaşmasının
bu
bilimadamları,
istihdamına
dikkate
gerekse
serbest
katkıda
Ancak
daha
tür
sonuçlara
anlaşmanın
ABD
kazançları,
küçük
bir
durmuşlardır.
bulunabileceğini
Amerika'nın
alındığında,
ticaret
işçisine
felaket getireceği üzerinde
açıklayan
belirtmişlerdir.
ölçeği
ve
ticaret
yolaçmayacağını
Meksika
ABD
temsilcileri,
sendikaları
ve
de
ekonomik
olabilecektir,
çünkü
Meksika, ABD için çok küçük bir pazardır. ABD'nin Meksika ile
bir
serbest
ticaret
getirmeyebileceğini
Meksika,
ABD
üç
sebebe
dayandırmak
ekonomisine
ihracatındaki
herhangi
değerlendirildiğinde)
önemli
anlaşmasının
derecede
edebilirlikleri
göre
bir
çok
zarar
mümkündür:
İlki;
küçüktür.
yükselme
Meksika'da
ve
Bu
azalacaktır,
Meksika
(ABD
ücretler
artıracaktır.
gittikçe
neden
ölçeğinde
emek
ihtiyacını
nedenle,
rekabet
İkincisi; her ne
kadar
Meksika'İl emek maliyeti düşük olsa da, düşük ücretler, düşük
bir
verimlilik
(tekstilde
düzeyi
olduğu
çıkacaktır.
olarak
gibi)
Kalite
yansıyacak
düşük
alanında
ürün
ve bazı
sektörlerde
kalitesi
olarak
ortaya
göre
Japonya
nasıl
ABD'ye
üstünse, ABD de Meksika'ya karşı üstün durumdadır,
ABD
üçüncüsü;
zaten açık bir ekonomidir. Dışarıdaki rekabet bir
değil,
fakat
ülkelerle
yaptığı
gümrüklerinden
Maquiladora
tamamen
bir
özel
ABD'ye
programının
gerçektir.
anlaşma
re-import
sonucu
Meksika,
gereği,
hem
muafiyetleri
olarak,
zaten
hem
de
ile
tehdit
gelişen
Amerikan
yürüttüğü
imtiyazlı
bir
durum kazanmıştır. Daha ileri bir liberalleşme, sadece birkaç
sektörü
etkileyebilir.
Toplam
istihdam
bakımından
da
önemli
oranda ters bir etki yaratmayabilir.
Serbest
Geçen
ticaret
yıllarda
açılmasının
dengesinde
anlaşması
Meksika'nın
sonucu
büyük
kendini
olarak,
bir
yeni
petrol
artış
işler
yaratacaktır.
toparlaması
harici
ve
ticaret
karşılıklı
ticaret
kaydedilmektedir.
Her
1
milyon
dolarlık net ihracat, ilave 30 iş yaratır. Bu sebeple Meksika
ile
ticaret,
Serbest
geçen
ticaret
5 yılda yaklaşık
anlaşması,
150 bin
bunların
çok
iş
yaratmıştır.
daha
fazlasını
sağlayacaktır.
Bazı
sanayilerin
(giyim,
oto
parçaları,
ucuz
eşya) ithalatları yükselecektir. Bu, yer değiştirmelere
olabilecektir,
o nedenle, bir
serbest
ticaret
cam
sebep
anlaşması, iki
özel şarta gerek duyar. İlki, sağlam bir tedrici geçiş dönemi
ki
bu,
kötü
İkincisi,
beceri
yer
etkilenen
değiştirecek
kazanmaları
ihtiyaç vardır
sanayiler
için
için
işçilerin
önemli
10
yıl
da
yeniden
miktarda
olabilir.
eğitimi
kaynak
ve
tahsisine
(DORNBÜSCH: 1991, s.72-76).
III.5.1.2. Daha Geniş Ticaret ve Yatırım
Sorunları
NAFTA,
Üretimi,
Bush'un
batı
üç
Asya'dan
Kuzey
daha
genişlemesini
Amerika'ya
"Amerika'lıların
yarıkürenin
başlangıç
problemin
İnsiyatifi"
geniş
teşkil edecektir.
bir
daha
da
artırır.
döndürecektir.
planında
entegrasyonu
Başkan
belirttiği,
için
Son olarak, daha serbest bir
bir
çok
taraflı
sistemi
gerçekleştirdiği
oranda
GATT'a
paralel
Kuzey Amerika'ya
dönmesi muhtemeldir,
bir
gidiş arzeder.
Üretimin
NAFTA,
yabancı
yatırımları Avrupa ve Asya'dan
cezbedecektir.
Açıktır
ki, bu tür yatırımlar. Amerikan pazarına bir
imkânı
geliştirme
edecektir.
malların
Tek
Zaten,
üretimin
kârlı
Meksika'lı
Amerikan
Tayland,
Asya'dan
olup
genişlemeyi
Kore
ve
işçiler,
yüksek
vardır.
Meksika'daki
çok
ücretlerle
iyi
menşe
Meksika'da
önemsiz
kuruluş
gelen
ABD
"evet"tir.
bir
kısmını.
sebeple,
Meksika
bulmasında,
ABD'nin
şartlarının
Asyalı
motive
girmektedir.
cevap
Bu
işler
de
çevrilmesinin,
büyük
harcamaktadırlar.
ihracat
Japonya'dan
Burada
gelirlerinin
ithalatta
anlaşılmaktadır.
Meksika'ya
olmadığıdır.
mallarına
işçisinin
çıkarı
bugün,
bir
çok büyük bir kısmı. Amerikan pazarına
soru,
için
eğilimiyle,
çünkü
uygulanacağı
fabrikaların
şartlarını
kurulması,
başararak,
ABD
ticaret kısıtlamalarını atlatma ile aynı ahlama gelmez.
Birçok
sanayide
bugün,
ABD
emek
fiyatları
ile
üretimi, bütünüyle mümkün değildir. Yabancı üretim,
pahalı bir rakiptir. Meksika
Gerçekten,
maliyet
ücretlerinin
dengelenmesi
Aynı
zamanda
ile ortak üretüm,
azalmasının
Kuzey
Amerika'nın
da Önemli
içte
ve
çok daha
ehvenişerdir.
etkileri,
açısından
mal
yüksek
ABD
olabilecektir.
dışta
rekabet
edebilirliğini yükseltecektir.
NAFTA,
yarıküre
Avrupa'nınkine
pazarı
"Amerikalıların
daha
fazla
bir
için
bir
İnsiyatifi"ni
süre
paralel
ilk
olarak, Göniş bir
adım
uygulamaya
alacaktır.
ABD
teşkil
geçmek
politik
10
Batı
eder.
yıl
istikrarı
veya
ve
bölgede
güvenliği
artırarak
ve
öncelikle
güç
baskısını
azaltmak suretiyle bu istikrarı paylaşır.
Avrupa
çekirdek
örnek
ülkeleri,
İspanya,
yapmaktan
olarak,
Portekiz'in
ile
bir
Ortak
refah
ve
ortak
serbest
Pazarın
istikrarı
pazara
ticaret
dahil
anlaşması
farkı yoktur. Refah, ticaret artışına yolaçmadıkça,
olmayacaktır.
engelleri
tehlikesi
gelecek
ve
Meksika
yatırım
ticaret
oluşturmaktadır.
sistematik
Yunanistan
edilmesinin,
hiçbir
bir
ile
bir
ticaretin
doğu
kaldırılmadıkça,
karşı
işçi
önünü
Avrupa,
karşıyadır.
akımının
açma
ciddi
Aynı
artışını
yolunu
Avrupa'ya
bir
şekilde,
önceden
kullanmalıdır
yönelik
toplu
ABD
göç
güneyden
önlemek
üzere,
(DORNBUSCH:
1991,
teorisine
göre.
s.72-76).
Statik
Kanada
için
ve
serbest
Meksika
son
ile
derecede
ticaret
serbest
küçük
anlaşması
ticaret
refah
alanı
kazanımları
kurulması,
ABD
sağlayacaktır..
Gelişmiş bir ülke olarak Kanada ile bir serbest ticaret alanı
oluşturulması,
küçük
firmalarının
değişikliklere
olan Meksika
onları
Amerikan
Bu
ABD
bazı
emek-yoğun
gelecektir.
anlamına
koruma
sebeple
sebep olacaktır. Ancak
serbest
düzenlemeler
işçisi üzerine
sebeple,
vadede
ile bir
yenilik
kitle
Aynı
düşmesi,
daha
gelişen bir
ülke
zorlayacaktır.
bakımından
ABD'de
ABD
bulunması,
daha
yatırım
bunu
sanayiini
Vasıfsız
gelecektir.
düşük
az
düzeyli,
cazip
duruma
getirilerinin
yatırımlarının
şimdi Meksika'da
Amerikan
çok
anlaşmasının yapılması,
Amerika'da
Meksika'da
sadece
fazla ücret baskısı
teknoloji
zamanda,
önlemlerinin
NAFTA,
ve
ticaret
yapmaya
üretimi,
gelmektedir,
hareketlerinde
uzun
yükseleceği
yatırımlar
için
yasal
kolaylaştıracaktır.
1980'lerdeki
Bu
üretimin
uluslararasılaşması
ve
piyasaların
globalleşmesine
karşı
geciken tepkisi için gerekli tedbirleri almaya zorlayacaktır.
BUf
ABD'nin
rekabet
ticaret
açığının
edebilirliğinin
biridir.
Üretimi
zincirini
gerilemesinde
yurtdışına
optimize
yükselmesinin
en
transfer
ederek,
ABD
ve
uluslararası
önemli
ederek
ve
firmaları,
katma
geliştirmeye
sebeple, NAFTA, ABD
firmaları için, bir yatırım alanı
için,
özellikle
NAFTA'nın
çekici
kurulması.
bir
hale
Amerikan
değer
uluslararası
rekabetçiliklerini
Meksika'yı
gayret
sebeplerden
edeceklerdir.
getirecektir.
sanayiinin
Bu
olarak
Amerika
uluslararası
rekabet edebilirliğinin
artması için kapsamlı bir stratejinin
bir
bir
parçası
etkisine
olarak,
sahiptir.
ölçeklerindeki
kesimlerinde
ticaret-yönlü
ABD
farklılığa
geniş
çaplı
ve
Meksika
rağmen,
ABD,
ekonomik
yapısal
politika
ekonomilerinin
özellikle
değişikliklere
güney
gidecektir
(PROFFs 1993, s.279-284).
Meksika ekonomisinin
için
bir
program
alındığını
kurtularak,
ticaret
uyguladığını
belirtmiştik.
özelleştirme
Bu
ve
oldukça
program
yeni
geleneksel
uygulamaya
bir
büyümeyi
yapılan
teşvik
ve
üzere,
sürdürmek
çıkaracaktır.
değişim,
çerçevesinde
geçmesi,
işler, uluslararası
ortaya
sonuçlar
iş alanları ve imkânları yaratıldı. Serbest
yeni ortaya çıkan
onu
başarılı
ile ekonomi, kamusal bir görüntüden büyük ölçüde
anlaşmasının
sektöründe
son yıllarda yapısal bir dönüşüm
Ayrıca,
direkt yabancı
belki
Meksika'nın
pazar
sunmayacak,
hem
özel
edebilecektir.
arenada başarılı
borç
hem
de
bir
pazar
sermayeye
ekonomisi
Bu
olmak
ihtiyaç
yönündeki
sermaye talebini de artırmıştır. ABD
verimli
aynı
Meksika
ürünlerine
zamanda,
çok
sadece
geniş
çok
ve
geniş
en
bir
likid
finansman
imkânlarını
da
beraberinde
getirecektir
(BERGEVİN:
1993, s.35-43).
NAFTA
İle
sektörlerinin
imkânları
ihtiyaç
da
teknolojinin,
ABD'den,
%
Fransa,
Meksika'nın
duyduğu
teknolojiye
artabilecektir.
ülke
1.5'i
kaynakları
Kanada'dan,
Japonya
(PFAFF.J.F.
birlikte,
gibi
ET
Ab,
imalat
daha
Zaten,
olarak
geri
s.125-145).
kolay
ulaşma
ithal
edilen
bakıldığında
kalanların
ülkelerden
sanayii
da
yapıldığı
1988'den
bu
%
63'ü
Almanya,
görülmektedir
yana,
ABD'nin
Meksika'ya yönelik doğrudan yatırımları her yıl artarak,
1992
yılında kümülatif olarak 24.4 milyar dolara ulaşmaktadır.
5.1.3. Başlıca Sektörler üzerine Etkileri
Birbirine
benzer
entegrasyonundan
bunların
Ancak,
Meksika
doğacak
sektörel
çok
geniş
olması
yansımalarının
ilginç
bir
etkilerin
bağlayıcıdır.
entegrasyonların,
bütün
olduğu,
gözden
sektörel
anlaşmaların
parçaları,
makineler
finansal
özetleyebiliriz.
ürünler,
önemlidir.
gelişen
anlaşması
gereklidir.
bir
düzeyinde
muhtemel
zor
ve
şartlar, tabii olarak
çok
bu
refahının
Daha
ayrıntılarına
kesimde
elbette
pazarına,
Fakat
kaçırılmamalıdır.
elektronik
ve
bölge
etkilerle,
sektörlere
de
içerdiği
ülkelerin
dinamik
ticaret
öngörülebilmesi
ve
ve
ülkeler
serbest
ile,
yapıdaki
incelenmesi
gelişmiş
konuda, anlaşmanın
önemli
statik
ayrıntıda
ekonomisinin,
entegre
sosyo-ekonomik
Bu
tür
artırılmasına
önce
verilen
dayanılarak.
tekstil
beklenen
ekonomik
ve
dönük
bazı
Otomobil
giyim,
değişmeleri
ve
sınai
kısaca
otomobiller
Kuzey
Amerika
kalemidir.
ve
Parçaları;
ticaretinde
Kuzey
Amerikan
kökenli
kökenli,
her
en
Amerika
önemli
otomobil
firmaların
bir
Otomobil
ülkede
yer
parçaları.
kaplayan
sanayii,
oluşturduğu.
kurulu
ve
mal
çoğunluğunu
Alman
ve
fabrikalardan
Japon
meydana
gelmektedir. ABD Ve Kanada sanayileri, 1965 Oto Anlaşması ile
uzun süredir önemli oranda entegre olmuşlardır
1991,
AND
BALLs
de.
Kanada
vergileri
yüksek
s.1-15).
Meksika
ve ABD pazarlarına
gümrüksüz
ile girebilmektedir.
oranlı
gümrük
uygulamaktadır
otomotiv
Buna
vergileri
sanayii
veya
tarife
s.8-9).
ürünleri
düşük
karşılık,
ve
P.M., 1993,
(GARBER,
(MCCULLOCH, JR
gümrük
Meksika,
dışı
NAFTA,
çok
engeller
daha önce
de belirtildiği üzere, bölgesel katkı oranı kuralını % 50'den
%
62.5'e
Amerikan
bir
doğru
tedricen
yükseltmekte,
yani,
bir
Kuzey
aracı, bir NAFTA üyesinden diğerine gönderildiğinde,
otomobil
değerinin
üretilmiş
olmalıdır.
(USITC),
1993
ABD,
yılı
Meksika'ya
yönelik
üretiminde
bir
62.5
%
uluslararası
raporunda,
artan
artışa
oranında
Kuzey
Amerika'da
Ticaret
Komisyonu
NAFTA'nın,
ihracatı
yolaçacağını
sonucu,
tahmin
başlangıçta,
ABD'de
otomobil
etmektedir.
Buna
karşılık, Meksika'da yatırım ve modernizasyonun yapılması ile
ABD
ihracatı, üretim ve istihdamı başlangıç
düşecektir.
otomobil
Fakat,
parçaları
(KEHOE: 1993,
ticareti
üretim
sanayiinde
ve
ürünler:
büyük
istihdam
artışlar
Elektrikli
bilgisayarlar,
içinde,
otomobil
olarak
ABD
beklenmektedir
Meksika
genel
makineler,
olarak.
ve parçalarından
geniş mal grubudur. ABD-Meksika
grubudur.
hem
altına
s.119-151).
Elektronik
ekipmanları
hem
düzeyinin
elektronik
Kuzey
sonra
haberleşme
Amerikan
ikinci
en
ticaretinde ise en geniş mal
eşya
sanayii,
iki
komşusuna
oranla
daha
korunan
küçüktür,
sanayi
olan
Kanada
daha
geridir,
olarak
ihracatı,
Meksika'ya
yapan
gümrük
ödeyen.
tekrar
ihraç
1993
önemli
pazarı
Amerikan
elektronik
eşya
artışa
Amerikalı
fabrikalarında
üreticilere,
Diğer
üretim
suretiyle.
Doğu
Asya
rekabet
ticaret
yatirımını,
Meksika'dan
özellikle
üzerine,
NAFTA,
bilgisayar
Meksika'da
koruması sağlayacaktır
Tekstil
gibi,
tekstil
yana
ve
ve
getirmektedir.
Amerika'da
Komisyonu,
bir
göre
artıracaktır.
yüksek
ve
bir
Ayrıca,
büyük
entegre
fikri
kısımlarını
Kuzey
Doğu
bir
Amerikan
eşya
montaj
Amerikan
NAFTA,
eşyada.
çok
zamanda.
yazılımı
NAFTA'nın
Meksika'daki
ülkelerine
Kuzey
elektronik
emek-yoğun
elektronik
aynı
ABD'ye
egemenliğindedir.
ticaretinde,
taraftan,
Amerikan
Asya
ve
ihtimalle
üreticilerine,
devre
tasarımı
mülkiyet
hakları
(KEHOE: 1993, s.119-151).
giyim ABD-Meksika
programının
eşya ticaretinde
ticaretinde,
bir
olduğu
1960'tan
parçası
Amerika kalitesi için sıkı menşe
Menşe
şeklinde
edilebilir,
çerçevesinde
büyüyen
sonucuna,
üzerinden
bu
olarak,
işlemleri egemenliğindedir. NAFTA, tekstil ve
bir Kuzey
kuralı
değeri
orada
beklemektedir.
Giyim; Elektronik
Maquiladora
üretim-paylaşım
giyimde
gücünü
döndürme
yolaçacaktır.
ve
prosesinin
ürünlerinin
ve
gönderen,
katma
yolaçacağmı
sağlayacaktır.
yapmak
eşya
firmalarının
üretim
çok
elektronik
parça
programı
en
göre
Meksika
Meksika
Maquiladora
olarak
sanayilerine
Amerikan Uluslararası Ticaret
bir
Meksika,
ve ABD
gümrüksüz
sadece
eden
yılında.
Amerika'da
da
ve
ağırlıklı
sektör,
teknolojik
montajını
Meksika'da
kuralı,
genel
olarak,
adlandırılmaktadır.
fakat bükme
aşamasından
tamamlanmalıdır.
öteye
Kuzey
kuralları
"ileri
iplik"
İplikler
tüm
ithal
işlemler
Amerikan
Kuzey
ticareti
üzerindeki
tüm
gümrük
vergileri
ve
10
kotalar,
yıllık
bir
sürede aşama aşama kaldırılacaktır.
NAFTA,
Meksika'ya
yatırımı
Amerikan
şu anda
yapmak
NAFTA,
sanayi
NAFTA'nm
sanayi
zamanda,
olarak,
Bu
genişlemesinin
bir
bir
yapı,
sonucu
bir
yapıya
ve
ABD'ye
Sınai
1988'den
ihracatı,
bir
genel
makine
Makineler;
denge
ticareti
üzerine
herhangi
modeli
giyim
GATT
etkisi,
varsayımlara
sermaye
Meksika'ya
sınai
makine
olacaktır.
Buna
karşılık,
hareketi varsa,
her
dönemi
tarafından
1993,
içinde,
taunamen
sınai
giyim
makine
Uygulamalı
NAFTA'nm
Mesela,
az
artan
sınai
hareketleri
NAFTA'ya
durumunda,
çok
Bu
s.119-151).
sermaye
olmaması
Meksika'ya
için
düzenlemelerini
genişlemiştir.
ithalatında
sanayi makineleri
sanayii
kaybedilecektir.
dayanmaktadır.
hareketinin
sanayiinin
Uruguay
Meksika'ya
çalışması
bir
yolaçmalıdır.
tekstil
sıkı kota
(KEHOEs
hızla
yoğun
sağlaması
eğer
ABD'nin
yana
üzerine
yapılan
bir
bu
kapital
raporuna
kavuşmasını
dünyanın
ithalatı mümkün hale gelmektedir
1993
emek-yoğun
cari önerileri onaylanırsa
kaldırmakta
bakmaları
bir
Meksika
çoğu,
sermaye
s.37-45).
Meksika'da
bir
olarak
sanayiinin,
öneriler, Multifiber Anlaşmasındaki
ortadan
ülke
genişlemesine
olacaktır.
faydalarının
görüşmelerinin
geniş yabancı
sanayiinin,
tekstil
sağlam
beklenmektedir.
NAFTA'nm
çaplı
firmalarını,
Ticaret Komisyonu
Tekstil
geniş
aynı
daha
cazip
Uluslararası
Amerikan
olarak
daha
giyim
(G.LASMEIER: 1 9 9 3 ,
için teşvik edecektir
göre,
yabancı
yaptıklarından
üzere,
Amerikan
ve
bir
genişleme
bir
sektörü,. ABD'den
ABD'den
yatırım
Meksika'ya
yapılan
ithalatın
en
çok
arttığı
sektör
olmaktadır
(KEHOE:
1993, s.119-151).
Tarım:
tahıl
ve
NAFTA'nın, ABD'den
yağlı
beklenmektedir.
miktarda
tohum
Aynı
donmuş
Meksika'ya
ihracatı
şekilde,
artışına
Meksika'dan
narenciye
önemli
ürünleri
da
ve
miktarda
yolaçması
ABD'ye
kış
önemli
sebzeleri
ihracatının artması beklenmektedir.
NAFTA'nın
uygulamasına
Meksika
geçilen
kapsamlı bir tarım
yönünde
çok
sert
yıllarda
bazı
bölgelerdeki
bir
ortak
inşasını
toprak
olacaktır.
reform
topraklarını
satma
reform,
Meksika
oranda
çalışanların,
özellikle
dışına
edilmeleri
veya
etki,
gevşemesi
getiren
yıllık
yol
Hispanik
bir
sürede
şahıs
üretim
ve
ve
çiftçilere,
güney
geniş
Bu
istihdam
NAFTA, mallarda olduğu
ve
ticaretini
de
kadar,
serbestleştirecektir.
hizmetlerden,
kamulaştırılmıştı.
göçmenin
(KEHOE:1993, s.119-151).
Hizmetler:
Meksika
çapta
göçmen
sektörlerinde
Mali
beklenmektedir.
büyük
zamanda,
gerekecektir. Aksi halde, birçoğu ABD'ye
mali
Bu
taraflarında,
olacaktır.
hizmetler
çok
Aynı
bölgelerinden
sebep
aşamalar
verilmektedir.
açabilecektir.
mısır
Meksika'nın
verimliliğini
orta
öncesi
adlandırılan
1917
hakkı
sektöründe
yollarını arayacaklardır
yatırım
reformunun
reform
kiralama
göçlerine
sanayi
1992'de
çerçevesinde,
Meksika'nın
yağmurlu
çalışanların
10
etkisi,
sistemi olarak
sahipliğini
tarım
artmasına
Bu
ejido
düzeltmektedir.
şeklindeki
tarım
üzerindeki
bankacılık
bankaları,
1989'dan
ve
19 82 mali
itibaren
En
servis
önemli
sigortacılıkda
krizi
bu
sırasında
bankalar
özelleştirildik
yasalarınca
NAFTA,
1991'de
yönetilen
liberalleşmesi
girişi,
biçimde
olacaktır.
Amerikan
yüksek
oranlı
edilen
10
yıllık
fırsatlarının
Bankacılık
Meksika
ve
önemli
Amerikan
küçük
kesimindeki
aracılıktaki
oranda
olması
rekabeti,
kesimi
bankalarına
artışı
sınırlı
bir
katkıları,
teşvik
üzerinde
yatırım ve
liberalizasyonun,
eden
beklenmektedir. Aynı
tipik
şeklinde
çok
ihracat
faydaları,
oranında
potansiyel
aşamalı
verimsizlik
bankacılık
ölçeği
sektörüne
dönemde
bankalarının
yoğunlaşma
Meksika
ekonomisine
finansal
yatırımlarının
bir
önemli etkilere yol açacaktır. Meksika'da
ekonomisinin
Meksika
sürecini genişletecektir. Bankacılık
bankaların
karakterize
olan,
bankacılık
yabancı
olarak
başlamış
Meksika
kalacaktır.
bütün
olarak
yatırımlarda
ve
genişleme
için
çok
analizin
daha
dar
ölçekteki şekli Meksika sigorta kesimi için de uygulanabilir.
5.2*
Dünya Ekonomisi ve Ticareti Üzerine
Etkileri
Dünyadaki verimlilik y a r ı ş m a dayalı amansız
rekabet,
ekonomik alanda fakat teknoloji ve bilgi destekli bir biçimde
sürmektedir. Gelişmiş ülkelerde verimlilik oranları
uluslararası
ülkeleri
piyasalar
sermayenin,
ararken,
ve
dış
yeni
ticaret
sermaye
kârlı
yatırım
sektörünün
hareketleri
alanları
dışında,
üzerindeki
analizde
sebep
çetin
sonuçlarını,
dikkatlerden
Bölgeselleşme
durum
ve
eğilimi,
ilgili
kaçmaması
bir
yanı
ile
mali
globalleşme
taraflar
gereken
ve
kısıtlayıcı
önlemleri zorlayarak, bir bir ortadan kaldırması,
sürecinin
gerileyen
bakımından
olgulardır.
globalleşmeye
ters
bir
gibi görünse de, daha önce sözü edildiği üzere, global
rekabet
şartları,
rekabetçi
güçlerini
birleştirerek
arttırmak
hatta
isteyen bölgesel olarak komşu ülkelerin ekonomik ve
daha
ileri
gayretlerinin
bir
Bölgeselleşme
savunarak,
sonucu
çıkan
sonra
gitme
bütün
Avrupa
olarak
ekonomisi
ve
sahipti.
grubu
ekonomik
ticareti
artık
ve
üzerinde
Uzakdoğu'da
da
1980'li
daha
Japonya
entegrasyona
yükseltmeyi
Kaldı
ki,
ticareti
denemek,
bölgesel
üzerinde
yapılmasını
ayında,
yönelmek
da
uzun
Uruguay
çetin
dönemi
entegrasyonlar,
ticaretinden
devam
Nitekim,
fazla
pay
bölgesel
gücü
gerekirdi.
dünya
önlemlerle
sonra
yılı
etki
Aralık
imzalanan
dünya
GATT
ticaretinin
O halde,
arttırılarak,
alınması
güce
bölgenin
1993
ettiriyordu.
gücün
ülkeler
bir
olmak
yönelmek,
zaten
etkiye
rekabetçi
hareket
pazarlıklardan
rekabetçi
daha
yolla
engelleyici
görüşmeleri,
sürecini
zorlayan
Bir
dünya
ve
değerlendirerek
bu
koşmuyordu.
pay
sanayileşen
ülkeleri
ve
açıklanmıştı.
bir
rasyonel
daraltıcı
önce
bölgesel
önemli
bütünleşmelere
şart
ve
serbestleşmesi
en
ikinci
vazgeçerek
yeni
ve
yılların
entegrasyonu,
erişmişlerdi, o sebeple, konjonktürü
bir
ticareti
siyasi
ve
sanayileşmiş
çıkmaktadır.
serbest
düşüncesinden
faktörleri,
bütünleşme
ortaya
yıllardır
ABD'nin,
bu
entegrasyona
hedefleyen
olarak
eğilimine,
karşı
yarısından
aşamaları
dünya
yollarından,
bölgesel
serbest
sadece
akıllı bir seçeneği idi.
İşte
ürünü
olarak.
ABD-Kanada
ticaret
NAFTA,
Kuzey
arasında,
anlaşması,
ortaklığa
ulaşıyordu.
böyle
bir
Amerika'da
1989'da
konjonktürün
ve
düşüncenin
şekilleniyordu.
yürürlüğe
giren,
ikili
Aslında,
serbest
1984'den itibaren, gelişen bir ülke olarak
Meksika'nın
da
katılması
ile,
üçlü
bir
hacime
NAFTA,
10-15
başlaması
ile,
anlaşması
çerçevesinden
içerikle
ekonomik
ticaret
bütünleşme
ülkelerinin,
çok
daha
hükümler,
canlandıracak
ilişkilerin
dışı
yayılan
bölge
getirilen
ilişkileri
bölge
üye
yıla
kapsamlı
bölge
ve
bir
içi
aşamalarının
serbest
ve
ticari
zengin
ve
yönlendirecektir.
iyi bir performans
ticaret
bir
ekonomik
Bölge
göstermesi,
içi
aslında,
ekonomik ve ticari olaylara oranla bir üretim
sapmasını
doğurabilecek
değerlendirilebilir.
düzeyindeki
Aricak,
ekonomik
bir
serbest
entegrasyon
ve
gelişme
olarak
ticaret
anlaşması
hareketi,
bölge
dışı
ticarete ilişkin, ortak gümrük tarifesi v.b. gibi uygulamalar
getirmemektedir.
Ancak,
bölge
içi
ticaret
ve
yatırım
faaliyetlerinde, menşe kuralları, yabancı yatırımlarla
bazı
ortak
hükümler
gibi
unsurlar,
bölge
dışı
ilgili
ekonomik
ilişkilere de yansıyabilecek olgulardır. Fakat, bütün bunlar,
elbette bir gümrük birliği veya daha ileri aşamalara özgü dış
ticaret
uygulamalarına
Serbest
ticaret
nisbetle,
anlaşmalarını,
son
derecede
tercih bakımından
gevşektir.
cazip
kılan
faktörlerin başında da, zaten bu yanı gelmektedir.
Kuzey
entegrasyonu
özellikle
ABD
arasında
arttırması
ülkelerle
ticaret
tarafından,
Bununla
bölge
birlikte
içi
ticaretinin
en
beklenmemektedir.
dağılımının
bir
bütün
sonucu
çok
olarak,
sanayi
dikkat
her
dolaylı
de
çekici
beraberinde
Meksika
biçimde
ülkenin
üçüncü
olıamsuz bir
biçimde
derecede
negatif
etkiler,
yatırımların
bir
ve
bir
önemli
bölgesinde
bölgesel
politikalarında
Kanada,
üç
olarak,
üzerindeki
NAFTA
NAFTA
eğilimleri
Ancak,
azından
bakımından,
ve
NAFTA'nm
ticareti,
Ticaret
başlayan
korumacı
beklenebilir.
etkilenmesi,
ülkeler
1994'de
genişlemesi,
getirecektir.
ABD
Amerika'da
biçimde
olması
üçüncü
yeniden
artabilir.
Değişik
yolu
ile
ticaret
NAFTA
270
uygulamalı
meydana
getirdiği
sapmasından
dolayisiyle
milyon
yatırım
dolaylı
çalışmalar,
ticaret
yatırım
tahmin
Latin Amerikan ülkelerinin
sapmasından
ihracat
dolayı
kaybına
yıllık
uğrayacakları
doğrudan
etmişlerdir.
yıllık
kayıplarına
da
sapması
sapmasının,
daha büyük olacağını
dolarlık
ihracat
NAFTA'nm,
doğrudan
uğrayacakları,
1.3
milyar
dolarlık
hesaplanmaktadır.
Aynı
tahline göre, Asya-Pasifik ülkeleri için, 820 milyon dolarlık
doğrudan
ihracat
ihracat
kaybı
gerilemesi
ve
1.2
hesaplanmaktadır.
Amerika
entegrasyonunun
büyüme
çıkacak
dışsal
imkânları
bölgesinde
ticaret
üretim
artışları,
uzun
ve
gelir
dönemde
milyar
Bu
negatif
etkilerinin
ile
dolaylı
etkiler.
Kuzey
sonucunda,
ortaya
dengelenmelidir.
büyümesinin
ticaret
dolarlık
yolaçacağı
sapmasından
NAFTA
ithalat
daha
büyük
olduğu
gibi,
olabilir (BORRMANN and KOOPMANN: 1994, s.163-170).
Aslında,
bölge
dışı
NÂFtTA,
dünya
Avrupa
ticaretinde
uygulamayacağı
için,
öngörmemektedir.
Her
mekanizması
bir
ortak
erheğin
ne
kadar
oluşturulsa
da,
Birliğinde
ticaret
serbest
bir
Avrupa
engelleri
dolaşımını
da
anlaşmazlıkların
çözümü
Parlementosu
Avrupa
ve
Topluluğu bürokrasisi gibi bir merkezi Kuzey Amerika yönetimi
oluşturma
gibi
otoriteleri,
oranlarını
Topluluğunda
sistemi
bir
plan
paralarının
dikkatlice
olduğu
hususunda
yoktur.
ABD
doları
yönetmeyi
gibi
NAFTA'da
herhangibir
Kanada
ve
Meksika
para
karşısındaki
kur
düşünseler
da
ciddi
görüşme
de,
bir
yoktur
Avrupa
ortak
(KEHOE?
para
1993,
s.119-151).
NAFTA,
getirecektir
bir
diğer
fakat, Avrupa
geniş
ticaret
Topluluğunun
blokunu
sebep
olduğu
meydana
global
ticaret
NAFTA,
sistemine
tepkilere
daha güdümlü
gelecektir.
sapmasını
karşılık
olmayabilecektir.
değil, daha serbest bir ticaret
NAFTA,
bertaraf
bir
herhangibir
eder.
ciddi
Dünyanın
anlamına
güdümlü
diğer
ticaret
ülkelerine
karşı
ticâret engellerini yükseltmeden, üye ülkeler arasında ticari
engelleri
azaltarak
24.maddesine
yaratma
göre,
olarak
korumanın
kalelerin
ilk adımı
entegrasyon
gümrükler
ki,
GATT
kısıtlamalar
ticareti
sınırlanmadıkça,
bir
kurma
özellikle
Böylece,
ve
1993,
s.83-101).
çok
taraflılığı
olarak
dışa
ve
çok
Tersine,
iyi
korunan
çok
şimdiye
taraflı
kadar
Avrupa
Yine
ve
olumlu
de
Amerika
mal ve hizmetlerin
açısından
olan
gelişmeler
yükselmeyecektir.
pazar
karşı
ticaretin
Amerikandaki
bu iki geniş
bir
serbest
arasında
sebepler
sıkı
vardır
s.72-76),
çokuluslu
düşük
yaptırma
ticaret
Bölgesel
olacaktır.
ilişkilerde,
stratejisi
NAFTA,
genellikle
fakat,
gelmez.
Kuzey
çizgisinde
1991,
açar,
bombalanan
ve
arasındaki
(DORNBÜSCHs
yol
olabilir. Avrupa'nın
blokları
bağ
GATT'm
kaçınılmaz
gerektirmez.
tecrübesi
göstermiştir
yaratır.
M»?
entegrasyon,
olarak
yıkılmasını
açılmanın
(SMITH,
anlamına
karşılıklı
ticaret
entegrasyonlar,
sapmasına
artması
açılımı,
edilir
Bölgesel
ticaret
bir
tür düzenlemeler,
bölgesel
etmez.
miktar
bu
kabul
Amerikâlardaki
tehdit
dengeli
ücretli
mal
gelişmiş
firmaların,
ülkelerde,
dünya
çapında
ürünlerinin
sağlama
eğilimlerini
ülkelerdeki
katma değer
ve
imalatını
güçlendirecektir.
oranı
azalacaktır.
ABD ve üçüncü dünya ülkelerinin Meksika'da doğrudan yatırımı,
üç
kutup
yani.
Kuzey
Amerika,
arasındaki
mal ticaretinde
olacaktır,
çünkü
orta
Güneydoğu
vadede
Asya
bir
üçüncü ülkelerin çokuluslu
ve
Avrupa
azalmaya
sebep
firmaları,
bazen
kısıtlayıcı
satış
yerli
yapabilmek
büyümesini
katkı
ve
kurallarına
daha
ucuz
Meksika
değerlendirebilmek
yapacaklardır.
İmalat
Doğu
aktaran
Asya'ya
rağmen,
pazarının
için
işlemlerinin
birçok
ABD
pazarına
potansiyel
Meksika'da
emek
yoğun
Amerikalı
üretim
kısımlarını
firmalar,
artık
Meksika'ya öncelik vereceklerdir.
NAFTA,
doğrudan
sağlayacaktır,
yanında,
çünkü,
coğrafi
azaltacaktır.
ülkeler
yatırımların,
olarak
arasında
daha
eğilim,
NAFTA'da
olduğu
arasındaki
şekilde
ülkeler
mal
ticari
fazla
arasındaki
iyileşmesi
işlem
maliyetlerini
ticareti,
bir
bir
aynı
gelişme
yoğunluk
entegrasyon
üretim
şartlarının
farklı
gibi,
güçlendirilecektir.
yönelmesini
da
olduğundan
ülkeler
ülke
ülkenin
yakınlık
Genel
arasında
bu
Meksika'ya
ve
tarafından
zamanda,
faktörleri
ve
düzeyindeki
gösterecektir.
gelişmiş
Aynı
düzeydeki
bir
daha
gelişen
ileri
temel
hizmetler
Bu
bir
ticari
ticareti
artacaktır.
Mal
dünya
ticaretinin
ticareti
üzerinde
beklenen bölgeselleşmesi,
bir tehlike
olarak
çoğunlukla,
görülmektedir.
Bu
korku üç sebebe dayanarak ortaya çıkmaktadır:
1. Ekonometrik
ekonomik
üstünlük
için
olsa
de
sonucunda,
modeller,
üretmediğini,
göstermektedir.
Avrupa
Birliği
ticaret
geniş
Sonuç
karşısında
savaşlarının
bir
olarak,
bir
ticaret
hiçbir
bölgesi
ABD,
NAFTA'nm
pazarlık
üstünlüğü
kazanamayacaktır.
2,
kuralları
Refah
analizleri
çerçevesinde,
göstermektedir
mevcut
ki,
refah,
çoktaraflı
GATT
ticaret
sistemindekinden,
üç
bölgenin
oluşturduğu
bir
dünya
ticaret
sisteminde daha az değildir.
3. Sadece Avrupa Topluluğu içinde, bölge
çarpıcı bir ihracau oranı gerçekleştirilmiştir
olarak, NAFTA
ile
açık
ülkeleri, yüzde
dünya
Çokuluslu
piyasalarında
firmaların
ekonomisinde,
özel
bölgesel
gözükmemektedir.
çevre
bir
derecede
olmalıdır.
artması
ve
dünya
piyasalarının
bir bağımlılık
yaratmasından
şekilde,
sorunları,
sahip
33
sermaye
düzenlemelerin,
Benzer
kirliliği
paya
faaliyetlerinin
yüksek
(% 6 0 ) . Farklı
ile ve Doğu Asya yüzde
uluslararası
entegrasyonunun
beri,
42
ticaretinde
ancak
hiçbir
mevcut
dünya
gelişme
acil
ihtimali
fakirlik
çapında
ve
işbirlikleri
ile çözülebilir.
Kuzey
Amerika'da
oluşturulmasının
taraflı
veya
sonucu
serbest
onun
taraflı
olarak
ticaret
yerini
bir
serbest
yükselen
sisteminin
alamayacaktır.
serbest
ticarete
bir
alanı
bölgeselleşme,
karşılığı
Aksine,
giden
ticaret
olamayacak
bölgeselleşme,
yolda
bir
çok
adım
çok
olarak
görülebilir.
Ortaklar
veya
üçüncü ülkeler için, koruyucu
maddeler
karşısındaki görüşme sonuçlarını eleştirmek kolaydır. Bununla
birlikte,
birçok
politikalarındaki
Kuzey
ticaretinin
Aktif
serbest
bir
ve
bölgesel
başka,
ülkelerde
NAFTA,
ve
şansı
ticaret
ekonomisi
olumlu
politikası,
farklı
kazançları
ticaret
karşısında.
anlaşmaları,
bozmaksızın,
refah
dünya
ekonomik
fikirlerin
ticaret
serbestleşmesini
aşamalarındaki
Bundan
ülkesinin
kavrayış
Amerika'daki
harekettir.
sanayi
bir
dünya
gelişme
sağlayabilir.
içinde,
gelişen
ülkelerin
daha
yakın
hizmet edebilir
bir
için
bir model
olarak
(PROFF: 1993, s.279-284).
Şu bir gerçek
önündeki
entegrasyonu
ki, dünya
engellerin
genelinde, serbest
kaldırılmasında,
ticaretin
bölgeselleşme
hareketleri, ters bir etki getirmektedir. Ancak, NAFTA
serbest
ticaret
entegrasyonların,
etkileri,
ileri
anlaşması
dünya
düzeyindeki
ekonomisi
düzeydeki
ve
bölgesel
bölgesel
ticareti
ekonomik
gibi,
ü?erindeki
entegrasyonlara
göre daha az olumsuz sonuçlara yol açabilecektir. Zira, ortak
gümrük
tarifesi
zorunluluğu
gibi bir dış ticaret uygulaması,
serbest ticaret anlaşmalarında yoktur.
Bölgeselleşme
üzerindeki
GATT
olumsuz
sürecinin,
eğilimlerinin,
etkilerinin
adil
bir
dünya
serbest
engellenebilmesi
biçimde
devam
ticareti
için,
esasen
ettirilmesi
gereği
bulunmaktadır.
IIIvd; Entegrasyon Açısından Meksika-Türkiye
Karşılaştırması
Meksika,
ülkenin
önce
ticaret
ekonomik
1989
ve
bütünleşen,
Serbest
önemli
oluşturduğu,
düzeyindeki
Daha
iki
bir
biraraya
yatırımlar
ticaret
ve
serbest
entegrasyona
yılında
gelişmiş
gelişmiş
büyük
ticaret
katılma
gelen
itibariyle
ülkelerdi.
çok
ileri
ABD
ve
anlaşması, Meksika'nın
da
anlaşması
kararı
ABD
ve
düzeyde
Kanada
katılıını
üçlü bir
dönüştü.
ABD
ve
başına
dolarlık
gelire
sahip,
300
milyon
kişi
nüfuslu,
zaten
fiilen
arasındaki
gelişen ülkenin oluşturduğu
ortalama
almıştır.
Kanada,
"gelişmiş, bir
Kanada,
hacimli
ile,
iki
anlaşmaya
25-30
ekonomik
bin
ve
teknolojik
olarak
Meksika'ya
göre
son
derecede
ileri
iki
ülkedir•
Meksika,
değerlendirmek
bölgeselleşme
eğilimi
içinde,
konjonktürü
suretiyle, 90 milyonluk nüfusu, 4,000 dolarlık
kişi başına milli geliri ve 52 milyar dolarlık ihracat düzeyi
ile,
NAFTA'ya
gerilese
de,
katılmaktadır.
önümüzdeki
Son
1994-1998
yıllarda,
döneminde
büyüme
hızı
ortalama
yüzde
3.6'İlk yıllık büyüme hızı hedef alınmaktadır. Yakın geçmişte
özelleştirme
ve
enflasyon
oranının
makul
düzeylere
indirilmesi hedefine sahip bir ekonomik program uygulanmış ve
belli
başarılar
düzenlemeler,
sağlanmıştır. Ayrıca, mali kesimdeki
vergi
reformu,
yatırım
yeniden
düzenlemeleri
gibi
politikalar da programın diğer hedeflerini oluşturmuştur.
Bütün bu
entegrasyona
bir
bütün
son
üyelik
olarak
derecede
gelişmelere
tamamlamış
geçiş
ülke
sürecinde,
ve
olarak,
kalan
Meksika'nın,
entegrasyon
1994
dolara
sanayileşme
bölge
akımının,
yılında
çıkarmayı.
gerektiği
işlemeye
dışı
Bunun
önemli
doğrudan
kalkınma
sonucunda,
başlayan
bölgesel
ihracatını
ihracatını
da
gücünü
en
gibi
1995 yılında ABD'ye
Kanada'ya
yayılan
rekabet
bölge
edilebilmesidir,
bu
tamamlamak,
Meksika'nın
ve
bütün
avantajlarını
arttırmak
içi
ki,
sanayileşmesini
sürecini
süreçte,
tabii
bir döneme
entegrasyonun
Bu
işlemleriyle,
ve
10-15 yıllık
ihracatını
kanazile
Fakat,
gelişen
bir
ekonomisinin
açısından,
anlamlıdır.
Meksika,
biri,
sermaye
faaliyetlerine
milyar
ve
istemektedir.
beklentilerinden
yabancı
edebilirliği
bölgesel
yarım
hızını
başarılması, Meksika
rekabet
önemli
bir
yükseltmek
öncesi
rağmen,
kullanarak,
büyüme
gayretlerin, gelişmiş ülkelerden oluşan
323
7.7
milyon
dolara yükseltmeyi, 1995'e kadar da 600 bin yeni iş yaratmayı
öngörmektedir.
NAFTA'nın,
uzun
vadede,
hem
kamu
hem ^özel
kesimi, Meksika sanayiinin rekabet gücünü arttırmak için daha
ileri
reformlara
girişip
sürdürmeye
teşvik
edeceği
umulmaktadır.
Görüldüğü
entegrasyona
gibi,
Meksika'nın
katılma
sosyo-ekonomik
amacı,
dönüşümü
ileri
sanayileşmiş
bir
gelişmiş
bir
hedefi
ile
ülkenin
yakalayabilmesi
bölgeselleşme sürecinin avantajlarını birleştirebilmektir.
Türkiye'nin
ile
çok
Zira,
ülke
yakın
Türkiye
olarak,
durumuna
bir
de,
baktığımızda,
benzerlik
gelişen,
sanayileşmiş
çlduğu
görünüşte
hemen
sanayileşmesini
ülkelerin
Meksika
anlaşılmaktadır.
tamamlamamış
oluşturduğu
bir
bir
birliğe
katılmaktadır.
Türkiye'nin
paralellik
katılma
amacı
göstermektedir.
entegrasyonun
mevcut
katılma
süreci
önemli
konu,
ve
Ancak,
durumu,
tarihi
bu
ile
büyük
Türkiye'nin
Türkiye'nin
geçmişi
Türkiye'nin
da, Meksika
tamamen
birliğe
bu
katıldığı
entegrasyona
farklı
bir
bir
olup,
asıl
gümrük
birliği
Amerika
Serbest
düzeyinde katılıyor olmasıdır.
Gerçekten
Ticaret
de, Avrupa
Anlaşması
ile
düzeydeki
bir ekonomik
ulaştığı
"tek
ekonomik
üye
ülke
Avrupa
ve
pazar"
siyasal
yasama
Birliği
Birliği,
Kuzey
karşılaştırılamayacak
hatta
artık
aşamasından
bütünleşme
organlarında
(AB) adını
derecede
siyasi birliktir.
itibaren,
öngören
daha
Maastriçht
onaylanınca.
1992'de
ileri
Anlaşması
Topluluk
almıştır. Bu birliğin,
ileri
resmen
uluslarüstü
çok
sayıda
mekanizmaları
başında,
kur\ıın,
kuruluş
vardır.
Belki
önceki
birliği
tüm
aşamasına
olmasının
farklılıklar
birliği
ile
entegre
tam
Türkiye
ve
alma
yöntem
arasındaki
tamamı
atarken,
edilmediği
nedeniyle
karar
Türkiye-AB
üyelerin
adım
garanti
ve
belki
konuların
üyelikle
tam
de
üye
gümrük
olmadığı,
derin
kültürel
kabul edilmeyeceği bir birliğe
olmaktadır. Türkiye'nin
ve
gümrük
durumuna
ilişkin
ve onu çok yakından ilgilendiren iç ve dış siyasi, ekonomik,
sosyal
konularda,
mekanizmaları
Türkiye'nin
gündeme
gelebilecektir.
çıkarları. Birlik çıkarları
anlaşma
yürütülür
ve
Türkiye'nin
eğer
kaçınılmaz
bu
çıkarların
görünüyorsa.
olmadan
karar
Elbette,
ile paralel
gerekli uyarı mekanizmalarını
Fakat,
katılımı
alma
Türkiye'nin
olduğu noktaya
Birlikten
kadar
ayrılma
veya
işletme hakkı her zaman vardır.
uzun
vadede
Birliğe
bir
çatışma
katılması
veya
durumu
katılımı
sürdürmesi oldukça zor olacaktır.
Bütün bunlara karşılık ortada bazı ekonomik gerçekler
vardır.
Türkiye,
fazlasını
ithalatının
Birlik
ile
ve
ihracatının
yapmaktadır.
yarısından
Türkiye'deki
yabancı
sermaye yatırımlarının yine çok büyük oranı Birlik ülkelerine
aittir.
Türkiye
anlaşmasından
bir
geçiş
tarafın
1960'larda
beri, belli
sürecini
da
imzaladığı
aşamalarla
yürütmektedir.
yerine
getiremediği
Ancak,
dünyâdaki
bölgeselleşme
yüksek
gelirli,
istikrarlı
edilebilir
milyonluk
mi?
bir
tamamlanamamış
ihtiyacı
ve
Ya
iç
bir
bazı
bu
süreçte
yükümlülükler
dışında
pazar
garantisi
bir
pazarı
fakat,
düşünürsek;
düşük
süreci,
istikrarsız
bir
katılım
tam üye
sürecinin
tersinden
etrafında
Birliğe
Fakat
da
sanayileşme
Topluluğa
gelir
büyüme
siyasi
olacağı
her
vardır.
kalarak,
gözardı
Türkiye
düzeyi
ve
ve
iki
60
ile,
teknoloji
ekonomik
yapılanma
ile
Karadeniz
Türk
nereye
Ekonomik
Orta-Doğu,
işbirliği projesi, Kafkaslar
Cumhuriyetleri
siyasal
gidebilir?
ile
ilişkiler,
her
bir
düzeydeki
Avrupa
Balkanlar,
ve Orta Asya
ekonomik,
kültürel
Birliği'nin,
bu
ve
aşamada
alternatifi olabilir mi?
Bu sorulara objektif bir yaklaşım, Türkiye'nin Avrupa
Birliği'nden
bağımsız
bir
ekonomik
geleceğinin
olmadığı
sonucunu ortaya çıkarmaktadır.
Ancak,
edebilmesi
Türkiye'nin
için. Birliğe
çevresinde
daha
rahat
hareket
katılım düzeyi ve onun içeriği
önem
kazanmaktadır. Türkiye'nin çıkarları, herhalde, AB ile gevşek
bir
gümrük
ortak
birliği
Gümrük
edilebilecek
ekonomik
anlaşmasında
Tarifesi
olumlu
yatmaktadır.
(OGT)'ye
yaklaşımlar,
entegrasyonunu
uyum
Yani,
özellikle
zorunluluğunda
Türkiye'nin,
sağlayacak, hem de dış
hem
elde
Birliğe
ilişkilerinde
rahat ve geniş bir hareket alanı kazanmasını getirecektir.
o
sebeple,
geçiş
gümrük
birliği
ile
yerine
getirilmelidir.
aşamasının
1995
sonunda
sonuçlandırılması,
Fakat,
gevşek
anlaşmalar
Türkiye'nin
kendi
bir
gereği
eliyle
ve
rızasıyla Birliğe mahkum edilmesi önlenmelidir.
Bütün
ilişkileri,
bu
genel
Meksika-NAFTA
çerçevesiyle
ilişkilerinden
bile
Türkiye-AB
oldukça
farklıdır.
Meksika, geçiş aşamasına bile yeni başlamaktadır.
Türkiye'nin
açısından
da, Meksika
arzetmemektedir.
durumu,
yabancı
sermaye
yatırımları
kadar avantajlı ve elverişli bir
Meksika'nın
sermaye
ve
teknoloji
durum
ihtiyacı.
büyük
oranda
bölge
bağlanmıştır»
bası
Fakat
de
vasfının
bölge
bu
değerlendirmelere
o
Ca
emek
nisbette
sermayenin
yönde
rağmen
nisbeten
geridir.
yükseltilmesi,
imkânlarının
dışı
yatırımına
gerçekleşmesi
için bir "TRUVA atı" (WEEKLY: 1993,
Meksika'da
düzeyi
ve
Beklentilerin,
ABD'deki Meksika
gibi
içi
ucuz,
Türkiye'de
genç
getirilmesi,
mümkün
nüfus
Meksika
olduğu
daha
için
s.19-24)
görünmektedir.
ancak
için
de,
verimlilik
gibi,
iyi
de
emek
eğitim
hayati
önem
taşımaktadır.
ı ı ı . 7 . Türkiye-NAFTA İlişkileri Açısından,
Meksika ve Türkiye'nin
İşbirliği
İmkânları
NAFTA
sermaye
İle
birlikte,
yatırımları
mümkündür.
yatırım
ve
tekstil
içinde
Türkiye'nin
konfeksiyon
Meksika'da
ikame
de
avantajlı
faaliyetleri,
ihracatını
yönelebilecek
Türkiye'nin
nisbeten
sektöründe
üretim
Meksika'ya
yabancı
yeralabilmesi
olduğu
tekstil
girişilebilecek
Türkiye'den
edebilir,
ve
ortak
ABD'ye
yönelik
büyük
ölçüde
hatta
genişletebilir.
Diğer taraftan, Meksika ekonomisinde
imalat
sanayii
sanayii,
alt
otomotiv
Türkiye'nin
sektörlerinden
ve
Meksika
petrol
parçaları
ile
önemli yeri olan
ile
Meksika
veya
ve
motor
petrokimya
sanayileri,
Türkiye'de
ortak
yatırımlara girişilebilecek sektörlerin başında bulunmaktadır.
Bütün
Türkiye'nin
bu
yatırım
çevresindeki
alanları,
pazarlara
ve
Meksika
gelişme
sermayesinin
ve
yatırım
ihtiyacı olan ülkelere girişinde de değerlendirilebilir.
Meksika
fazla
şansları
belirtilen
yatırım
ve
olduğu
sektörlerde,
fırsatlarının
dönemde
bile.
Amerika
ülkelerine,
gerekir.
Türkiye'nin mamul mal ticareti
Doğu
Asya
söylenemez.
belli
Asıl
ülke
ve
işbirliği
pazarlar
değerlendirilmesidir.
sermayesinin
geniş
yatırımlar
bakımından
Meksika
alanları,
için
NAFTA
ve
diğer
yaptılarmı
ortak
öncesi
Güney
unutmamak
SONUÇ
Günümüzde
yaşanmaktadır.
soğuk
savaş
dünya
ekonomisinde
çok
hızlı
bir
dönüşüm
1990 öncesi başlayan bu süreç, 1990 sonrasında
döneminin
sona
ermesi
ile
daha
belirgin
bir
görünüm arzetmektedir.
1980'li
yaşanan
kısmi
yıllarda
iyileşme
dünya
ile
ekonomisi
ve
ticaretinde
gelişmiş-sanayileşmiş
ülkelerin
büyüme hızı ve ticaret hacimleri genişlemiştir. Ancak, anılan
iyileşme
durumu,
olmuştur.
Büyüme
genişleme,
verimlilik
lehine
sonuçlar
kavramı,
gelişmiş
ülkelerde
hızının
artışı
artışı
vermiştir.
verimlilik
ile
daha
ve
hızlı
farklı
oranlarda
ticaret
hacmindeki
yükselen
ülkelerin
Dolayısıyla,
rekabetçi
özdeş
duruma
bir
üstünlük
gelmiştir.
Verimlilik artışının arkaplanı ise, tamamen teknolojik temele
dayanmaktadır.
teknolojili
üretim
yoğunluğuna
yatırımlar,
Gelecekte,
bağlı
rekabetçi
süreçlerine
olarak
eğitim-öğretim,
üstünlük,
yapılan
oluşacaktır.
Bu
ileri
yatırımların
alanda
araştırma-geliştirme
yapılan
gibi,
bilgi
üretimi ve bilgi teknolojisine yönelmektedir.
1980'li yıllarda verimlilik artışı hususunda,
en
avantajlı
gelmektedir.
verimlilik
ülke
Onu
eşanlamlıdır.
düşüşler
zayıf
verimliliğe
hızla
gerileme,
Global
meydana
bir
Avrupa
oranları
Verimlilikteki
ve/veya
sahip
Birliği
bir
verimlilik
düşmüşlerdir.
Japonya
ABD
trende
kârlılıktaki
sanayileşmiş
ülkelerin
başında,
izlemektedir.
gerileyen
rekabette,
gelen
konuma
grupların
dünyada
ise,
sahiptir.
gerileme
ve
ile
kârlılıkta
ülkeler,
gittikçe
Nitekim
ABD,
ihracatı karşısında,
daha
yüksek
sürekli
dış
açık vermektedir. Bu durum, günümüzde, tarihi 1950'lere kadar
gerilere
götürülebilecek
globalleşme
sürecinin
bir
paradoksu
gibi görünen, bölgesel ekonomik entegrasyon hareketlerinin de
temelini oluşturmaktadır. ,
Gerçekten
kurumlarının
rastlar.
liberal
ABD'nin
dünya
başlayan
ticaret
globalleşme
sisteminin
sonra
etmiştir.
1980
eğilimi,
sermaye
kılmıştır.
verimlilik,
kârların
Savaş
dönemi
kurulup
aşamada
mali
hareketlerinin
düşmesine,
önemi,
geliştirilmesini
da mali piyasaların
Sanayileşmiş
ve
sonrasına
liberalleşmesi
ikinci
sonrasında,
kural
ağırlıklı
piyasalarının
eğilimi,
daha
zorunlu
2.
sürecinin
ekonomisindeki
Dünyada mal
faaliyetlerinin,
de
dünya
globalleşme
devam
globalleşme
oluşturulması,
gerektiriyordu.
ile
de, dünyada
ile
üretim
bütünleşmesi
piyasalardaki
serbestleşmesini
ülkelerde
dolayısıyla,
gerileyen
sermayenin,
verimli yeni alanlar aramasına sebep olmuştur.
1980
sonrasında
sürecinde,
yoğunluk
gelişmiş-sanayileşmiş
ülkelerde
ekonomik
yapıların
kazanan
globalleşme
ülkelerde
yeniden
ve
gelişen
düzenlendikleri
görülmektedir. Bütün ekonomiler dışa açılırken, mal ve hikmet
ticaretinde
engeller
gittikçe
azaltılmakta,
sermaye
hareketlerinin önü açılmaktadır. Ekonomiler, kendi içinde d e ,
eşanlı
olarak,
kural,
yöntem
çetin
ve
rekabet
yapıları
şartlarında,
gittikçe
verimsiz
tasfiye
ekonomik
etmektedir.
bağlamda özelleştirme çabaları, sanayileşmiş ülkelerde
gelişen
öneme
olsun,
ve eski merkezi planlı ülkelerde olsun, yükselen
sahip
olmuştur.
Buna
karşılık,
dünyadaki
Bu
bir
ekonomik
rekabet, görünen dış ticaret kısıtlamalarını azaltırken, yine
paradoksal
bir
gelişme
ile,
yeni
korumacılık
önlemlerinin
doğmasına yolaçmıştır. Bu süreç, önümüzdeki yıllarda birtakım
teknik standartlar vb. yolu ile sürecek gibi görünmektedir.
1990
sonrasında, globalleşme hareketinin daha
taşınmasında,
bir
rol
üstleneceği
kuralları,
üzere,
olan
doğrudan
yabancı
dönemi
sanayileşmiş
ülkeler
ve
ülkeler,
kalkınma
doğrudan
yabancı
yatırımlarının
anlaşılmaktadır,
son Uruguay
yine
sermaye
GATT
ülkeler
yeniden
sermaye
ekonomilerinde,
dünya
alan
globalleşme
dışa
bu
belirlemektedir.
eski
açılma
Gelişmekte
büyük
planlı
kısmını,
bağlamışlardır.
ile bütünleşmeyi
hareketleri
de
görüldüğü
merkezi
ümitlerinin
ekonomisi
önemli
süreçte
görüşmelerinde
yatırımlarına
ülke
ve
ancak,
yapılanan
çabalarında
ileriye
sonunda,
Bu
hedef
büyük
ölçüde ekonomik istikrarsızlıklar da ortaya çıkmıştır.
1980'lerin
ekonomilerindeki
ciddi
Bu
sonunda,
olumlu
bir durgunluk
süreçle
ilkesinden
başlayan
etmesi,
ekonomik
konjonktür,
ilk
verdiği
onu dünya ekonomisinde
genişleyerek
de,
görülmektedir.
entegrasyon
devam
daha
dönemine
kez ABD'nin
Almanya merkezli Avrupa'nın,
yolunda
yerini
ve istikrarsızlık
birlikte,
taviz
sanayileşmiş
örneğinin
ülke
derin
ve
bırakmıştır.
serbest
Dünyada
Avrupa'da
başarı
önemli bir konuma
ticaret
ile
devam
taşımıştır.
bölgesel bir ekonomik blok olma
ettiği
12
görülmektedir.
üyeden
oluşan Avrupa Birliği, 0 1 , 0 1 . 1 9 9 5 ' t e n itibaren yeni üç üyenin
katılımı
ekonomik
ile
15
üyeye
entegrasyona
ulaşmıştır,
üye
ülkeler
arasında
uyum çabaları derinleşme yönünde
devam
ederken, diğer taraftan genişleme de sürmektedir.
Uzakdoğuda
gitmemekle
ise,
birlikte,
Japonya
herhangi
ABD ve Avrupa
bir
karşısında
bloklaşmaya
sahip
olduğu
rekabetçi üstünlük
ile, dünya ekonomisi ve ticaretinde önemli
bir ağırlığa sahiptir.
Gelişen
ve
bölgesel
bir
entegrasyon
aşamaya
yapılanmayı
plan
ülkelerin
durumu
hareketleri
gelmiştir.
dikkate
dahilinde
ise,
Bu
alarak,
dünyadaki
karşısında,
ülkeler,
milli
artırmanın
globalleşme
daha
dünyadaki
menfaatlerini,
yol
ve
farklı
yeniden
belli
yöntemlerini
bir
aramak
durumundadırlar. Gerek.iç ekonomik yapılanmada, gerekse dünya
ekonomisi
ile
entegrasyonda,
parametreleri,
oluşturacakları
politikalarda,
yerine
değişimin
doğru
koyma
ve
gereği
sanayileşen
şekillendirdikleri
ekonomik
etkin
bir
vardır.
ülkeler,
Şu
bir
dünya
ve
yeniden
gerçektir
yerli
ki,
ülkelerin
düzeninde,
yeni
strateji
biçimde
sanayileşmiş
yeni
getirdiği
yeni
içeriğini
konumları
gereği,
tabi ülke ya da "çevre" olmaya devam etmektedirler. Çevre'nin
gücü
ve
imkânları,
edemeyebilir.
Ancak,
yararlanabilmek,
gerekli
onun
kılar.
yapılanmasında
teknoloji,
ve
değişimin
iyi
halde,
kavramları
doğrudan
algılanıp
geleceğin
gösteren
çözülmesini
sosyo-ekonomik
verimlilik,
bilgi,
faaliyetleri,
çerçevesinde
Ekonomik
etki
getirdiklerinden
araştırma-geliştirme
strateji
değerlendirilmelidir.
mahiyetine
şifresinin
Şu
kilit
eğitim
entegre
değişimin
ele
kalkınma,
alınıp
toplumsal
değişme
hedeflerinin yeniden düzenlenmesinde, anılan kavramların
anlamları
ile
çabaların,
denkleme
kamu
ve
özel
gerektirdiği,
önemle
sanayileşen
ülkelerin
birikimleri,
örnek
diğer
olgular
dahil
kesimin
belirtilmeğe
zorunludur.
etkin
değer
geçirdikleri
gelişen
olarak
edilmesi
ülkeler
ders
Yeni
yeni
Bütün
bu
işbirliğini
görülmektedir.
tecrübe
için
belirtilebilir.
bir
bir
Yeni
ve
bilgi
alması
gereken
dünya
düzeninin,
gelişen
ülkeler
örnekleşme
için
gibi
politikaların
tehlike
Türkiye,
ekonomik
ve
istikrarsızlık
gittikçe
daha
zor,
dünyadan
da
diğer
ve
milli
mali
ülkelerde,
ülkelerde
ekonomi
ve
bir
bilinmektedir.
farklı
bir
soyutlanmasını
ekonomik,
gelişen
örnekleri,
karmaşık
bilinçli
gelişen
yarattığı
Meksika
karşı,
serbestleşen
özellikle
ortamı
gerekse
onların
gittikçe
faaliyetlerin,
istikrarsızlık
sanayisizleştirme,
unsurlarına
oluşturulması,
gerektirmez. Ancak,
ticari
getirebileceği,
Gerek
yaşanan
yönetimlerinin
istikrar
önlemleri
almasını zorunlu duruma getirmektedir.
Herşeye
rağmen,
oluşturdukları
güçlerinden
geçtikçe
gelişen
bölgesel
entegrasyon
etkilenmememleri
dışa
daha
ekonomisindeki
olmuşlardır.
politikaların
her
Bu
mümkün
açık
tür
ve
gelen
gelişmelerden
gerek
bölgesel
çevresini
hareketlerinin
değildir.
duruma
çerçevede,
dünya
ülkelerin,
daha
iç
Kaldı
ki,
ülkeler,
fazla
gerekse
entegrasyon
çekim
gün
dünya
etkilenir
dış
ekonomik
hareketleri
ile
uyum sorunları gündeme gelmektedir.
Bu
konuda,
gerek
gelişen
iki
bölgesel
entegrasyonlar
büyük
ülkenin,
benzerlikler
Türkiye
gelişmiş
ve
gerekse
ülkelerin
karşısındaki
göstermektedir.
Meksika
oluşturdukları
konumları,
Meksika,
gibi
ilk
yeni
bakışta
dünyada,
hemen y a n ı b a ş m d a k i bir büyük entegrasyona katılmakta, bundan
nihai
de
olarak büyük yararlar ummaktadır. Aynı biçimde
daha
kapsamlı
ve yüksek
düzeyde,
yine
gelişmiş
Türkiye
ülkelerin
oluşturduğu bir bölgesel entegrasyona katılmaktadır.
Sonuç
Amerika
serbest
olarak
Ticaret
benzer
etkilere
Anlaşması
yolaçsa
(NAFTA)'ya
da.
dahil
Kuzey
olmakla,
bir
Avrupa
Birliği
farklılıklar
ticaret
daha
vardır.
dahil
Bilindiği
serbest
hareket
Birlik"e
kurum
NAFTA,
serbest
ilişkilerinde
bölgesel
kurallar
büyük:
bir
dış ekonomik
gibi,
ve
arasında,
entegrasyonun
da, bir
"Ekonomik
göre çok daha gevşektir. İleri düzeyde entegre
ekonomilerden
ve
tek
üyelik
ettikleri
uluslarüstü
olmak
gibi
anlaşm!ksıdır.I üye ülkeler,
gerektirdiği
ilk
(AB'ne
oluşan Avrupa
bölgesel
öncesinde
Meksika'dan
kültürel
çok
entegrasyondur.
Gümrük
daha
olaylara
Birliği, dünyada bu düzeye
Birliği
farklı,
sosyal
ve
önemdedir.
Bu
artırma
gibi ,
beklentiye
dönük niyet ve çabaları vardır. Her iki tarafın ve
Birlik karşısında
katılımdan
ciddi
Türk
bekledikleri
çok
cüzi
endişeler
olursa
olsun
etmesinin,
asgariye
Birliğe
elde
dahil
kayıplarını
telafi
üyelik
Türk
yürütülen
kamuoyunda
müzakerelerde,
yaklaşımla,
ne
potansiyel
endişeleri
sonucu
yeterli
olmaması
konusunda
Kaldı
garanti
Avrupa'da,
ülkeler
Türkiye'nin
statüye
ki.
kaynak
Gümrük
getirmediği
tam
Diğer
Birliği,
üye
bulabilecek
bulunduğu
maddi
aktarımının
gibi,
da
kuvvetlendiren
zikretmeye
Birliğe
Türkiye,
olmayan
gibi
sosyo-ekonomik
dahi,
kültürel,
tam
yeniden
ancak,
sahip bir konumda tutulabilecek,
yer
hareket
Türkiye'nin
gelmektedir.
muhtemelen
arasında
içinde
pahasına
kazanımları
inâan hakları, Kıbrıs gibi bazı sorunları
üyeliğe yakın
kuşak
katılım
edecek
görmüyoruz.
yapılanan
kayıpların
olmak gibi bir düşünceyle
hususundaki
başında,
gerek
bir
edilebilecek
indirdiği
siyasal,
ile
Türkiye'nin,
uğrayacağı
konusunda,
Birlik
"teslimiyetçi"
ölçülerde
zayıf konumdaki
kalabileceği
unsurların
belli
daha
yararları
yararların,
vardır.
tarafının
ortak
katılması,
siyasal,
ve
tam
her
yanında
da
AB'ye,
düzeyinde
genişlik
ulaşan
katılımdan
özellikle
tarafın
(GB)
ekonomik,
yolaçabilecek
iki
Türkiye'nin
olmuş
tam
ikinci
görünmektedir.
handikoplar
yanında. Birliğin, Türkiye ve diğer ülkelere dönük,
ilişkin
projeksiyonları,
konumumuzu
tayin
edecek
geleceğe
en
önemli
unsur olacaktır. Her halükârda, Türkiye'nin insan ve ekonomik
potansiyeline
dayalı, güçlü ve istikrarlı yönetimlerle
böyle
bir pazarlık sürecinden kazançlı çıkabileceği açıktır.
Daha
önce
çıkarlarının
bir
düşünüyoruz.
de
değinildiği
gümrük
Ancak,
politikalarda
daha
bunun
rahat
gerçekleştirilmesinin,
kanaatindeyiz.
birliğine
Bu
üzere,
giriş
ile
özellikle
hareket
uzun
satırların
daha
örtüştüğünü
dış
ekonomik
bir
yaklaşımla
edebileceği
vadede
Türkiye'nin
yararlı
yazıldığı
olacağı
günlerde.
Gümrük
Birliği Anlaşması imzalanmış olacaktır. Ancak bu da nihai bir
aşama
değildir.
Pazarlıklar
devam
edecektir.
Dünyada
GATT
süreci ile birlikte, globalleşmenin önündeki engeller daha da
azalırken,
bölgesel
yükseltilebilmesi,
entegrasyonlardan
akılcı
ve
beklenen
soluklu
bir
kazanımların
mücadeleyi
gerekli
kılmaktadır.
Türkiye'nin,
dönüşümlerini
çarpan
hızlandırması,
etkisi
Türkiye'ye
herşeyden
yapacaktır.
önemli
Meksika,
son
dersler
Buna
krizi"
Meksika
itibaren
etkileri,
daha
fiilen
Meksika
belirleyici
karşısında,
ihtiyaç
dahil
dış
önemli
kaynağın
bakımdan
olayla
hedeflerini
aylarda
bir
sürecin
olumlu
üyesi
ileriye
son
da
doludur.
1994
Fakat,
yapı
yararlara
sürecine
açısından
olacaktır.
en
Bu
bu
dönüşüm
son
NAFTA
olmuştur.
ekonomisi
NAFTA'nın
duyduğu
alabileceği
karşılık
umulan
örneği,
ekonomik
gerçekleştirmiştir.
ekonomik
entegrasyondan
Meksika
yıllarda,
yaşamıştır.
önce,
"Pezo
başından
dinamik
dönük
ekonomik
ABD'nin,
karşılanmasında
olarak
kriz
Meksika'nın
takındığı
sorumlu
tavır,
yaklaşımın
dikkate
değer
AB-Türkiye
belirtmekte
fayda
görülmektedir.
ilişkilerinde
vardır.
Belki
Benzer
bir
görülemediğini
ilişkileri
yalnızca
mali
yardım, belli mal veya sektörler olarak ele almakta yanıltıcı
sonuçlar çıkabilir. Ancak, bütüncü açıdan yaklaşıldığında da,
AB-Türkiye
ilişkilerinde,
katılmamak
mümkün
bölgesel
bir
ülkenin
dahi;
tuzaklarına
bir
bölgesel
ve
dış
adı
entegrasyon
içi
hızla
Meksika
gelişen
piyasalar
ve
sermaye
sonucu,
önemli
göstermektedir.
etkili
istikrarsızlık
Elbette,
artık
aşılması
üye
bu
21. yüzyıl
mekanizmaların
çalıştırılarak
örneği,
bir
mali
verilmektedir,
endişelere
istikrarlı
ki bu tür bunalımlara,
krizler
gerektiğinde
katılan
liberalleşmesi
konulan
Dolayısıyla
ticaret,
düşebileceğini
bunalımın,
ekonomik
değildir.
entegrasyona
hareketlerinin
ortaya
ülke
için
tür
türü
gerekli
oluşturulması
ekonomisinin
sağlığına kavuşturulmasında kullanılması gerekmektedir.
KAYHJUCÇA
AKYÜZ,Yılmaz(1993)s"Ekonomik
Konjonktür ve olası Gelişmeler".
w ö r ü ş , T ü S İ A D Yayını, ocak 1993,
İstanbul.
BAKER, S.A.(1990)s An Introduction to INTERNATIONAL ECONOMICS
Harcourt Brace Janovich Inc.
BALASSA,Bela.(1989)sNEW DIRECTIONS IN THE WORLD ECONOMY.
New York University Press.
BATRA, RAVi(1993)j THE POORING OF AMERICA, THE COMPETITION AND
THE MYTH OF FREE TRADE.
Macmillan Pub.Co.NY.
BEEMAN,W.J.and FRANK,I.(1988): NEW DYNAMICS IN THE GLOBAL
ECONOMY. A Committee for Economic
Development Publication.
BEGG,D.,FISCHER,S.,DORNBUSCH,R.(1994)î
ECONOMICS.
Fourth Edition. McGraw-Hill
Book Company. London.
BELL,DANIEL(1988): "The World in 2013", DIALOGUE
NO.-81.1988/3. Washington D.C.
BERGSTEN,C.F,MARCUS,N(1993)5
RECONCILABLE DIFFERENCES? UNITED
STATES-JAPAN ECONOMIC CONFLICT. Institute
for International Economics.Washington DC.
BERKSOY,Taner(19 9 3a):"Kur, Faiz Kıskacı".Görüş,TÜSİAD Yayını,
Mart
1993.İst.
BERKSOY,Taner( 1993b) .-"Finansal Serbestleşme ve İstikrar".
Görüş,TÜSİAD Yayını,Mart 19 94. İstanbul.
BHAGWATI,J.(1994a);"Which
Way? Free Trade or Protection?"
Interview. CHALLANGE, Jan-Feb. 199 4.
BHAGWATI,Jagdish(1994): "Fair Trade, Reciprocity and
Harmonization :The New challenge to the
Theory and Policy of Free Trade".
ANALYTICAL AND NEGOTIATING ISSUES IN THE
GLOBAL TRADING CUSTOM Ed:A.V. DEARDORFF
and R.M.STERN. The University of Michigan
Press.
BORRMANN,À.and
KOOPMANN,Ğ(1994): "Régionalisation and
Regionalism in Word Trade". INTERECONOMICS.
July/August 1994. Hamburg.
BRADA,J.C.and MENDEZ,J.A.(1993): "Political and Economic
Factors in Regional Economic
Integration".
KYKLOS. Vol:46 .
COOPER,GAIL.(1993):"Technological Leadership and
International
Competitiveness: A Comparative Approuch".
COMPETITIVENESS AND AMERICAN
(Ed:S.T.GOLDMAN)
Bertlehem: Lehigh Univ.Press.
SOCIETY.
DEMİREL,VEDAT(1985)s EKONOMİK ENTEGRASYON VE POLİTİKA
HARMONİZASYONU. Maliye Bakanlığı Yyn.
1985/265.Ankara
DOLLAR,D.and Wolff,N.E(1993)î COMPETITIVENESS,
CONVERGENCE
AND INTERNATIONAL SPECIALIZATION. The MIT
Press. Cambridge, Massachusetts.
DRUCKER,P.F.(1993):KAPİTALİST ÖTESİ TOPLUM
(Çev:Belkıs Çorakçı). İnkılap
Kitabevi, 1904.
İstanbul.
EL-AGRAA,Aİİ,M.(1989):THE THEORY AND MEASUREMENT OF
INTERNATIONAL ECONOMIC
INTEGRATION.
St.Martin'S Press. New York.
ENGİN,Nazim(1992)s ULUSLARARASI TİCAÎIETTE KORUMACI
İTO Yayını 1 9 9 2 - 4 .
EĞİLİMLER.
İstanbul.
ERTÜRK,Emİn(1993): EKONOMİK ENTEGRASYON TEORİSİ VE TÜRKİYE'NİN
İÇİNDE BULUNDUĞU
ENTEGRASYONLAR.
Ezgi Kitabevi. Bursa.
ERZAN,Refik(1994)s
"Uruguay Raund, Ekonomi Tarihinde Yeni Bir
çığır",Görüş,TÜSİAD Yayını,Ocak'94, İstanbul
GONDOLF, E.w, MARCUS, IM and DOUGHERTY,J.P.(1986):
The GLOBAL ECONOMY Divergent Perspectives
on Economic change Westview Press/Boulder
and London.
GREENAWAY,DAVID(19 92):"Editorial Note".POLICY FORUM
REGIONALISM IN THE WORLD ECONOMY". THE
ECONOMIC JOURNAL. November/1992.
GROBER,G.,WEINERT,G(1993): "The World Economy Still At Risk"
Intereconomics., Jan/Feb.1993.
HARROP,JEFFREY(19 9 2 ) : THE POLITICAL ECONOMY OF INTEGRATION IN
EUROPEAN COMMUNITY.
2nd.Edition.Edvar
Elgar Pub.Ltd.
HUFBAUER G.C.and SCHOTT J.J.(1993): NAFTA An Assessment.
Revised Edition.Institute for International
Economics. Washington D.C.
KARLUK,S.R.(1990): ULUSLARARASI EKONOMİK KURULUŞ VE BİRLEŞME­
LER, Bilim Teknik Yayınevi.
KELLY,M.ve Diğerleri(1992); Issues and Developments in Inter­
national Trade Policy,IMF.Washington D.C.
KENNEDY,Paul(1994):PREPEARING
FOR THE TWENTYFIRST CENTURY.
Fontana Pres s.London.
KEYDER,Çağlar(1993): ULUSAL KALKINMACILIĞIN
İFLASI.
Metis Yayınları, İstanbul.
KUJAWA,D.,KIM,S.H.,KIM,H.J. ( 1993) : "A NORTH AMERICAN FREE TRADE
AGREEMENT: THE FIRST STEP TOWARD ONE
AMERICA." MULTINATIONAL BUSINES REVIEW.
Fall/1993.
LAL, DEEPAK(1994); "Trade Blocks ahd Multilateral Free Trade".
ECONOMIC AND POLITICAL INTEGRATION IN
EUROPE Editors: SINON BULMER AND ANDREW
SCOTT Blackwell Publishers. Oxford.
LLOYD J.P.(1992)
: "Régionalisation and World Trade"
OECD ECONOMIC STUDIES.No: 18
Spring 1992 OECD. Paris.
LATOUCHE,Serge(1989): DÜNYANIN BATILILAŞMASI, Birinci Basım,
1993. Ayrıntı Yayınları.
(Çev:Temel Keşoğlu).
NAISBITT,John(1994):GLOBAL PARADOX, William Morrow and Company
Inc. New York.
OHMAE,KENICHI(1985): TRIAD POWER, THE COMING SHAPE OF GLOBAL
COMPETITION. THE FREE PRESS. New York.
OLSON, L.K.(1993): "Political Economy of Competition in a
Global Economy". COMPETITIVENESS AND
AMERICAN SOCIETY.İçinde.Editör: S.L.
GOLDMAN. Bertlehem: Lehigh Univ. Press.
PORTER,M.E.(1990a):"The Competitive Advantage of Nations".
Harward Business Review, March-April 1990-
PORTER,M.E.(1990b):THE COMPETITIVE ADVANTAGE OF NATIONS.
The Free Press.New York
PRESTON,L.E.,WINDSOR.D.(1992): THE RULES OF THE GAME IN THE
GLOBAL ECONOMY: POLICY REGIMES FOR
INTERNATIONAL BUSINESS, Kluwer Academic
Publishers, Boston•
PROFF.H.V.(1993)
: "The North American Trade Region".
INTERECONOMICS,Nov/Dec. 199 3.
ROBSON,PETER(19 84):THE ECONOMICS OF INTERNATIONAL INTEGRATION.
George Allen and Unwin, London.
ROBSON,Peter
(19 8 7 ) : THE ECONOMICS OF INTERNATIONAL IN
TEGRATION. Third edition.
Allen and Unwin.London.
RONKAINEN,I.A.(1993): "Trading Blocks: Opportunity or Demise
For Trade?"MULTINATIONAL BUSINESS REVIEW/
SPRING 199 3.
SALVATORE,D.(19 90):INTERNATIONAL ECONOMICS. Third Edition.
Macmillan Publishing com. New York.
SEITÎ2, K. ( 1992) : "Do We Need a Strategic High
Technology Policy?" Intereconomics,
May/June 1992.pp: 103-117.
SEYİDOĞLU,HALİL(19 9 3 ) : ULUSLARARASI İKTİSAD, TEORİ POLİTİKA
VE UYGULAMA. 9.baskı. Güzem Yayınları.İst.
SRINIVASAN, T . N., WHALLEY, J., Wooton ,1.( 1993):
"Measuring the Effects of Regionalism on
Trade and Waifare." Regional
Integration
and the Global Trading System.
EdiKYM ANDERSON,RICHARD BLACKHURST.
St.Martins Press. New York.
THüROW,L.C.(1990): "GATT is Dead". JOURNAL OF ACCOUNTANCY.
NO:17 0.September/199 0.
THUROW, L. (1993): HEAD TO HEAD. Warner Books. New York.
UNCTAD (1992)
: HANDBOOK OF INTERNATIONAL TRADE
AND DEVELOPMENT STATISTICS, UNITED NATIONS
New York, 1992 .
WILSON, J.S.(19 94):"The U.S. Performance in Advanced
Technology Trade".CHALLANGE Jan./Feb.1994.
WOLD BANK (1992) : GLOBAL ECONOMIC PROSPECTS AND THE
DEVELOPING COUNTRIES. Washington D.C.
YILMAZ,TOMRİS(19 8 5 ) : TEORİDE VE UYGULAMADA EKONOMİK
ENTEGRASYON. İstanbul.
İSTANBUL TİCARET ODASI
YAYINLARI
(1995)
YAYIN
NUMARASI YAYIN ADI
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Eski Doğu Bloku'ndan Gelen Turistler İçin Rehber
(Rusça, Makedonca ve Romence dillerinde basılmıştır)
İthalat Rejimi
Türkiye'de Araştırma Geliştirme Teknoloji Üretimi Nasıl
Yaygınlaştırılabilir?
Ekonomik Rapor
İkitelli Paneli
Rakamlarla Türkiye
Turkey in Figures
Economic Report
Türkiye'de Serbest Rekabetin Gelişmesini Engelleyen Faktörler
Türkiye'de Teşvik Sistemi
Ortalama Kâr Hadleri ve Asgari Gayri Safi Hasılat Esası
Okul Öncesi Eğitim Kurumlarının Nitelikleri, Sorunları ve
Çözüm Önerileri Paneli
Devletin Yeniden Yapılanması