Akademik Forum 2014 - Türkiye İç Denetim Enstitüsü
advertisement
Akademik Forum 2014 Mesleki Mükemmelliğin Akademik Geleceği Yeşil Kalem Sherlock Holmes Bir İç Denetçi midir? Yansıma Farkındalık Ödülleri Sahiplerini Buldu İç Denetçilerin Sahip Olması Gereken Yetkinlikler İç Denetim’e Genç Bakış Yarışması Sonuçlandı Ataç Kuşatma Altındaki Veri Yakın Plan Doğuş Otomotiv Burgan Bank Mühür İç Denetim Bakışı Küresel Isınmayı Nasıl Değerlendirebilir? Parmak İzi FATCA Risklerinin Denetimi ve Raporlama Açısından İç Kontrol’ün Önemi F Merhaba M R IK O D E U A M A K KONGRE PROGRAMI KONGRE PROGRAMI KONGRE PROGRAMI M A IS L Y 11 Kasım11 2013, Pazartesi Kasım 2013,2013, Pazartesi 11 Kasım Pazartesi N U azım Hikmet, Piraye’ye yazdığı bir mektubunda şöyle der: “Pamukladı mıydı kavaklar, kiraz gelir ardından.” Yeni mevsimin yeni umutlar yeni başlangıçlar getirmesi istenir. Şairin 08:00-08:3008:00-08:30 Kayıt 08:00-08:30 Kayıt Kayıt dediği gibi ‘kiraz mevsimi’ sayımızla karşınızda olurken, bu yeni mevsimin yeni umutlar 08:30-09:0008:30-09:00 Açılış 08:30-09:00 Konuşmaları - FujiKonuşmaları 1 Salonu Açılış Konuşmaları - Fuji 1-Salonu Açılış Fuji 1 Salonu getirmesini yaşanan acıların sona ermesini dileriz. 13 Mayıs 2014 tarihinde Manisa’nın Özlem İĞDELİPINAR - CIA,İĞDELİPINAR CCSA,- TİDE Yönetim Kurulu Başkanı Özlem İĞDELİPINAR CIA, CCSA, Yönetim Kurulu Kurulu BaşkanıBaşkanı Özlem - CIA, TİDE CCSA, TİDE Yönetim Soma ilçesinde, 301 madencinin hayatını kaybettiği bir facia yaşadık. Geride babasız yüzAysan SİNANLIOĞLU - Kurumsal Yönetimi Derneği Kurulu Başkanı Aysan SİNANLIOĞLU -Risk Kurumsal Risk Yönetimi Derneği Yönetim Kurulu Kurulu BaşkanıBaşkanı Aysan SİNANLIOĞLU - Kurumsal RiskYönetim Yönetimi Derneği Yönetim lerce çocuk ve eş bırakan olay, ülkemiz tarihinin en fazla can kaybı ile sonuçlanan iş ve madencilik Richard CHAMBERS - Uluslararası İç Denetçiler (IIA) Başkanı - Video Açılış Mesajı RichardRichard CHAMBERS - Uluslararası İçEnstitüsü Denetçiler Enstitüsü (IIA) Başkanı - Video CHAMBERS - Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü (IIA) Başkanı -Açılış VideoMesajı Açılış Mesajı kazası olarak kayıtlara geçti. Kamuoyunun gündeminde uzun süre yer bulan bu facia, denetimin hayat Paydaşlarımızın Beklentilerini Karşılamak - Fuji 1Karşılamak Salonu Paydaşlarımızın Beklentilerini Karşılamak - Fuji 1-Salonu Paydaşlarımızın Beklentilerini Fuji 1 Salonu 09:00-10:0009:00-10:00 olduğunu, mesleğimizin ne kadar önemli olduğunu bir kez daha ortaya çıkardı. Böyle bir olayın bir 09:00-10:00 Günther MEGGENEDER - ista International İç Denetim Başkan IIA EskiYardımcısı, Başkanı Günther MEGGENEDER - ista International GmbH, GmbH, İç Denetim BaşkanBaşkan Yardımcısı, IIA EskiIIA Başkanı Günther MEGGENEDER -GmbH, ista International İçYardımcısı, Denetim Eski Başkanı daha meydana gelmemesini temenni ediyor, TİDE Yayın Kurulu olarak yaşamını yitirenlere Allah’tan Türkiye08:00-08:30 İç10:00-10:30 Denetim Enstitüsü Muhasebe ÖğreTan’a, Öğretim Görevlisi Hüsnü Yağmur Bulut’a, ÖğKahve Arası(TİDE) Kayıt 10:00-10:30 Kahve Arası 08:00-08:30 Kayıt 10:00-10:30 Kahve Arası 08:00-08:30 Kayıt rahmet, kederli ailelerine ve bütün milletimize baş sağlığı diliyoruz. tim Üyeleri Bilim ve10:30-14:15 Dayanışma Vakfı (MÖDAV) ve Garetim Görevlisi Nefise Doğan Güler’e, Dr. Onuralp 10:30-14:15 PARALEL OTURUMLAR PARALEL OTURUMLAR 10:30-14:15 PARALEL OTURUMLAR 08:30-09:00 Açılış Konuşmaları Fuji 1 Salonu 08:30-09:00 Açılış Konuşmaları Fuji 1 Salonu 08:30-09:00 Açılış Konuşmaları - Fuji 1-Salonu Risk Esaslı Denetim Planlaması ve Raporlaması - Fuji Salonu Reel Sektörde Alacak Riskinin Yönetimi Fuji 2 Salonu latasaray10:30-11:15 Üniversitesi işbirliği ile düzenlenen AkadeDoç. Dr.1 Salonu Tuğba Uçma’ya, Prof. Dr.-Riskinin İdil Risk Esaslı Planlaması veArmağan’a, Raporlaması Fuji 1 Salonu Reel Sektörde Alacak Riskinin Yönetimi - Fuji 2-Salonu RiskDenetim Esaslı Denetim Planlaması ve1 Raporlaması - Fuji Reel Sektörde Alacak Yönetimi Fuji 2 Salonu 10:30-11:15 ailesi olarak, mesleğimizin gelişimi ve toplumda farkındalık yaratmak, yeni neslin mesleğimi10:30-11:15 Özlem İĞDELİPINAR CIA, CCSA, TİDE Yönetim Kurulu Başkanı Hakan AYTEKİN - Ortak -İĞDELİPINAR Danışmanlık Bölümü, KPMG Türkiye Kasım AKDENİZ - Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdür, KKB Özlem CIA, CCSA, TİDE Yönetim Kurulu Başkanı Hakan AYTEKİN Ortak Danışmanlık Bölümü, KPMG Türkiye Kasım AKDENİZ Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel KKBMeslek Özlem İĞDELİPINAR CIA, CCSA, TİDE Yönetim Kurulu Başkanı Hakan AYTEKİN Ortak Danışmanlık Bölümü, KPMG Türkiye Kasım AKDENİZ Yönetim Kurulu Üyesi veMüdür, Genel Müdür, KKB mik Forum 2014’e katkı sağlayan akademik dünyanın Kaya’ya, Doç. Dr. Esra Albayrak’a, Prof. Dr. Lerzan ze olan ilgisini artırmak için pek çok etkinlik gerçekleştirmeye devam ediyoruz. 2014 yılının ilk yarısını Suistimal Riski ve Suistimal Analitik Yaklaşımlar -Fuji 1 Salonu Denetimi - Kurulu Fuji 2 Salonu Suistimal Riski veRiski Yaklaşımlar -Yönetimi Fuji Risk 1Risk Risk Yönetiminin Denetimi - Kurulu Fuji 2-Salonu Aysan SİNANLIOĞLU -Analitik Kurumsal Risk Yönetim Başkanı ve Analitik Yaklaşımlar -Salonu FujiYönetiminin 1Derneği Salonu Risk Yönetiminin Denetimi Fuji 2 Salonu Aysan SİNANLIOĞLU Kurumsal Yönetimi Derneği Yönetim Başkanı değerli öğretim üyelerine, iş dünyasının değerli yöneKavut’a, Dr. Burcu Adiloğlu’na, Deloitte İnsan KaynakAysan SİNANLIOĞLU Kurumsal Risk Yönetimi Derneği Yönetim Kurulu Başkanı düzenlediğimiz etkinliklerle çok verimli geçirdik. İç denetim mesleği ve değerleriyle ilgili farkındaGül SARAÇOĞLU - Gül Direktör - -Kurumsal Hizmetleri, Andreas KALLISSatış Direktörü Kurumsal Risk ve Uyum, Gül SARAÇOĞLU Direktör -Risk Kurumsal Risk Hizmetleri, Andreas KALLISSatış- Direktörü -Yönetim, Kurumsal Yönetim, Risk veRisk Uyum, SARAÇOĞLU - Direktör - Kurumsal Risk Hizmetleri, Andreas KALLISSatış Direktörü - Kurumsal Yönetim, ve Uyum, Richard CHAMBERS Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü (IIA) Başkanı Video Açılış Mesajı 11:30-12:1511:30-12:15 tici ve çalışanlarına ve katılımlarıyla bizlerin geleceğe lık oluşturmak amacıyla yaptığımız çalışmalar, Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü (IIA) tarafından ları Direktörü Ebru Pilav’a, EY İnsan Kaynakları DirekDeloitte Türkiye Thomson Reuters Richard CHAMBERS Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü (IIA) Başkanı Video Açılış Mesajı DeloitteDeloitte Türkiye Reuters Richard CHAMBERS - Uluslararası İç Thomson Denetçiler Enstitüsü 11:30-12:15 Türkiye Thomson Reuters (IIA) Başkanı - Video Açılış Mesajı Ali TUNCEL Kıdemli Müdür – Danışmanlık Hizmetleri, Ali TUNCEL Kıdemli Müdür – Danışmanlık Hizmetleri, ödüllendirildi. TİDE 108 ulusal enstitü içerisinde, 2014 Farkındalık Özel Ödülü’ne layık görüldü. Tüm Ali TUNCEL - Kıdemli Müdür –Emre Danışmanlık Hizmetleri, olan inancını artıran öğrencilerimize teşekkür ederiz. törü Çavuşoğulları’na, KPMG İnsan Kaynakları Paydaşlarımızın Beklentilerini Karşılamak - Fuji 1 Salonu Paydaşlarımızın Beklentilerini Karşılamak - Fuji 1Fuji Salonu Paydaşlarımızın Beklentilerini Karşılamak 1 Salonu Deloitte Türkiye Deloitte Türkiye 09:00-10:00 09:00-10:00 dünyada kutlanan Farkındalık Ayı’nda düzenlenen etkinliklerin gerçekleştirilmesinde bizlere destek Deloitte Türkiye 09:00-10:00 Müdürü Yıldırımbulut’a, PwCİç İnsan Kaynakları Kı- Yardımcısı, Günther MEGGENEDER - ista International GmbH, İçGmbH, Denetim Başkan Yardımcısı, IIA Eski Başkanı Günther MEGGENEDER - ista Elif International Denetim Başkan IIA Eskiolan Başkanı 12:15-13:3012:15-13:30 Öğle Yemeği Günther Eski Başkanı Öğle Yemeği üyelerimize ve ofis çalışanlarımıza teşekkür ederiz. Mayıs ayında gerçekleştirdiğimiz etkinlikler12:15-13:30 Öğle Yemeği MEGGENEDER - ista International GmbH, İç Denetim Başkan Yardımcısı, IIA Açılış konuşmalarıyla bizleri onurlandıran; Gademli Müdürü Cristina Monterrey’e, Sosyal Medya Riski ve Denetimi Fuji 1 Salonu Bilgi Sistemleri Uygulamalarında İç Denetim Fuji 2 Salonu 10:00-10:30 Kahve Arası Sosyal Medya Riski veRiski Denetimi - Fuji 1-Salonu Bilgi Sistemleri Uygulamalarında İç Denetim - Fuji 2-Salonu 10:00-10:30 Kahve Arası den biri olan Akademik Forum 2014, Galatasaray Üniversitesi ev sahipliğinde 9 Mayıs 2014 tarihinde Sosyal Medya ve Denetimi Fuji 1 Salonu Bilgi Sistemleri Uygulamalarında İç Denetim Fuji 2 Salonu 10:00-10:30 Kahve Arası Doğan TANRISEVEN - Direktör - -Risk Danışmanlık Füsun Patoğlu - Şirket Ortağı - Risk, Süreç ve Teknoloji Hizmetleri, latasaray13:30-14:15 Üniversitesi Dekanı Prof.TANRISEVEN Dr. İdil Kaya’ya, 13:30-14:15 Doğan Direktör - Risk Danışmanlık Füsun Patoğlu - Şirket -Ortağı Risk, Teknoloji Hizmetleri, MI 13:30-14:15 Doğan TANRISEVEN - Direktör - Risk Danışmanlık Füsun Patoğlu -Ortağı Şirket -Süreç Risk,ve Süreç ve Teknoloji Hizmetleri, düzenlendi. “Mesleki Mükemmelliğin Akademik Geleceği” teması ile yapılan Forum, akademisyenler, 10:30-14:15 PARALEL OTURUMLAR 10:30-14:15 PARALEL OTURUMLAR Hizmetleri, EY Türkiye PwC Türkiye 10:30-14:15 PARALEL OTURUMLAR Hizmetleri, EY Türkiye PwC Türkiye EY VakTürkiye Forum kapanış bildirisini sunan; PwC Türkiye Muhasebe Öğretim Üyeleri Bilim veHizmetleri, Dayanışma Galatasaray Ünimeslektaşlar, mesleğin geleceği gençler ve iş dünyasını buluşturdu. Aysberg sayfalarımızda düzenleİçRisk Denetimin Yarattığı Katma Değerin Ölçümü (Performans Fuji 1 Sektörde Esaslı Denetim Planlaması ve Raporlaması -değerlendirmesi) Fuji 1 Salonu Reel Alacak Riskinin Yönetimi - Fuji 2 Salonu Denetimin Yarattığı Katma Değerin Ölçümü (Performans değerlendirmesi) -Reel Fuji 1-Sektörde Salonu Risk Esaslı Denetim Planlaması veDekanı Raporlaması Fuji 1--değerlendirmesi) Salonu Alacak Riskinin Yönetimi - Fuji Salonu İç Denetimin Yarattığı Katma Değerin Ölçümü (Performans Fuji 1 Sektörde Salonu Risk Esaslı Denetim Planlaması ve Raporlaması Fuji 1 Salonu Salonu Reel Alacak Riskinin Yönetimi -2Fuji 2 Salonu 14:30-15:30 diğimiz Akademik Forum 2014 ile ilgili detaylı bilgiyi bulabilirsiniz. Mayıs ayında gerçekleştirdiğimiz bir fı (MÖDAV) Başkanı Prof.14:30-15:30 Dr. İç Münir Şakrak’a, Türkiversitesi Prof. Dr.-İdil Kaya’ya, 14:30-15:30 10:30-11:15 10:30-11:15 Evren SEZER Ortak Kurumsal Risk Hizmetleri, Deloitte Türkiye 10:30-11:15 Salonu Evren SEZER Ortak Kurumsal Risk Hizmetleri, Deloitte Türkiye Evren SEZER Ortak Kurumsal Risk Hizmetleri, Deloitte Türkiye Hakan AYTEKİN Ortak Danışmanlık Bölümü, KPMG Türkiye Kasım AKDENİZ Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdür, KKB Hakan AYTEKİN Ortak Danışmanlık Bölümü, KPMG Türkiye Kasım AKDENİZ Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdür, KKB diğer etkinlikse Farkındalık Ödül Töreni oldu. 28 Mayıs 2014 tarihinde, Boğaziçi Üniversitesi Mezunlar Hakan AYTEKİN Ortak Danışmanlık Bölümü, KPMG Türkiye Kasım AKDENİZ Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdür, KKB CCSA, TİDE Yönetim Başkanı ye İçKurulu Denetim Enstitüsü (TİDE) Başkanı Gürdoğan 15:30-16:00 Kahve15:30-16:00 Arası 15:30-16:00 Kahve Arası Kahve Arası umsal Risk Yönetimi Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Derneği’nde (BÜMED) gerçekleştirilen Farkındalık Ödül Töreni’ne Türkiye ekonomisine yön veren büRisk Yönetiminin Denetimi - Fuji 2 Salonu Riski ve Analitik -Kurumsal Fuji 1 Salonu Yönetiminin Denetimi - Fuji-2Fuji Salonu Riski ve Yaklaşımlar Analitik Yaklaşımlar - Fuji Salonu Yurtsever’e, TİDE veİçYönetiminin TİDE Akademik Üniversitelerimizden katılan öğretim Risk Yönetiminin Denetimi 2 Salonu Suistimal Riski ve Analitik Yaklaşımlar -1Fuji 1değerli İçSuistimal Denetim Risk Sinerjisi ile Kurumsal Değer Yaratmak -Salonu Fuji 1 Risk Salonu İçSuistimal Denetim ve Risk Yönetiminin Sinerjisi ileYönetimde Yönetimde Değer Yaratmak - Fuji 1-Salonu lararası İç Denetçiler Enstitüsü (IIA) BaşkanıKurucu - Video AçılışBaşkanı Mesajıve Denetim ve Risk Yönetiminin Sinerjisi ile Kurumsal Yönetimde Değer Yaratmak Fuji 1 Salonu 16:00-17:00 16:00-17:00 yük firmaların temsilcileri, iş adamları ve akademisyenler katıldı. Törende, mesleki farkındalığın gelişiAndreas KALLISSatış KALLISDirektörü - Kurumsal Yönetim, Risk Yönetim, ve Uyum, Gül16:00-17:00 SARAÇOĞLU -SARAÇOĞLU Direktör -CPA, Kurumsal Risk Hizmetleri, Norman D. MARKS -Gül CPA, CRMA, OCEG, Risk Yönetimi Enstitüsü Onur Üyesi - Fuji 1 Salonu Andreas KALLISSatış Satış Direktörü - Kurumsal Yönetim, Risk ve Uyum, GülUzun’a, SARAÇOĞLU - CRMA, - Risk Kurumsal Risk Hizmetleri, Norman D. MARKS - CPA, OCEG, Yönetimi Enstitüsü Onur Üyesi İlişkiler Komitesi Başkanı Ali Kamil üyeleri ve Anadolu, Bilecik Şeyh Andreas Direktörü Kurumsal Risk ve Uyum, - CRMA, Direktör -öğrencilerine; Kurumsal Risk Hizmetleri, Norman D. MARKS -Direktör OCEG, Risk Yönetimi Enstitüsü Onur Üyesi ierini Karşılamak sta International GmbH, İç Denetim Başkan Yardımcısı, IIA Eski Başkanı mi ve yayılımına katkıda bulunan kurumlar ve kişilere ödülleri takdim edildi. Toplam dört kategoride 23 17:00-17:30 11:30-12:15 Kapanış ve Plaket Töreni - Fuji 1Türkiye Salonu Deloitte Türkiye Thomson Reuters 17:00-17:30 11:30-12:15 Kapanış ve Plaket -Töreni Fuji 1Edebali, Deloitte Türkiye Thomson Reuters 17:00-17:30 11:30-12:15 Kapanış ve Töreni Plaket -Salonu Fuji 1 Salonu Deloitte Thomson Reuters Boğaziçi, Doğuş, Dokuz Eylül, Galatasaray, ödülün sahipleriyle buluştuğu Tören’de TİDE Kurucu ve Onursal Başkanı Ali Kamil Uzun adına da ilk PARALEL OTURUMLAR Ali TUNCEL - Ali Kıdemli –Hacettepe, Danışmanlık Hizmetleri, e -Risk Yönetiminin Sinerjisi ile Kurumsal Yönetimde Ali TUNCEL - Müdür Kıdemli Müdür – Danışmanlık Hizmetleri, Fuji 1 Salonu TUNCEL Kıdemli Müdür – Danışmanlık Hizmetleri, Oturumları yöneten; İstanbul Üniversitesi Öğretim Işık, İstanbul, Kemerburgaz, Kırklareli, defa Ali Kamil Uzun Yaşam Boyu Meslek Üstün Hizmet Ödülü de verildi. Verilen bu ilk ödülü, TİDE’de ası ve Raporlaması - Fuji 1 Salonu12 Reel Sektörde Alacak Riskinin Yönetimi Fuji 2 Salonu Kasım 2013, Salı 12 Kasım 2013, Salı Türkiye 12 Kasım Salı R - CIA,Bölümü, CCSA, TİDE Yönetim Deloitte Türkiye Değer Yaratmak” nışmanlık KPMG Türkiye Kasım Kurulu AKDENİZ Başkanı - Yönetim Kurulu Üyesi ve2013, Genel Müdür, KKB Deloitte Deloitte Türkiye üç dönem başkanlık görevini başarıyla yürütmüş olan Özlem İğdelipınar aldı. Ödül töreniyle ilgili diğer Üyesi Doç. Dr. Serhat Yanık’a, Boğaziçi ÜniversiteMarmara, Mimar Sinan Güzel Sanatlar, Muğla, Namık 08:30-09:30 Kayıt ve Kahvaltısı Risk Yönetiminin Denetimi -Tanışma FujiKayıt 2 Salonu Yaklaşımlar - Fuji Risk 1 Salonu 08:30-09:30 ve Tanışma Kahvaltısı LU - Kurumsal Yönetimi Derneği Yönetim Kurulu Başkanı 08:30-09:30 Kayıt ve Tanışma Kahvaltısı Andreas KALLISSatış Direktörü Kurumsal Yönetim, Risk ve Uyum, r - Kurumsal Risk Hizmetleri, ayrıntılar, dergimizin Yansıma sayfalarında... 12:15-13:30 Öğle Yemeği 12:15-13:30 Öğle Yemeği si Öğretim Üyesi Doç. Dr. Nuhoğlu’na, Marmara Kemal, Paris Pantheon Sorbonne, Trakya, Geneve Uludağ, Öğle Yemeği Neuchatel Salonu Neuchatel Salonu GeneveGeneve Salonu Salonu S - Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü (IIA)İrem Başkanı - Video Açılış Mesajı Salonu Thomson Reuters 12:15-13:30 Neuchatel Salonu dür – Danışmanlık Hizmetleri,09:30-10:00 Açılış Konuşması - Ali Kamil UZUN, TİDE Kurucu ve Onursal Başkanı Özlem İĞDELİPINAR - CIA, CCSA, TİDE Yönetim Kurulu Başkanı Üniversitesi Üyesi Prof. Dr.Konuşması Nuran Cömert’e, ve Teknik Üniversitelerine, Sosyal Medya Riski Denetimi -TİDE Fuji 1Yıldız Salonu Bilgi İç Denetim - Başkanı FujiDenetim 2 Salonu eklentilerini Karşılamak -Öğretim Fuji 1 Salonu 09:30-10:00 Açılış -ve Ali Kamil Kurucu ve Onursal Başkanı ÖzlemSistemleri İĞDELİPINAR -Uygulamalarında CIA, CCSA, TİDE Yönetim Kurulu Başkanı Denetim Kongresi’ne katılan değerli katılımcılarımıza, Sosyal Medya Riski veYalova Denetimi -Kurucu Fuji Salonu Bilgi Sistemleri İç Denetim - Fuji-2Fuji Salonu 09:30-10:00 Açılış Konuşması - AliUZUN, Kamil UZUN, TİDE Onursal Başkanı Özlem İĞDELİPINAR - CIA,Uygulamalarında CCSA, TİDE Yönetim Kurulu Sosyal Medya Riski ve Denetimi -1ve Fuji 1 Salonu Bilgi Sistemleri Uygulamalarında Salonuolurken, Yeşil Kalem sayfalarında TİDE Kurucu ve Dergimizin Yazİçsayısı zengin bir içerikle2 karşınızda EDER ista International GmbH, İç Denetim Başkan Yardımcısı, IIA Eski Başkanı 1. Çalıştay Norman D. MARKS CPA, CRMA, OCEG, 1. Çalıştay Jean-Pierre Garitte, Bağımsız Yönetim Danışmanı e bu-kongrenin düzenlenmesine destek veren sponsorlarımıza 1. Çalıştay Norman D. MARKS CPA, CRMA, OCEG, 1. Çalıştay Jean-Pierre Garitte, Bağımsız Yönetim Danışmanı 13:30-14:15 Doğan TANRISEVEN Direktör Risk Danışmanlık Füsun Patoğlu Şirket Ortağı Risk, Süreç ve Teknoloji Hizmetleri, TİDE Kurucu Başkanı ve13:30-14:15 TİDE Akademik İlişkiler Komi- D.- MARKS 13:30-14:15 Doğan TANRISEVEN Direktör - Risk Danışmanlık Füsun Patoğlu -Garitte, Şirket OrtağıOrtağı -Onursal Risk, Süreç ve Teknoloji Hizmetleri, 1.Doğan Çalıştay -TANRISEVEN Norman - CPA, CRMA, OCEG,Danışmanlık 1. Çalıştay -Füsun Jean-Pierre Bağımsız Yönetim Danışmanı Direktör Risk Patoğlu Şirket Risk, Süreç ve Teknoloji Hizmetleri, Başkanı Ali Kamil Uzun, Sherlock Holmes bir iç denetçi midir diye soruyor. Yine bu sayfalarda netimi - Fuji 1 Salonu Bilgi Sistemleri Uygulamalarında İç Enstitüsü Denetim - FujiOnur 2 Enstitüsü Salonu 10:00-13:00 Risk Yönetimi Üyesi Denetimin Katma Değerin Ölçümü” 10:00-13:00 Risk Yönetimi Onur Üyesi “İçYarattığı Denetimin Yarattığı Katma Değerin Ölçümü” teşekkür ederiz. 10:00-13:00 Risk Yönetimi Enstitüsü Onur Üyesi katılan ve“İç “İç Denetimin Yarattığı Katma Değerin Ölçümü” Hizmetleri, EY Türkiye PwC Türkiye ktör - Risk Danışmanlık Füsun Patoğlu - Şirket Ortağı - Risk,Hizmetleri, Süreç ve Hizmetleri, Teknoloji Hizmetleri, tesi Başkanı Ali Kamil Uzun’a, Forum’a destek sağlayan; Stratejik EY Türkiye PwC Türkiye EY Türkiye PwC Türkiye TİDE Başkanı Gürdoğan Yurtsever, iç denetçilerin sahip olması gereken yetkinliklerle ilgili bilgi veri“İç Denetim ve Risk Yönetiminin Sinerjisi” PARALEL OTURUMLAR “İç Denetim ve Riskve Yönetiminin Sinerjisi” PwC Türkiye “İç Denetim Risk Yönetiminin Sinerjisi” ortaklar Deloitte Türkiye’ye, Ernst&Young (EY)’a, yor. Deloitte Kurumsal Risk Hizmetleri Bölümü Kıdemli Müdürü Ahmet Coşkun, dergimizin Parmak İzi ma Değerin Ölçümü (Performans değerlendirmesi) Fuji 1 Salonu İç Denetimin Yarattığı Katma Ölçümü (Performans değerlendirmesi) - Fuji 1 Salonu Planlaması ve Raporlaması - Fuji 1 Salonu Reel Sektörde Alacak RiskininYarattığı Yönetimi -Değerin Fuji 2 Salonu 10:00-11:00 Sunum Sunum İç Denetimin Katma Değerin Ölçümü (Performans değerlendirmesi) - Fuji-1Fuji Salonu 10:00-11:00 Sunum Sunum İç Denetimin Yarattığı Katma Değerin Ölçümü (Performans değerlendirmesi) 1 Salonu 10:00-11:00 Sunum Sunum 14:30-15:30 umsal Risk Hizmetleri,Bölümü, Deloitte Türkiye 14:30-15:30 tak - Danışmanlık KPMG Türkiye Kasım AKDENİZ Yönetim Kurulu Üyesi ve Genel Müdür, KKB 14:30-15:30 sayfalarında Yabancı Hesaplar Vergi Uyum Yasası (FATCA)’nın, iç kontrol sistemleri üzerinde oluşturaForum’a 11:00-11:30 konuk olarak katılan ve sunum ya-- Ortak PwC’ye katkıda bulunan Coca Cola İçeKahve Arası Kahve Arası Evren SEZER -Evren Ortak - -Kurumsal Risk Hizmetleri, Deloitte Türkiye 11:00-11:30 Kahve Arası Kahve Arası Evren SEZER Ortak -KPMG’ye, Kurumsal Risk ve Hizmetleri, Deloitte Türkiye 11:00-11:30 Kahve Arası Kahve Arası SEZER - Kurumsal Risk Hizmetleri, Deloitte Türkiye Günther Meggeneder Özdemir Akça Analitik Yaklaşımlar Fuji 1 Salonu Risk Yönetiminin Denetimi Fuji 2 Salonu cağı etkiye dikkat çekiyor. Dergimizin Ataç sayfalarındaysa, IIA tarafından yayımlanan Internal Auditor minin Sinerjisipan; ile Kurumsal Yönetimde Değer11:30-12:30 Yaratmak - Fuji 1 Salonu 11:30-12:30 İyi Uygulama İyi Uygulama Kemerburgaz Üniversitesi Öğretim Üyesi cek ve Yapı Kredi Bankası’na, İyiÖrnekleri Uygulama Örnekleri İyiÖrnekleri Uygulama Örnekleri 11:30-12:30 İyi Uygulama İyi Uygulama Örnekleri 15:30-16:00 Arası Direktör Kurumsal Risk Hizmetleri, Andreas KALLISSatış Direktörü -Örnekleri Kurumsal Yönetim, Risk ve Uyum, CRMA, OCEG,- Risk Yönetimi Enstitüsü Onur15:30-16:00 Üyesi Kahve Kahve Arası 15:30-16:00 Kahve Arası Hakan Aytekin Özge Aşçıoğlu Dergisi’nde yer alan ve İsmail Alev’in çevirisini yaptığı makaleye yer verdik. Mühür sayfalarımızın konu12:30-13:00 Soru-Cevap Soru-CevapSoru-Cevap 12:30-13:00 Soru-Cevap Fuji 1 Salonu Prof. Dr. Haluk Thomson Levent’e, Paris 1Reuters Panthêon Sorbonne 12:30-13:00 Soru-Cevap Soru-Cevap İç Denetim ve Risk Yönetiminin Sinerjisi ile Kurumsal Yönetimde Değer Yaratmak Fuji 1 Salonu ğuysa Darüşşafaka Cemiyeti İç Denetim Yetkilisi Ethem Yenigün oldu. Yenigün tarafından kaleme alınan İç Denetim ve Risk Yönetiminin Sinerjisi ile Kurumsal Yönetimde Değer Yaratmak Fuji Salonu mli Müdür – Danışmanlık Hizmetleri, İç Denetim ve Risk Yönetiminin Sinerjisi ile Kurumsal Yönetimde -1Fuji 1 Salonu İlhan16:00-17:00 Hatipoğlu Özlem İğdelipınar 13:00-14:30 Öğle Yemeği Öğle Yemeği 13:00-14:30 ÖğleAykaç Yemeği Öğle Yemeği 13:00-14:30 Öğle Yemeği Öğle Yemeği Üniversitesi’nden Doç. Dr. Bahram Soltani’ye, Finans16:00-17:00 Forumun düzenlenmesinde büyük emekleri ge- Değer Yaratmak ve 16:00-17:00 bir iç denetçinin küresel ısınmayı nasıl değerlendirmesi gerektiği üzerinde durduğu makalenin ilginizi D. MARKS CPA, CRMA, Risk Yönetimi Enstitüsü Onur Üyesi Norman D.-MARKS - CPA, CRMA, OCEG, Risk Yönetimi Enstitüsü Onur Üyesi 2.Norman Çalıştay -2.Jean-Pierre Garitte, Bağımsız Yönetim Danışmanı 1.Danışmanı Çalıştay -1. Norman D.- MARKS -D. CPA, CRMA, OCEG, D. MARKS -OCEG, CPA, CRMA, OCEG, Risk Yönetimi Enstitüsü Onur Çalıştay - Jean-Pierre Garitte, Bağımsız Yönetim Danışmanı Çalıştay Norman MARKS - Üyesi CPA, CRMA, OCEG, OCEG, u Jean Pierre Garitte Başkanı Richard Chambers 2.Norman Çalıştay -GalataJean-Pierre Garitte, Bağımsız Yönetim 1. Çalıştay - Norman D. MARKS - CPA, CRMA, bank İç Sistemler Bülent Yurdalan’a, çen; TİDE Akademik İlişkiler Komitesi’ne ve Galatasaçekeceğini düşünüyoruz. Avea İç Denetim Müdürü Seda Arslan Köse, Ayraç sayfalarımızda denetim euchatel Salonu Geneve SalonuKatma 14:30-17:3014:30-17:30 “İçKapanış Denetimin Yarattığı Değerin Ölçümü” Risk Yönetimi Enstitüsü Onur Üyesi “İç Denetimin Yarattığı Katma Değerin Ölçümü” Risk Yönetimi Enstitüsü Onur Üyesi 14:30-17:30 “İç Denetimin Yarattığı Katma Değerin Ölçümü” Risk Yönetimi Enstitüsü Onur Üyesi 17:00-17:30 ve Plaket Töreni -İç Fuji 1Töreni Salonu 17:00-17:30 Kapanış ve Plaket Töreni Fuji 1 Salonu 17:00-17:30 Kapanış ve Plaket Fuji 1 Salonu TİDE Kurucu ve Onursal Başkanı Özlem İĞDELİPINAR CIA, CCSA, TİDE Yönetim Kurulu Başkanı ve Denetimi Fuji 1 Salonu Bilgi Sistemleri Uygulamalarında Denetim Fuji 2 Salonu Kasım Akdeniz Seda Arslan Köse niUZUN, saray Üniversitesi Denetim Kulübü Eş Başkanı Sevim ray Üniversitesi Denetim Kulübü“İç öğrencilerine, “İç Denetim ve Risk Sinerjisi” Denetim ve Riskve Yönetiminin Sinerjisi” “İçYönetiminin Denetim Risk Yönetiminin Sinerjisi” faaliyetlerinin bir kurumsal şirket yapısı içerisinde en etkin şekilde nasıl yapılanması gerektiğini tespit - CPA, CRMA, OCEG,Danışmanlık 1. Çalıştay -Füsun Jean-Pierre Garitte, Yönetim-Danışmanı NRKS - Direktör - Risk Patoğlu - Bağımsız Şirket Ortağı Risk, Süreç ve Teknoloji Hizmetleri, ediyor. Yakın Plan sayfalarımızın konuklarıysa, Doğuş Otomotiv İç Denetim Müdürü Çağrı Duman ile 14:30-15:30 Sunum Sunum nur Üyesi “İç Denetimin Yarattığı Katma Değerin Ölçümü” Bayraktar’a, Marmara Üniversitesi Denetim Kulübü 14:30-15:30 Sunum Sunum Norman D. Marks Uğur Akbaş 14:30-15:30 Sunum Sunum kiye PwC Türkiye minin Sinerjisi” Burgan Bank İç Denetim ve İç Kontrol Grubu Genel Müdür Yardımcısı Cihan Vural oldu. Yakın Plan 15:30-16:00 Kahve Arası Kahve Arası 15:30-16:00 Kahve Arası Ayşegül Uzalp’a, TİDE ofis yöneticileri; Ertan Küçükyalçın’a, Sevilay tığı KatmaBaşkanı Değerin Ölçümü değerlendirmesi) - Fuji 1Arası Salonu 15:30-16:00 Kahve Kahve Arası Sunum Nurdan Ekmen(Performans Akbalık UluhanKahve KumruArası sayfalarımızda ayrıca Garanti Bankası A.Ş. İç Denetim ve Kontrol Başkanı Osman Bahri Turgut ile de 16:00-17:00 İyi Uygulama İyi Uygulama Örnekleri Kahve Arası ak - Kurumsal Risk 08:30-09:30 Hizmetleri, Deloitte Türkiye 16:00-17:00 İyiÖrnekleri Uygulama Örnekleri Uygulama Örnekleri Kayıt ve Tanışma Kahvaltısı 16:00-17:00 İyi Uygulama Örnekleri İyi Uygulama Örnekleri 08:30-09:30 Kayıt ve Tanışma Kahvaltısı Çalışkan’a, ve Hilal 08:30-09:30 Kayıt ve Tanışma KahvaltısıGüzide Aka’ya, MeryemİyiErdemi’ye İyi Uygulama Örnekleri fotoğraf hobisiyle ilgili söyleşi gerçekleştirdik. Dergimizin Yansıma sayfalarındaysa, İç Denetime Genç 17:00-17:3017:00-17:30 Soru-Cevap Soru-CevapSoru-Cevap Soru-Cevap 17:00-17:30 Soru-Cevap Soru-Cevap Soru-Cevap Bildiri sunan ve konuşma yapan; Anadolu Grubu Gerizli’ye, Neuchatel Salonu Geneve Salonu Neuchatel Salonu Geneve Salonu Bakış Yarışması’nın sonuçlarını paylaşırken aynı zamanda TİDE Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı KeYönetiminin SinerjisiTİDE; ile Kurumsal Yönetimde Değer Yaratmak - Fuji saatlerinde 1değişiklik Salonu yapma Neuchatel Salonu Geneve Salonu konu, konuşmacı ve oturum saatlerinde hakkını saklıhakkını tutar. hakkını Öğle Yemeği TİDE; konu, konuşmacı ve oturum değişiklik yapma saklı tutar. TİDE; konu, konuşmacı ve oturum saatlerinde değişiklik yapma saklıTEŞEKKÜR tutar. CPA, CRMA, OCEG, Risk Yönetimi Enstitüsü Onur Üyesi Denetim Koordinatörü Menteş Albayrak’a, Standard EDERİZ. aritte, Bağımsız Yönetim Danışmanı 1. Çalıştay - Norman D. MARKS -için CPA,her CRMA, OCEG, mal Tapkan, IIA ofislerinden Çin’i bizlere tanıtıyor. Başkanı Katılımcılar, katıldıkları her gün 7 CPE kredisine hak kazanacaktır. 09:30-10:00 Açılış Konuşması Ali Kamil UZUN, TİDE Kurucu ve Onursal Başkanı Özlem İĞDELİPINAR CIA, CCSA, TİDE Yönetim Kurulu Başkanı Katılımcılar, katıldıkları gün için 7 CPE kredisine hak kazanacaktır. 09:30-10:00 Açılış Konuşması Ali 7Kamil UZUN,UZUN, TİDE Kurucu ve Onursal Başkanı ÖzlemÖzlem İĞDELİPINAR - CIA,-CCSA, TİDE TİDE Yönetim Kurulu Katılımcılar, katıldıkları her gün-için hak kazanacaktır. 09:30-10:00 Açılış Konuşması -CPE Alikredisine Kamil TİDE Kurucu ve Onursal Başkanı İĞDELİPINAR CIA, CCSA, Yönetim Kurulu Başkanı tma Değerin Ölçümü” Risk Yönetimi Enstitüsü Onur Üyesi IS T A 10 N B 20 SiNERJi SiNERJi SiNERJi KONGRE PROGRAMI TEŞEKKÜR EDERİZ KONGRE PROGRAMI KONGRE PROGRAMI 11 Kasım Pazartesi 11 2013, Kasım 2013, Pazartesi 11 Kasım 2013, Pazartesi 3 İÇİNDEKİLER “İç Denetim Risk Sinerjisi ile Kurumsal Yönetimde “İç Denetim veYönetiminin Risk Yönetiminin Sinerjisi ile Kurumsal Yönetimde “İçve Denetim ve Risk Yönetiminin Sinerjisi ile Kurumsal Yönetimde Değer Değer Yaratmak” Yaratmak” Değer Yaratmak” 17. Türkiye İç Denetim Kongresi’ne katılan katılan değerli katılımcılarımıza, 17. Türkiye İç Denetim Kongresi’ne değerli katılımcılarımıza, 17. Türkiye İç Denetim Kongresi’ne katılan değerli katılımcılarımıza, konuşmacılarımıza ve bu kongrenin düzenlenmesine destek veren sponsorlarımıza konuşmacılarımıza ve bu düzenlenmesine destek veren sponsorlarımıza konuşmacılarımıza vekongrenin bu kongrenin düzenlenmesine destek veren sponsorlarımıza teşekkür ederiz. teşekkür ederiz. teşekkür ederiz. GRAMI SiNERJi Ali KamilAli Uzun Özdemir Özdemir Akça Özdemir Kamil Uzun Uzun Günther Meggeneder Günther Meggeneder Akça Akça Ali Kamil Günther Meggeneder Hakan Aytekin Ali TuncelAli Tuncel HakanHakan Aytekin Özge Özge Aşçıoğlu Aytekin Özge Aşçıoğlu Aşçıoğlu Ali Tuncel Andreas Kallis İlhan İlhan Hatipoğlu Özlemİğdelipınar AykaçAykaç İğdelipınar Andreas KallisKallis İlhan Hatipoğlu Hatipoğlu Özlem Aykaç Özlem İğdelipınar Andreas Aysan Sinanlıoğlu JeanGaritte PierrePierre GaritteGaritteRichard Chambers Richard Chambers AysanAysan Sinanlıoğlu Jean Richard Chambers SinanlıoğluJean Pierre Doğan Tanrıseven DoğanDoğan Tanrıseven KasımKasım Akdeniz SedaKöse ArslanArslan Köse Köse TanrısevenKasım Akdeniz Akdeniz Seda Arslan Seda Evren Sezer Norman D. Marks EvrenEvren SezerSezer Norman D. Marks Uğur Uğur AkbaşAkbaş Norman D. MarksUğur Akbaş Füsun Patoğlu Akbalık Uluhan Kumru FüsunFüsun Patoğlu Nurdan EkmenEkmen Akbalık Uluhan KumruKumru Patoğlu Nurdan Ekmen Nurdan Akbalık Uluhan Gül Saraçoğlu Gül Saraçoğlu Gül Saraçoğlu Töreni - Fuji 1 Salonu Profil Otomotiv Denetim Direktörü Kemal Tapkan’a, “İç Denetim ve Risk Yönetiminin Sinerjisi” 1. Çalıştay Norman D. MARKS CPA, CRMA, Jean-Pierre Garitte, Bağımsız Yönetim Danışmanı 1. -Çalıştay - Norman D.-MARKS - CPA,-OCEG, CRMA, OCEG,OCEG, 1. Çalıştay 1. -Çalıştay - Jean-Pierre Garitte, Bağımsız Yönetim Danışmanı 1. Çalıştay - Norman D. MARKS CPA, CRMA, 1. Çalıştay - Jean-Pierre Garitte, Bağımsız Danışmanı Sunum Yaz mevsimi meslektaşlarımız için aynıYönetim zamanda turne dönemidir. Bir yandan aile hasreti diğer yanYönetim Danışmanı ve Yönetici Koçu Av. Humral Türkiye İçAna Denetim Enstitüsü SponsorAna Sponsor Yönetim Kurulu Kahve Arası 10:00-13:00 Risk Yönetimi Enstitüsü OnurEnstitüsü Üyesi “İç Denetimin Yarattığı Katma Değerin Ölçümü” Ana Sponsor 10:00-13:00 Risk Yönetimi Enstitüsü Onur Onur ÜyesiÜyesi “İç Denetimin Yarattığı Katma Değerin Ölçümü” 10:00-13:00 Risk Yönetimi “İç Denetimin Yarattığı Katma Değerin Ölçümü”birlikte çalışan meslektaşlarla güzel anıların biriktiği bir dan Anadolu’nun birçok zenginliği yaşanırken, İyi Uygulama Örnekleri ahvaltısı “İç Denetim ve Risk Yönetiminin Sinerjisi” “İç Denetim ve Risk Yönetiminin Sinerjisi” Soru-Cevap dönem geçiriliyor. Bu dönemde, İç Denetim Dergimizin otel odalarında, misafirhanelerde, yolculuk“İç DenetimGeneve ve Risk Yönetiminin Sinerjisi” Neuchatel Salonu Salonu rinde değişiklik yapma hakkını saklı tutar. larda siz kıymetli meslektaşlarımıza yoldaşlık etmesini diliyor, sesiniz olan dergimize her türlü öneri, 10:00-11:00 Sunum Sunum 10:00-11:00 Sunum Sunum PE hak kazanacaktır. Alikredisine Kamil UZUN, TİDE Kurucu ve Onursal Başkanı Özlem İĞDELİPINAR - CIA, CCSA, TİDE Yönetim Kurulu Başkanı Stratejik Ortaklar Katkıda Bulunanlar 10:00-11:00 Sunum Sunum Kongre Sponsorları Faaliyet Sponsorları Basın Sponsoru eleştiri ve katkılarınızı Kongre Sponsorları Faaliyet Sponsorları Basın Sponsoru an D. MARKS - CPA,11:00-11:30 CRMA, OCEG, Çalıştay - Jean-PierreKongre Garitte,Sponsorları Bağımsız Yönetim Danışmanı FaaliyetArası Sponsorları Basın Sponsorubekliyoruz. Bir sonraki sayımızda görüşmek dileklerimizle, Kahve1. Arası Kahve 11:00-11:30 KahveKahve Arası Katma KahveKahve ArasıArası 11:00-11:30 Ana Sponsor itüsü Onur Üyesi “İç Denetimin YarattığıArası Değerin Ölçümü” k Yönetiminin Sinerjisi” 11:30-12:30 İyi Uygulama Örnekleri İyi Uygulama Örnekleri 11:30-12:30 İyi Uygulama Örnekleri İyi Uygulama Örnekleri Yayın Kurulu 11:30-12:30 İyi Uygulama Örnekleri İyi Uygulama Örnekleri Sunum 12:30-13:00 Soru-Cevap Soru-Cevap 12:30-13:00 Soru-Cevap sorları Faaliyet Sponsorları Soru-Cevap Basın Sponsoru 12:30-13:00 Soru-Cevap Soru-Cevap Kahve Arası 13:00-14:30 Öğle Yemeği Öğle Yemeği nekleri İyi Uygulama 13:00-14:30 Öğle Yemeği Öğle Yemeği 13:00-14:30 Öğle Örnekleri Yemeği Öğle Yemeği İÇ DENETİM / YAZ 2014 12 Kasım Salı 12 2013, Kasım 2013, Salı Salı 12 Kasım 2013, 4 İÇİNDEKİLER Türkiye İç Denetim Enstitüsü Derneği “Yaptıkları işin doğruluğuna inanan insanlar çalışmalarının denetlenmesinden, karşı fikirlerin ortaya atılmasından ve tercihleri üzerinden münakaşa yapmaktan zevk alırlar” Mustafa Kemal Atatürk Aysberg......................................................6 Akademik Forum 2014’e Galatasaray Üniversitesi Ev Sahipliği Yaptı Yeşil Kalem...............................................20 Ali Kamil Uzun Sherlock Holmes Bir İç Denetçi midir? Gürdoğan Yurtsever İç Denetçilerin Sahip Olması Gereken Yetkinlikler Parmak İzi..................................................36 Ahmet Coşkun FATCA Risklerinin Denetimi ve Raporlama Açısından İç Kontrol’ün Önemi Ataç..........................................................38 Nikolaos P. Dounis / Çeviren: İsmail Alev Kuşatma Altındaki Veri Mühür.......................................................41 Ethem Yenigün İç Denetim Bakışı Küresel Isınmayı Nasıl Değerlendirebilir? Ayraç........................................................44 Seda Arslan Köse Şirketlerde İç Denetim Organizasyonu ve Telekom Operatörleri Uygulamaları Yakın Plan.................................................50 Doğuş Otomotiv İç Denetim Müdürü Çağrı Duman: “İç denetim faaliyetleri standartlara uygun olarak yapılmalı” Burgan Bank İç Denetim ve İç Kontrol Grubu Genel Müdür Yardımcısı Cihan Vural: “Günümüzde iç denetim yönetimin stratejik bir partneri olarak konumlanıyor” Garanti Bankası A.Ş. İç Denetim ve Kontrol Başkanı Osman Bahri Turgut: “Fotoğraf, çeken kişi ile ona bakan arasında, sayfalara sığmayacak büyüklükte bir öyküdür” Adına İmtiyaz Sahibi Ali Kamil Uzun Yıldız Posta Cad. Akın Sitesi 1. Blok No: 6 K: 5 D: 10 Gayrettepe / İstanbul Sorumlu Yazı İşleri Müdürü Gürdoğan Yurtsever Yıldız Posta Cad. Akın Sitesi 1. Blok No: 6 K: 5 D: 10 Gayrettepe / İstanbul Yayın Direktörü Ali Kamil Uzun Genel Yayın Yönetmeni Gürdoğan Yurtsever Editörler Ethem Yenigün, Seyfullah Atçı, Umut Engin, Mustafa Tevfik Kartal Yayın Kurulu Cüneyt Sezgin, Beşir Özmen, Bülent Bozdoğan, Özlem İğdelipınar, Ali Kamil Uzun Gürdoğan Yurtsever, Doç. Dr. Serhat Yanık Hakem Kurulu Prof. Dr. Nuran Cömert, Prof. Dr. Nejat Bozkurt Prof. Dr. İdil Kaya, Prof. Dr. Mustafa Aysan Prof. Dr. Ömer Lalik, Prof. Dr. Melih Erdoğan Prof. Dr. Seval Selimoğlu, Prof. Dr. Göksel Yücel, Doç. Dr. Serhat Yanık, Doç.Dr. Özgür Çatıkkaş KATKIDA BULUNANLAR Ahmet Coşkun, Ali Kamil Uzun, Ayşegül Uzalp, Doç. Dr. Bahram Soltani, Dr. Burcu Adiloğlu, Bülent Yurdalan, Cihan Vural, Cristina Monterrey, Çağrı Duman, Ebru Pilav, Elif Yıldırımbulut, Emre Çavuşoğulları, Doç. Dr. Esra Albayrak, Ethem Yenigün, Gürdoğan Yurtsever, Prof. Dr. Haluk Levent, Av. Humral Tan, Hüsnü Yağmur Karabulut, Prof. Dr. İdil Kaya, Doç. Dr. İrem Nuhoğlu, İsmail Alev, Kemal Tapkan, Prof. Dr. Lerzan Kavut, Menteş Albayrak, Prof. Dr. Münir Şakrak, Nikolaos P. Dounis, Nefise Doğan Güler, Prof. Dr. Nuran Cömert, Dr. Onuralp Armağan, Osman Bahri Turgut, Özkan Hacıoğlu, Seda Arslan Köse Doç. Dr. Serhat Yanık, Sevim Bayraktar, Doç. Dr. Tuğba Uçma REKLAM Sevilay Çalışkan İLETİŞİM ADRESİ Yıldız Posta Cad. Akın Sitesi 1. Blok No: 6 K: 5 D: 10 Gayrettepe / İstanbul Tel: 0 212 212 55 25 Faks: 0 212 212 55 26 E-posta: tide@tide.org.tr / dergi@tide.org.tr http://www.tide.org.tr Yıllık Abone Bedeli: 60 TL KDV dahildir. İki Yıllık Abone Bedeli: 120 TL KDV dahildir. YAPIM Rota Yayın Yapım Tanıtım Ticaret Ltd. Şti. Ortaklar Caddesi Bahçeler Sokak İnci Apartmanı No: 8 D:2 Mecidiyeköy-İstanbul Tel: 0 212 211 11 12 Faks: 0 212 211 17 84 E-Posta: rota@rotayayin.com.tr http://www.rotaline.com İÇ DENETİM / YAZ 2014 İç Denetime Genç Bakış Yarışması Sonuçlandı Summary...................................................90 Y CM MY CY CMY BASKI TARİHİ Ağustos 2014 K BASKI ve CİLT TOR Ofset San.ve Tic. Ltd. Şti. Akçaburgaz Mh. 116. Sk. No:2 Esenyurt - İstanbul Tel: (0212) 886 34 74 (Pbx) Faks: (0212) 886 34 80 E-Posta: tor@torofset.com.tr Türkiye İç Denetim Enstitüsü Derneği tarafından üç ayda bir yayımlanır. Yazıların fikri sorumluluğu yazarlarına aittir. VİZYON Mesleki yayıncılıkta küresel değer yaratmak MİSYON Kurumsal Yönetimin güvencesi iç denetim ile ilgili; pay ve menfaat sahipleri, mesleğin profesyonelleri ve çözüm ortağı olarak hizmet gören kurum ve kuruluşlar için iletişim, paylaşım ve referans kaynağı olmak. (The Institute of Internal Auditors Chairman’s Special Recognition Award) (The Institute of Internal Auditors Publication Contest Newsletter Category) (The Institute of Internal Auditors Membership Competition) (The Institute of Internal Auditors International Mastering Advocacy Program Award) IIA Çin’den İzlenimler Pano..........................................................79 Quiz..........................................................89 M YAYIN TÜRÜ Yaygın Süreli Yayın Yansıma....................................................66 İş Dünyasının Önemli İsimleri TİDE’nin Düzenlediği Farkındalık Ödül Töreni’nde Buluştu C 6 7 AYSBERG AYSBERG Akademik Forum 2014’e Galatasaray Üniversitesi Ev Sahipliği Yaptı Türkiye İç Denetim Enstitüsü, tüm dünyada “Farkındalık Ayı” olarak kutlanan mayıs ayı etkinlikleri kapsamında Akademik Forum 2014’ü gerçekleştirdi. Galatasaray Üniversitesi’nin ev sahipliğinde ve Muhasebe Öğretim Üyeleri Bilim ve Dayanışma Vakfı’nın (MÖDAV) desteğiyle düzenlenen forum, tüm gün boyunca “Mesleki Mükemmelliğin Akademik Geleceği” teması altında akademisyenler, öğrenciler ve iş dünyası temsilcilerini bir araya getirdi. Akademik Forum 2014’te, mesleğimizin akademik geleceği için 20 üniversite ve 75 farklı kurumdan toplam 250 katılımcı yer aldı. AÇILIŞ KONUŞMALARI “Mükemmellik peşinde koşmak temel ilke olmalı” Prof. Dr. Münir Şakrak, Muhasebe Öğretim Üyeleri Bilim ve Dayanışma Vakfı (MÖDAV) Başkanı Bugün Galatasaray Üniversitesi’nin ev sahipliğinde TİDE ve Muhasebe Öğretim Üyeleri Bilim ve Dayanışma Vakfı (MÖDAV) olarak organize edilen bir forumu daha başarıyla gerçekleştireceğiz. Mesleki Mükemmelliğin Akademik Geleceği derken, çok renkli çok boyutlu mükemmelliği aramak sonsuza yaklaşacak çabalar dizisi. Mesleki açıdan da bu süreç şüphesiz anahtar teslim ulaşılan bir sonuç değil. Belki mükemmelliğe hiçbir zaman ulaşılamayacak ama mükemmellik peşinde koşmak temel ilke olarak benimsenmeli ve bu bağlamda da organizasyonun önemi günümüzde her geçen gün daha artmakta. Bunda da öncü kuruluşlardan biri olarak TİDE’ye, iç denetim mesleği alanında hatta daha da genişleterek, denetim, muhasebe, finans alanlarında sağladıkları katkılar nedeniyle bir teşekkürü naçizane iletmek isterim. Biz de MÖDAV olarak, 1995 yılından bu yana bilimsel esaslara uygun olarak çalışmalarımızı sürdürüyoruz. Türkiye’de bu alanda çalışan tüm öğretim üyelerini doğal üye olarak kabul eden ve üyelerinin sağladığı bilimsel çalışmalarla süreçlerin sonsuza yaklaşmasında katkı sağlayan bir organizasyon. Bu bağlamda da bu tür forumların gerçekten sağlayacağı katkı tartışmasız. Ben başta ev sahipliğini üstlenen Galatasaray Üniversitesi Dekanı olmak üzere tüm organizasyonda emeği geçenlere teşekkürlerimi sunuyorum. Şimdiden başarılı sonuca ulaşacağımız inancıyla, iyi bir Forum diliyorum. “Akademik Forumlar, iş dünyası ile akademi dünyası arasında köprü görevi görüyor” “Akademik Forum 2014’e Galatasaray Üniversitesi olarak ev sahipliği yapmaktan onur duyuyoruz” İÇ DENETİM / YAZ 2014 Prof. Dr. İdil Kaya, Galatasaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dekanı TİDE ve MÖDAV’ın birlikte düzenlediği Akademik Forum’un üçüncüsüne, Galatasaray Üniversitesi olarak ev sahipliği yapıyor olmaktan büyük onur duyuyoruz. Bu yılki konusu olan Mesleki Mükemmelliğin Akademik Geleceği, Araştırma, Eğitim ve Kariyer olan Akademik Forum 2014, iç denetim mesleğinin akademik gelişiminde, iş dünyasıyla üniversiteleri ortak bir platformda buluşturmak ve mesleğin gelişiminin ihtiyaçlarını tartışmak üzere düzenleniyor. Gün boyunca sunulan bildirilerde üniversitelerimizin önde gelen öğretim üyeleri, araştırmacıları ve öğrencilerinin yanında iş dünyasının seçkin temsilcileri, sivil toplum kuruluşları ve TİDE Akademik Komitesi (TİDE AİK)’nin üyeleri bilgi ve görüşlerini katılımcılarla paylaşma fırsatı bulacaklar. Akademik süreç ile profesyonel hayat alanındaki köprüyü güçlendirmek, aramızdaki iş birliğini geliştirmek amacıyla gerçekleştirilen bu forum sektöre profesyonel yetkinliklere sahip, çağdaş akılcı ve fark yaratacak bireyleri kazandırmak için daha nitelikli iç denetim eğitim, öğretim, araştırma yürütmek için üniversitelere katkı sağlayacaktır. Bugün bizi bir araya getiren TİDE’ye ve MÖDAV’a teşekkür ediyorum. Akademik Forum’un verimli ve başarılı geçmesini, iç denetim mesleği ve akademik dünya için iyi sonuçlar getirmesini dilerim. Türkiye İç Denetim Enstitüsü olarak bir mesleğin, meslek olma özelliğini ortaya koyan temel hususlardan birisinin de akademik çalışmalar olduğu gerçeğinden hareketle iç denetim mesleğinin akademik gelişimini sağlamaya özel önem veriyoruz. Bunun yanı sıra mesleğimizi üniversite öğrencilerine tanıtmaya ve kariyer planlamalarına katkı sağlamaya çalışıyoruz. Bu kapsamda mesleğimiz ile ilgili yapılan akademik çalışmalar hakkında araştırmalar yapıp yayınlıyor, üniversitelerde denetim kulüpleri kurulmasına öncülük ediyor, bu kulüplerin etkinliklerine aktif katkı sağlıyor, üniversitelerimizde paneller düzenliyor, kariyer günlerine katılıyor, üniversite yöneticileri ve hocalarımızı ziyaret ederek mesleğimizi anlatıyoruz. Bu faaliyetlerimizin en önemlilerinden birisi de Akademik Forum’lar. Her iki yılda bir farklı bir üniversitede gerçekleştirdiğimiz ve bu yıl üçüncüsünü düzenlediğimiz bu etkinliğin geleneksel hale geldiğini görmek beni ayrıca sevindiriyor. Akademik Forum’ların, akademi dünyası ile iş dünyası arasında önemli bir köprü görevi gördüğünü, bu iki dünyanın birbirini daha iyi anlamasına imkan sağladığını, bu nedenle mesleğimizin akademik gelişimi için olduğu kadar ekonomimiz içinde önemli olduğunu düşünüyorum. Forumlarda sunulan bilimsel tebliğler ve konuşmaları kitap haline getirerek, ilgili kurumlara ve üniversitelere dağıtıyoruz. Akademisyenler ile mesleğin profesyonellerinin birikimlerini paylaşacağı bu forumun tüm katılımcılara ve mesleğimize önemli katkılar yapmasını umuyorum. Forumun düzenlenmesinde katkıda bulunan tüm arkadaşlarıma ve katılımınız için hepinize teşekkür ediyorum. İÇ DENETİM / YAZ 2014 Gürdoğan Yurtsever, Türkiye İç Denetim Enstitüsü (TİDE) Başkanı 8 9 AYSBERG AYSBERG “Mesleğimizin akademik gelişimi, geleceği doğru okuyup, tasarlamakla mümkün olacak” “Başarı için iki önemli faktör var: Değişmek ve sınırları zorlamak” Menteş Albayrak, Anadolu Grubu Denetim Koordinatörü Ali Kamil Uzun, TİDE Kurucu ve Onursal Başkanı, TİDE Akademik İlişkiler Komitesi Başkanı Bugün burada ülkemizin her alanında değer yaratan üyelerimiz ile bir aradayız. Mesleki mükemmelliğin akademik geleceği için değer yaratan akademisyenler, değerli hocalarımızla beraberiz. Bugün, bankacılık, reel sektör, hizmet, akademik ve sivil toplum kurumlarımızın kurumsal yönetim kalitesi ve güvencesi için değer yaratan meslektaşlarımızla hep birlikte buradayız. Bugün burada, ülkemizin aydınlık geleceğinin teminatı olarak gördüğümüz gençlerimiz, geleceğin meslek insanları var. Meslek ailemizin kurumsal varlığı, meslek evimiz olan Enstitümüz’ü geleceğe ve ileriye taşıyacak gençlerimiz ile birlikte olmamız; meslek ailemizin büyüme, dinamizm ve nesilden nesile devamı için kurumsal gücünü ifade ediyor. Bizleri bir araya getiren, meslek ailesi olarak buluşturan; aynı dili paylaşma, aynı heyecanı hissetme, birlikte başarma ve paylaşarak ilerleme ruhudur. Meslek ailemize birlikteliğiniz ile kattığınız güç, hissettirdiğiniz heyecanla, yarattığınız birlikte başarma ve paylaşarak ilerleme ruhu için şükranlarımı sunuyorum. Meslek ailemizi kucaklayan meslek evimiz TİDE’nin çeyrek asra yaklaşan kurumsallığı, örnek gösterilen başarısı aynı dili paylaşma, aynı heyecanı hissetme, birlikte başarma ve paylaşarak ilerleme ruhumuzdan geliyor. Böyle bir ailenin mensubu olmanın gurur veren tarafı olduğu gibi, yaratılan bu değerlerin korunması ve gelişmenin sürekliliği için verdiği bir sorumluluk bulunuyor. Bu sorumluluğun gereğini yerine getirmek, mesleğimizin akademik gelişimi için geleceği doğru okuyup, tasarlamakla mümkün olacak. Bu anlayışla “Mesleki Mükemmelliğin Akademik Geleceği”, Akademik Forum 2014’ün ana temasını oluşturuyor. Kendi mesleki tecrübelerimi, bu yolda ilerlerken edindiğim bazı bilgileri, deneyimleri sizlerle paylaşmak istiyorum. Özellikle genç arkadaşlarımın bundan çok faydalanacağına inanıyorum. Ben gelecekteki başarı faktörleriyle geçmişteki başarı faktörlerinin çok farklı olduğunu düşünmüyorum. Başarı için gerekli olan çalışkanlık, dürüstlük pozitif yapıcı yaklaşım ve pozitif ve yapıcı hırs bugün ve geçmişte olan başarı faktörleridir. Benim özellikle üzerinde durmak istediğim iki önemli başarı faktörü var. Birincisi değişim ve sürekli gelişim. Mevlana’nın da söylediği gibi her gün dünya değişiyor ve her gün yeni şeyler söylemek lazım. Düne ait olan şeyler dünde kaldı. Gerek kurumlar gerek bireyler olarak sürekli değişim ve gelişim içinde olunmalı bunu kendimizde bir yaşam felsefesi ve yaşam düsturu haline getirmeliyiz. Hepimizin kendini güvende hissettiği konfor alanları var. Bu konfor alanları güzel ama bu alanlarda hiçbir şey büyümüyor, yetişmiyor, yeşermiyor. Dolayısıyla, tüm mucizeler, tüm başarılar, konfor alanlarının dışında olan farklı alanlarda gerçekleştiriliyor. Mucize burada. Başarı burada. Benim başarı için önereceğim ikinci konuysa, her zaman ve sürekli olarak gerek kurumsal gerek bireysel olarak sürekli konfor alanlarınızın dış sınırlarını zorlayın, yeni yerler keşfedin aynı Kristof Kolomb gibi yeni sulara açılın ve başarının ve mucizenin olduğu yerlere doğru yol alın. Bu iki faktör gelecekteki başarı için çok önemli. “Hep birlikte mesleğimizin gelişimi için çalışmalarımıza devam edeceğiz” I. OTURUM Geleceğin Yönetiminde Başarı Faktörleri İÇ DENETİM / YAZ 2014 Doç Dr. Serhat Yanık, İstanbul Üniversitesi, Oturum Başkanı Geleceğin Yönetiminde Başarı Faktörleri adlı oturumuna, öncelikle kısa bir bakış açısıyla başlamak istiyorum. Başarı faktörlerini, ülkemiz ve dünya açısından değerlendirdiğimizde, içinde çok önemli krizler ve ekonomik sorunlar olan bir 10 yıl yaşadık.Bu sorunlar hala devam ediyor. Bu sorunların altında kısa bir saptama yaparsak, artık sıcak para değil akıllı para döneminden bahsedebiliriz. Sıcak paranın geçici bir etki yaptığı, geçici bir refah sağladığı ve kalıcı bir refah sağlamadığını hepimiz gördük. Peki, sıcak para ne arıyor? Sıcak para güvenli bir liman arıyor. Hesaplanabilir bir risk, şeffaflık, kurumsallaşma arıyor. Bize bu limanı kim verebilir, bu limanı kim sağlayabilir? Bu limanın sağlanmasında birçok sektör meslek grubu faaliyet gösteriyor ama bu limanı bir denetim ortamı ve tüm paydaşlarıyla denetim ailesi sağlayabilir. Bu da bizim mesleğimiz açısından bir kariyer fırsatı olarak karşımıza çıkıyor. Bizim bireysel anlamda hem işletmeler hem de ülke anlamında başarımızı artıracak bir konu olduğunu düşünüyorum. Bu konuda üç önemli ve değerli konuğumuz özellikle tecrübelerini paylaşacaklar. Onları sırasıyla tanıtmam gerekirse, Sayın Menteş Albayrak, Anadolu Grubu Denetim Koordinatörü, Sayın Kemal Tapkan, Standard Profil Otomotiv Denetim Direktörü, Sayın Av. Humral Tan, Yönetim Danışmanı (CMC), Yönetici Koçu (ICF, AC). Konuşmasını yapmak üzere sözü Menteş Albayrak’a bırakıyorum. Akademik İlişkiler Komitesi’nden sorumlu TİDE’nin Yönetim Kurulu üyesi olarak, iki yıllık bir dönemi geride bıraktıktan sonra görevi Sayın Prof. Dr. Nuran Cömert’e bıraktım. Hepinizle birlikte iki yıl geçirdim ve pek çoğunuzu kişisel olarak tanımaktan mutluyum. Meslek ailemizin birer ferdi olduğunuzu söyleyebilirim. Bundan sonra hep birlikte mesleğimizin gelişimi için çalışmalarımıza devam edeceğimizi belirtmek isterim. Geleceğin Yönetiminde Başarı Faktörleri başlıklı bu oturumda, bizler kişisel olarak neler yapmalıyız, nasıl kendimizi geliştirmeliyiz konusunda kendi deneyimlerimi sizlerle paylaşmak istiyorum. Standard Profil Otomotiv Şirketi’nde yaklaşık dokuz aydır iç denetimden sorumlu yönetici olarak görev yapıyorum. Daha önce Borusan Holding’de, KPMG’de, Sabancı Holding’de denetim ve iç denetim üzerine çalıştım. Kariyer gelişimimde her zaman hedef olarak kendime belirlediğim, daha çok nerede, ne öğrenebilirim, kendimi nasıl geliştirebilirim şeklinde oldu. Kendi eksik tarafım biraz daha uluslararası deneyimdi. Bu meslek başka ülkelerde nasıl yapılıyor diyerek ve kendimi de bu konuda geliştireceğimi düşünerek Standard Profil Otomotiv şirketine geçtim Şu anda yurt dışında dokuz ülkede fabrikası bulunan bir kurumda çalışıyorum. Sokakta gördüğünüz arabaların yüzde 25’inde izi olan bir kurumdan söz ediyorum. Gelişimimde beni bir adım daha ileriye götüreceği için bu kararı verdim. Yönetim denilince ilk akla gelen bir ekibinizin olması ve onlarla kurulacak iletişim geliyor. Bir yöneticide liderlik özelliği bulunmalı ve lider de vizyon sahibi olmalı. Bir şirkette çeşitli prosesler var ve yöneticinin de bu çeşitli prosesler içerisinde bir takım kaynakları yönetmesi ve ekibin lideri olarak da karar alma yetkinliğinin olması gerekiyor. İÇ DENETİM / YAZ 2014 Kemal Tapkan, Standard Profil Otomotiv Denetim Direktörü 10 11 AYSBERG AYSBERG II. OTURUM “Başarılarımız kadar başarısızlıklarımızdan da öğreniyoruz” İç Denetim Konusunda Dünyada ve Türkiye’de Yapılan Araştırmaların Niteliği ve Mesleğin Gelişimine Katkısı Av. Humral Tan, Yönetim Danışmanı (CMC), Yönetici Koçu (ICF, AC) Başarı gerçekten heyecanlı ve güzel bir konu. Başarı nedir ki, biz bunlardan olumlu faktörleri ve tavsiyeleri paylaşalım? Toplumun değer verdiği genel kabul görmüş başarılar var. Çoğu başarılar var ki, bunlar da subjektif nitelikte… Benim başarılı olarak nitelediğim bir olay başkası için başarılı değildir. Örneğin, 100 üzerinden 80 alan iki öğrenciden biri mutlu, diğeri mutsuz olabilir. Çünkü birisinin beklentisi 90, diğerinin beklentisi 70’dir. Bugün ve geleceğe yönelmeyeceğiz olabildiğince geçmişten bugüne paylaşacağız. Geçmişten bugüne kendimi gözden geçirdiğimde, insanın burada bir konuşma yapabilmesi için kendini başarılı addedmesi gerekiyor. Çünkü başarılı addedeceksiniz ki, kendinizden bir şeyler anlatacaksınız. Subjektif olduğunu varsayarak, öncelikle başarıyı tanımlamak gerekecek. Başarı nedir? Başarı benim kanaatimce istediğiniz yerde misiniz, değil misiniz? Eğer istediğiniz yerde değilseniz, başkalarının gözünde başarılı olsanız dahi kendi gözünüzde siz başarılı değilsiniz. Kendi gönlünüzde başarılı iseniz başkaları sizi başarılı görmese dahi siz başarılı mısınız? Siz kendinizi nasıl hissedersiniz? Herhalde bir kaygınız olmaz diye düşünüyorum. Başarılarımıza baktığımızda, başarılarımızın bir kısmının farkındayız, bir kısmının farkında değiliz. Diğer taraftan başarılardan bir o kadar da başarısızlıklardan öğreniyoruz. İç Denetimde Araştırma Doç Dr. İrem Nuhoğlu, Boğaziçi Üniversitesi, Oturum Başkanı Değerli Akademik Forum katılımcıları, bildiğiniz gibi akademik dünyanın en önemli görevlerinden biri bilgi ve deneyimlerimizin birikimi sonucu oluşan düşüncelerimizi geliştirmek bunlar üzerinde bilimsel araştırmalar yapmak. Bu bilimsel araştırmaların sonucunda da hedefimiz akademik yayınlarla çalışmalarımızı yaygınlaştırmak, paylaşmak ve bu düşüncelerimizin gelişimini sağlamak ve mesleğe katkı sağlamak. İç denetim konusunda da yapılan akademik çalışmaların da mesleğe katkısı tartışılmaz. Biz akademik bireyler ve meslek mensupları olarak, iç denetim mesleğinin gelişmesi için elimizden geleni yapmakla görevliyiz. Bu oturumda da dünyada ve Türkiye’de yapılan çalışmaları araştırmaları inceleyen dört sunumumuz olacak. Galatasaray Üniversitesi’nde doktora çalışması yapan Sayın Hüsnü Yağmur Karabulut’a ilk sözü vermek istiyorum. Nefise Doğan Güler, Galatasaray Üniversitesi Yüksek Lisans öğrencilerinden, ikinci sunumu yapacak. Doç Dr. Tuğba Uçma sonraki konuşmacımız olacak. En son Boğaziçi Üniversitesi’nde benim de doktora süresince ve ondan önce de öğrencim olan ve tez danışmanlığını yaptığım Dr. Onuralp Armağan son konuşmacı olacak. İç Denetim Alanında Uluslararası Akademik Yayın Araştırması: Literatür Tarama Çalışması Bir arkadaşımla birlikte bir kitap hazırlığı içindeyiz. Bir ekonometri kitabı yazıyoruz. Onun giriş bölümünde nedensellik konusunu tartışıyorum. Çeşitli disiplinlerde, çeşitli iş kollarında bu nedensellik nasıl görülüyor, nasıl ele alınıyor onu ele alma fırsatı buldum. Fizik nedenselliğin en çıplak göründüğü dal çünkü kontrollü bir alanda çalışıyorlar. O bakımdan belli ölçüde şanslılar ve rahat çalışıyorlar. Bir hikayeleri var bu hikayeler içerisinde herhangi bir dışsal faktör olmadan gözlem yapma şansına sahipler. Esas ilgilendikleri bir konuyu, bir deney olarak tekrardan üretip, bunun üzerinde çeşitli analizler yapabiliyorlar. Dolayısıyla burada elde ettikleri veriler saf veriler hiçbir bulaşıklık söz konusu değildir. Mühendislikte de kısmen böyledir, belli kontroller söz konusudur. O yüzden bu nedensellik konularından en rahat çalışma alanına sahip olan önemli alanlardan biridir fizik. Sosyal bilimler alanına geçince, bu veriler bulaşık hale gelmeye başlıyor. Yani belli bir hipotezimiz var ve bu hipotez etrafında da belli bir modelimiz var. Dünyaya yine fizikçiler gibi bir modelden bakıyoruz. Gerçi bu model nötr ve objektif değil, ideolojik bir bakış açısı. Her sosyal bilim ister istemez ideolojiktir. O yüzden kolay kolay modelden de vazgeçemeyiz. Dünyaya bakışımız bugünden yarına kolay kolay da değişmez. Bir yere bağlandıysak bunun kendi içinde bir rasyoneli vardır, oradan devam ediyoruz. O nedenle yanlış olduğunu hissetsek bile o modelden kolay ayrılmayız. Hüsnü Yağmur Karabulut, Galatasaray Üniversitesi, Doktora Öğrencisi İç denetim, dünyanın farklı yerlerinde ve sektöründe giderek daha fazla ilgi çeken ve kurumların faaliyetlerini iyileştirmesine yardımcı olan bir çalışma alanıdır. Bu açıdan hem iş dünyası hem de bilimsel araştırmalar için önemli bir konu olarak ön plana çıkıyor. Ancak bugüne kadar iç denetimin uluslararası akademik yayınlarda ne kadar araştırıldığına ilişkin Türkçe bilimsel bir çalışma mevcut değil. Bu nedenle, iç denetimin kapsamlı bir literatür taramasını ve konuya ilişkin çıkarımlar yapmayı amaçladık. Aynı zamanda yapılan literatür taramasının sonuçları, iç denetimin birçok araştırmacı tarafından birbirinden oldukça farklı açılardan değerlendirildiğini ve konunun birçok disiplinden araştırmacılar için önemli bir araştırma potansiyeli sunduğunu ortaya koymayı istedik. Amerika’da 2001 yılının sonunda başlayan ve 2002 yılında hisse senedi piyasalarında büyük düşüşe neden olan kurumsal şirketlerdeki skandallar, sadece yatırımcıların değil, halkın ve meclisin de şirketlerdeki kurumsal yönetişimi sorgulamasına neden oldu. Enron’daki krize neden olan sorunlar, şirketin denetim mekanizması tarafından her şey için çok geç olmadan fark edilemedi. Ayrıca Amerika’da yolsuzlukla suçlanan şirketlerin yöneticilerinin çok azına cezai müeyyide uygulandığı istatistiklerde görülüyordu. Kurumsal şirketlerin neden olduğu kriz sonucunda, denetim mekanizmalarında iyileştirmeler ve yönetici sorumluluklarının kanunen belirlenmesi gibi düzenlemeler birçok kesimin ilgi alanına girdi. İç denetim kurumsal riski azaltmanın yanında, şirketin uyguladığı politika ve prosedürleri analiz ederek verimlilik artışını da sağlamaya çalışır. Bu da iç denetimin uygulandığı şirketlerde finansal çıkarları olan gruplar için, iç denetimin bir başka faydasıdır. İÇ DENETİM / YAZ 2014 İÇ DENETİM / YAZ 2014 Prof. Dr. Haluk Levent, Kemerburgaz Üniversitesi, Konuk Konuşmacı 12 13 AYSBERG AYSBERG İÇ DENETİM / YAZ 2014 Nefise Doğan Güler, Galatasaray Üniversitesi, Yüksek Lisans Öğrencisi Avrupa Birliği Destekli Araştırma Projelerinde Kritik Başarı Faktörleri ve Bir Uygulama Örneği Doç. Dr. Tuğba Uçma, Muğla Üniversitesi Öğretim Üyesi Öğrenci arkadaşım Ece Gür ile birlikte hazırladığımız bu çalışmada, iç denetim alanında hazırlanan yüksek lisans ve doktora tezlerinin incelenmesi, analiz edilmesi, sayısallaştırılması ve yorumlanması amaçlandı. Bu amaçla da tezleri, araştırma yöntemleri, çalışmanın teorik yönü, çalışmanın formülasyonu, verilerin toplanması, değerlendirilmesi, çözümlenmesi ve analizi açısından inceledik. Tezlerin yüzdesel olarak dağılımında çok fazla yüksek lisans tezleriyle karşılaştık. Yüzde 80 yüksek lisans, yüzde 20 de doktora tezinin olduğunu gördük. Yıllara göre tezlerin dağılımına baktığımızda, son yıllarda bir artış var. Doruk noktasına 2010 yılında eriştiğini gördük. 2006 ve 2012 yıllarında belirgin bir artış olmuş. Sektörel olarak baktığımızda, yüzde 35 oranında sınıflandırılması olmayan genel kategorisinde tezler bulunurken bunu bankacılık ve kamu izliyor. Aracı kurumlar daha az. Üniversitelere baktığımızda, ağırlıklı olarak Marmara Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi’nde yüksek oranda tezler hazırlanmış. Bunun bu üniversitelerdeki öğrenci sayısının fazla olmasıyla ilgili olabileceğini düşünüyorum. İncelenen tezleri sayısal olarak baktığımızda, 2004 ile 2012 yılları arasında ulaşabildiğimiz kadarıyla 205 tez incelemesi yaptık. 42 doktora tezi, 163’ü yüksek lisans teziydi. Bu tezlerin 68’i genel kategori, 56’sı bankacılık, 28’i de kamu alanında hazırlanmıştı. Üniversitelere göre tez dağılımıysa, Marmara Üniversitesi 56, İstanbul Üniversitesi 20, Gazi Üniversitesi 14 tez olarak ilk üçte yer alıyor. Tez konularının daha çok iç denetim, kurumsal yönetim ve iç kontrol alanlarında olduğunu gördük. Böyle bir Forum’da Avrupa Birliği (AB) destekli araştırma projelerinde kritik başarı faktörleri başlıklı bir sunumun neden yapıldığını merak etmişsinizdir. En son 2013 yılında, 7. çerçeve programında Türkiye’nin ilk iç kontrol alanına ilişkin AB projesini almış olmamızdan dolayı bu sunumu burada gerçekleştiriyorum. AB çerçeve programları kapsamında tüm dünyada özellikle AB ülkeleri arasındaki etkileşimi artırmak ve dinamik, bilgi temelli ekonomiyi oluşturmak amacıyla çeşitli fonlar dağıtılmakta. 2014-2020 yılları arasındaki adı ‘Erasmus Plus’ olan yani 2013’de 7. çerçeveden aldığımız destek şu anda Erasmus Plus kapsamında devam ediyor. Erasmus Plus içinde çok çeşitli öğrenme, personel hareketlikleri ve gençlik sporla ilgili bir takım projeleri de kapsayan hibe destekleri mevcut. Stratejik ortaklık anlamında ortak projeler daha çok Leonardo da Vinci kapsamında destekleniyor. Özellikle bizim gibi akademik çevrelerin ve üniversitelerin başvurabileceği, stratejik ortaklıklar bulunuyor. Bir de sanayi kuruluşlarının ya da özel işletmelerin ve kamu kuruluşlarının alabileceği sektörel beceri ortaklıkları var. Biz oralara partner olabiliyoruz ama ilk olarak stratejik ortaklık öncelikli desteklenen kısım. Projeler konu güdümlü oldukları için en azından hangi konuda çalışacağınızı belirlemeniz gerekiyor ki AB bu konuda bir portal sunuyor. Bu portala çok kolay girip istediğiniz araştırma konusunu belirleyebiliyorsunuz. Siz de girdikten sonra göreceksiniz, sosyal bilimler alanında çok az proje bulunuyor. Proje konsersuyumu adı verilen bir kavram var siz en az üç proje ortağı seçmek durumundasınız. Konsersuyum oluştururken de deneyimli ve iyi referans sahibi ortaklarla çalışmak gerekiyor. Denetim Komiteleri: ABD, AB ve Türkiye Karşılaştırması İç Denetim Eğitimi Konusunda Beklentiler ve Yaklaşımlar Dr. Onuralp Armağan, Doğuş Grubu Galataport Mali Kontrol Yöneticisi Doç. Dr. Bahram Soltani, Paris 1 Panthêon Sorbonne Üniversitesi, Konuk Konuşmacı Türkiye’deki denetim komitelerinin yurt dışıyla karşılaştırdığımızda ne durumda olduğunu analiz eden bir tebliğ sunacağım. Biz bu araştırmaya iki soruyla başladık. Bunlardan biri Türkiye’deki denetim komitesiyle ilgili son dönemde yapılan düzenlemelerle uluslararası düzenlemeler karşılaştığında ne durumda olduğuyla ilgiliydi. Diğeriyse bu uygulamalarda geliştirilmeye açık ne gibi noktalar olduğuydu. Forumun ilk bölümünde bir kurumsal çatıdan bahsedildi. Bu çatıda üçüncü sınırda, denetim komitesi bağımsız üyelerden oluşuyordu ve yönetim kurulunun bağımsız üyelerden oluşan bir parçasıydı aslında. En son raddede finansal tabloların şeffaf, güvenilir bir şekilde yatırımcıya veri aktarılmasında en önemli noktalardan biriydi. Türkiye için de bu çok önemli. Malum biz büyüme hedefi olan bir ülkeyiz, genç bir nüfusumuz var. İstihdam yaratmaya çaba gösteriyoruz. Bunun için de tasarrufa ihtiyacımız var ama ulusal tasarruf açığı da olan bir ülkeyiz. Dolayısıyla yabancı sermaye, para piyasaları noktasında güven veren bir ülke olmamıza rağmen sermaye piyasaları noktasında son birkaç yılda önemli adımlar atabildik. Kurumsal yönetim ilkeleri de o sermayeyi çekecek yatırımların yapılması ve büyümenin sağlanması için çok önemli. Kurumsal yönetim ilkelerinin en temel taşlarından biri denetim komitelerinin etkin, bağımsız bir şekilde çalışabilmesidir. O nedenle bu konuyu Türkiye çerçevesinde uluslararası karşılaştırmasını yaparak incelemek istedik. İç denetimle ilgili beklentiler konumuza geçmeden önce çevresel faktörlerden bahsetmek istiyorum. Sonrasında sermaye piyasalarında iç denetçilerin rolüne ve akademik ve profesyonel perspektifin nasıl bir araya geldiğinden söz edeceğim. Her şeyden evvel iç denetim alanının nasıl geliştiğine bakmalıyız. İç denetim konusu, sermaye piyasası ekonomisindeki değişiklikler nedeniyle önem kazandı. Serbest piyasa ortamı ve denetim birbirleriyle bağlantılı ve son birkaç yılda olan belli başlı değişiklikler de bunu etkiledi. Bir tarafta kote edilmiş şirket sayısının Avrupa ve Amerika’da artmış olması yanında bu şirketlerin sayısı kadar boyutları da arttı. Gruplar daha fazla şirketlere sahip oluyorlar. Fransa veya İngiltere piyasasında şimdi yüzde 30 oranında daha fazla şirket var. İkinci bir konu da sermaye piyasasının küreselleşmesinin denetim piyasasına etkisi. Üçüncü büyük değişiklik, yüksek profilli mali olaylar. Bir başka önemli değişiklik de bilgi teknolojilerindeki ilerlemeler oldu. İşlemlerin çoğu şimdi bilgisayar ortamında olmakta. Bir de finansal operasyonların daha karmaşık hale geldi. Artık türev hesaplamaları, raporlamalar vs. var. Bütün bu değişikliklerin bir önemli sonucu da yasa koyucuların artan müdahaleleri olması. Bu değişen ortamda denetçilerin rolünü konuşmak lazım. Denetçiler bu değişen ortama ayak uydurmak zorunda ve de şirketlerin ihtiyaçlarına cevap verebilme durumunda olmalılar. Ayrıca yatırımcıların beklentilerini de cevaplandırmak lazım. Beklentiler çok arttı dolayısıyla denetçiler bu beklentilere ve mali piyasalarda olan ihtiyaçlara cevap verebilmek zorunda. İÇ DENETİM / YAZ 2014 İç Denetim Alanında Hazırlanan Yüksek Lisans ve Doktora Tezleri Üzerine Literatür Tarama Çalışması 14 15 AYSBERG AYSBERG Üniversitelerde İç Denetim Eğitimi ve Öğretimi: Dünya Üniversitelerinde Geliştirilen Eğitim Programlarının ve Müfredatlarının Değerlendirilmesi III. OTURUM Prof. Dr. İdil Kaya, Galatasaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dekanı Doç. Dr. Esra Albayrak, Galatasaray Üniversitesi Öğretim Üyesi Bu tebliği Galatasaray Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Esra Albayrak ile hazırladık. Dünyadaki üniversiteler denildiğinde çok geniş bir alandan bahsediyoruz bu nedenle biz bu alanı kısıtladık. Kısıtımız da şöyle: Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü (IIA)’nün bir ortaklık programı var. Bu ortaklık programlarına katılan üniversitelerin iç denetim eğitimlerini inceledik. Yine IIA’in müfredat önerileri var. Hangi derslerin okutulması hatta derslerin içeriklerinin ne olması konusunda bir öneri paketleri bulunuyor. Bunlar üzerinde durduk. IIA tarafından geliştirilen bu programın adı, ‘İç Denetim Eğitimi Ortaklık Programı’. Bu programın özelliği iç denetim eğitime artan ilginin meslek mensupları tarafından geliştirilmesidir. Aynı şekilde mesleğin beklentilerinin de üniversite ihtiyaçlarıyla birlikte ortaya konulması ve işbirliğinin sağlanması konusuna odaklandık. Program, iş takip sürecinde, yeni mezunların temel iç denetimi yürütebilecek bilgi ve beceriyle donatılmalarını, CIA (The Certified Internal Auditor) sınavına hazırlık için gerekli eğitimleri almalarını sağlıyor. Program, lisans, lisansüstü ve doktora düzeyinde de gerçekleştiriliyor. Program, ilgili yüksek öğretim kurumunun IIA nezdinde yaptığı başvuru süreciyle başlıyor. Yine IIA’in akademik ilişkiler komitesinin gözetimi altında sürüyor. Üniversitelerde bu programın başarılı olmasının koşulu üniversite, yerel iç denetim enstitüsü ve küresel iç denetçiler enstitüsü arasında kurulan güçlü ortaklık. Türkiye’de İşletme Eğitimi Veren Üniversitelerde Lisans ve Lisansüstü Programlarda İç Denetim Eğitimi İÇ DENETİM / YAZ 2014 Prof. Dr. Nuran Cömert, Marmara Üniversitesi, Oturum Başkanı Öncelikle, Bahram Soltani sunumuyla bizleri aydınlattı ve çok bilgi verdi. Kendisine çok teşekkür ediyorum. İç denetim eğitimi sırasında göz önüne alınması gereken konuları, sorularla çok çarpıcı şekilde bize anlattı. İşin eğitim bacağında görev yapan biri olarak kendi adıma çok bilgilendiğimi söylemek istiyorum. Bu oturumda mevcut durumda dünyada ve ülkemizde eğitimin nasıl olduğu, iki önemli tebliğ ile sunulacak. Biz de karşılaştırma fırsatı bulmuş olacağız. İlk sözü Prof. Dr. İdil Kaya’ya vereceğim. Tebliği Esra Albayrak ile birlikte hazırladılar. İstiyoruz ki iç denetçiler üstün yetenek gerektiren bir meslek ve istiyoruz ki öğrencilerimiz bu mesleğe talip olsunlar bütün çabalarımız bu yönde. TİDE’de küresel örgütle aynı paralelde bir AGEP programı var. Biz de Türk üniversitelerindeki iç denetim eğitimi veren birimleri akredite edebileceğiz. Bir çalışma Marmara Üniversitesi’nde başlattık ama kendi arkadaşlarımıza anlatmakta güçlük çekiyoruz. En kısa zamanda bir mesafe alacağımızı düşünüyorum. Daha sonra bize iyi bir karşılaştırmayı Prof. Dr. Lerzan Kavut sunacak. Türkiye’de işletme eğitimi veren üniversitelerde lisans ve yüksek lisans programlarında iç denetim eğitimini değerlendirecekler. Çalışmasını Dr. Burcu Adiloğlu ile birlikte hazırladılar. Prof. Dr. Lerzan Kavut, İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Dr. Esra Burcu Adiloğlu, İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Giderek artan küresel ve yerel rekabet ortamında, gerek özel sektörde gerek kamu kurumlarında daha iyi bir yönetim konusu her zaman güncelliğini koruyor. Özel ve kamu kurumlarının sürdürülebilirliğinin sağlanması, kurumsal sosyal sorumluluklarını yerine getirmesi, kıt olan kaynakların etkin ve verimli kullanılması, işletme içinde olabilecek her türlü olumsuzlukların engellenmesi, önlenmesi gibi konularda başarılı olan yönetimlere iyi yönetim, iyi yönetişim diyoruz. Yüksek öğrenim kurumlarının misyonu çevresinde, mezunlarını verirken öğrencilerin en azından belli iş sahalarında asgari bilgiyle, farkındalıkla, bilinçle sektöre gönderilmeleri gerekiyor. Yüksek öğrenim kurumlarının bu beklentileri karşılayabilmesi için yetişmiş akademik güce ihtiyacı var. Hazırlanan tebliğde, Türkiye’deki üniversitelerde, lisans ve lisansüstü eğitimlerde iç denetim dersine ne kadar yer verildiğini ve müfredat programlarında ne derece yer aldığını araştırdık. Türkiye’de işletme eğitimi veren üniversitelerde, iktisadi ve idari bilimler fakültelerinin işletme bölümlerinde veya fakültelerinde iç denetim eğitiminin hem lisans hem de yüksek lisans düzeyinde verilmesini araştırmak ve bu verilen derslerin içeriklerini incelemeyi amaçladık. İÇ DENETİM / YAZ 2014 İç Denetim Eğitimi Konusunda Dünyada ve Ülkemizdeki Yaklaşım ve Uygulamalar 16 17 AYSBERG AYSBERG Bir Meslek İnsanının Deneyimleri ve Gençlere Önerileri IV. OTURUM Bülent Yurdalan, Finansbank İç Sistemlerden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı, Konuk Konuşmacı Denetim Kulüplerinin Üniversite Öğrencilerinin Kariyer Tercihlerinde Rolü Sevim Bayraktar, Galatasaray Üniversitesi Denetim Kulübü Eş Başkanı Ayşegül Uzalp, Marmara Üniversitesi Denetim Kulübü Başkanı İÇ DENETİM / YAZ 2014 Ben Sevim Bayraktar, İşletme Bölümü üçüncü sınıf öğrencisiyim. Denetim Kulübü Eş Başkanlığını yürütmekteyim. Kulübümüz 2011 yılında TİDE Kurucu ve Onursal Başkanı Ali Kamil Uzun önderliğinde eski başkanlarımız Merve Altıntaş ve Begüm Yeşilkaya tarafından kuruldu. Vizyonumuz akademik süreç ile profesyonel hayat arasında bir bağlantı kurmak, sektöre profesyonel yetkinlikte bireyler kazandırmak. Misyonumuzsa denetim mesleğini geniş bir bakış açısıyla öğrencilere tanıtıp mesleğin mensuplarıyla bir araya getirmek. Hedeflerimizse, kulüp üyelerine mesleği tercih ettiklerinde ayrıcalıklı staj imkanı sağlamak, öğrencilere ulusal ve uluslararası düzeyde denetim standartlarının alt yapılarını kazandırmak. Ben Ayşegül Uzalp, İşletme Fakültesi üçüncü sınıf öğrencisiyim. Marmara Üniversitesi Denetim Kulübü’nün kurulmasında çok büyük desteği olan Prof. Dr. Nuran Cömert hocamıza ve üstat Ali Kamil Uzun’a çok teşekkür ederiz. İlk denetim kulübü olmamız bizim için bir avantajdı ve altı yıl boyunca günden güne daha iyiye giderek bugüne gelen ve sürdürülebilirliğimize destek olan herkese buradan tekrar çok teşekkür ediyorum. Denetim kulüplerinin üniversite öğrencilerinin kariyer tercihlerinde rolü konusunu sizlere hazırladığım video ile aktarmak istedim. Bir kulüp olmanın kariyer merdivenlerini çıkarken nasıl destek olduğunu onlardan siz de dinleme fırsatı bulacaksınız. Denetimde Kariyer Fırsatları, İhtiyaçlar ve Beklentiler Ali Kamil Uzun, TİDE Kurucu ve Onursal Başkanı, TİDE Akademik İlişkiler Komitesi Başkanı, Oturum Başkanı Akademik Forumumuzun bu son oturumunun ilk bölümünde konuk konuşmacımız olarak bizlerle birlikte olan ve değerli tecrübelerini paylaşan değerli meslektaşım Bülent Yurdalan’a katkıları için teşekkür ediyorum. Enstitümüzün kurucularından olan ve hiçbir zaman esirgemediği ilgi ve desteği ile bugün de geleceğin meslek insanları olacak, ülkemizin aydınlık geleceğinin teminatı olarak gördüğümüz siz gençlere tecrübelerini aktararak etkinliğimize değer katmıştır. Bir diğer ifade etmek istediğim husus ise, oturumun ikinci bölümünde sunum yapan Galatasaray Üniversitesi ve Marmara Üniversitesi Denetim Kulübü Başkanları genç kardeşlerimiz Sevim Bayraktar ve Ayşegül Uzalp, renkli sunumlarıyla mesleğimizin nesilden nesile devamı ve geleceği ile ilgili umutlarımıza güç kattılar. Üniversitelerde kurulmasına öncülük ettiğimiz Denetim Kulüplerinin mesleğimizin çağdaş gelişimi ve geleceğinin teminatı olduğunu bizlere hissettirdiler, güven verdiler. Sevgili Sevim ve Ayşegül’ün şahsında tüm Denetim Kulüplerinin üyelerini, geleceğin meslek insanlarını kutluyorum, sevgilerimi sunuyorum. Forumun bu son bölümünde, mesleğin geleceği olarak gördüğümüz siz gençlere, mesleğin kapılarını açan yöneticilerle birlikteyiz. Akademik bir meslek olan denetimin geleceği için temel teşkil eden araştırma ve eğitimin yanı sıra kariyer üzerine fırsatlar, ihtiyaçlar, beklentiler çok önemli temel konulardan birini oluşturuyor. Akademik eğitim kurumlarında değerli hocalarımızın emeklerinin bir ürünü olan gençlerin geleceğini, iş dünyamızın ihtiyaçlarını ilgilendiren “Denetimde kariyer fırsatları, ihtiyaçlar ve beklentiler” konusunu değerlendirmek üzere dört değerli kurumun dört değerli yöneticisiyle birlikteyiz. Denetim sektörü olarak, en büyük işe alım yapan kesim burada. Denetim şirketleri yeni mezun gençlere kapılarını cömertçe açan, iş fırsatı sunan kurumlar. Bu kariyer fırsatı dünyasına nasıl giriliyor, nasıl bir gelecek vadediyorlar, başvuru, kabul ve kariyer süreci nasıl işliyor, tüm merak edilenler, diğer bir ifadeyle işin püf noktalarını paylaşmak üzere denetim şirketlerimizin insan kaynakları yöneticileri ile bir aradayız. İÇ DENETİM / YAZ 2014 TİDE, MÖDAV ve Galatasaray Üniversitesi işbirliğiyle yapılan 2014 Akademik Forum’a davet ettiğiniz için teşekkür ederim. Kariyer anlamında baktığınız zaman eğer para kazanmak istiyorsanız, bankacılık ve iç denetim yanlış bir alan. İnsanlara hizmet anlamında doktorlar, avukatlar mühendisler ve bizlerin mutlaka idealist tarafının olması gerekir. Eğer idealist değilseniz 30-35 sene önce geleceğiniz yeri bugünden hedeflememişseniz, sadece o anda durumu idare etmek için bankada, Big Four’da işe başlayayım sonrası Allah Kerim derseniz, size uygun bir işten bahsetmiyoruz. Dolayısıyla ilk kararlılık çok önemli. Daha sonra kişisel özeleştirinizi yaptığınızda, şuna bakıyor olmanız lazım. Ben detaylara ilgi duyuyor muyum, büyük evrene bakıyor muyum, her konuda detaylı inceleme yapıyor muyum, araştırmaya yatkın bir tarafım var mı, araştırıyor muyum, okuyor muyum diye düşüneceksiniz. Açıkçası şunu söyleyeyim. Üniversite hayatı bittikten sonra ahiret hayatı başlıyor. Üzgünüm ama öyle çünkü onun sonu yok. Üniversite hayatı çok güzel, sıcak ev, anne, baba, arkadaşlar keyifli bir dünya hepimiz yaşadık. Ama ahiret hayatına geçtiğiniz zamana sizler ayaklarınızın üzerinde durmak zorundasınız. Bu hayatta güçlüler ayaklarının üzerinde duruyorlar. İç denetim de bu güçlüleri mutlaka tercih ediyor. Kariyer konusundaki hedefinizi şimdiden belirleyin. Ben para kazanacağım diyorsanız, hiç bu işe bulaşmayın, risk alın. Risk almadan para kazanılmaz. Hangi riski nasıl aldığınıza dikkat edin.. 18 19 AYSBERG AYSBERG “Öğrencilerimizin en çok tercih ettiği sektörlerin başında denetim ve danışmanlık geliyor” “Bu işi hakkıyla yapacak arkadaşları aramıza bekliyoruz” Elif Yıldırımbulut, KPMG İnsan Kaynakları Müdürü Ebru Pilav, Deloitte Türkiye İnsan Kaynakları Direktörü Denetim ve danışmanlık sektörü, öğrencilerimizin çok tercih ettiği sektörlerden bir tanesi. Deloitte Türkiye olarak 1500’e yaklaşan çalışanımız, beş bölgede faaliyet gösteren organizasyon yapımızla, gençlere kapılarımızı açıyoruz. Onların geleceğimiz olduğunu düşünüyoruz, onların özgün fikirlerine yatırım yapıyoruz onların kişisel gelişimlerine katkıda bulunmak için hep kendimize dönüyoruz kendimizi geliştirmek adına çok farklı girişimlerde bulunuyoruz. Bizler için eğitim olmazsa olmaz. Deloitte olarak hem organizasyonumuz içerisinde hem Deloitte Akademi başlığı altında kurduğumuz organizasyonla, gençlerimizi şirketime girdiği günden itibaren her seviyede kariyer yollarında onları destekleyecek eğitimler gerçekleştiriyoruz. Deloitte Eğitim Vakfımız, Deloitte çatısı altında yine farklı bir kuruluş bu kuruluşumuzla her yıl 100 öğrenciye burs veriyoruz. İçerden mentörler atayıp, profesyonel Deloitte çalışanları bu öğrencilerimize gerek maddi gerek manevi gerek kişisel gelişimlerine katkı sunuyor ve profesyonel hayatları için staj imkanı sunarak destek veriyoruz. Bir diğer eğitim alanında sizlerle paylaşmak istediğim konu, Deloitte Üniversitesi. Şu anda Amerika’da ve Brüksel’de faaliyet gösteren Deloitte Üniversitesi ile kişisel gelişimlerine liderlik alanında destek oluyoruz. Bütün bunları düşündüğümüzde, yoğun bir eğitim programıyla, gençlerimizi eğitiyoruz. İlk işe başladıklarında gençlerimiz denetimin çok yoğun, uzun saatler çalışıldığını düşünüyorlar fakat bunun yanında takım olabilmeyi, birlikte çalışabilmeyi, Türkiye’nin farklı bölgelerinde bu ekiplerle üretim yapmayı öğreniyorlar. Bunun çok büyük tecrübe olduğunu düşünüyoruz. KPMG’de göreve başlayalı, 2,5 yıl oldu. İşe başladığımda 450 kişiydik şimdi 800 kişi olduk. 350 kişilik bir artış var. İşten çıkanları da hesap edersek bu 2,5 yılda 600 işe alım yapmışım. Üç kişiden oluşan ben de dahil olmak üzere bir ekibim var. Üç kişi 600 kişiyi işe aldık ve çok yoğun bir zaman geçirdik. İçinde bulunduğumuz sektör de çok yoğun çalışmaya yatkın bir sektör. O nedenle biz de o işin içine girdik, hafta sonları geldik sınavlar yaptık. Bu işi seven ve hakkıyla yapmak isteyen arkadaşları aramızda görmek istiyoruz. Sadece denetime değil bu yıl vergi tasdik bölümümüze de her iki bölümü birleştirerek ortak tek bir alım yapıyoruz. Bunun da sebebi her iki bölümde aşağı yukarı aynı işin yapılıyor olması. Vergi tasdik de gittiğimiz müşterinin şirketinde muhasebesini, muhasebe kayıtlarını inceliyorsunuz. Bunu da vergi usul kanununu baz alarak doğru mu değil mi diye inceliyorsunuz. Bağımsız denetim yapan ekiplerimiz onlar da gittiklerinde yine muhasebe kayıtlarını inceliyorlar, yine muhasebe müdürüyle muhatap oluyorlar. Onların incelemelerinin baz aldığı kriter uluslararası raporlama standartları. Dolayısıyla aynı iş yapılıyor ama iki farklı bakış açısıyla. Biz bu yıl her iki ekibi birleştirerek hem daha verimli hem de hızlı bir iş yapalım istedik. İşe aldığımız arkadaşlar için de iki farklı mesleği birlikte öğrenme iki farklı mesleği birlikte yapma şansını sağlamış olduk. “Çalışanların esnek ve mobil olması gerekiyor” İÇ DENETİM / YAZ 2014 Emre Çavuşoğulları, EY İnsan Kaynakları Direktörü Öncelikle size kurumumuzdan bahsetmek istiyorum. EY şu an 150 ülkede yaklaşık 175 bin çalışanla faaliyet gösteriyor. Gelirimiz geçen yılsonu itibariyle 26 milyar Amerikan doları. Türkiye olarak biz Avrupa, Orta Doğu, Hindistan ve Afrika bölümünün içinde merkezi Avrupa ve Güneydoğu Avrupa merkezinin içinde yer almaktayız. Türkiye’de çalışmaya 1983 yılında beş kişiyle başladık. Şu anda 1100’lere ulaşan bir sayıdayız. 2002 yılında Arthur Anderson ile birleşmemiz söz konusu oldu. Onunla da değer ve hız kazanarak yolumuza devam ettik. Dört farklı ofisteyiz: İstanbul, Ankara, İzmir, Bursa. Denetim sektörüne öğrencilerin ilgisi devam ediyor. Çok farklı alanlarda şirketler ülkemize giriyor. Bize iş alımı için yapılan başvuru sayısı, son üç yıl içinde yüzde 30 artmış durumda. Son üç yılda çalışan sayımızsa yüzde 70 arttı. Son üç yılda yeni mezun işe alım sayımızda yüzde 45 artış gösterdi. Geçmiş iki yılda 200-250 çalışan işe alındı. Bunların yaklaşık yüzde 50’nin üzerindeki arkadaşımız bağımsız denetim tarafında yer aldı. Bunun yanında iç denetime ağırlık gösteren risk ekibimiz var onlar da danışmanlık ekibimizin içindeler. Ödüllerimiz de var. Farklı kuruluşlar bunu yapıyorlar. Bir tanesi Great Place to Work Institute her yıl düzenleniyor. Yaklaşık 6 bin firma her yıl bu yarışmaya katılıyor. EY’da 2012 yılında ilk 25 firma arasında yer aldı. Bunların içinde de tek denetim firmasıydı. Cristina Monterrey, PwC İnsan Kaynakları Kıdemli Müdürü Ben İspanyol vatandaşıyım ama uzun yıllardan beri Türkiye’deyim. Ben kariyerime PwC İspanya’da başladım. Esnek bir yapımız olduğundan ve buraya gelmek istediğim için şirketim beni bu konuda destekledi. Auditor (Denetçi) olarak işe başladım. Sonra insan kaynaklarına geçmeye karar verdim ve şirketim beni bu konuda da destekledi. Bildiğiniz gibi kararlı olmak ve ileriye dönük olarak karar vermek çok önem arz ediyor. Yeni mezun arkadaşlar bazen gerçekten bu kararı verirken biraz zorlanıyorlar. Pek çok firma geliyor bizim gibi anlatıyorlar, hocaları farklı anlatıyor, aile içinde farklı konuşuluyor, anne-baba farklı şey söylüyor bu son derece doğal. Bizim şirketlerimize katıldığınız zaman hayat boyu ben bu işi yapıyorum kararını vermiyorsunuz aslında. Şirket içinde mobil olabilirsiniz, gerek coğrafi olarak gerek meslek olarak. Mesela iç denetim konusunda bütün gün yoğun bir şekilde incelemeler yapıldı, konuşmalar yapıldı. Bizim şirkette denetim bölümünün altında risk assurance diye bir bölüm var, iç denetim hizmetleri veren grubumuz içinde yer alıyor. Biz bu bölümde arkadaşlarımızı başlattığımız zaman spesifik olarak iç denetim işlerine göndermiyoruz. Farklı projeler ve işler yaptırıyoruz ki, arkadaşlar ne iş yapmak istediklerine daha açık bir şekilde karar verebilsinler. Onun için yaklaşık üç yıl boyunca farklı işlere gidiyorsunuz. Üç yılın sonunda iç denetim yapmak istiyorum dediğinizde, iç denetim konusunda daha fazla uzmanlaşmaya başlayabilirsiniz. İÇ DENETİM / YAZ 2014 “Denetim sektörüne öğrencilerin ilgisi arttı” 20 21 YEŞİL KALEM YEŞİL KALEM Ali Kamil Uzun İÇ DENETİM / YAZ 2014 Sherlock Holmes bilinen dedektiflerin en ünlüsüdür. Britanyalı Arthur Conan Doyle tarafından yaratılan bu hayali karakter, olayları gözlem yoluyla çözmesi ve tümdengelim yöntemini çok iyi kullanması ile ünlüdür. Bulduğu ipuçlarını çok iyi kullanır ve bir sigara izmaritinden bile en karmaşık olayları çözebilir. İşi dışında hiçbir özel habere ilgi duymayan bu edebiyat kahramanı, sırf işinde gerekli olacağı düşüncesiyle sosyete haberlerini takip eder. İnsanları, sadece çözeceği olaylarda denklemin bir parçası olarak görüp amacına ulaşmak için kurnaz bir karaktere de bürünerek onları kullanabilir. Sherlock Holmes çalışmaya başlamak için ortaya bir sorun çıkmasını bekler. Misyonu sorunları çözmektir, ortaya bir sorun çıkmalı ki kendine bir görev düşsün. Görevi bir adli olayın bitmiş olmasını gerektirir. Çalışmalarını da bu olay sonrası ortamda yapar. Yalnız başına çalışır, bir ekibin üyesi değildir. Diğer insanlara sadece olayları çözmekte kullanmak için ihtiyaç duyar. Örneğin, “Bohemya’da Skandal” hikayesinde, seyislerden bilgi almak için onların kılığına girer. Çünkü kıvrak zekası, sezgileri ve yöntemleri başkasına ihtiyaç duymasına gerek bırakmamıştır. Bilgiçlik ve insanları kullanma özelliği ağır basan bir kişilik yapısı ortaya çıkarmıştır. Kullandığı metodoloji, kişiliğine de yansımıştır. Davranışları, kıyafetleri, kullandığı araçlar hep bunu destekler. Kendiyle özdeşleşen eşyaları, piposu, avcı şapkası ve büyütecidir. Bunlar bile, kişiliği ve yaptığı iş hakkında ipuçları verebilir. Çalışmak için bir ölüm sessizliğine ihtiyaç duyar. Bunu bazen yalnız kalarak bazen de keman çalarak yapar. Diğer insanları fazla önemsemez. İnsanlar yerine gizemli olayları veya gizemli olaylara konu olan insanları önemser. Yaptığı iş ve metodolojisinden dolayı bugüne veya geleceğe değil, geçmişe odaklıdır. Şüphecidir. Gazetelere bakarken bile okuduğu haberleri bir olayın delili olarak yorumlama eğilimindedir. Yaşam tarzını, herkesin bilmediği gizemleri çözmeye, adli olayları aydınlatmaya göre şekillendirmiş, varoluş amacını bunun üzerine inşa etmiştir. Sherlock Holmes’u alıp kurumunuzda farklı birimlerde ve fonksiyonlarda çalıştırırsanız acaba neler yapar? Örneğin muhasebeci yaparsanız çalışma tarzı nasıl olur? Muhtemelen, muhasebede faturaları inceler, sıra numaralarını kontrol eder. Arşiv odalarında faturalar üzerinde parmak izlerini alarak arşivlerde, faturalarda suç unsuru olup olmadığını araştırır. Eğer insan kaynakları biriminde çalıştırırsanız, kişilerin özel yaşamlarıyla ilgilenir, dosyaları kurcalar, özgeçmişlerin doğru yazılıp yazılmadığını didikler. Kişilik analizleri yaparak kimin suç işleyebileceğini, kimin, neden, kiminle konuştuğunu, ofisteki arkadaşlıkları sürekli gözlemler. Bir stratejik planlama ekibinde çalıştırmayı denerseniz ekip çalışmasına alışkın olmadığı için ekipten sürekli uzaklaşmaya çalışır. Kurumun gelecek öngörüleriyle değil, geçmişiyle ilgilenir. Paydaş toplantılarında veya yapılan planlarda gizem arar. Gözleri, hisleri yolunda gitmeyen bir şeyler arar ki onları çözsün. Yani Sherlock Holmes’u alır, bir kuruma farklı bir görevle atarsanız, çalışma yönteminden dolayı alışkanlıkları dışında bir işte etkili olması mümkün değildir. Çünkü sürekli bir suç ve suçlu arama peşindedir. Dedektiflik dışında verdiğiniz görev, çalışma yöntemiyle uyuşmadığı için onu mutsuz eder. Onun becerileri, ünü, olayların meydana gelmesini engellemeye bağlı olmayıp, meydana gelen olayların sorumlularını ortaya çıkarmaya yöneliktir. Zaten güvence verme kaygısı da yoktur. Onun tek görevi, yöntemini kullanarak adli olayları aydınlatmaktır. Titiz çalışmaları neticesinde, katili veya suçluları bulur, adalete teslim eder. Onun için olay bu aşamadan sonra kapanır. Yapısı ve buna uygun yaşam tarzıyla, kanıtlara dayalı, belli bir yöntem kullanarak, en çözülemez denilen gizemli adli olayları, gizli, saklı ne varsa bütün yönleriyle aydınlatarak çözen ve bu şekilde görevini yapan Holmes, bu özellikleriyle bir organizasyonda iyi bir iç denetçi olabilir mi? Bir iç denetçi seçmek isteseniz, Sherlock Holmes sizin için iyi bir aday olur mu? Holmes’un size verdiği güven duygusuyla ve onun gibi bir yeteneği çalıştırmanın verdiği gururla, onu iç denetçi olarak değerlendirir misiniz? Sherlock Holmes’u işe alıp almamayı düşünmeniz, yönettiğiniz kurumdaki ihtiyaca bağlı olabilir. Ancak bir iç denetçi olarak, bu özelliklerdeki bir kişiyi tercih etmeniz, iç denetime nasıl baktığınızla da ilgilidir. Tercih ettiğiniz özellikler gerçekten çağın modern iç denetim anlayışının gerekleriyle uyuşur mu? Sherlock Holmes karakterinde, biraz da sınırları zorlayarak ve karikatürize ederek somutlaştırmaya çalıştığımız ve aslında halen iç denetçi İÇ DENETİM / YAZ 2014 Sherlock Holmes Bir İç Denetçi midir? Sherlock Holmes’u alıp kurumunuzda farklı birimlerde ve fonksiyonlarda çalıştırırsanız acaba neler yapar? Örneğin muhasebeci yaparsanız çalışma tarzı nasıl olur? Muhtemelen, arşiv odalarında faturalar üzerinde parmak izlerini alarak arşivlerde, faturalarda suç unsuru olup olmadığını araştırır. 22 23 YEŞİL KALEM YEŞİL KALEM Müfettişler tarafından yürütülen soruşturma ve inceleme çalışmaları, işlem odaklı olup sorumluların tespiti, adli ve idari cezalandırılmalarına yönelik disiplin amaçlı faaliyetlerdir. Hile ve suistimallerin soruşturulması ve incelemesine yönelik adli sonuç doğuran bu tür görevler Sherlock Holmes karakterinde irdelediğimiz özellik ve becerileri gerektirmektedir. Bu tür bilgi, beceri ve uzmanlık gerektiren görevlerin ana faaliyet konusunu oluşturduğu teftiş ve müfettişlik ile iç denetim ve iç denetçi arasında benzerlik kurmak doğru bir yaklaşım değildir. İç denetim konusundaki bilgi eksikliği, bu faaliyetlerin farklı kurumlarda, farklı yöntemlerle uygulanmasının da bir sonucu olarak farklı algılara ve yanlış beklentilere neden olmaktadır. İç denetimi diğer faaliyetlerden farklı kılan, ona farklı bir misyon yükleyen amacın anlaşılması ve bu doğrultuda kuruma değer katması, iç denetim konusundaki bu algı eksikliği ve farklı beklentilerin giderilmesiyle mümkün olabilir. Teftişe konu ve müfettişlik soruşturma ve incelemesini gerektiren olaylar işlem odaklı, geçmişe yönelik tespitleri içeren, reaktif ve cezalandırma esaslı bir yaklaşımla değerlendirilmektedir. İç denetime konu ve iç denetçilerin faaliyet konusunu oluşturan alanlar, süreç odaklı, geleceğe yönelik, proaktif ve risk esaslı yaklaşım gerektirmektedir. İç denetimle ilişkilendirilen diğer denetim türleri de bu çerçevede değerlendirilerek iç denetimin ne olmadığı açıklanmıştır. İç denetim ne değildir? İç denetimin yanlış algılanması onun yanlış uygulanmasına sebebiyet verir. Bu nedenle bu yanlış algının ortadan kaldırılması iç denetim faaliyetlerinin ne olmadığının açıklanmasını gerektirir. Bunun yolu da bu yanlış algıya sebep olan dinamiklerin belirlenerek tetkik edilmesidir. Ortada sübjektif bir algı varsa, bu algının yok sayılması, “yanlış” diye değerlendirilip göz ardı edilmesi yerine bunun nedenlerinin saptanmaya çalışılması, bu yolla iç denetim farkındalığının geliştirilmesi ve onun kurumlarda katma değeri olan bir iç denetim faaliyeti haline gelmesi gerekmektedir. İÇ DENETİM / YAZ 2014 İç denetim ile en çok benzerlik kurulan ve kurumların organizasyon şemalarında en yakın olanı müfettişlik görevidir. Hem kamu kurumları hem de özel sektör şirketlerinde ve bankacılıkta, bir mazisi olan müfettişlik, eski bir geleneği temsil eder. Soruşturma ve inceleme, bu görevin ana faaliyetlerinden biridir. Hile ve suistimal olaylarının soruşturulması ve incelenmesi müfettişliğin en önemli görevlerinden birini oluşturur. İç denetim faaliyetinin, hile ve suistimallere yaklaşımı farklıdır. Uluslararası İç Denetim Standartları’nda, bu konu şöyle açıklanmıştır: İç denetçiler, suistimal risklerini ve bu risklerin kurum içinde yönetim şeklini değerlendirebilecek yeterli bilgiye sahip olmak zorundadır; fakat iç denetçilerden esas ve sorumluluğu suistimalleri tespit etmek ve soruşturmak olan bir kişinin uzmanlığına sahip olması beklenmez. Uluslararası İç Denetim Standartları’nda, iç denetçilerin hile ve suistimal konusunda sahip olması gereken nitelikleri tanımlamaktadır. Buna göre iç denetçilerin görevleri sırasında hangi delillerin veya bulguların hile veya suistimale işaret edebileceğine dair yeterli bilgiye sahip olmaları gerekmektedir. Müfettişliğin temel görevleri arasında yer alan hile ve suistimallerin soruşturulması ve incelenmesi bir iç denetim faaliyeti değildir. Uluslararası İç Denetim Standartları’na göre, iç denetim yöneticisi hile ve suistimallere yönelik riskleri faaliyet gösterdiği kurumun üst İç denetim ile en fazla karıştırılan kavramlardan birisi de iç kontroldür. Fakat iç denetim ile iç kontrol arasında büyük farklar bulunmaktadır. İç kontrol, farklı sorumluluklar taşımakla birlikte tüm kurum personelinin içinde yer aldığı, sadece belli bir zamana ilişkin bir politika ya da uygulama değil, kurumun her seviyesinde süreklilik gösteren faaliyettir. Kontrollerin işlemlerin yapıldığı süreçte ve aynı anda gerçekleştirilmesi büyük önem taşımaktadır. Ancak bu şekilde etkin ve kendi kendine işleyen bir iç kontrol sisteminden bahsetmek mümkün olacaktır. Tüm personelin iç kontrolün önemini anlaması ve aktif olarak bu sürece katılması esastır. Denetim ve kontrol kavramları genellikle aynı kavramlar gibi algılanıp, düşünülmekte ve söylenmekte ise de, kontrol denetimden daha önce ve geniş kapsamlı olarak düşünülmesi gereken bir husustur. Çünkü kontrol faaliyetler İç denetim ile en çok benzerlik kurulan ve kurumların organizasyon şemalarında en yakın olanı müfettişlik görevidir. Hem kamu kurumları hem de özel sektör şirketlerinde ve bankacılıkta, bir mazisi olan müfettişlik, eski bir geleneği temsil eder. yürüdüğü esnada yapılır. Etkin bir iç kontrolün bulunmaması halinde etkili denetimden söz etmek mümkün değildir. Finansal tabloların mevcudiyeti veya hazırlanması, bütünlüğü veya tamlığı, finansal tablolarda kullanılan değerlendirme veya tahsis yöntemleri, finansal tablolarda yer alan haklar veya yükümlülükler finansal tabloların sunumu ve açıklanması süreçlerinin başarılı olup olmadığı konularında güvence sunmayı hedefleyen ve söz konusu süreçlerden bir veya birkaç tanesini aynı anda kapsayan denetim faaliyetleri finansal denetim olarak adlandırılmaktadır. Bu kapsamda yapılan bir denetim faaliyeti kurum içinde bağımsız denetimin benzer bir uygulaması olarak değerlendirilebilir. İç denetçiler tarafından gerçekleştirilen finansal denetimlerin amacı ise; sadece kurum operasyonlarının finansal tablolara doğru aktarılıp aktarılmadığı veya muhasebeleştirme süreçlerindeki kontrollerin yeterliliği ve etkinliği ile sınırlı olmayıp kurumun bütün gelir ve gider kalemlerinin etkinliği ve yönetsel muhasebe kapsamında yöneticilere sağlanan içsel bilgi ve raporların doğruluğu ve yeterliliğinin değerlendirilmesini de kapsamaktadır. Yapılan faaliyet ve işlemlerin mevzuata uygunluğunu denetleyen denetim faaliyeti, uygunluk denetimi olarak adlandırılır. Uyulması gereken mevzuat, iç mevzuat ve dış mevzuat olmak üzere ikiye ayrılır. Dış mevzuat kamu otoriteleri, düzenleyici kurumlar ve denetleme ku- İÇ DENETİM / YAZ 2014 yönetimine raporlar. Hile ve suistimallerin tespiti ve soruşturulması müfettişler tarafından yürütülür. denilince paydaşlarca akla gelme ihtimali olan bu yetkinlik ve yaklaşım acaba günümüzün hem kamu hem özel sektör kurumlarında ne kadar kabul görüyor? Bunlar çağın ihtiyaçlarını karşılıyor mu? Bu özellikleri taşıyan birinin kurumlarda başarılı olabileceğini düşünüyor musunuz? Ya da bir iç denetçi bu özellikleri edinerek başarılı olabileceğini öngörüyor mu? 24 25 YEŞİL KALEM YEŞİL KALEM İç denetimin katma değer yönünün ortaya çıkması için öncelikle yönetimin iç denetimin işlevi hakkında yeterli bilgisi bulunmalıdır. Bu konuda görev iç denetçilere düşmektedir. Rol ve sorumluluklarını ve katma değer yaratma işlevlerini yönetime anlatacak, onları bu konuda bilgilendirecek, farkındalık yaratacak olan iç denetçilerdir. İç denetim faaliyeti, dış mevzuata uyumunun belirlenmesi yanında, dış mevzuata uyulmaması durumundan kaynaklanan risklerin bertaraf edilmesi amacını taşır. Kurum içi faaliyetlerin iç düzenlemelere uygun olup olmadığının yanı sıra, ilgili düzenlemelerin kurum hedefleri ve dış mevzuatla uyumlu olup olmadığı, ihtiyaçları karşılayıp karşılamadığı ve gerekiyorsa değiştirilmesi gereken alanların neler olduğu yönünde görüş ve değerlendirmelerde bulur. İÇ DENETİM / YAZ 2014 Bazı kurum ve kuruluşlarda vergi yükümlülüklerine ilişkin matrah hesaplamalarının doğru yapılıp yapılmadığı ile sınırlı denetimleri iç denetim faaliyeti olarak kabul etmek doğru bir yaklaşım değildir. İç denetim faaliyeti, vergi hesaplarını etkileyen işlemlere ilişkin süreçlerin iç kontrol yeterliliği ve etkililiğinin değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Birim ve süreç sorumlularının görevleri arasında yer alan günlük işlem kontrolleri, sayımlar, mutabakatlar vb idari ve icrai işlem onayları yöneticilerin kontrol sorumluluğunda olan işlemler olup iç denetim faaliyeti değildirler. Bunlar süreçlerin içerisinde ve günlük faaliyetlerin ayrılmaz bir parçası olarak oluşturulması gereken kontrol faaliyetleridir. İç denetim faaliyeti, söz konusu işlemlerin ait olduğu süreçlere ilişkin iç kontrollerin tasarlanıp tasarlanmadığı ya da tasarlandığı biçimde uygulanıp uygulanmadığını değerlendirir. Sonuç İç denetim konusundaki bilgi eksikliği veya algı farklılığı, iç denetimin değeri önündeki en büyük engellerden birini oluşturmaktadır. İç denetim konusundaki bilgi eksikliği, bu faaliyetin kurumlarda farklı uygulanmasına neden olmaktadır. İç denetimi diğer denetim faaliyetlerinden farklı kılan, ona farklı bir misyon yükleyen amacın anlaşılması ve bu doğrultuda kuruma değer katması, iç denetim konusundaki bu bilgi eksikliği, algı farklılığı ve farklı beklentilerin giderilmesiyle mümkün olabilecektir. İç denetimin katma değer yönünün ortaya çıkması için öncelikle yönetimin iç denetimin işlevi hakkında yeterli bilgisi bulunmalıdır. Bu konuda görev iç denetçilere düşmektedir. Rol ve sorumluluklarını ve katma değer yaratma işlevlerini yönetime anlatacak, onları bu konuda bilgilendirecek, farkındalık yaratacak olan iç denetçilerdir. İç Denetçilerin bunu yapabilmeleri ise yetkinlikleri, teknoloji ve metodolojilerinin yeterliliğine bağlıdır. Değişim ve gelişim hangi seviyede olursa olsun, tanım ne kadar açık bir ifade taşıyor olursa olsun, eğer iç denetçiler öz güven ve iddia sahibi değillerse değer yaratan bir denetim faaliyetinden söz etmek mümkün olmayacaktır. Gürdoğan Yurtsever Ali Kamil Uzun, CPA, CFE, MA, CRMA, CAC Türkiye İç Denetim Enstitüsü Kurucu ve Onursal Başkanı Not: Bu makale, yazarın Maliye Bakanlığı İç Denetim Koordinasyon Kurulu (İDKK) tarafından Nisan 2014’te yayınlanan ‘İç Denetim “Yönetime Değer Katmak” kitabında yer alan “İç Denetim Ne (Değil)’dir?” makalesinden derlenmiştir. İç denetim, günümüzde kurumların amaçlarına ulaşmasında en temel fonksiyonlardan birisi haline geldi. İç denetim faaliyetinin etkili bir şekilde yürütülebilmesi için de iç denetçilerin sahip olması gereken yetkinlikler hayati önem taşıyor. İç denetimin değişen ve gelişen fonksiyonları çerçevesinde iç denetçilerin sahip olması gereken yetkinlikler zaman içinde değişim gösteriyor, yeni yetkinlik ve beceri alanları ortaya çıkıyor. İç denetçilerin bu yetkinliklere sahip olmaları ve kendilerini sürekli geliştirmeleri gerekiyor. Bunun için başta iç denetçiler olmak üzere, iç denetim yöneticilerine ve kurumların yönetim kurullarına önemli sorumluluklar düşüyor. İÇ DENETİM / YAZ 2014 rumları tarafından çıkarılan kanun, yönetmelik türündeki düzenlemelerdir. İç mevzuat ise, üst yönetim tarafından kurum faaliyetlerine yönelik olarak düzenlenen her türlü yönetmelik ve el kitaplarıdır. İç Denetçilerin Sahip Olması Gereken Yetkinlikler 26 27 YEŞİL KALEM YEŞİL KALEM Bununla birlikte ülkelere, bölgelere ve endüstrilere göre iç denetçilerin sahip olması gereken yetkinlikler değişebilir. Her yetkinliğin her iç denetçide aynı düzeyde bulunmasına gerek olmayabilir. Bazı yetkinlikler tüm iç denetçiler için gerekli iken, bazıları ise iç denetim yöneticileri için gerekli olabilir. Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü (The Institute of Internal Auditors-IIA) tarafından yaklaşık beş yılda bir tüm dünyayı kapsayan Ortak Bilgi Havuzu (Common Body of Knowledge - CBOK) araştırmasının son raporlarında da yer aldığı şekilde, günümüzde iç denetçilerin sahip olması gereken yetkinlikleri “genel, davranışsal ve teknik beceriler” olarak üç ana bölümde değerlendirmek doğru olacak. 1) Genel Yetkinlikler İÇ DENETİM / YAZ 2014 Hangi profesyonel seviyede olursa olsun tüm iç denetçilerin değişik düzeylerde sahip olması gereken bazı genel yetkinlikler söz konusu. • İletişim becerileri İletişim becerileri günümüzde hem iç denetçiler hem de iç denetim yöneticileri için en önemli yetkinlik alanlarından birisi haline geldi. İletişim becerisine sahip olmayan bir iç denetçinin ne kadar önemli teknik çalışmalar yaparsa yapsın, şirket için ne kadar önemli bulgular raporlarsa raporlasın beklenen katma değeri sağlaması mümkün değil. İç denetçilerde olması gereken iletişim becerilerini hem sözlü hem de yazılı iletişim açısından ayrı ayrı değerlendirmek gerekiyor. İç denetçiler, bir denetim çalışması yürütürken denetlenen birimde gerek yöneticiler gerekse de çalışanlarla sürekli bir iletişim halinde bu- lunmak durumunda kalıyorlar. Bu nedenle çalışanlarla iletişimi sağlıklı bir zeminde tutmaları ve özellikle de çalışanlarla işbirliği sağlamaları büyük önem taşıyor. Bunun yolu da sözlü iletişimdeki başarıdan geçiyor. İç denetçilerin iletişim içinde bulunduğu kişilere karşı duruşu, göz teması, kullandığı ses tonu, hitap şekli, konuşması, jest ve mimiklerini etkili bir şekilde kullanması önemli. Bütün bunlar başarılı bir iletişimin anahtarıdır. İç denetçinin istemiş olduğu bilgi ve belgeleri saygı sınırları çerçevesinde talep etmesi, çalışanlara ek yükler getirmeden en uygun zaman ve şekilde bilgi ve belge talebinde bulunması da sağlıklı iletişim için gerekli. Bu şekilde çalışanların iç denetçiye yaklaşımı da olumlu bir seviyede gerçekleşir, güven duyar ve denetçi istediği bilgilere çok daha sağlıklı ve kolay bir şekilde ulaşabilir. İç denetçilerin yazılı iletişimde de, yani hazırladığı raporlarda veya gönderdiği elektronik postalarda kullandığı ifadeler de büyük önem taşıyor. Raporları kolay anlaşılabilir ve sade bir dille kaleme almak, raporun amacına, yazı biçimine ve tarzına dikkat etmek, mantıklı bir akış ile tespitleri ortaya koymak, raporlarda yöneticilerin dikkatine sunulacak ve kritik hususları ön plana çıkaran özet yapmak, tespitlerin dayanağı düzenlemeleri raporda belirtmek, tespitlerde çalışanları incitecek kelime ve ifadelere yer vermemek, yöneticilerin gayret ve sorumluluklarını hafife alacak yorumlarda bulunmamak, rapor ve yazışmalarda hitap şekline dikkat etmek gibi hususlar sağlıklı bir yazılı iletişim için gerekli. • Problem tanımlama ve çözme becerileri Mevcut problemlerin tespit edilmesi için iç denetçilerin problemleri tanımlama konusunda yeterli bilgi ve öngörü seviyesine sahip olması gerekiyor. İç denetçiler olaylara farklı pencerelerden bakabilmeli. Bunun yanı sıra tespit edilen problemlerin çözümü için öneriler geliştirmesi iç denetçilerin en önemli görevleri arasında. İç denetçiler raporlarında tespit ettikleri problemlere ve bunların çözülmesine yönelik önerilere yer vermeli. İç denetçilerin problem tanımlama ve çözme becerilerini geliştirmek için çalışmalar yapılması önemli, bunun için vaka çalışmaları yararlı olabilir. • Mevzuat ve standartlardaki değişiklikleri ve gündemi takip etmek Günümüzde tüm dünyada, her alanda düzenlemeler giderek artıyor. Bu süreç iç denetim faaliyetini de derinden etkiliyor. İç denetimden beklenen sonuçların elde edilebilmesi için, mevzuatta yapılan değişikliklerin güncel bir şekilde takip edilmesi ve değerlendirilmesi büyük önem taşıyor. Özellikle faaliyet gösterilen alanda yapılan özel mevzuat düzenlemeleri ile genel düzenlemeler ve bunlara yönelik yapılan ikincil ve daha alt düzeydeki düzenlemeler ile yapılan değişiklikler konusunda iç denetçilerin bilgi sahibi olması gerekiyor. Aynı şekilde genel ekonomik ve siyasi gündem konuları ile denetim gündeminin takip edilmesi, iç denetim standartlarında yapılan değişikliklerin takip edilerek hızlı bir şekilde çalışmalara yansıtılması iç denetçiler için önemli. • İç denetimin önemini ve değerini artırabilme yeteneği İç denetim faaliyeti, her kuruma önemli bir katma değer sağlıyor. Bununla birlikte iç denetimin sağladığı katma değeri kurumun üst yöneticilerine ve tüm personeline doğru bir şekilde anlatmak gerekiyor. Bu nedenle iç denetçiler ve iç denetim yöneticilerinin, yürütülen faaliyetler ile ilgili açık, anlaşılır ve net sonuçlar ortaya koymaları, sağlanan katma değeri başta üst yöneticiler olmak üzere tüm personele uygun iletişim yöntemleri ile anlatmaları büyük önem taşıyor. • Organizasyonel beceriler Günümüz iç denetçilerinin organizasyonel becerilerinin de yüksek olması gerekiyor. Bu becerilerin daha çok iç denetim yöneticileri için gerekli beceriler olduğu ifade edilebilir. Gerçekten de iç denetim biriminin organizasyon yapısının doğru bir şekilde oluşturulması, faaliyetlerden istenilen sonuçların elde edilmesi, iç denetçilerin en riskli ve en fazla fayda sağlanabilecek alanlarda görev yapmalarının sağlanması, birim içindeki çatışmaların doğru yönetilebilmesi için iç denetim yöneticilerinin organizasyonel ve örgütsel becerilere sahip olması önemli. Bununla birlikte organizasyonel beceriler tüm iç denetçilerde olması gereken beceri alanla- İÇ DENETİM / YAZ 2014 Uluslararası iç denetim standartlarında, “iç denetçilerin, iç denetim hizmetlerinin gerçekleştirilmesinde gereken bilgi, beceri ve tecrübeyi ortaya koymaları, buna uygun işleri üstlenmeleri, kendi yeterliliklerini devamlı geliştirmeleri gerektiği” belirtiliyor. İç denetim faaliyetinin niteliği gereği, belirli bazı yetkinliklere ve becerilere sahip olmayan kişilerin yaptığı çalışmalardan sağlıklı sonuçlar elde edilmesi mümkün değildir. 28 29 YEŞİL KALEM YEŞİL KALEM İÇ DENETİM / YAZ 2014 • Diğer genel yetkinlikler İç denetim personeli, yöneticisi ve başkanı için farklı önemde olan diğer bazı genel yetkinlikler de söz konusu. Örneğin iç denetim personeli için muhasebe ve bilgi teknolojileri konularının çerçeveleri, araç ve teknikleri konusunda yetkin olmak önemli. İç denetim yöneticileri ve başkanı içinse, yönetim becerileri, çatışma çözme ve müzakere becerileri, personelin eğitimi ve gelişimine katkı sağlamak gibi beceriler de önemli beceri alanları arasında sayılabilir. İç denetim yöneticileri ve başkanının iç denetim biriminde görev yapan çalışanları en verimli ve uygun şekilde yönetmesi, onların eğitimi ve gelişimine katkı sağlayacak uygulamalar geliştirmesi, çalışanların kendi aralarında veya diğer çalışanlarla aralarında oluşan çatışmaları çözmesi gerekiyor. Bunun yanı sıra belirli düzeyde kültürel birikim ve yabancı dil becerileri de iç denetçiler için günümüzde önemli olan yetkinlikler arasında. İç denetçiler yaptıkları çalışmalarda kültürel birikimlerinden de faydalanmak durumunda. Yabancı dil becerileri de, iç denetçilerin yurtdışındaki uygulamaları daha güncel ve hızlı bir şekilde takip etmesine, yabancı kaynaklarla, kendini daha fazla geliştirmesine, geliştirilen çeşitli ürünleri daha kolay anlamasına imkan tanıyacak. 2) Davranışsal Beceriler Bu beceriler bir iç denetçinin başkasına karşı olan davranışlarını ifade ediyor. İç denetçilerin davranışlardaki becerileri iç denetim faaliyetini doğrudan etkiliyor. Organizasyonel beceriler tüm iç denetçilerde olması gereken beceri alanlarından biri. Bu beceriler başta iç denetçilerin kendi çalışmalarını organize etmesi bakımından önemli. Aynı zamanda iç denetim plan ve programlarına göre yapılacak denetim çalışmalarının çok iyi bir şekilde organize edilmesi, etkin ve verimli bir denetim çalışmasının da anahtarıdır. • Gizlilik Tüm iç denetçilerin sahip olması en önemli davranışsal becerilerinden birisi gizlilik. Uluslararası iç denetim standartlarında da; iç denetçilerin, elde ettikleri bilginin sahipliğine ve değerine saygı göstermesi, hukuki ve mesleki bir mecburiyet olmadığı sürece de gerekli yetkiyi almaksızın bilgiyi açıklamaması gerektiği belirtiliyor. İç denetçiler, yaptıkları çalışmalar esnasında kurumun her türlü gizli bilgisine ulaşma imkanına sahip olmaktalar. Elde edilen bu bilgilerin korunması ve bunun için gerekli önlemlerin alınması iç denetçilerin önemli bir sorumluluğu. Hukuki ve mesleki bir zorunluluk olmadığı sürece bu bilgilerin başkalarıyla paylaşılmaması gerekiyor. Bu nedenle iç denetim birimi tarafından tüm iç denetçilerden beyan alınması ve iç denetim birimi tarafından alınan beyanların yıllık olarak gözden geçirilmesi gibi uygulamalar geliştirilmesi önemli. • Nesnellik (Objektiflik) Objektif olmak, iç denetçilerin en önemli davranışsal becerileri arasında. Uluslararası iç denetim standartları; iç denetçilerin, inceledikleri süreç veya faaliyet ile ilgili bilgiyi toplarken, değerlendirirken ve raporlarken en üst seviyede mesleki objektiflik sergilemesi gerektiği, ilgili tüm şartların değerlendirmesini dengeli bir şekilde yapmaları ve bir yargıya varırken kendilerinin veya başkalarının menfaatlerinden etkilenmemesi gerektiğini belirtiyor. İç denetçilerin mesleğini yerine getirirken, denetim çalışmalarını yürütürken, bunları değerlendirip raporlarken üst seviyede mesleki objektiflik sergilemesi, bu çerçevede tarafsızlığına zarar verebilecek bir ilişki içinde bulunmaması, hediye gibi tarafsızlığını etkileyebilecek şeyleri kabul etmemesi, objektif olmak için azami özen göstermesi gerekiyor. • İletişim Daha önce iç denetçilerin en önemli genel yetkinliklerden birinin iletişim becerileri olduğu belirtildi. İletişimi, iç denetçilerin davranışsal yetkinlikleri açısından da önemli bir yetkinlik olarak değerlendirmek yanlış olmayacak. Bu durum iç denetçiler açısından iletişimin önemini daha da pekiştiriyor. İç denetçiler, gerek denetim çalışması esnasında gerek rapor hazırlama gerekse de aksiyon takibi sürecinde çok yönlü iletişim içinde bulunmakta. Bu nedenle iç denetçilerin hem sözlü hem de yazılı iletişim becerilerinin yüksek olması zorunlu. İç denetçilerin kendisini açık ve anlaşılır bir dille ifade etmesi, yazılı ve sözlü iletişim araçlarını etkili bir şekilde kullanması, konuşması ile karşısındakinin güvenini kazanması, karşısındaki kişileri önyargısız ve anlamaya çalışarak dinlemesi, sorunların çözümü konusunda yapıcı yaklaşım sergilemesi, elde ettiği bilgileri doğru bir şekilde ve zamanında raporlaması, elde ettiği bulguları gerektiği zaman etkili bir şekilde sunması gerekiyor. • Muhakeme İç denetçiler, verileri analiz ederek doğru sonuçlara ulaşmak ve karşılaştığı problemleri çözebilmek için yüksek muhakeme yeteneğine sahip olmalı. Bunu yapabilmek için iç denetçilerin eleştirel bir bakış açısına sahip olması, karşılaştığı olaylara farklı açılardan bakabilmeyi bilmesi, analiz yeteneğinin güçlü olması önemli. Bu nedenle iç denetçilerin muhakeme yeteneklerini geliştirmek için eleştirel düşünme, sorunları tanımlama, analiz etme, kanıtların değerlendirilmesi ve sonuca ulaşılması gibi konularda eğitimlerle desteklenmesi gerekiyor. İç denetim birimleri tarafından bu konularda eğitim programları düzenlenebilir, vaka çalışmaları gerçekleştirilebilir. • Tüm seviyelerle iyi çalışma İç denetçilerin kurum içinde yönetim kurulundan en alt seviyedeki çalışanlara kadar tüm çalışanlarla iyi çalışması, yakın iletişim ve işbirliği içinde olması gerekiyor. İç denetçilerin bunun için gerekli çabayı göstermesi, karşılıklı iletişime ve ilişkiye açık olması, olumlu ve tutarlı yaklaşımlar sergilemesi önemli. İç denetçiler bu süreçte bağımsız çalışma özelliğine zarar getirecek yaklaşımlardan özenle kaçınmalı, bu konuda gerekli dengeyi kurmalı. Bu durum hem çalışmaların etkinliğinin artmasına hem de kurum içinde iç denetime verilen önem ve değerin artmasına neden olacak. • Yönetişim ve etik hassasiyeti İç denetçilerin yönetişim ve etik hassasiyete sahip olması çok önemli. Zaten etik kurallar, iç denetim mesleki uygulama çerçevesinin zorunlu unsurlarından. Tüm iç denetçilerin etik kurallara uyarak görev yapması, yüksek etik hassasiyetine sahip olması, etik ihlallerden özenle kaçınması gerekiyor. İç denetçiler, etik ve mesleki standartları gözeterek karşısındaki kişilerle güvene dayalı ilişkiler geliştirmeli. Yetkilerini kötüye kullanmamalı, sözleri ve eylemleriyle tutarlı davranışlar sergilemeli. Üstlendiği görevleri zamanında yerine getirerek, verdiği sözleri tutmalı, özverili çalışmalı. Çalışma sürelerine uyarak, görevini dikkatli ve özenli bir şekilde yerine getirmeli. Bunun yanı sıra iç denetçilerin şeffaf ve hesap verebilir olması, adil ve sorumluluk duygularının yüksek olması da önemli. İç denetim birimleri tarafından iç denetçilerin yönetişim ve etik becerilerini geliştirme konusunda hatırlatmalar yapmaları, yönlendirmeleri, eğitime tabi tutmaları ve onlara yardımcı olmaları gerekiyor. Bu konuda özellikle vaka çalışmaları ve listeler kullanılabilir. Etik listelerinde, iç denetçilerin etik kuralları anlama ve uygulamaları bakımında bilgilere yer verilebilir. • Takım oyuncusu olma / iş birliği içinde çalışma Tüm iç denetçi seviyeleri açısından en önemli davranışsal özelliklerden biri de takım oyuncusu İÇ DENETİM / YAZ 2014 rından biri. Bu beceriler başta iç denetçilerin kendi çalışmalarını organize etmesi bakımından önemli. Aynı zamanda iç denetim plan ve programlarına göre yapılacak denetim çalışmalarının çok iyi bir şekilde organize edilmesi, etkin ve verimli bir denetim çalışmasının da anahtarıdır. Bunun yanı sıra kurum organizasyonunun doğru bir şekilde değerlendirilebilmesi, varsa aksayan yanların yönetim kuruluna ve üst yönetime doğru bir şekilde aktarılabilmesi için tüm iç denetçilerin bu konuda becerilere sahip olması gerekiyor. 30 31 YEŞİL KALEM YEŞİL KALEM İç denetim çalışanlarının da özellikle bağımsız çalışabilme becerilerine sahip olması gerekiyor. İç denetçiler gerektiği zaman tek başına denetim çalışmaları yürütebilmekte ve rapor hazırlayabilmekte. Bu nedenle bir denetim çalışmasının başından sonuna kadar yürütülmesi ve raporların hazırlanması için iç denetçilerin bağımsız çalışabilme becerisine sahip olmaları önemli. Gerek bağımsız gerekse de ekip içinde yürütülen çalışmalar, iç denetçilerin ilişki kurma becerilerinin de yüksek olmasını gerektiriyor. İÇ DENETİM / YAZ 2014 3) Teknik Beceriler olma ve takım içinde işbirliği içinde çalışmadır. İç denetçiler, başta iç denetim ekipleri olmak üzere iç denetim biriminin ve çalışmış oldukları kurumun bir parçası. Ekip halinde çalışmanın olduğu ortamlarda başarı elde etmenin yolu, takım olmaktan ve ekip içindeki tüm çalışanların işbirliği içinde çalışmalarından geçiyor. Her iç denetçi, bulunduğu ekip içindeki rolünü anlamalı, benimsemeli ve bireysel başarı yerine ekip başarısını ön plana alarak çalışmalarını yürütmeli. • Diğer davranışsal beceriler Tüm bunların yanı sıra iç denetim personeli, yöneticisi ve başkanı için farklı önemde olan diğer bazı davranışsal beceriler de söz konusu. Örneğin iç denetim yöneticileri ve başkanı için liderlik, ekip oluşturma, işi kolaylaştırma, personel yönetimi, çatışma yönetimi ve ikna yetenekleri gibi beceriler önemli iken, iç denetim çalışanları için ilişki kurma becerisi ile bağımsız çalışabilme becerisi gibi hususlar ön plana çıkabiliyor. İç denetçilerin takım içindeki sorumluluklarını zamanında ve kaliteli olarak yerine getirmesi, takım arkadaşlarıyla işbirliği ve dayanışma içinde çalışması, bilgi ve deneyimlerini diğer çalışanlar ile paylaşması, takım çalışmalarında gönüllü olup, aktif rol alması, takım içinde ve diğer takımlarla güvene dayalı, etkili ilişkiler kurması gerekiyor. Bu nedenle iç denetçilerin takım oyuncusu ve işbirliği becerilerini geliştirmek için takımlar halinde vaka çalışmaları, toplantılar, grup projeleri gibi uygulamalar geliştirilmesi yararlı olabilir. İç denetim yöneticileri ve başkanları için liderlik çok önemli becerilerden biri. İç denetim yöneticileri ve başkanlarının iç denetim biriminde görev yapan iç denetçilere liderlik etmeleri, onları hem çalışma hem de kariyer gelişimleri konusunda yönlendirmeleri, doğru yolu göstermeleri gerekiyor. İç denetim yöneticileri için çatışma yönetimi ve ikna yeteneklerinin bulunması da önemli becerilerden biri. Aynı şekilde oluşturulacak ekiplerin en verimli sonuçlar elde edilebilecek şekilde oluşturulması, iç denetçilerin çalışmalarını kolaylaştıracak Kurumun yönetişim, risk yönetimi ve kontrol süreçlerine ilişkin kapsamlı çalışmalar yürüten, bu süreçlerdeki eksiklik ve aksaklıkları tespit eden, güvence ve danışmanlık hizmeti sunan iç denetçilerin bu çalışmalar için yüksek düzeyde teknik becerilere sahip olması gerekiyor. • İşi anlayabilme İç denetçilerde bulunması gereken en önemli teknik yetkinliklerden biri işi anlayabilme yeteneğidir. Bunu hem kendi işi hem de çalıştığı kurumun faaliyetleri açısından ifade etmek mümkün. İç denetçilerin çalıştıkları kurumun faaliyetlerine değer katması gerekiyor. Bunun için de kurumun faaliyet alanına uygun temel bilgilere sahip olması, kurumun iş alanlarına hakim olması, operasyon, muhasebe, pazarlama, finans ve stratejik yönetim gibi süreçleri hakkında yeteri düzeyde bilgili olması önemli. Ayrıca iç denetçiler göreviyle ilgili temel bilgilere sahip olmalı, ne tür çalışmaları, hangi yöntemlerle, nasıl yerine getireceğini bilmeli. • Risk analizi ve kontrol değerlendirme teknikleri Denetim kaynaklarının riskli alanlara daha fazla ayrılarak yüksek riskli alanlarda çalışmalar yürütülmesi, hem denetim çalışmalarının etkinliğini artırmakta hem de maliyetini azaltmakta. Bu nedenle denetim çalışmalarının risk odaklı bir şekilde planlanması ve yürütülmesi gerekiyor. Dolayısıyla iç denetçiler, risk analizi yapma ve bu yönde kullanılan teknikler konusunda bilgi sahibi olmalı. Buna göre iç denetimlerin yapılan risk değerlendirmelerine dayalı olarak gerçekleştirilmesi, bu değerlendirmede kurumun maruz kaldığı riskler ve bunlara ilişkin kontrollerin dikkate alınması, böylece denetimlerde öncelik verilecek alanların, dikkate alınacak ayrıntıların ve denetim sıklığının belirlenmesi gerekiyor. Risk değerlendirmeleri düzenli olarak gözden geçirilmeli, yıllık olarak yenilenmeli ve iç denetim planı da temel olarak risk değerlendirmelerine dayalı olarak oluşturulmalı. Bunun yanı sıra süreçlerin ve faaliyetlerin riskleri, mevcut kontrol ortamının yeterliliği konusunda da değerlendirmeler yapabilmesi için iç denetçilerin kontrol öz değerlendirme teknikleri gibi konularda da bilgi sahibi olması gerekiyor. Kurumda oluşturulan kontrollerin hangi tür kontrollerden olduğu, anahtar kontrol olup olmadığı konusunda yapılacak doğru değerlendirmeler, doğru sonuçlara ulaşılması açısından önem taşıyor. • Yönetişim, risk ve kontrol araçları ve teknikleri İç denetçilerin kurumun kurumsal yönetim, risk yönetimi ve kontrol sistemini değerlendirebilmesi için bu konudaki araçlar ve teknikler konusunda da bilgi sahibi olması gerekiyor. Kurumsal yönetim ilke ve düzenlemeleri, yönetim kurulu, denetim komitesi, diğer komiteler, üst yönetim, bağımsız denetim ve diğer paydaşların bu konudaki rol ve sorumlulukları ile kendi sorumluluklarının iç denetçiler tarafından biliniyor olması önemli. Kurumun risk yönetim sistemini değerlendiren ve geliştiren iç denetçilerin risklerin belirlenmesi, tanımlanması, ölçülmesi ve izlenmesi sürecinde risk yönetimi modelleri konusunda yeteri düzeyde bilgiye sahip olması, kurumsal risk yönetimi uygulama modellerini bilmesi, bu konulardaki araç ve teknikler konusunda bilgili olması, risk İÇ DENETİM / YAZ 2014 yöntemler geliştirilmesi gibi konular da iç denetim yöneticileri ve başkanlarında olması gereken beceriler arasında. Geleceğin iç denetim yöneticileri ve başkanları olacak iç denetçilerin göreve başlamalarından itibaren liderlik ve yönetim yeteneklerinin geliştirilmesine önem verilmeli. 32 33 YEŞİL KALEM YEŞİL KALEM Bunların yanı sıra iç denetçilerin iç kontrol ile ilgili geliştirilen COSO, CoCo gibi modeller hakkında bilgi sahibi olması, iç kontroldeki rol ve sorumluluklar, kontrol ortamı, risk değerlendirmeleri, kontrol faaliyetleri, bilgi ve iletişim sistemi, kontrollerin izlenmesi konularında değerlendirme yapabilmesi, iç kontrol türlerini bilmesi ve kurumun faaliyet alanındaki iç kontrol düzenlemeleri hakkında bilgi sahibi olması gerekiyor. Bu nedenle, bu sistemleri değerlendirecek araç ve teknikler, geliştirilen modeller konusunda iç denetçilere yeterli düzeyde bilgi verilmeli ve uygulamalarla bilgileri pekiştirilmeli. • İş süreçleri analizi İç denetçilerin kurum içindeki iş süreçlerini analiz etme yetenek ve bilgisine sahip olması da önemli. Bu husus başta süreç denetimleri olmak üzere hemen hemen her denetim türünde denetçilerin çalışmalarını büyük oranda kolaylaştıracak. İÇ DENETİM / YAZ 2014 Süreç denetimleri, denetlenen sürecin başından sonuna kadar dikkatli bir şekilde analiz edilmesini gerektiriyor. İş sürecini analiz edemeyen bir iç denetçinin bu süreçteki eksiklik ve aksaklıkları tespit etmesini beklemek mümkün değil. Benzer şekilde diğer denetim türlerinde de iç denetçinin öncelikle iş sürecini analiz etmesi ve ona göre spesifik çalışmalara yönelmesi gerekiyor. • Veri toplama ve analiz araçları ve teknikleri kullanımı Bilgi teknolojilerindeki hızlı gelişmeler nedeniyle denetçilerin denetlemeleri gereken veriler hızla artıyor ve bunlar daha çok elektronik ortamlarda muhafaza ediliyor. İç denetçilerin doğru verilerle çalışmaları önem taşıyor. Yoksa denetimin amacı ve planına uymayan farklı verilerle çalışmak ve yanlış sonuçlara ulaşmak mümkün olabilir. Bunun için de denetlenecek konudaki verilerin toplanma yöntemi, bunların muhasebe kayıtları, toplantı notları, tutanaklar, plan ve bütçeler, raporlar, yazışmalar gibi verilerin hangi kaynaklardan, hangi yöntemlerle elde edileceği, nasıl analiz ve test edileceği konusunda iç denetçilerin yeterli yetkinliğe sahip olması gerekmekte. • Problem çözme ve müzakere araçları ve teknikleri İç denetçilerin karşı karşıya bulunduğu sorunlar giderek artmakta ve karmaşık hale gelmekte. Bu sorunlar yapılan işin kendisiyle ilgili olabileceği gibi çalışanlarla da ilgili olabilir. Örneğin iç denetçiler denetim çalışması esnasında ve sonrasında denetlenen kişiler ile çok çeşitli problemler yaşayabilirler. Bu problemlerin iç denetçiden veya denetlenen kişilerden kaynaklanan çok çeşitli nedenleri olabilir. İstenen bir bilgi, rapora yazılan bir tespit veya iletişim aksaklıkları gibi hususları bu kapsamda belirtmek mümkün. Bu problemler bir çözüme kavuşturulamadığı sürece iç denetçinin çalışmalarını da olumsuz etkileyebilir. Bu nedenle iç denetçilerin bu tür problemleri çözüme ulaştırma konusunda yeterli teknik donanıma sahip olması çok önemli. Bunun yanı sıra iç denetçiler karşı karşıya geldiği kişilerle müzakere etme ve buradan sonuçlara ulaşma teknikleri konusunda da yeterli bilgiye sahip olmalı. Amaca yönelik soru sorma, aldığı cevapları birleştirme ve bir sonuca ulaşma konusunda iç denetçiler analitik değerlendirmeler yapabilmeli, inceledikleri konuyu karşısındaki kişiyle detaylı olarak müzakere edebilmeli. • Proje yönetimi Proje yönetimi, ayrı bir uzmanlık alanı olmakla birlikte iç denetçilerin bu konuda da teknik bilgilere sahip olması önemli. Özellikle yürütülen projelerin kurum için verimli olup olmadığı, yasal gereklilikleri karşılayıp karşılamadığı, iç kontrol sistemi açısından uygun olup olmadığı gibi çok çeşitli açılardan iç denetçiler tarafından değerlendirilmesi gerekiyor. Proje ekiplerine katılmak veya projelere görüş vererek katkı sağlamak, iç denetimin danışmanlık fonksiyonu açısından önemli. Bu şekilde daha proje aşamasında proaktif olarak verilecek katkılar ile projelerin doğru bir şekilde hayata geçmesi sağlanabilir. İç denetçilerin temel adli beceriler ile dolandırıcılık konusunda yeterli farkındalığa sahip olması önemli. İç denetçilerin yaptıkları denetim çalışmalarında dolandırıcılık belirtilerinin tespit edilmesi konusunda yeterli bilgiye ve dikkate sahip olması gerekiyor. • Araştırma becerileri İç denetçilerin denetlenen konularda detaylı bilgi sahibi olması için araştırma becerilerine sahip olması oldukça önemli. Bu kapsamda hangi konuda, ne tür bir araştırma ihtiyacının bulunduğu, araştırmanın nerede ve nasıl yapılacağı, elde edilen bilgilerden nasıl sonuçlara ulaşılacağı gibi konularda iç denetçilerin yeterli teknik donanıma sahip olması gerekiyor. İç denetçiler neye nasıl ulaşılabileceğini bilmek durumunda. Yoksa büyük veri yığınları arasında kaybolabilir ve sonuca ulaşamayabilir. İç denetçilerin analitik araştırma yetenekleri onların doğru sonuçlara daha kısa zamanda ulaşmasını sağlayacak. • Adli beceriler / dolandırıcılık farkındalığı Adli ve soruşturma becerileri genellikle iç denetim ile doğrudan ilgi kurulan bir alan. Fakat günümüzde bu alan ayrı bir uzmanlık alanı olarak kabul ediliyor. Gerçekten de bir iç denetçiden hem iç denetim faaliyeti yürütüp güvence ve danışmanlık vermesini hem de soruşturma yapmasını beklemek çeşitli sakıncalar doğurmakta. Sınırlı sayıda yapılan soruşturma çalışmaları uzmanlaşmaya imkan tanımıyor. Ayrıca adli becerilerin hukuksal ve cezai çok farklı boyutları da bulunmakta. Bunun yanı sıra iç denetçilerin bir dedektif gibi suçlu peşinde koşması, çalışan nezdinde iç denetim faaliyetinin algısını da olumsuz olarak etkileyebiliyor. Zaten, Uluslararası İç Denetim Standartları’nda “İç denetçi, suiistimal belirtilerini tespit edebi- lecek yeterli bilgiye sahip olmalıdır; fakat esas görevi ve sorumluluğu suiistimalleri tespit etmek ve soruşturmak olan bir kişinin uzmanlığına sahip olması beklenemez” ifadelerine yer veriliyor. Bununla birlikte kurumun tercihine göre bu konuda avukatlar, soruşturmacılar, güvenlik personeli gibi uzmanlar istihdam edilebileceği veya dış hizmet alınabileceği gibi, doğrudan iç denetim birimi de suiistimal araştırması ve soruşturmasıyla görevlendirebilir. Veya iç denetçiler bu konuda kaynak görevi görebilir, diğer uzmanlara destek verebilirler. Bu süreçte en önemli husus iç denetimin bağımsızlığının korunmasıdır. Fakat hangi yöntem tercih edilirse edilsin yaptıkları işin niteliği itibarıyla iç denetçilerin temel adli beceriler ile dolandırıcılık konusunda yeterli farkındalığa sahip olması önemli. İç denetçilerin yaptıkları denetim çalışmalarında dolandırıcılık belirtilerinin tespit edilmesi konusunda yeterli bilgiye ve dikkate sahip olması gerekiyor. Bu nedenle suiistimal ve dolandırıcılıkların tespit edilmesi, incelenmesi ve soruşturulması, soruşturma yöntemleri, bu konudaki mevzuat, buna özel rapor hazırlanması gibi temel adli beceriler, iç denetçilerde bulunmalı. • Bilgi teknolojileri ve bilgisayar destekli denetim teknikleri kullanımı Günümüzde kurumların ve şirketlerin işlemlerinin büyük çoğunluğu elektronik ortamlarda yürütüldüğünden, bilgi teknolojilerinin denetlenmesi, bu konuda var olan eksikliklerin tespit edilerek giderilmesinin sağlanması iç denetçilerin yeni ve önemli sorumluluk alanlarından birisi haline geldi. Kurumun bilgi teknolojilerinin, bu konuda uluslararası kabul gören COBIT (Control Objectives for Information And Related Technology) standartları esas alınarak denetlenmesi gerekiyor. Bu konuda görev yapacak iç denetçilerin teknik alanlardan mezun olmaları veya yetkinliklerini çeşitli sertifikalar ile kanıtlamaları önem taşıyor. Bunun yanı sıra artık bilgi teknolojilerinden yararlanmadan bir denetim çalışmasını yerine İÇ DENETİM / YAZ 2014 türlerine göre değerlendirmeler yapabilmesi de gerekli. 34 35 YEŞİL KALEM YEŞİL KALEM Bilgisayar Destekli Denetim Teknikleri adı verilen bu araçlarla denetçiler veri yığınlarıyla uğraşmaktan kurtulmakta, belli kontrollerden geçirilerek elde edilen veriler üzerinden denetimlerini tamamlama imkanı bulmaktalar. Böylece hem işlemlerin neredeyse tamamı kısa sürede denetlenebilmekte hem de denetimde süreklilik sağlanmakta. Bu çerçevede günümüzde iç denetçilerin hem bilgi teknolojilerini denetlemeleri hem de bilgisayar destekli denetim tekniklerinden azami ölçüde faydalanmaları için bu konudaki teknik yetkinliklere sahip olmaları gerekiyor. • Diğer teknik beceriler Bunların yanı sıra kurumun finansal tablolarının doğru bir şekilde analiz edilip denetlenebilmesi için iç denetçiler, finansal analiz araç ve teknikleri konusunda yeterli teknik bilgiye sahip olmalı. Denetim çalışmalarında incele- me konusu yapılan kütle hakkında daha doğru sonuçlara ulaşılabilmesi için istatistiki örnekleme modellerinin kullanılması giderek yaygınlaşmakta. Gerçekten de istatistiki örnekleme yöntemlerinin yerine iradi örnekleme yönteminin kullanıldığı çalışmalarda yapılan tespitler zaman zaman yanlış sonuçlara ulaşılmasına neden olabilmekte. Bunun için denetimlerde işlemlerin ve bakiyelerin doğrulanması ve test edilmesi amacıyla istatistiki örnekleme yöntemleri kullanılmalı. Denetimlerde istatistiksel olmayan metotların da kullanılabilmesi mümkün olmakla birlikte özellikle seçilen örneğin temsil ettiği grubun karakteristik özelliklerinin örnekle benzer olması, grubun içerdiği işlem veya kalem sayısının yüksek olması gibi durumlarda istatistiksel metotların kullanılması önemli. Bu nedenle iç denetçilerin istatistiki örnekleme teknikleri konusunda bilgi sahibi olması ve denetimde kullanabilmesi gerekiyor. İç denetçilerde olması gereken bir başka teknik yetkinlikte öngörüdür. Yapılmakta olan veya yapılması planlanan bir faaliyetin olası sonuçları konusunda iç denetçilerin tutarlı öngörülerde bulunabilmesi ve bu konuda ilgili kişileri uyarıp bilgilendirmesi gerekiyor. İç denetçiler, kalite yönetimi ve kurum bünyesinde yürütülen kalite süreçleri hakkında da bilgi sahibi olmalı. Sonuç İç denetimin artan önemi, değişen ve gelişen fonksiyonu doğrultusunda günümüz iç denetçilerinin sahip olması gereken yetkinlikler de çok çeşitli ve boyutludur. İç denetçilerde olması gereken yetkinliklerin bu çalışmada belirtilenlerle sınırlı olmadığını da belirtmek gerekiyor. Kurumların faaliyet alanlarına göre iç denetçiler daha farklı yetkinliklere de ihtiyaç duyabilirler. Bu yetkinlikler, iç denetçilerin gelişmeleri gerekli alanları da gösteriyor. İç denetçi olmayı düşünen, bu konuda kariyer planlayan kişiler lisans eğitimlerinde bu konulardaki yetkinliklerini artırmaya önem vermeli. İç denetçilerin özellikle görev yaptığı sektör ve kurumun özelliklerini de dikkate alarak, bu konulardaki yetkinliklerini sürekli artırmaya çalışmaları gerekiyor. İç denetçilerin yüksek lisans ve doktora gibi lisansüstü eğitim programlarına daha fazla ilgi duymaları da önem taşıyor. Bu konuda kurumların yönetim kurullarının iç denetçilerin gelişimleri ve eğitimleri için yeterli kaynak ve bütçe ayırması, iç denetim birimlerinin bu konuya önem vermesi ve iç denetçilerin yetkinliklerinin gelişimine katkı sağlayacak programlar, toplantılar, vaka çalışmaları ve eğitimler düzenlemesi gerekiyor. Gürdoğan Yurtsever, SMMM, BD, CRMA, CFE Türkiye İç Denetim Enstitüsü (TİDE) Yönetim Kurulu Başkanı Not: Bu makale, yazarın Maliye Bakanlığı İç Denetim Koordinasyon Kurulu (İDKK) tarafından Nisan 2014’te yayınlanan ‘İç Denetim “Yönetime Değer Katmak” ’ kitabında yer alan “Günümüzde İç Denetçilerin Sahip Olması Gereken Temel Yetkinlikler ve Bilgiler” makalesinden derlenmiştir. İÇ DENETİM / YAZ 2014 İÇ DENETİM / YAZ 2014 getirmek neredeyse imkansız hale geldi. Denetçiler bu kapsamda basit yazılımlardan, özel denetim yazılımlarına kadar çok çeşitli bilgisayar programlarından faydalanarak denetimler gerçekleştirebilmekte. 36 37 PARMAK İZİ PARMAK İZİ FATCA Risklerinin Denetimi ve Raporlama Açısından İç Kontrol’ün Önemi Ahmet Coşkun İÇ DENETİM / YAZ 2014 Bu yazıda, 18 Mart 2010 tarihinde Amerika Birleşik Devletleri (ABD) Kongresi’nde yasalaştırılan Yabancı Hesaplar Vergi Uyum Yasası (FATCA)’nın, Yabancı Finansal Kurumlar (FFI)’ın iç kontrol sistemleri üzerinde oluşturacağı etkiye dikkat çekiliyor. 1 Temmuz 2014’ten itibaren yabancı finansal kurumların, bu kurumlarda hesapları bulunan ABD vatandaşlarının hesapları hakkında ABD Gelir İdaresi’ne (IRS) kapsamlı bir şekilde raporlama yapmaları gerekiyor. Aksi takdirde yabancı finansal kurumlar, ABD gelir kaynaklarından elde ettikleri gelirler veya birtakım işlemleri üzerinden yüzde 30 stopaj vergisine tabi olacak. FATCA ile ABD’nin yurt dışında yaşayan kendi vergi mükelleflerinin vergi kaçırmalarını önlemek maksadıyla global bir bilgi paylaşımı sistemi kurmak amaçlanıyor. Bu amacı gerçekleştirmek için yabancı finansal kurumlar, kanunda 1 2 belirlenen standartları taşıyan müşterilerinin hesap bilgilerini ABD Gelir İdaresi’ne bildirecek. FATCA’nın hedefinde sadece finansal kurumlar değil, kanunda sayılan belli şartları taşıması halinde, finansal olmayan kurum ve kuruluşlar da var. Dolayısıyla FATCA en azından şimdilik stopaja tabi ödeme yapan ya da alan tüm yabancı kurumları kapsıyor. İleriki dönemlerde FATCA kapsamına alınacak ürünlerin, tarafların ve işlemlerin artacağı bekleniyor1. FATCA’ya uyulmaması, yabancı finansal kurumların kurumsal itibarını, yani ABD’nin finansal ve finansal olmayan pazarında çalışabilme gücünü de etkileyecek. Son zamanlara kadar FATCA denetimlerinden hiç bahsedilmezken, ABD Gelir İdaresi Large Business & International Division (LB&I) Bölümü program yöneticisinin, 12 Haziran 2014 tarihinde yaptığı bir açıklamaya göre2, yabancı finansal kurumların FATCA kapsamında raporladığı bilgilerin denetlenmesine, 2016 yılının başlarında başlanacak. Bu gecikmenin nedeni; hesaplandığı üzere, bil- A.B.D. İç Gelirler Yasası (IRC), 1471(d)(7) Jaime Arora, “FATCA Audits Likely to Begin in Early 2016,” Tax Notes Today (June 12, 2014). FATCA kapsamındaki finansal kurumların iç denetim sistemleri yönünden proje ve uyum sürecinde oynayacakları rolün önemi, yapılan bu son açıklama ile iyice belirginleşti. Kaldı ki, FATCA’nın orijinal halinde de zaten kapsamdaki kurumlar, FATCA yükümlülüklerine uyumlu olmaya devam ettiklerini düzenli olarak ABD Gelir İdaresi’ne bildirecekler. Bu yüzden FATCA, iç kontrol sistemi fonksiyonu üzerinde direkt etkiye sahip. Bankacılık açısından iç denetim sistemiyle, üst yönetime banka faaliyetlerinin kanun ve ilgili diğer mevzuatla, banka içi strateji, politika, ilke ve hedefler doğrultusunda yürütüldüğü ve iç kontrol ve risk yönetimi sistemlerinin etkinliği ve yeterliliği hususunda güvence sağlamak amaçlanıyor. İç denetim sisteminden beklenen amacın sağlanabilmesi için, iç denetim faaliyetleriyle; banka içi herhangi bir kısıtlama olmaksızın bankanın tüm faaliyetleri, yurt içi ve yurt dışı şube ve genel müdürlük birimleri dâhil diğer birimleri dönemsel ve riske dayalı olarak inceleniyor ve denetleniyor. Eksiklik, hata ve suistimaller ortaya çıkarılıyor. Bunların yeniden ortaya çıkmasının önlenmesine ve banka kaynaklarının etkin ve verimli olarak kullanılmasına yönelik görüş ve önerilerde bulunuluyor. Kuruma ve üst yönetime iletilen bilgi ve raporlamaların doğruluğu ve güvenilirliği değerlendiriliyor3. FATCA’nın esasen bir raporlama sistemi olması açısından bakıldığında, iç denetime atfedilen bu amacın önemi daha da belirginleşiyor. Zira raporlamanın hatalı olması durumunda FATCA’ya göre vergi mükellefi olmayan taraflar vergi mükellefi yapılacak, bu tür müşterilerin ödemelerine stopaj konacak, müşteri hizmetleri departmanları sorunlara çözüm bulmaya çalışacak ve operasyonlar tıkanacak, devamında hukuki riskler ortaya çıkacak ve neticede kurumun hem itibari hem de ticari risklere katlanması kaçınılmaz olacak. İç denetimin, 3 yukarıda belirttiğimiz amacı işte tüm bu sonuçlar düşünüldüğünde daha iyi anlaşılıyor. Finansal kurum olsun ya da olmasın, yasadaki şartları taşıdığında FATCA’ya göre raporlama yapması gereken kurumlar zaman içerisinde ABD Gelir İdaresi tarafından denetlenecek ve uyum çabaları derecelendirilecek. Uyum projelerinin hız kazandığı bugünlerde kurumların iç denetim departmanlarının belirginleşen fonksiyonları arasında; • FFI anlaşmasına uyumun devam edip etmediğinden emin olmak ve bu konuda uyum birimleriyle koordineli çalışmak, • FATCA uyum süreçlerini ve sistemlerinin esaslarını gözden geçirmek, • Finansal suçların izlenmesine yarayacak sistemleri (AML/KYC) FATCA maksatlı kullanmak suretiyle, FATCA projesinde zaman ve maliyet unsurlarını kontrol altında tutmak, • FATCA kontrollerini kurumsal risk yönetimi ilkelerine göre oluşturmak, • Bilgi sistemleri departmanlarının oluşturacağı raporlama sistemi üzerinde çeşitli sızma testleri yaparak olası hatalı raporlama risklerin önüne geçmek, • Kurumun FATCA sorumluluklarının ürün ve müşteri sözleşmelerine eklendiğinden emin olmak. FATCA’ya bağlı olarak ABD Gelir İdaresi, FATCA gerekliliklerini göz önüne alarak finansal kurumların hesap açma ve raporlama süreçlerini değiştirmesini ve bunlara yönelik iç yönergelerini genişletmesini gerekli kıldı. Yabancı finansal kurumlar, FFI anlaşması imzalandıktan sonra bir ve iki yıl sonrasında, müşterilerin analizine ilişkin FATCA uyumluluğunu da ABD Gelir İdaresi’ne bildirmek zorundalar. ABD Gelir İdaresi, FATCA’dan sorumlu görevlilerden ayrıca yinelenen kontrolleri ve sertifikasyonları yürütmesini bekliyor. Bu gereklilikler, FATCA projeleri esnasında dikkate alındığı takdirde raporlama aşamalarında ortaya çıkacak sızmalar en aza indirilebilir. Ahmet Coşkun Deloitte Kurumsal Risk Hizmetleri Bölümü Kıdemli Müdürü Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Bankaların İç Sistemleri Hakkında Yönetmelik, 01/11/2006 tarih ve 26333 sayılı Resmi Gazete, m.21 İÇ DENETİM / YAZ 2014 gilerin 2014 yılında alınması, 2015 yılında derlenip toparlanması ve denetiminin yapılması için 2016 yılında ABD Gelir İdaresi denetçilerine sunulacak olmasıdır. 38 39 ATAÇ ATAÇ Kritik iş riskleri verinin yapısal olmayan doğasından kaynaklanıyor. Bu riskler, verimli ve etkin olmayan veri yönetimini, uygun olmayan veri saklama ve bakım yöntemlerini, veri tekrarlamasını (duplikasyon), bilginin yanlış anlaşılması ve iletilmesini, uygun olmayan saklama planı ve güvenlik önlemlerini, hassas bilgiye yetkisiz erişimi ve veri kaybını içeriyor. Çerçeve oluşturmak Kuşatma Altındaki Veri Denetçiler bilgi sızıntısı riskini azaltmada danışmanlık ve güvence rolü oynayabilirler. İÇ DENETİM / YAZ 2014 Nikolaos P. Dounis Bilgiyi kontrol altında tutmak gitgide zorlaşıyor. İnternette “veri sızıntısı” konulu bir araştırmanın yaklaşık 6.7 milyon sonuç verdiğini görebilirsiniz. 2013 yılında bir Çin firması 150 milyon müşteri kaydının yasadışı alım satımı ile suçlanırken, Kanada’daki bir belge sızıntısı dünya çapında 100 bini aşkın kişinin yatırım bilgisini açığa çıkardı. Open Security Vakfı’nın “Veri Kaybı Veritabanı” bu tip olayların arttığını göstermektedir ki, bunların yüzde 57’si organizasyon dışından, yüzde 36’sı ise organizasyon içinden geliyor. Etkin bilgi yönetimi ve güvenliği her işte önem taşıyan bir faktör. Organizasyonların, elektronik ya da diğer formatlarda sakladıkları veriyi koru- ma ve veri sızıntısı, bilgi kaybı ve veriyle ilişkili mevzuata uyumsuzluk risklerini yönetme ihtiyacı bulunuyor. İç denetim, organizasyona veri güvenliği çerçevesi oluşturulması konusunda öneride bulunabilir ve kontrol faaliyetlerinin etkinliği ve verimliliği hakkında güvence verebilir. Kritik iş riskleri Her gün çok büyük miktarda bilgi, organizasyonun şebeke (network) sınırlarının içindeki ve dışındaki tarafların dahil olduğu iş süreçlerine akmakta. Bu veri; elektronik posta, kelime işlemcili belgeler, çalışma tabloları (spreadsheet), veri tabanı dosyaları ya da kağıt belgeler gibi pek çok formatta dolaşabiliyor. Yıllar içinde teknoloji; bilgiyi yapısal, yani koruması kolay Veri hacmi ve hızı arttıkça, organizasyonların potansiyel riskleri de artıyor. Bu yüzdendir ki, organizasyonlar bu riskleri yönetmek ve azaltmak için bir veri güvenliği çerçevesi oluşturmak ihtiyacında. Bu çerçevenin esası, aşağıdaki örnekleri içeren sıkı bir politika ve prosedürler seti oluşturmak ve bunu organizasyona duyurmak: • Davranış kuralları, • Elektronik iletişim standartlarını ve e-posta, internet ve intranet, kişisel mobil cihazlar, sosyal medya ve şirkete ait elektronik cihazların kullanımını içerecek bir bilgi güvenliği politikası, • Veri koruma politikası, • Şirket dışı taraflarla iletişim politikası, • Fiziksel güvenlik, • Saklama planını içeren belge / kayıt politikası. Bu aşamada, bu politika ve prosedürlerin oluşturulması, güncellenmesi ve çalışanlara iletilmesinde iç denetçilere danışılmalı. Denetçiler, kritik veri risklerini azaltmaya yönelik önemli adımları içerdiğinden emin olmak amacıyla, taslak politika ve prosedürleri hazırlama ve güncelleme aşamaları sırasında gözden geçirebilir. Politika ve prosedürlerin oluşturulmasındaki başarı faktörleri, çalışanlarla iletişim, farkındalık ve eğitim. Çoğu durumda, veri kayıpları şirket içi faaliyetler ve çalışanların hatalı davranışlarından kaynaklanıyor. İç tehdit suistimal yapan bir çalışandan değil, her çalışanın ve cihazın bilgi yaratması ve depolaması gerçeğinden doğar. Örneğin, havaalanında telefonla görüşürken şirketin gizli proje planlarını yüksek sesle anlatan ya da şirket bilgisini içeren bir dizüstü bilgisayarı kaybeden çalışanlar iç tehdit olabilir. Bu durumlar, çalışanlardaki yetersiz farkındalık ve öneme atfedilebilir. Organizasyonlar, farklı kültür ve iş uygulamalarını benimseyen, eğitim ve hesap verebilirliğe odaklanan kapsamlı bir kurumsal farkındalık ve eğitim programı ile bu davranışları değiştirebilirler. Program hedefleri aşağıdaki gibidir: • Güvenlik-farkındalık kültürünü teşvik etmek, • Çalışanlara veri güvenlik araçları ve eğitimi sağlamak, • Hassas güvenlik politikalarını iletmek ve uygulamak, • Üst yönetim taahhüdü ile liderlik sağlamak, • Güvenlik beklentilerini proaktif olarak belirlemek. Eğitim programının hazırlanması esnasında iç denetçilere danışılabilir. Denetçiler, içeriği oluşturan farklı fonksiyonların koordinasyonuna yardımcı olabilir, çalışanlara uygulanan izleme anket ve testleri ile programa katılımı teyit edebilirler. Denetim güvencesi İç denetçilerin diğer bir önemli rolü de risk ve kontrol süreçlerinin etkin olarak çalıştığına dair güvence vermek. Denetçiler risk yönetimi sürecinin, ilgili riskleri tespit ettiğini, değerlendirdiğini, güncellediğini ve riskleri azaltıcı aksiyonların süreç sırasında dokümante edildiğini teyit etmeli. Denetçiler, bilgi ve veri güvenliği risklerine ilişkin kontrollerin etkinliğini test etmek için gerekli tüm adımları ve aksiyonları içerecek şekilde denetim planları ve denetim programlarını güncellemeli. BT genel kontrollerinin test edileceği kritik alanlar: • Uygulama geliştirme ve bakım, • Fiziksel ve mantıksal güvenlik kontrolleri, • Veri tabanı yönetimi, • Erişim kontrolleri, yazıcı şifre yönetimi dahil, • Mobil cihazlar, • Bilgi sistemleri ekipmanının imhası. İÇ DENETİM / YAZ 2014 olan kağıt bazlı formdan, yapısal olmayan, yani e-posta, mobil cihazlar ve sosyal medya gibi dijital formata dönüştürdü. 40 41 ATAÇ İç Denetim Bakışı Küresel Isınmayı Nasıl Değerlendirebilir? MÜHÜR Ethem Yenigün İç denetimi icra eden bir profesyonelin iç kontrol sistemi, risk gibi mesleki konuları yaşamın değişik alanlarına uyarlaması normaldir. Sinema salonunda bile iç kontrol sisteminin neleri kapsadığına dikkat eden bir iç denetçi olabilir. Aşırı bir korkuya, yani paranoyaklığa varmadığı sürece bu bakış açısının zararlı olmayacağı ortada... Yani bir düşünürün de dikkat çektiği gibi “Elinde çekiç olan, her şeyi çivi sanır”. İronik bir cümle olsa da bu düşünce biçimi birçok meslek için doğal karşılanmalı. İÇ DENETİM / YAZ 2014 Gözden geçirilmesi gereken diğer bir alan da organizasyonun güncel bir belge ve kayıt yönetim politikasının olup olmadığıdır. Belge saklama planları tam, doğru ve yasal mevzuata uygun olmalı. Denetçiler, örneklem belgeleri test etmek suretiyle, bunların saklama planına göre kayıt edilip edilmediğini doğrulamalı ve tüm kayıt tiplerinin yasal gereklilikler, saklama süresi, kayıt saklama formatı, saklama gereklilikleri ve imha yöntemlerine uygun olarak arşivlendiğinden emin olmalı. Denetçiler, ticari sırların endüstriyel casusluk yoluyla çalınma riskini azaltmak amacıyla uygun güvenlik önlemlerinin uygulandığından emin olmak için, bilginin uygun biçimde sınıflandırıldığından emin olmalı. Dosya ve sunucu odalarının anahtar ve erişim kontrollerini periyodik olarak gözden geçirmeli. Bunun yanında denetçiler, organizasyonun eğitim programlarının içeriğini sosyal medya ve mobil cihazlar gibi yeni riskli alanları da içerecek şekilde güncellediğini teyit etmeli. Bu programlar gizli nitelikte olan atık materyallerin (belgeler ve sabit diskler gibi) güvenli imha gerekliliklerini de içermeli. Ayrıca, denetçiler işe yeni başlayan bütün çalışanların davranış kuralları ve bilgi güvenliği politikasının açıklandığı eğitimi aldıklarından emin olmalı. Denetçiler bütün çalışanların davranış kurallarının ve bilgi güvenliği politikasının farkında olduklarını teyit etmeli. Veri varlıklarını korumak Veri sızıntısını önlemek ve bilgi güvenliği risklerini yönetmek organizasyonun geneline yöneliktir. Veriyi korumak için tek bir doğru yol olmamasına rağmen, riskleri etkin biçimde ele alan ve bunları çalışanlarına aktaran organizasyonlar sürdürülebilir güvenlik stratejilerini oluşturmak ve uygulamak için daha uygun bir pozisyona sahiptir. Denetçiler güvence ve danışmanlık sağlayarak, organizasyonlarının veri risklerine dikkat çekebilir ve kontrollerin mevcut olduğunun ve etkin olarak çalıştığının güvencesini verebilirler. Nikolaos P. Dounis, PHD, CIA, CRMA, Imperial Tobacco Hellas S.A Atina, Yunanistan İç Kontrol ve Uyum Müdürü http://www.theiia.org/intAuditor/itaudit/2013articles/data-under-siege/ Türkçe’ye Çeviren: İsmail Alev “Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü-IIA (www.theiia.org) tarafından yayımlanan Internal Auditor (IA) Dergisi’nde yayımlanan bu makale, Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü’nün izniyle İngilizce’den Türkçe’ye çevrilmiştir.” İÇ DENETİM / YAZ 2014 Denetçiler, gizli verilerin güvenli olarak saklanıp saklanmadığını görmek için temiz masa (clean desk) prensibinin uygulamasını, dosya ve yazıcı odalarını, kağıt imha makinelerini ve atık yönetimi uygulamalarını kontrol etmeli. 42 43 MÜHÜR MÜHÜR Bir kurumsal firmada işleyen sistem gibi, evrende ve doğal olarak yer kürede de bir sistem bulunuyor. Firmada, kontrol sisteminde meydana gelen sorunlar kısa sürede önlem alınmaması durumunda nasıl daha büyük ve çözülmesi daha zor sorunlara neden oluyorsa, doğa dengesi dediğimiz yapıda da meydana gelen sorunlar kendilerinden daha büyük doğal değişimlerin öncüleri olarak nitelendirilmeli. Milyonlarca kişinin susuz kalması, bazı canlı türlerinin soylarının tükenmesi, kuraklıktan dolayı büyük göçlerin yaşanması, olağandışı hava olayları gibi artık haberlerde sık sık karşımıza çıkan gerçeklikler, küresel ısınma olarak adlandırılan ve insanoğlunun yer kürede yaşamasını sağlayan dengeyi oluşturan sistemin aksadığını gösteren olaylar ve olgular olarak karşımıza çıkıyor. Bunlar, bir iç kontrol sisteminin uyarı veren öğeleri olarak da değerlendirilebilir. Küresel ısınmanın en büyük nedeninin insanoğlu olduğu ve bu değişim sonucunda insanoğlunun yer küredeki varlığının tehlikeye gireceği uzmanlar tarafından dile getiriliyor. İÇ DENETİM / YAZ 2014 Doğanın dengesi dediğimiz bu sistemin işleyişini bozan bazı verileri şöyle özetleyebiliriz: Küresel ısınmanın başlıca sebebinin salınan karbondioksit olduğu ifade ediliyor. Türkiye’de son 30 yılda salınan karbondioksit miktarındaki artışın seyri aşağıdaki tabloda veriliyor: Kaynak: TÜİK Özellikle bu sene daha çok tartışılan yağışlardaki azalma diğer bir gerçeklik olarak karşımıza çıkıyor. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı verileri İç ve Doğu Anadolu bölgelerinin iç ve güney bölümlerinde yağışlarda belirgin bir azalma eğiliminin (kuraklaşma) olduğunu gösteriyor. Kış mevsiminde Türkiye’nin özellikle batı, güney ve karasal iç-güney bölgelerinde gözlenen kuraklaşma eğilimi, bu bölgelerde son iki yılda egemen olan ortalamadan daha yağışlı (nemli) koşulların varlığına karşın sürmekte. Yine Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’nın yaptığı projeksiyonlar, Türkiye’de 2030 itibarıyla, iç ve batı bölgelerinde yüzde 40’ı aşan oranda su stresi yaşanacağı, Güneydoğu ve Doğu Anadolu bölgelerinde ise bu oranın yüzde 20-40 arasında olacağını öngörüyor. Yaşanan bu durum, kurak bölgelerde yağış azalması, sıcaklık artışları ile sulanan alanlarda su kaynaklarındaki azalmalar sonucunda tarımsal ürünlerin verimlerinde azalmalara ve tarım ürünlerinde daha fazla dışa bağlılığa neden olacak. Birleşmiş Milletler verileri, 2030 itibariyle Türkiye’nin temiz içme suyu bulmada zorlanan ülkeler arasında olacağını gösteriyor. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)’nun verilerine göre 2012 yılında belediye ve köylerde içme ve kullanma suyu şebekesi ile dağıtılmak ve imalat sanayi işyerleri, termik santralleri, organize sanayi bölgeleri ve maden işletmeleri tarafından ise kullanılmak amacıyla su kaynaklarından 14,3 milyar m3 su çekildi. Seller, heyelanlar, orman yangınları, fırtınalar, dolu, sıcak hava dalgaları, heyelan ve çığ gibi doğal olaylarda son yıllarda bir artış yaşandığı bilinmekte. TÜİK verileri yine gösteriyor ki, sadece 2012 yılında imalat sanayi işyerleri, termik santraller, organize sanayi bölgeleri, maden işletmeleri ve sağlık kuruluşları tarafından 4,1 milyon tonu tehlikeli olmak üzere, 986 milyon ton atık yaratıldı. Bu atıkların doğaya zarar vermeden imha edildiğine dair herhangi bir veri bulunmuyor. Yaşanan bu iklim değişiminin doğal bir sonucu olarak toprakta tuzlanma ve biyoçeşitlilik kaybı ortaya çıkıyor. Yukarıda verilen örnekler yaşanılan iklim değişikliklerinin boyutlarını gösteriyor. Bunlara benzer nice veriler irdelenebilir ya da İstanbul’da bu sene yaşanılan su sorunu gibi olaylar gözlemlenebilir. İç denetim jargonuyla özetleyecek olursak, veriler gösteriyor ki, doğal dengeyi oluşturan bu iç kontrol sisteminde ciddi sorunlar var. Bu sorunlar kurumsal yapının bütün alanlarında net bir şekilde görülüyor. İnsanoğlunun davranışlarında herhangi büyük bir paradigma değişimi olmadığı müddetçe de bu olayların aynen devam edeceği öngörülüyor. Uzmanlar uyarıyor; bu gidiş ilk aşamada kurumsal yapının bozulmasına, daha uzun bir vadede de bu kurumun iflas etmesine neden olacak. Bu iflasın, maalesef türümüzün yeryüzünden silinmesi ile sonuçlanacağı ortada. Bu nedenle, kurumlarımızda kâğıt tüketiminin asgari seviyeye düşürülmesi, elektronik cihazların stand by konumunda bekletilmemesi, geri dönüşüm kutularının kullanılması gibi gündelik tüketim kalıplarımızı değiştiren uygulamalar yanında, denetlediğimiz süreçlerin daha sürdürülebilir olması için politika önerileri geliştirmeliyiz. Çok geç olmadan bu iç kontrol sistemini bozan davranış ve tüketim kalıplarımızı değiştirmeliyiz. Ethem Yenigün Darüşşafaka Cemiyeti İç Denetim Yetkilisi ethem.yenigun@darussafaka.org @EYenigun İÇ DENETİM / YAZ 2014 Peki, bir iç denetçi küresel ısınmayı nasıl değerlendirebilir? Başka bir ifade ile bir iç denetçi kuraklığı hangi çekiçle yorumlama eğilimindedir? Su kullanımı, salınan karbondioksit miktarı, atık su, teknolojik atıklar vb. konular hakkında veriler iç denetim bakış açısı ile nasıl yorumlanabilir? 44 45 AYRAÇ AYRAÇ Şirketlerde İç Denetim Organizasyonu ve Telekom Operatörleri Uygulamaları Seda Arslan Köse organizasyonları kadar efektif şekilde yapılandırılması, gerek şirket dinamikleri gerekse İç Denetim biriminin fayda/maliyet ölçütünün takip edilmesi açısından önemlidir. Dolayısıyla, her birimde olduğu gibi İç Denetim biriminde de ideal organizasyon yapısının kurulmasının hedeflenmesi, her şeyden önce şirket maliyet ve verimlilik hedefleri açısından gereklidir. Bununla beraber, gerek Uluslararası İç Denetim Enstitüsü gerekse bilimsel yayınlar nezdinde iç denetim birimi ideal organizasyonuna yönelik çalışmalar görece azdır. Özellikle Telekomünikasyon sektöründe yapılan çalışmalar da sınırlı sayıdadır. İşbu çalışmayla, hedeflenen bu sınırlı kaynak sayısını artırmak ve özellikle Telekom sektörü İç Denetim ve İnsan Kaynakları yöneticilerine ışık tutmak ve küresel anlamda farkındalıklarına katkı sağlamak amaçlandı. İç denetim birimi merkezi örgütlenmeden, merkezi olmayan örgütlenmeye doğru değişik biçimlerde düzenlenebilmekte. İç denetim genellikle raporlarını idari bakımdan Genel Müdüre, fonksiyonel olarak Denetim Komitesi’ne sunmalı. Bunun anlamı, finansal raporlama, ortaklık kurumsallığı, ortaklık kontrolüyle ilgili sorunlarda, denetçilerle denetim komitesi arasındaki raporlama ilişkileri, üst yönetimin kendi içindeki suistimal ve hileleri durumunda müracaat yeri olacaktır. Genel kabul gördüğü üzere fonksiyonel olarak Denetim Komitesi’ne raporlayan iç denetim biriminin idari olarak ise Genel Müdür veya CEO’ya raporlaması en sağlıklı yapılardan birini teşkil etmekte. Nitekim aşağıda yer alan ve IIA tarafından dünyadaki trendin en güncel halini yansıtması amacıyla 111 ülkeden 1.700 denetçinin katılımıyla gerçekleştirilen araştırma sonucunda paylaşılan Tablo 1’de bu bağlamda bir yapılanmayı işaret etmekte. Tablodan görüleceği üzere fonksiyonel raporlamalarda Denetim Komitesi başı çekmekte, bu oran Türkiye’nin de bağlı bulunduğu Avrupa özelinde ise daha da ağırlık kazanmakta. Yine idari anlamda CEO’lara yapılan raporlama Kuzey Amerika hariç tüm lokasyonlarda ön plana çıkmakta. Kuzey Amerika’da CFO’ların da idari raporlamada önemli bir rolü olmakta. Tablo 1: Dünya Genelinde İç Denetim Raporlama Yapısı Kurumların işleyiş, raporlama ve dolayısıyla karar alma süreçlerinin bir iç denetim fonksiyonu ile güvence altına alınması, kurumsal sürdürülebilirlik açısından önem taşıyor. Yönetim kurulu ana sorumluluklarından olan risklerin erken teşhisi ve gerekli önlemlerin zamanında alınması için de, İç Denetim Birimi kurumlar için olmazsa olmaz bir fonksiyon olarak ortaya çıkıyor. Bu çalışmayla, günümüzde giderek önem kazanan denetim faaliyetlerinin bir kurumsal şirket yapısı içerisinde en etkin şekilde nasıl yapılanması gerektiği ve ideal organizasyonun prensiplerinin neler olduğu tespit edilmeye çalışıldı. İç Denetim Birimleri ihtiva ettikleri beyaz yaka insan kaynağı gereği şirketler için önemli maliyet unsurlarıdır. Bu unsurların şirket genelinde satış, pazarlama veya finans birimlerinin Dünya Ort. Afrika Asya-Pasifik Avrupa Latin Amerika Kuzey Amerika Yönetim Kurulu 12% 2% 7% 21% 20% 3% Denetim Komitesi 54% 76% 61% 41% 37% 73% CEO 18% 11% 21% 22% 27% 11% CFO 6% 3% 3% 6% 5% 6% Diğer 10% 8% 8% 10% 11% 7% Latin Amerika Kuzey Amerika İdari Raporlama Dünya Ort. Afrika Asya-Pasifik Avrupa Yönetim Kurulu 8% 1% 10% 11% 16% 2% Denetim Komitesi 9% 6% 12% 8% 9% 8% CEO 43% 55% 51% 51% 51% 33% CFO 21% 22% 12% 13% 12% 36% Diğer 19% 16% 15% 17% 12% 21% İÇ DENETİM / YAZ 2014 İÇ DENETİM / YAZ 2014 Fonksiyonel Raporlama 46 47 AYRAÇ İÇ DENETİM / YAZ 2014 Kuşkusuz tüm işletmelere uygun tek bir iç denetim birimi organizasyonu oluşturmak ve uygulanmasını beklemek zordur. Bu nedenle, birim üst yönetime ve denetim komitesine en çok faydayı sağlayacak biçimde organize edilmeli. Ancak, birim fayda maliyet analizine dayalı düşünülmeli. Bir iç denetim birimi organizasyonunda işletmenin coğrafik ve lojistik yapısı, büyüklüğü, alternatiflerin genişliği karşı karşıya bulunan kontrol riskleri, örgüt kültürü gibi etkenlerin dikkate alınması gerekiyor. Çalışmamda, Türkiye ve dünyadan ‘Telekomünikasyon Sektöründe’ faaliyet gösteren şirketlerin İç Denetim yapılanma ve organizasyonlarına yönelik araştırma ve sonuçlara yer verildi. Çeşitli yelpazedeki telekom şirketleri ele alınarak genel bir kanıya varılmaya çalışıldı ve sektör özelinde organizasyonel analizler gerçekleştirildi. Bu doğrultuda farklı coğrafi bölgelerden 20 telekom operatörü belirlenerek, bu operatör şirketlerin üst düzey iç denetim birimi yöneticileriyle irtibata geçildi. Bilgi toplama yöntemi olarak e-mail, linked-in gibi iletişim araçları kullanıldı ve aşağıda yer verilen beş ucu açık soru, ilgili üst düzey iç denetim yöneticileri /müdürlerine yöneltildi. 1. Şirketinizde çalışan kaç personel bulunmaktadır? İç Denetim Birimi ekibiniz kaç kişiden oluşmaktadır? 2. İç denetim birimi organizasyonunuz nasıl yapılanmıştır? (Uzmanlık alanları, hiyerarşik yapı vb.) 3. İç denetim birimi raporlama yapınız nasıldır? ( Denetim Komitesi, Yönetim Kurulu, CFO vb. raporlama) 4. İç suistimal ekibi İç Denetim Birimi’ne bağlı olarak mı görev yapmaktadır? Değilse ideal yapının nasıl olması gerektiğini düşünüyorsunuz? 5. Hangi denetim standartlarını kullanmaktasınız? ( SOX, IIA vb.) Yeterli seviyede bilgi vermeyi ve kurumlarının adının paylaşılmasını onaylayan yedi firmanın organizasyon detayları ve verdikleri cevaplardan derlenen sonuçlar Tablo 2’de sunuldu. Firmalara ilişkin genel bilgiler ( kuruluşu, faaliyet alanı vb.) ise firmaların kurumsal web sitelerinden temin edildi. Bu çalışmada; Avrupa, Orta Doğu ve Güney Afrika’da telekomünikasyon sektöründe faaliyet gösteren yedi kurumda yer alan iç denetim fonksiyonları gerek şirket içi konumlandırılma ve raporlama seviyeleri gerekse de birim yapılanmaları ve şirket büyüklükleri dikkate alınarak incelenerek, çeşitli metriklerle kıyaslama bazı oluşturuldu. İncelenen yedi kurumda da, İç Denetim Birimi fonksiyon olarak Yönetim Kurulu üyelerinden oluşan Denetim Komitesi’ne raporlama yapmakta. Böylece, İç Denetim Birimi’nin bağımsız ve tarafsız güvence sağlamasına yönelik bir raporlama seviyesi oluşturulduğu anlaşılmakta. Yine, idari olarak Genel Müdür veya Genel Müdür Yardımcısı seviyesine raporlama yapılması şirket içi yapılanmada İdari otoritenin tüm kurumlarda benzeştiğini göstermekte. belirlediği anlaşıldı.Şirket içi suistimal ve usulsüzlükleri önleme ve tespit etmeye yönelik fonksiyonların iç denetim organizasyonu altında değil daha ziyade İç Denetimden farklı bir birim olarak yapılandığı Genel Müdür ve/veya Genel Müdür Yardımcısı (Hukuk, İnsan Kaynakları, Müşteri Hizmetleri vb.) seviyesine raporlama yapacak şekilde kurgulandığı anlaşıldı. Raporlama seviyeleri dikkate alındığında söz konusu fonksiyonun bağımsızlığı tartışılır olmakla birlikte İç Denetim Birimleri’nin sadece ve sadece denetime odaklanması, suistimali dışarıda bırakmaya çalıştıkları genel anlamda tespit edildi ve çalışmaya katılan pek çok üst düzey yönetici tarafından da özellikle belirtildi. İç denetim birimlerinin genel olarak Finansal, Operasyonel ve Bilgi Teknolojileri denetimlerine odaklanacak üç alt bölüm altında oluşturulduğu, Network ve Uyum alanlarında da uzmanlaşmaya gidildiği gözlendi. Böyle olmakla birlikte, bazı kurumlarda uzmanlaşmaya gidilmeden tek bir denetim fonksiyonu altında sürecin yürütüldüğü, fakat bunun görece azınlıkta olduğu tespit edildi. Dolayısıyla genel anlamda uzmanlaşmaya yönelik bir denetim ayrışmasının gerçekleştiği sonucuna varılabilir. Ayrıca, söz konusu şirketlerin tümü iç denetim faaliyetlerini uluslararası standartlar doğrultusunda hazırladıkları yönetmelik ve prosedürlerle gerçekleştirdiklerini belirtmeleri, ortaya çıkan önemli sonuçlardan biridir. Günümüzde akıllı telefonların yaygınlaşması, data kullanımında artış, müşteri beklenti ve tatmininin sofistikeleşmesi gibi nedenlerle telekomünikasyon iş modelleri gittikçe daha karmaşık bir hale dönüşmekte. Yoğun rekabeti de barındıran sektörde karmaşıklaşan ve aynı zamanda çok da dinamik olan iş süreçlerini etkin bir kontrol ortamı içerisinde piyasa koşullarına da zamanında cevap verebilecek şekilde yönetilmesi zorlaşmakta. Bu nedenle, karmaşık ve dinamik bu süreçlerin en etkin ve verimli bir şekilde yönetilmesine yardımcı olabilecek İç Denetim Birimi’nin önemi daha da artmakta. İç Denetim Birimleri de hızla değişen telekomünikasyon ortamında, değişen riskleri en doğru şekilde minimize etmeye odaklanmalı ve değişen ihtiyaçları da en hızlı, etkin ve verimli şekilde karşılayabilecek aynı zamanda kuruma en fazla katma değeri bağımsızlığını da zedelemeden sağlayabilecek organizasyonel yapılanmayı gerçekleştirmeli. Şirketin ürün ve hizmetlerini sunduğu abone sayısı dikkate alındığında, genel ortalamada 1.4 milyon aboneye bir denetçi düştüğü sonucuna ulaşıldı. Aynı şekilde, denetçi başına düşen çalışan sayısı da 855. Tablodan da görüleceği üzere çalışan sayısı 15 bin üzerinde olan şirketlerde denetçi başına düşen çalışan sayısı ortalamanın üzerinde seyretmekte. Öte yandan, Belgacom haricinde abone sayısı nispeten düşük olan (örneğin 30 milyon altında) şirketlerin aynı zamanda abone başına düşen çalışan metriğinde ön plana çıktığı gözlemlendi. Özellikle dev abone havuzu ile ayrışan Orange Telecom’da 2.5 milyon aboneye bir denetçi düşmesi dikkat çekici. Ancak şu bilgiyi de not etmek gerekir ki; bilgi toplama aşamasında iç denetim yöneticileriyle gerçekleştirilen yazışmalarda kurumların faaliyetlerini, insan yerine sistem odaklı kurgulamalarına ve kurmuş oldukları iç kontrol sistemlerinin kalitesinin de İç Denetim birimi için gerekli personel sayısını Çalışma sonucu da göstermiştir ki; telekomünikasyon sektöründe faaliyet gösteren kurumların çoğu İç Denetim Birimlerini uzmanlık alanları doğrultusunda alt faaliyet alanlarında ayrı müdürlük olarak yapılandırıyor. Günümüzde, işlem ve hata odaklı iç denetim yaklaşımı ye- İÇ DENETİM / YAZ 2014 AYRAÇ 48 AYRAÇ rini, kurumun faaliyetlerine en fazla değeri katma amacıyla, süreç odaklı, bağımsız güvence ve danışmanlık hizmetlerine bırakmakta olup, alt faaliyet alanlarına odaklanmış organizasyonel yapılanma ile bunu gerçekleştirmeyi hedefliyor. Dolayısıyla etkin bir İç Denetim Birimi oluşturmaya çalışan şirketlerin uzmanlaşmaya yönelik departmansal altyapı kurgulaması önerilebilir. İç Denetim Biriminde görev alması gereken çalışan sayısı ise fonksiyonlara göre branşlaşma eğilimi ve müşteri başına/çalışan başına sektörel ortalamalarla belirlenebilir. lışmada şirket içi suistimal kontrollerinin genel organizasyonda tam olarak nerede kurgulanması gerektiğine yönelik net bir kanı oluşmadı. Görüşülen İç Denetim Birimi Yöneticileri genel olarak suistimal eyleminin İç Denetim Birimi altında konumlanmasına yönelik endişelerini dile getirdiler fakat alternatif olarak yapılan konumlanmaların ortak bir sonuca işaret etmediği tespit edildi. Bu tespite rağmen suiistimal kontrol biriminin tıpkı İç Denetim Birimi gibi bağımsız üst komitelere raporlama yapabiliyor şekilde konumlanmasının faaliyet etkinliğini artıracağı düşünülmekte. İç Denetim Biriminin raporlama olarak bağlı olduğu bir üst seviyenin artık tereddüte yer bırakmayacak şekilde icradan bağımsız özel bir yapı olması gerektiği (ör: yönetim kurulu, denetim komitesi) kabul edilmeli. Öte yandan İç Denetim Birimi idari olarak Yönetime bağlı kalmaya devam etmeli ve parçası olduğu yapının idari bütünlüğü içerisinde yer almalı. Ça- Seda Arslan Köse, CIA, CRMA, MBA Avea İç Denetim Müdürü (Operasyonlar) seda.arslan@avea.com.tr “İstanbul Şehir Üniversitesi, Şirketlerde İç Denetim Organizasyonu ve Telekom Operatörleri Uygulamaları, Bitirme Projesi, Aralık 2013” Tablo 2: Karşılaştırmalı Telekomünikasyon Şirketleri İç Denetim Fonksiyonları Avea Cell C Portekiz Telekom Batelco Belgacom Orange Telekom İtalya Denetim Komitesi Denetim Komitesi Denetim Komitesi Denetim Komitesi Denetim Komitesi Denetim Komitesi Denetim Komitesi İdari Raporlama Genel Müd. Genel Müd. Genel Müd. Genel Müd. Genel Müd. Genel Müd. Yrd. Genel Müdür Çalışan Sayısı ~* 3,000 3,000 14,000 3,500 16,300 170,000 50,000 9 7 23 6 17 82 50 14.4 10 28 8.5 12.7 210 53 Abone / Denetçi 1,600,000 1,428,571 1,217,391 1,416,667 747,059 2,560,976 1,060,000 Çalışan / Denetçi 333 429 609 583 959 2,073 1,000 0.30% 0.23% 0.16% 0.17% 0.10% 0.05% 0.10% Finans √ √ √ √ √ Operasyon √ √ √ Bilgi Teknolojileri √ √ √ Network √ Uyum √ İç Denetim Birimi Fonksiyonel Raporlama Denetçi Sayısı Abone Sayısı ~ (mio) İÇ DENETİM / YAZ 2014 Denetçi / Çalışan (%) √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ √ Risk √ İç Suistimal √ Müşteri Suistimal √ 50 51 YAKIN PLAN YAKIN PLAN “İç denetim faaliyetleri standartlara uygun olarak yapılmalı” Doğuş Otomotiv, 2014 yılı itibariyle kuruluşunun 20. yılını kutluyor. Pek çok markanın temsilciliğini yapan Doğuş Otomotiv’de İç Denetim Departmanı, Yönetim Kurulu’na bağlı olarak faaliyet gösteriyor. İç Denetim Müdürü Çağrı Duman, kendisine bağlı beş iç denetçiyle görev yaptıklarını belirterek, iç denetim faaliyetlerinin iç denetim standartlarına uygun olarak yapılmasının önemli olduğunu vurguluyor. İÇ DENETİM / YAZ 2014 Kurumunuzu kısaca tanıtır mısınız? Doğuş Otomotiv olarak 2014 senesi itibariyle kuruluşumuzun 20’nci yılını kutlamaktayız. Türkiye’nin en büyük ve lider otomotiv distribütörlerinden biri olup, iş planlarımızı “beklentilerin üzerinde yaratıcı hizmet” vizyonuyla oluşturmaktayız. Kurumsal stratejimiz “otomotiv değer zincirinin her alanında var olma” hedefi üzerine inşa edilmekte olup, otomotiv sektöründe Türkiye’nin en geniş marka ve hizmet ağına sahibiz. Binek araç, hafif ticari araç, ağır vasıta, endüstriyel ve deniz motorları, soğutma sistemleri alanlarında, her biri kendi sektörünün lideri konumundaki 14 uluslararası markanın temsilcisi olup, Doğuş Otomotiv olarak bireysel ve kurumsal müşterilerimize Volkswagen Binek Araç, Audi, SEAT, Škoda, Bentley, Lamborghini, Bugatti, Porsche, Volkswagen Ticari Araç, Scania, Krone ve Meiller markalarından ve bu markaların 80’i aşkın modelinden oluşan geniş bir ürün portföyü sunmaktayız. zincirinin tüm halkalarında bulunma stratejimiz doğrultusunda hizmet portföyümüz giderek genişlemektedir. Tüketici finansmanı, yedek parça ve aksesuvar ticareti, lojistik ve müşteri hizmetleri, ikinci el araç ticareti, filo kiralama, hızlı servis, araç muayene ve sigortacılık gibi hizmet alanlarının yanı sıra son yıllarda üretim alanında da önemli yatırımlara imza atmaktayız. Lider damper markası Meiller ortaklığında 2008 yılında Sakarya’da hizmete giren “Meiller Doğuş Damper Fabrikası”nı ve yine üretim alanında faaliyet göstermek üzere Krone firmasının ortaklığında İzmir Tire’de kurulup 2012 yılında hizmete giren treyler fabrikasını bu önemli yatırımlara örnek olarak gösterebiliriz. Global bir marka olma yolunda gerçekleştirdiğimiz önemli yatırımdan VW Grubu’yla güvene dayalı yakın işbirliğinin bir sonucu olarak 2009 yılından itibaren Lozan’da D-Auto Suisse SA adıyla Porsche Yetkili Satıcı ve Servis hizmeti vermeye başladık. Yine yurt dışı faaliyetlerimiz kapsamında, Kuzey Irak’ta Volkswagen ve Audi markaları distribütörlüğü için Erbil mer¬kezli D-Auto LLC şirketini yakın tarihte hizmete açmış bulunmaktayız. Doğuş Otomotiv İç Denetim Müdürü Çağrı Duman Türkiye’nin en geniş yetkili satıcı ve servis ağına sahip Doğuş Otomotiv olarak, tüm ülkeye yayılmış olan 500’ü aşkın buluşma noktasıyla; müşterilerimize, satış, servis ve yedek parça hizmetlerini yaygın ve kesintisiz bir şekilde sunarken koşulsuz müşteri memnuniyeti bir numaralı önceliğimizdir. İthalat ve distribütörlük alanındaki faaliyetleri dışında, otomotiv değer Kurumsal itibar araştırmalarında Türkiye’nin en beğenilen ve en çok güven duyulan markaları arasında üst sıralarda yer alan Doğuş Otomotiv, 2004 yılında halka arz edilen hisseleriyle, Borsa İstanbul’da işlem görüyor. Doğuş Otomotiv, Türkiye’nin en büyük firmalarının yer aldığı Fortune500, 2013 listesinde 19’uncu sırada, İstanbul Büyük Mükellefler Vergi Dairesi Başkanlığı’nın en çok vergi veren kurumlar listesinde de 22’nci sırada yer alıyor. Doğuş Otomotiv olarak tüm iş süreçlerimiz çevresel ve sosyal sorumluluk anlayışı pa¬ralelinde şekilleniyor. Bu bakış açısı doğrultusunda 2010 yılında Birleşmiş Milletler Global Compact’i imzalamış ve Türkiye’de otomotiv sektörünün ilk Kurumsal Sorumluluk Raporunu yayımlamış bulunmaktayız. Ayrıca toplumdaki trafik konusundaki genel sorumluluk, bilinç ve algıyı pozitif yönde artırmak amacıyla, 2004 yılında “Trafik Hayattır!” sloganıyla başlatılan sosyal sorumluluk faaliyetlerini 10 yıldır kesintisiz sürdürmekteyiz. Kamu işbirliğiyle yürüttüğü projelerde; trafik güvenliği konusunda toplumsal bilinci artırmak ve kültürel bir değişim yaratmak amacıyla toplumdaki her kesim ve yaş grubunu kapsayan başarılı organizasyonlara imza atan ‘Trafik Hayattır’, bugüne kadar toplam sekiz ödüle layık görülerek, bugünkü noktada kamuoyunda bilinirliği en fazla olan KSS platformu haline geldi. İç denetim biriminin organizasyon yapısı, personel sayısı ve bağlı olduğu organ hakkında bilgi verebilir misiniz? Doğuş Otomotiv’de İç Denetim Departmanı, Yönetim Kurulu’na bağlı olarak faaliyet gösteriyor. Yönetim Kurulu’na bağlılık Bağımsız Yönetim Kurulu üyelerinden oluşan Denetim Komitesi aracılığı ile gerçekleştiriliyor. İç Denetim Departmanı’na bağlı olarak görev yapan çalışanların, işe alım, atama ve performans değerlendirmeleri Denetim Komitesi’nin onayı ile yapılıyor. İç Denetim Departmanı’nda, İç Denetim Müdürü’ne bağlı olarak çalışan çeşitli kıdem ve iş tecrübeleri bulunan beş İç Denetçi bulunuyor. “İç Denetim departmanımız, kurumumuzun faaliyetlerine değer katıyor” İç Denetim biriminizin temel görev ve sorumlulukları nelerdir? Şirketinizde iç kontrol, risk yönetimi ve uyum faaliyetleri hakkında da bilgi verir misiniz? İç Denetim Departmanı olarak, Doğuş Otomotiv’in; faaliyetlerine değer katmak ve geliştirmek amacını güderek, Yönetim Kurulu’na bağımsız ve objektif bir güvence ve danışmanlık hizmeti vermeyi amaçlamaktayız. Bu çerçevede; Doğuş Otomotiv bünyesindeki tüm marka, departman ve iştiraklerin risk yönetimi, kontrol ve yönetim süreçlerinin verimliliğinin arttırılmasına yönelik sistematik ve disiplinli bir yaklaşım getirerek organizasyonun hedeflerine ulaşmasına yardımcı olmaktayız. Doğuş Otomotiv olarak SPK Mevzuatı’na uygun şekilde, Yönetim Kurulu nezdinde iç kont- İÇ DENETİM / YAZ 2014 Çağrı Duman: 52 53 YAKIN PLAN YAKIN PLAN “İstihdam edeceğimiz denetçiler, sürekli kendini geliştirmeli” İstihdam edeceğiniz iç denetçilerde ne tür nitelikler arıyorsunuz? Özel denetim alanları için uzman iç denetçiler istihdam ediyor musunuz? İç Denetim Departmanımıza alacağımız iç denetçilerin, üniversite mezunu olmasını, iyi derece yabancı dil bilgisine sahip olmasını, teknoloji kullanımına yatkın olmasını ve tercihen denetim sertifikalarına sahip olmasını bekliyoruz. Ayrıca sorgulayıcı, proaktif, detaylara önem veren, neden-sonuç ilişkileri kurabilen kişileri tercih ediyoruz. Öğrenmeye ve sürekli kendisini geliştirmeye istekli kişileri aramızda görmek istiyoruz. Özel denetim alanlarında konularında uzman denetçilerle “co-sourcing” yöntemiyle çalışıyoruz. rol, risk yönetimi ve uyum faaliyetlerine ilişkin olarak Denetim, Kurumsal Yönetim, Riskin Erken Saptanması ve Uyum Komiteleri çalışıyor. Bu komiteler, kendi iç yönetmelikleri kapsamında çalışmalarını yürütmekte olup, komiteler tarafından sunulan raporlar çerçevesinde Yönetim Kurulu değerlendirmelerde bulunarak, şirketimiz nezdinde ilgili aksiyonlar alınıyor. İÇ DENETİM / YAZ 2014 Mali ve İdari İşlerden Sorumlu Genel Müdürlük bünyesinde faaliyet gösteren Finansal Kontrol Bölümü, iç kontrol sisteminin takibi ve geliştirilmesi için şirketimizin kontrol ortamının güçlendirilmesi başta olmak üzere; mali sonuçlar doğuran ve/veya şirketimizi taahhüt altına sokabilecek operasyonların izlenmesi, potansiyel risklerin tespit edilerek gerekli tedbirlerin alınması, hedeflenen sonuçların ve verimliliğin sağlanması, finansal duruma ilişkin raporların güvenilirliğinin temini, yürürlükteki mevzuat ve prosedürlere uygun çalışılması, paydaşların doğru bilgilendirilmeşini koordine ederken tüm bu konularda yönetime proaktif destek sağlıyor. Kurum bünyesinde ne tür denetimler gerçekleştiriliyor? Risk odaklı denetim, bilgi teknolojisi denetimleri ve iştirak denetimleri yapılıyor mu? Genel olarak yıllık denetim planımızın oluşturulmasına esas teşkil eden riske dayalı değerlendirmeler gerçekleştiriliyor. Bu değerlendirmeler şirketimizin faaliyetlerine ilişkin süreçlerin, taşıdıkları brüt risk düzeyi ve kontrol ortamlarının yeterliliğine ilişkin yapılan derecelendirmelere göre hazırlanan risk matrisi uyarınca yapılıyor. Denetim Departmanı tarafından oluşturulan denetim planı, Yönetim Kurulu onayı sonrasında yürürlüğe giriyor. Risk değerlendirmesinde görece olarak daha riskli olarak görülen süreç ve iş birimlerine daha fazla işgücü ayrılarak daha sık denetimler icra ediliyor. Denetim çalışmaları kapsamında, şirketin marka, departman ve iştiraklerinde de süreç denetimleri yapılırken, IT denetimleri ise bu konuda uzmanlığı olan danışmanlık firmaları ile “co-sourcing” yöntemi ile yapılıyor. Bilgisayar destekli denetim tekniklerinden yararlanıyor musunuz? Kullandığınız bir iç denetim yazılımı var mı? Sizlerin de bildiği gibi günümüz iş dünyasında bilginin etkin kullanımı çok önemli hale geldi. Bu sebeple 2015 yılı için bilgisayar destekli denetim teknikleri ve sürekli denetim konularını gündemimize aldık. Mevcut durumda da, denetim çalışmaları sonuç raporu sürecinde IT Birimimiz ile beraber çalışıyoruz. Denetim sonuç raporlarımız IT Birimi tarafından yazılan bir programa aktarılıyor ve bulgu takip çalışmaları yine söz konusu yazılım aracılığı ile gerçekleştiriliyor. “Tüm çalışanlarımızın eğitim ve gelişim sürecini destekliyoruz” CIA veya benzeri sertifikalara sahip iç denetçileriniz var mı? İç denetçilerin mesleki gelişimlerini sürdürmeleri ve kendilerini geliştirmeleri için neler yapıyorsunuz? Şu anda bir denetçimizde CIA ve CCSA sertifi- kası bulunmakta, bir denetçimiz ise CIA sertifikasını alma sürecinde. Doğuş Otomotiv olarak sadece iç denetçilerimizin değil, tüm çalışanlarımızın eğitim ve gelişim süreçlerini desteklemek adına önemli tutarda eğitim bütçemiz bulunuyor. Ayrıca her personelin mesleki ve kişisel eğitim almaları performans hedeflerinde ve İç Denetim Departmanı KPI’larında (Anahtar Performans Kriterleri) yer alıyor. Ülkemizde, son yıllarda meydana gelen mevzuat değişikliklerini de dikkate aldığımızda kurumsal yönetim süreçlerinin etkinliği hakkında güvence veren en önemli birimlerden birinin İç Denetim Departmanları olduğunu söyleyebiliriz. İş dünyasında riskler hızla değişirken, kontrollerin işlevini aynı hızla yitirmesi nedeniyle, İç Denetimin öneminin giderek artacağı görüşündeyiz. Uluslararası İç Denetim Standartları ve Kalite Güvence Değerlendirmesi konularındaki düşünceleriniz ve uygulamalarınız hakkında bilgi verebilir misiniz? İç Denetim Birimi düzenli olarak Kalite Güvence Değerlendirmesine tabi tutuluyor mu? Doğuş Otomotiv olarak kurumsal yönetim çalışmalarında şeffaf ve hesap verebilir yönetim anlayışını benimsiyor ve İç Denetimde elde ettiğimiz yüksek standart ve kaliteye oldukça önem veriyoruz. Kalite anlayışımızla bağlantılı olarak da İç Denetim Departmanımıza ait “Kalite Güvence ve Geliştirme” prosedürüne sahibiz. Söz konusu prosedüre göre, her yıl iç değerlendirme, en az beş yılda bir dış değerlendirme yapılması esastır. Türkiye İç Denetim Enstitüsü ile ilgili düşünceleriniz, Enstitü’den talep ve beklentileriniz nelerdir? Türkiye İç Denetim Enstitüsü (TİDE), iç denetim mesleğinin uluslararası standartlar ile uyumlu, küresel seviyede yetkin uygulamaları için hepimize güvence oluşturuyor. Bu bağlamda TİDE’nin Türkiye’de iç denetim mesleğinin tanıtılması ve gelişmesi adına önemli bir boşluğu doldurduğuna inanıyoruz. İç Denetim faaliyetlerinin uluslararası iç denetim standartlarına uygun olarak yapılması ve iç denetim faaliyetlerinin kalitesinin sürekli olarak geliştirilmesi adına kalite güvence değerlendirmelerinin büyük önem taşıdığına inanıyoruz. Türkiye’deki iç denetimin bulunduğu konum ve geleceği hakkındaki düşünceleriniz nelerdir? İç Denetim Dergisi’ni takip ediyor musunuz? Dergi olarak bizden talep ve beklentileriniz nelerdir? İç Denetim Dergisi’ni sürekli olarak takip ediyoruz, iç denetimde güncel trendler ve en iyi uygulamalar hakkında yaptığınız yayınlardan kendi faaliyetlerimizde faydalanmaya çalışıyoruz. Meslek profesyonellerine bir mesajınız var mı? Etkin kalite yönetimi altında çalışmak, meslekte küresel gelişim sağlamak, kalıcı değer yaratmak için İç Denetçilerin kendilerini ve iş yapış biçimlerini sürekli geliştirmeleri ve teknoloji kullanımında yetkinliklerini artırmaları gerektiğine inanıyoruz. İÇ DENETİM / YAZ 2014 Doğuş Otomotiv İç Denetim Ekibi 54 55 YAKIN PLAN YAKIN PLAN Kuveyt merkezli Burgan Bank Grubu, Aralık 2012’de Eurobank Tekfen’i satın alarak Türkiye pazarına girdi ve Ocak 2013 tarihinden itibaren Burgan Bank adıyla faaliyetlerini sürdürüyor. Burgan Bank İç Denetim ve İç Kontrol Grubu Genel Müdür Yardımcısı Cihan Vural, İç Denetim ve Kontrol Grubu olarak, Bankalarında uluslararası mesleki sertifikasyonlara büyük önem ve destek verildiğini belirtiyor. Vural ayrıca günümüzde iç denetimin artık yönetimin stratejik bir panteri ve danışmanı olarak da konumlandığının altını çiziyor. İÇ DENETİM / YAZ 2014 Dünyanın yükselen merkezi MENA bölgesini iyi tanıyan, dinamiklerini bilen ana hissedarı ile Burgan Bank Türkiye müşterilerinin hedeflerini kendi merkezine koyarak, “odaklı bankacılık anlayışı” ile hareket ediyor. Kurumsal, ticari, işletme, bireysel ve özel bankacılık iş kollarında hizmet sunan Banka, iştirakleri Burgan Leasing, Burgan Yatırım, Burgan Portföy ile işbirliği içinde faaliyet göstererek, yarattığı çapraz satış imkanları hizmet sunum ve ürün yetkinliklerini pekiştiriyor. Kurumunuzdaki iç sistemler birimlerinin organizasyonel yapısı ve personel sayısı ile denetim komitesi yapılanması hakkında bilgi verebilir misiniz? Burgan Bank İç Denetim ve Kontrol Grubu, Teftiş Kurulu Başkanlığı ve İç Kontrol Merkezi bölümlerinden oluşuyor. Teftiş Kurulu Başkanı ve İç Kontrol Merkezi Başkanı, doğrudan Denetim Komitesi’ne bağlı İç Sistemler Genel Müdür Yardımcısı’na raporlama yapmakta ve ilgili Genel Müdür Yardımcısı aracılığıyla Denetim Komitesi ile Yönetim Kurulu’na bağlı olarak çalışıyor. Şube; Denetim, Genel Müdürlük Denetim ve Bilgi Sistemleri Denetim Birimlerinden oluşan Teftiş Kurulu bünyesinde, başkan dahil toplam 15 personel görev yapıyor. Şubeler ve Operasyon Kontrol ile Genel Müdürlük ve Süreçler Kontrol Burgan Bank Teftiş Kurulu Başkanı Cemil Özkan, İç Denetim ve İç Kontrol Grubu Başkanı Cihan Vural, İç Kontrol Merkezi Başkanı Özkan Hacıoğlu Birimlerinden oluşan İç Kontrol Merkezi’nde Başkan dahil toplam 9 kişi görev alıyor. Bankaların İç Sistemleri Hakkında Yönetmelik’e göre kurulan Bankamız Denetim Komitesi, Yönetim Kurulu adına Banka ve konsolidasyona tabi tutulan ortaklıklarında, yeterli ve etkin bir iç sistemler kurulması ve izlenmesinden sorumlu olup toplam 2 (1 yabancı ve 1 Türk) üyeden oluşuyor. İç Denetim ve Kontrol Grubu (İç Sistemler Grubu) ile Risk Yönetimi Grubu fonksiyonel olarak Denetim Komitesi’ne raporlama yapıyor. Denetim Komitesi her üç ayda bir düzenli olarak toplanarak, bu dönemler içersinde icra ettiği faaliyetleri yönetim kuruluna raporluyor. Ayrıca sektördeki iyi uygulama örneklerinden biri olarak Bankamızda aktif olarak çalışan “Risk Koordinasyon Komitesi” iki haftada bir düzenli olarak Denetim Komitesi Başkanının koordinasyonunda toplanıyor. Teftiş Kurulu, İç Kontrol ve Risk Yönetimi birimleriyle birlikte Mevzuat ve Uyum Bölümü’nün katılımıyla gerçekleşen bu komite toplantılarında, gerek iç sistemler birimlerinin haftalık faaliyetlerinde ortaya çıkan önemli denetim konuları, gelişmeler ve Banka riskleri tartışılıyor gerekse haftalık olarak Bankacılık mevzuatındaki değişiklikler yakinen takip edilerek, gerekli bilgilendirilmeler düzenli olarak yapılıyor. Bankamızda Risk Yönetimi Sistemi’nin organizasyonel unsurları Risk Komitesi ve Risk Yönetimi Grubu olup Denetim Komitesi gözetiminde faaliyet gösteriyor. Risk Yönetimi Grubu altında Piyasa Risk, Kredi Risk, Operasyonel Risk, Hazine Middle Ofis ile Karar Destek Sistemleri ve Modelleme Birimleri görev yapmakta olup toplam 14 personel görev alıyor. Mevzuat birimi ile Karaparanın Aklanmasının Önlenmesi birimlerinden oluşan Mevzuat ve Uyum Bölümü doğrudan Yönetim Kurulu Başkanı’na bağlı olarak çalışıyor ve bu bölümde toplam 7 personel görev yapıyor. “Kontrol faaliyetleri risk odaklı bir yaklaşımla gerçekleştiriliyor” Teftiş Kurulu’nun temel görev ve sorumlulukları nelerdir? Bankanızdaki iç kontrol, İÇ DENETİM / YAZ 2014 Cihan Vural: “Günümüzde iç denetim yönetimin stratejik bir partneri olarak konumlanıyor” Kurumunuzu kısaca tanıtır mısınız? Ortadoğu ve Kuzey Afrika (MENA) Bölgesi’nin en büyük holding gruplarından biri olan KIPCO’nun (Kuwait Projects Company) iştiraki olan Kuveyt merkezli Burgan Bank Grubu, Aralık 2012’de Eurobank Tekfen’i satın alarak Türkiye pazarına girdi ve Ocak 2013 tarihinden itibaren Burgan Bank adıyla faaliyetlerini sürdürüyor. Bugün Burgan Bank Türkiye, güçlü katma değer içeren ürün ve hizmetlerini, ülkemizin sanayi ve ticaret döngüsünün yoğun olarak yaşandığı 20 şehirde bulunan toplam 60 şubesiyle sunarak, müşterilerinin “çözüm ortağı” olmaya devam ediyor. Doğruluk ve güvenilirlik başta olmak üzere, bankacılık etik ilkelerine olan bağlılığının verdiği güçle Burgan Bank, istikrar ve kaliteyi ön planda tutan bir anlayış doğrultusunda, müşterileriyle uzun soluklu ilişkiler kurmayı hedefliyor. 56 57 YAKIN PLAN YAKIN PLAN Burgan Bank İç Denetim ve İç Kontrol Grubu İÇ DENETİM / YAZ 2014 risk yönetimi ve uyum faaliyetleri hakkında da bilgi verir misiniz? Teftiş Kurulu Başkanlığı, Banka şubeleri ve bölümleri ile iştirakleri tarafından gerçekleştirilen faaliyetlerinin tümünü denetleme yetkisine sahip. Bu kapsamda Teftiş Kurulu Başkanlığı, bağımsızlık ve objektif ilkeleri çerçevesinde sistematik ve disiplinli bir yaklaşımla, denetlediği alanların iç kontrol ve risk yönetimi sistemlerinin yeterliliği ve etkinliğini, planlama, organizasyon ve yönetim fonksiyonlarını, Banka’nın hedefleri, politikaları, prosedürleri doğrultusunda ve yerel ve uluslararası mevzuata uygun bir biçimde yerine getirip getirmediğini denetliyor. Yıllık Denetim Planı kapsamındaki faaliyetlerinin yanında inceleme soruşturmaların yürütülmesi ve Yönetim Kurulu, Denetim Komitesi veya Üst Yönetimden gelecek talepler doğrultusunda denetimlerin gerçekleştirilmesi de, Teftiş Kurulu Başkanlığı’nın sorumluluğunda. Teftiş Kurulu Başkanlığı, bu faaliyetlerin sonuçları hakkında Üst Yönetime ve Denetim Komitesi aracılığı ile Yönetim Kurulu’na bilgi verir, tespit ettiği gelişime açık noktalara ilişkin danışmanlıkta ve tavsiyelerde bulunur, bunlara ilişkin düzeltici aksiyonların gelişimini takip eder ve önemli konuları üst yönetime ve Denetim Komitesi’ne raporlar. Teftiş Kurulu Başkanlığı, Kurumsal Yönetim İlkeleri’nin düzenlenmesinde ve sürdürülmesinde Yönetim Kurulu’na danışmanlık sağlıyor. Teftiş Kurulu Başkanlığı, belirli aralıklarla Banka ve iştiraklerindeki etik ortamı değerlendirmeye tabi tutar. Teftiş Kurulu Başkanlığı’nın görevleri arasında muhasebe kayıtlarının ve mali tabloların güvenilirliklerinin araştırılması da yer alıyor. İç Kontrol Merkezi yıllık planı dahilinde hem merkezden hem de yerinde (şubelerde, Genel Müdürlük birimlerinde ve iştiraklerde) risk odaklı bir bakış açısı ve örneklem metodu ile periyodik ve spot olarak izleme, inceleme ve kontrol faaliyetlerinde bulunuyor. İç Kontrol Merkezi ayrıca Destek Hizmeti firmalarının denetimleri de dahil olmak üzere Teftiş Kurulu ile birlikte Yönetim Beyanı çalışmalarına katılıyor. İç Kontrol Merkezi’nin misyonu; ilgili iş birimleriyle koordineli olarak iç kontrol faaliyetlerini tasarlamak, Banka’nın iç kontrol sisteminin etkinliğini ve yeterliliğini geliştirmek, Banka var- Kontrol faaliyetleri risk odaklı bir yaklaşımla, ağırlıklı olarak kredilendirme, mevduat toplama, muhasebe ve finansal raporlama, bilgi sistemleri, hazine ve fon yönetimi süreçleri üzerinde geliştirilmiş temel kontrol noktaları bazında gerçekleştiriliyor. İç Kontrol Merkezi tarafından, bu ve diğer alanlardaki işlemlerin ilgili yasal mevzuata, Banka strateji ve politikalarına, dahili uygulama usullerine, limitlere ve Banka içi düzenlemelere uyumu, belirlenen iş programları çerçevesinde hem uzaktan hem de yerinde gerçekleştirilen kontrol faaliyetleri ile periyodik olarak yürütülüyor. Mevzuat ve Uyum Bölümü’nün temel faaliyetlerinin başında, suç gelirlerinin aklanması ve terörün finansmanının önlenmesine ilişkin yükümlülüklere uyumu izlemek ve uyum programının uygulanmasını sağlamak geliyor. Mevzuat ve Uyum Bölümü, şüpheli işlemlerin ve Müşterini Tanı politikasının uyum kontrollerini gerçekleştiriyor. Bu kapsamda kullanılan yazılımlar ile şubelerde ve Genel Müdürlük’te gerçekleştirilen işlemler kontrole tabi tutuluyor. Ayrıca bankamız personeline bu hususlarda eğitimler de veriyor. Bunlara ilave olarak, Mevzuat Birimi aracılığıyla bankacılık mevzuatı ile ilgili düzenlemeler takip edilerek personele duyuruluyor ve danışmanlık hizmeti veriliyor. Böylelikle Bankamızın uygulama ve operasyonlarının yasal mevzuata uygun olarak yürütülmesinin sağlanması hedefleniyor. Risk Yönetim Sistemi, Banka Üst Düzey Yönetimi ile Risk “Denetim evrenindeki yüksek riskli alanların belirlenmesi için daha önceden belirlenen kriterlere göre risk değerlendirmesi yapılıyor, insan kaynakları kısıtları da göz önünde bulundurularak yüksek riskli alanların en büyük ölçüde kapsanmasına yönelik olarak denetim planı oluşturuluyor.” Yönetimi Grubu’nun beraberce belirlediği ve Yönetim Kurulu’nca onaylanmış esaslar çerçevesinde bankacılık faaliyetlerinin her alanında risklerin tanımlanması, ölçümlenmesi, araştırılması, raporlanması, analizi ile izlenmesi ve denetlenmesi aşamalarını düzenlemek amacıyla oluşturuluyor. Risk Yönetim Sistemi’nin ana hedeflerinden biri de Banka genelinde ortak bir risk yönetimi anlayışının yerleştirilmesidir. Banka bünyesinde ne tür denetimler gerçekleştiriliyor? Risk odaklı denetim, bilgi teknolojisi denetimleri ve iştirak denetimleri yapılıyor mu? Bankamızda şube, genel müdürlük birim ve süreç denetimleri, bilgi teknolojileri birim ve süreç denetimleri, iştirak denetimleri, bankanın destek hzimeti aldığı kuruluşların denetimleri ve yönetim beyanı kapsamında bankacılık ve CoBIT süreç denetimleri yapılıyor. Risk odaklı denetim anlayışı çerçevesinde öncelikle yılbaşında denetlenebilir birim ve süreçlerin yer aldığı denetim evreni belirleniyor. Denetim evrenindeki yüksek riskli alanların belirlenmesi için daha önceden belirlenen kriterlere göre risk değerlendirmesi yapılıyor, insan kaynakları kısıtları da göz önünde bulundurularak yüksek riskli alanların en büyük ölçüde kapsanmasına yönelik olarak denetim planı oluşturuluyor. Ayrıca, Bankamızda Uluslararası İç Denetim Mesleki Uygulama ve Standartları’nın da (Standartlar) gereği olan üç yıllık stratejik denetim planı hazırlanıyor. Her yıl, risk değerlendirmeleri yapılırken tüm işkollarının üst düzey yöneticileri organize toplantılar düzenliyor ve diğer iç ve dış paydaşlarında (Denetim Komitesi, Yönetim İÇ DENETİM / YAZ 2014 lıklarının korunmasını, faaliyetlerinin etkin ve verimli bir şekilde Bankacılık Kanunu’na ve ilgili diğer mevzuata, banka içi politika ve kurallara ve bankacılık teamüllerine uygun olarak yürütülmesini, muhasebe ve finansal raporlama sisteminin güvenilirliğini, bütünlüğünü ve bilgilerin zamanında elde edilebilirliğini sağlamaya yönelik olarak organizasyondaki temel riskleri kapsayacak şekilde ikinci seviye kontrol faaliyetlerini gerçekleştirmek. İç Kontrol Merkezi, etkin bir iç kontrol sistemi tesis edilmiş olmasını temin etmeye yönelik bağımsız ve objektif olarak ikinci seviye sürekli kontroller yaparak, Bankanın hedeflerine ulaşması için Yönetim Kurulu’na makul güvence sağlamayı amaçlıyor. 58 59 YAKIN PLAN YAKIN PLAN CIA veya benzeri sertifikalara sahip iç denetçileriniz var mı? İç denetçilerin mesleki gelişimlerini sürdürmeleri ve kendilerini geliştirmeleri için neler yapıyorsunuz? İç Denetim ve Kontrol Grubu olarak, Bankamızda uluslararası mesleki sertifikasyonlara büyük önem ve destek veriliyor. Bu kapsamda Teftiş Kurulu personelinin kariyer planlamasındaki terfi kriterleri arasında CIA sertifikasına sahip olma hususuna yer verilmiş olup, sınav izni sağlanıyor ve sınav giderleri de Bankamız tarafından karşılanıyor. Bu çabaların bir sonucu olarak Teftiş Kurulu Başkanlığı üyelerinin yüzde 40’ı CIA sertifikasına sahip olan Bankamız TİDE tarafından 2014 yılı İç Denetim Farkındalık Ödülleri kapsamında ödüllendirildi. Teftiş Kurulu Başkanlığı bünyesindeki 15 denetçimizin sahip olduğu sertifikalar arasında 6 CIA, 1 CISA, 1 CISSP, 4 CFE, 5 CRMA, 1 CRISC ve 1 CEH sertifikası bulunuyor. Teftiş Kurulu Başkanlığı, müfettişlerin mesleki sertifika edinimi için eğitim programlarına katılımını destekliyor. Teftiş Kurulu Başkanlığına katılan tüm müfettişlerin Certified Internal Auditor (CIA) ve Certified Information Systems Auditor (CISA) sertifikalarına ilişkin eğitim ve sınav ücretleri Teftiş Kurulu Başkanlığı bütçesi dahilinde Banka bünyesinden karşılanıyor. Yıllık denetim planının hazırlanması sürecince her müfettişin alacağı eğitim gün sayısı da dikkate alınıyor. Teftiş Kurulu Başkanlığı tarafından İnsan Kaynakları Eğitim ve Gelişim Birimi ile koordineli olarak her müfettişin ihtiyacı doğrultusunda mesleki bilgi, beceri ve yeteneklerinin geliştirilmesine yönelik eğitim programları hazırlanıyor. Ayrıca, Teftiş Kurulu Başkanlığı tarafından güncel mevzuat gelişmeleri, denetim raporlarında yer alan önemli konular, iyi uygulama örnekleri, Banka üst yönetiminin beklentilerini karşılayacak konulara ilişkin düzenli olarak kurum içi eğitim faaliyetleri de yapılıyor. Ayrıca İç Kontrol Merkezi bünyesindeki 9 çalışanımızın sahip olduğu belgeler arasında, 2 CFE, 2 CRMA, 1 SMMM, 1 CIA ve 1 CICA sertifikası mevcut. İÇ DENETİM / YAZ 2014 Kurulu, üst yönetim, bağımsız dış denetçiler ve BDDK Murakıpları) görüşleri dikkate alınarak, bir risk değerlendirmesi yapılıyor. Bilgisayar destekli denetim tekniklerinden yararlanıyor musunuz? Kullandığınız bir iç denetim yazılımı var mı? Teftiş Kurulu Başkanlığımız, denetimlerin saha çalışmasında ve bulgu takibinde Thomson Reuters firmasının bir ürünü olan “AutoAudit” yazılımı kullanıyor. Ayrıca banka içi suistimal inclemeleri sırasında bir adli bilişim (forensic) ürünü de kullanmaktayız. İç Kontrol Merkezi’miz veri madenciliği ve analizi için ACL (Audit Command Language) programını kullanmakta ve bu yazılım aracılığıyla elde ettiği senaryo sonuçları üzerinden gerek kredi gerek mevduat gerekse de personel hesaplarına yönelik inceleme ve kontrol çalışma- larını yürütüyor. Ayrıca İç Kontrol Merkezi, günlük kontrol faaliyetlerini, tespit paylaşımlarını, raporlamalarını ve bulgu takiplerinin otomatize ederek iç kontrol sisteminin etkinliğinin artırılmasına yönelik olarak, yakın zaman önce yeni bir yazılımı (AutoControl uygulamasını) devreye aldı. “İyi bir yabancı dil bilgisine sahip adayları tercih ediyoruz” İstihdam edeceğiniz iç denetçilerde ne tür nitelikler arıyorsunuz? Özel denetim alanları için uzman iç denetçiler istihdam ediyor musunuz? Analitik becerileri yüksek, sözlü ve yazılı iletişim becerileri güçlü, iyi bir yabancı dil bilgisine sahip adayları tercih etmekteyiz. Bununla birlikte Bilgi Teknolojileri denetimi alanında çalışacak denetçilerin istihdamında ayrıca Bilgisayar Mühendisliği, Elektronik Mühendisliği ve muadili mühendislik bölümlerinden derece alınmış olması veya CISA sertifikasına sahip olunması koşullarını aramaktayız. Uluslararası İç Denetim Standartları ve Kalite Güvence Değerlendirmesi konularındaki düşünceleriniz ve uygulamalarınız hakkında bilgi verebilir misiniz? Teftiş Kurulu düzenli olarak Kalite Güvence Değerlendirmesine tabi tutuluyor mu? Bankamızda Kalite Güvence Değerlendirmesi, bir uygulama esası ile düzenlenmiş olup, bu yıl mevcut iç değerlendirme çalışmalarımızın yanında Deloitte dış denetim firması tarafından da değerlendirmeden de geçerek, Uluslararası İç Denetim Enstitüsü (IIA) tarafından Burgan Bank’a bundan sonra yayınlanacak iç denetim raporlarında, “Uluslararası İç Denetim Mesleki Uygulama Standartlarına Uygundur” ibaresini kullanma hakkı kazandı. Bundan sonraki süreçte de Kalite Güvence Değerlendirmesi kapsamında hem sürekli ve yıllık olarak gerçekleştirilen iç gözden geçirmeler hem de beş yılda bir gerçekleştirilecek dış gözden geçirmeler yoluyla, Teftiş Kurulu Başkanlığımızın faaliyetlerinin Uluslararası İç Denetim Standartları ile uyumuna verdiğimiz önem devam edecek. Ayrıca, Teftiş Kurulu Başkanlığımız, denetim metodolojisini etkinlik, verimlilik ve Uluslararası İç Denetim Standartları’na uyum konusunda sürekli gözden geçirerek, geliştiriyor. Türkiye’deki iç denetimin bulunduğu konum ve geleceği hakkındaki düşünceleriniz nelerdir? Son yıllarda gerek yeni TTK, İSEDES, Yönetim Beyanı ve Destek Hizmetleri vb. hususlarda çıkarılan iç düzenlemeler gerekse de Basel, IIA standartları gibi denetim faaliyetlerine ilişkin uluslararası düzenlemeler sonucunda gelinen nokta değerlendirildiğinde, iç denetimin gelmiş olduğu ve gideceği yer daha iyi görülüyor. Bütün bu gelişmeler ışığında iç denetimin potansiyeli ve önemi daha da arttı. Günümüzde iç denetim artık yönetimin stratejik bir partneri ve danışmanı olarak da konumlanıyor. Türkiye İç Denetim Enstitüsü ile ilgili düşünceleriniz, Enstitü’den talep ve beklentileriniz nelerdir? Kuruluşundan bugüne TİDE iç denetim mesleğinin Türkiye’de yerleşmesi ve gelişmesi açısından çok önemli bir rol oynadı. Bugün Türkiye’de iç denetim mesleğine ilgi artmışsa bunda hiç kuşku yok ki, en büyük pay TİDE’ye ait. TİDE’nin katkılarıyla geçen bu süreçte artık iç denetim sadece finansal kuruluşlar ve halka açık şirketler bünyesinde gerçekleştirilen zaruri bir fonksiyon olmaktan çıkıp, ihtiyaca bağlı olarak da değişik sektörde ve ölçekteki firmalarda gerçekleştirilen bir faaliyet haline de geldi. Önümüzdeki dönemde TİDE’den beklentimiz özellikle finans sektöründeki hızlı değişiklik ve gelişimin de dikkate alınarak, dernek çalışmalarında bu sektöre yönelik çalışmaların artırılması olacak. İç Denetim Dergisi’ni takip ediyor musunuz? Dergi olarak bizden talep ve beklentileriniz nelerdir? İç Denetim Dergisi’ni oldukça yakından takip etmeye ve de desteklemeye çalışıyoruz. Dergiden beklentilerimiz; özellikle iç denetim mesleği ile ilgili olarak yurt dışındaki gelişmelere ve ayrıca yurt içindeki akademik faaliyetlere daha çok yer verilmesi olacak. Meslek profesyonellerine bir mesajınız var mı? İç denetimin dünyada ve özellikle de Türkiye’de önünün açık olduğu ve bu mesleğin alacağı daha çok mesafe olduğu görüşündeyim. Bu minvalde iç denetim profesyonellerinin, herdaim teknik bilgi ve iletişim becerilerini yüksek tutmalarını, yurt içi ve yurt dışında iş dünyası, sektörleri ve mevzuat ile ilgili gelişmeleri yakından takip etmelerini, teknolojik yeniliklere çabuk adapte olarak çalışmalarında bilgi sistemlerini kullanmalarını, danışmanlık faaliyetlerine daha fazla ağırlık vermelerini ve yönetimin bir iş ortağı/partneri olarak faaliyet göstermelerini öneriyorum. Böylelikle fark yaratarak çalıştığı kurumuna katma değer sağlayacak iç denetçilerin kurumlarında daha farklı rol ve sorumluluklar üstleneceği düşüncesindeyim. İÇ DENETİM / YAZ 2014 “Bankamız 2014 Farkındalık Ödülleri kapsamında ödüllendirildi” 60 61 YAKIN PLAN YAKIN PLAN Osman Bahri Turgut: “Fotoğraf, çeken kişi ile ona bakan arasında, sayfalara sığmayacak büyüklükte bir öyküdür” anlık bakışla doğrudan alırsınız. Bu şekilde zihinlerimize kazınan çok sayıda fotoğraf karesi vardır herbirimizin hafızasında. Benim düşünceme en yakın tarifi ise ünlü yazar Susan Sontag yapmış: “Her şey bir fotoğrafta son bulmak için var olur.” İÇ DENETİM / YAZ 2014 Fotoğraf çekmeye ne zaman başladınız? Fotoğraf makinesiyle, fotoğrafla tanışmanız nasıl oldu? Kısaca bahseder misiniz? Fotoğrafa ilgim, lise çağlarında başladı. Ancak bunun sürekli bir hobi haline dönüşmesi, 1990 yılından sonra oldu. 1990 tarihi, benim müfettiş yardımcısı olarak profesyonel iş hayatına başladığım yıl. Mesleğe başladıktan kısa bir süre sonra, turne programı nedeniyle, seyahatı çok olan işimi hobimle birleştirebileceğimi fark ettim ve fotoğrafçılık üzerinde daha fazla eğilmeye karar verdim. Bunun için çeşitli eğitimler aldım ve atölye çalışmalarına katıldım. Dolayısıyla, müfettişlik benim için hem iş hayatıyla tanıştığım bir meslek hem de zamanla çok daha ilerlettiğim, hobim için de bir araç olmuş oldu. Size göre kısaca fotoğraf nedir? Neden fotoğrafçılık? Fotoğrafın tanımı ve işlevine dönük akademik ve pratik birçok makale var. Ben, kısaca fotoğrafı, “çeken kişi ile ona bakan arasında, sayfalara sığmayacak büyüklükte bir öykü” olarak tanımlıyorum. Tanımı ne olursa olsun, kelimelerden, kitaplardan veya filmlerden çok daha güçlü bir iletişim aracı olduğunu düşünüyorum. Çünkü fotoğraf yoluyla verilmek istenen mesaj, aracısız olarak karşı tarafa ulaşıyor. Gazete sayfasında, sokaktaki billboardlarda, metrodaki afişlerde veya kişisel cep telefonunuzdaki kapak fotoğrafında yer alan mesajı, bir Daha çok fotoğrafın hangi dalıyla ilgileniyorsunuz? Fotoğrafın hemen her alanı ile ilgilendim. Zaten kanımca, amatör de olsa, iyi bir fotoğrafçı her alanda ortalamanın üzerinde kalitede fotoğraf üretebilen kişidir. O anda orada olmayı ve ulaşmayı esas aldığı için, “Belgesel Fotoğrafçılık” ilk 15 yılda öne çıkan akımdı benim için. Bu kapsamda, ilk dönemlerde doğa ve özellikle makro ve su fotoğraflarına daha çok ilgi gösteriyordum. İlerliyen yıllarda, her konuda olduğu gibi burada da bir seçim yapmak gerektiğini fark ettim ve zamanla yaşamı anlatan alt disiplinlere (sokak fotoğrafçılığı ve portre gibi) daha çok yoğunlaştım. Bu doğrultuda, son 10 yılın çalışmaları ile ülkemizin hemen her yerindeki zanaatkar ve kaybolan mesleklere dönük ciddi bir portföyüm bulunuyor. Son yıllarda ise belgesel fotoğrafçılıktan epeyce uzaklaştım ve kişisel tarzımı daha çok yansıtabileceğim, ışıkla boyama ve hareket fotoğrafçılığı gibi alanlara yoğunlaştım. “Eşim ve çocuklarımla fotoğraf gezilerine çıkıyorum” Yoğun bir iş temposu içinde fotoğraf çekmeye vakit bulabiliyor musunuz? Gününüzün ne kadarını fotoğrafa ayırıyorsunuz? Yoğun iş temposunu değiştiremeyeceğim için arta kalan zamanımı kullanırken önceliği, ailemden sonra daima fotoğrafa veriyorum. Zaman zaman eşim ve çocuklarımla beraber fotoğraf gezilerine çıkıyorum. Hafta sonu tatilimin ve izinlerimin en az yarısını, fotoğrafla ilgili aktivitelerle geçirecek şekilde planlama yapıyorum. Benim için en iyi tatil ve dinlenme anı, vizörden baktığım ve deklanşör sesini duyduğum an oluyor. Fotoğraf çekmek iş hayatınıza etkisi ya da katkısı ne oldu? Dışarıdan bakanlar için ilk etapta pek öyle görünmese de, fotoğraf, disiplini çok olan, sabır ve ciddi planlama gerektiren bir hobi. Hiç bir iyi fotoğraf, tamamen tesadüflere dayalı olarak çekilemez. Mutlaka teknik bilgi, hazırlık ve zaman planlaması gerektirir; hepimiz için kolay İÇ DENETİM / YAZ 2014 Garanti Bankası A.Ş. İç Denetim ve Kontrol Başkanı Osman Bahri Turgut, fotoğrafçılığı hobi olarak yapıyor ama zamanla sergiler açarak, vizörden gördüklerini paylaşmaya başlıyor. Fotoğrafındaki renklerin büyüsü, görenleri o cümbüşü bol diyarlara götürüyor ve onlara düşler kurduruyor. Fotoğraf çeken kişi ile ona bakan arasında, sayfalara sığmayacak büyüklükte bir öykü olduğunu söyleyen Turgut, iyi bir fotoğrafın tesadüflere dayalı olarak çekilemeyeceğini de vurguluyor. 62 63 YAKIN PLAN YAKIN PLAN Başı Dönen Renkler gibi görünen kartpostallardaki şehir manzarası fotoğraflarında bile, bu durum aynıdır. Bunun için ciddi bir ön çalışma yapmış olmanız şarttır. Diğer bir husus da, fotoğrafçılardaki sabretme yeteneğidir. Bazen tek bir kare fotoğraf için saatlerce aynı noktada beklemeniz gerekebilir. Ben de çoğu zaman, öncelikle zihnimde kareyi oluştururum ve o noktada doğru anın oluşmasını beklerim; bazen sokaktan geçen yöresel kıyafetli bir kadın bazense kar yağışıdır beklediğim şey. İş hayatında da en ufak bir toplantıdan büyük projelere kadar, planlamanın ve hazırlık yapmanın önemi yadsınamaz. Fotoğrafçılıkta kazanılan bu deneyim, profesyonel hayatta da size yol gösteriyor. Diğer yandan malumunuz denetim, herkesin görmediğini yakalayabilmeyi, hem ağacı hem de ormanı aynı anda fark edebilmeyi gerektiren bir meslek, tıpkı fotoğrafçılıkta olduğu gibi. İyi bir fotoğraf da ancak “bakmak” ile “görmek” fiillerinin ayırımını yapabilen kişilerce çekilebiliyor. Çektiğiniz fotoğraflar bazı kitap ve yayınlarda yer aldı, sergiler açtınız. Fotoğraflarınızın yer aldığı bu eserler nelerdir? Açılan sergilerden de bahseder misiniz? Fotoğraflarım daha önceki yıllarda çok sayıda karma sergide yer aldı. Bunların önemli bir kısmı Garanti Fotoğraf Klubü’nün sergileriydi, diğerleri ise atölye çalışmaları. Yıllar içerisinde portföyüm büyüdü, bazı fotoğraflarım yarışmalarda ödüller aldı. Zamanla, fotoğraflarım yayıncılardan da talep görmeye; ardından, çeşitli kitap ve dergilerde kullanılmaya başlandı. Bunlardan öne çıkanlar; “O An İstanbul” ve “Yakın İstanbul” kitapları. “O An İstanbul”, 2010 İstanbul Kültür Başkenti nedeniyle hazırladığımız, İstanbul’un kültür ve yaşam dokusunun çeşitliliği üzerine bir çalışma. “Yakın İstanbul” kitabı ise İstanbul’un yakın çevresinde bilinenden uzak bir gece konaklama ile keşfedilebilecek gezi rotalarını, fotoğraf ve yazı yoluyla anlatan bir foto-coğrafya kitabı. Her iki kitap da çok değerli fotoğrafçı arkadaşlarımla beraber yaptığım kollektif çalışmalar. Günümüz dünyasında, basılı sergiler yerine, sanal sergiler daha çok izleyici toplar hale geldi. Benim de son yedi yıldır www.osmanturgut.com adlı bir kişisel fotoğraf web sitem bulunuyor. Sitede, o dönem öncelik verdiğim konuları izleyicilerle buluşturuyorum. Onların görüşlerini sürekli olarak alıyor ve interaktif bir şekilde sergileme yapmış oluyorum. Bu yıl açtığım “Başı Dönen Renkler” sergisi, klasik basılı stilde ilk kişisel sergim. Sergi, yaşamın renklerini ve o renklerin enerjik ritmini öne çıkaran, diğer bir deyişle, renk deseni üzerine kurulu karelerden oluşuyor. İstanbul’da iki ayrı mekanda açıldı ve ciddi ilgi gördü; yıl sonuna doğru Ankara’ya da taşımayı planlıyorum. Önümüzdeki günlerde yine bir sergi veya başka projeleriniz var mı? Biraz daha vakit ayırabilirsem, şehirler ve gece ışıkları üzerine bir portföy oluşturmayı ve ayrıca yine çok bilinmeyen coğrafik konuları içeren yeni bir kitap projesi yapmayı hedefliyorum. Çektikleriniz içinde en çok beğendiğiniz bir fotoğraf var mı? Ayırt etmek güç gerçekten ama kendi evimin duvarına da astığım fotoğraf, en beğendiğimdir diyebilirim. Daha önce çeşitli ödüller de olan bu fotoğrafın ismi ise, “Karelenmiş Dünyalar.” “Dijital fotoğraf üzerine müdahale etme imkanı buluyorsunuz” Dijital fotoğrafçılığın, fotoğraf üzerindeki etkisi konusunda neler söyleyeceksiniz? Birçok etkisi var ama özetle, fotoğrafın çok daha hızlı hayatımıza girmesine ve çabuk öğrenilmesine sebep oldu. Dijitalden önce, bir kare çektiğinizde, günlerce banyo edilmesini ve baskıya girmesini beklemek zorundaydınız. Bu bekleyiş, sonuç konusunda heyecanı artırsa da, katlanması zor bir durumdu açıkçası. Oysa şimdi, deklanşöre bastıktan bir kaç İÇ DENETİM / YAZ 2014 İÇ DENETİM / YAZ 2014 Memorial Şişli Hastanesi Sanat Galerisi, Osman Bahri Turgut tarafından hazırlanan “Başı Dönen Renkler” adlı fotoğraf sergisine 1-25 Nisan tarihleri arasında ev sahipliği yaptı. Yaşamın renkleri ve o renklerin ritmini öne çıkaran fotoğraf karelerinin yer aldığı “Başı Dönen Renkler” adlı fotoğraf sergisinin açılışına, TİDE Kurucu ve Onursal Başkanı Ali Kamil Uzun ile TİDE Başkanı Gürdoğan Yurtsever de katıldı. Fotoğrafı, “çeken kişi ile ona bakan arasında, sayfalara sığmayacak büyüklükte bir öykü” olarak tanımlayan Turgut, teknolojik gelişmelerle ortaya çıkan tüm rakiplerine rağmen fotoğraf karelerinin halen günümüzün en etkili iletişim aracı olduğunu düşünüyor. Serginin küratörlüğünü fotoğraf sanatçısı Coşar Kulaksız; danışmanlığını ise aynı zamanda Osman Bahri Turgut’un atölye hocası olan Cüneyt Oğuztüzün yaptı. 64 65 YAKIN PLAN saniye sonra görebiliyorsunuz sonucunu. Bu durum, öğrenmeyi çabuklaştırıyor ve kolaylaştırıyor. Aynı zamanda, analog fotoğrafa göre daha az maliyete katlanıyorsunuz. Dijitalin bir başka etkisi de fotoğrafın üzerinde müdahale yapabilme imkanı getirmesi. Ancak bu husus, yanlış anlamalara ve kafa karışıklığına yol açmaya müsait bir durum; şöyle ki, ileri düzey fotoğrafçılar tarafından çekilen fotoğraflar, genellikle fotoğraf makinesinde ham formatta kaydedilir ve daha sonra bilgisayar ortamına aktarılır. Bilgisayarda, beyaz ayarı, kontrast gibi bazı temel hususlar şekillendirilir. Yani analog dönemdeki karanlık odada yapılanlar gibi bir dijital dünyada da çekim sonrası fotoğrafa bir dokunuş gereklidir. Hatta karanlık odaya gönderme yaparak, biz buna “beyaz oda” diyoruz şimdilerde. Bunun dışındaki müdahaleler manipülasyona girer ve fotoğrafçılar arasında asla kabul görünmez. Moda ve stüdyo fotoğrafçıları gibi bir kaç grup dışında, fotoğrafçıların önemli bir kısmı dijital müdahaleyi kullanmaz. Bunun kullanılması da asla etik değildir ve kullanıldığı fark edilirse ciddi yaptırımlar uygulanır, örneğin yarışmalardan men edilir gibi… Cep telefonlarının gelişmesiyle hemen hemen herkes fotoğraf çeker oldu. Yediği yemeğinden içtiği kahvesine sokaktaki kediden arkadaş toplantısına kadar gördüğü sevdiği nesneleri çekmeye başladı. Bu ilgi, iyi fotoğrafın değerlendiğini de gösteriyor mu? Kesinlikle. Bu hususta farklı fikirler olsa da, benim de görüşlerine katıldığım bir grup fotoğrafçı, söz konusu gelişmeyi, “fotoğrafın demokratikleşmesi” olarak görüyor. Cep telefonları yoluyla günümüzde çok daha fazla kişi fotoğraf sanatına ilgi gösteriyor. Kullanıcılar arasında, bir kaç saat içinde milyonlarca fotoğraf paylaşılıyor ve beğeniliyor. Fotoğrafa ulaşımın kolaylaşması ve an paylaşımlarının artması, bireyleri, toplumsal sorunlardan daha haberdar ve bunlara karşı daha duyarlı hale getirdi. Bir diğer etkisi ise, eskisine göre çok daha fazla kişinin fotoğrafla hobi olarak ilgilenmeye başlaması oldu. Ağır makineler veya lensler taşıma gereği olmaksızın, kolay ulaşılabilir yeni bir fotoğraf çağı ortaya çıktı. Fotoğraf artık yalnızca bazı kişilerin ilgilendiği bir alan olmaktan çıktı, herkesin ulaşabildiği bir iletişim aracı oldu; bundan daha güzel bir demokratik hobi olabilir mi! Tabi bu durum, iyi fotoğrafın peşinde olan izleyici sayısını da artırdı doğal olarak. Diğer bir deyişle, pastanın büyümesiyle beraber, iyi fotoğraf ve iyi fotoğrafçı aranır ve hatta zor bulunur hale geldi. O anda orada olmaya dayalı bir disiplin olan belgesel fotoğrafçılığın önemi azalırken, farklı bakış açısıyla kişisel tarzlarını ortaya koyabilen fotoğrafçılar ve ekoller öne çıkmaya başladı. Dünya’da ve ülkemizde beğendiğiniz fotoğrafçılar hangileri, size etkileyen hangi fotoğraflar? Tek bir karenin yaratabileceği etkiye herhalde en güzel örnek, Nick Ut’un Vietnam Savaşı’nda Napalm bombasından kaçan çocukları anlattığı, “Savaşın Vahşeti” adlı karesidir. Her baktığımda beni sarsar. Eskilerden, Philippe Halsman, Yousuf Karsh; günümüz fotoğrafçılarından Sebastiao Salgado, Steve McCurry ve Alex Webb en yoğun takip ettiğim kişiler. Ülkemizde benim için öne çıkan fotoğrafçılar ise, Lütfi Özkök, Yıldız Moran, Çerkes Karadağ ve Cüneyt Öğuztüzün. Eklemek istedikleriniz var mı? Oldukça fazla seyahat eden meslektaşlarıma, mevcut işleriyle birleştirebileceği bir hobi olan fotoğrafçılığı hararetle öneriyor ve çalışmalarında başarılar diliyorum. İÇ DENETİM / YAZ 2014 İÇ DENETİM / YAZ 2014 YAKIN PLAN 66 67 YANSIMA İş Dünyasının Önemli İsimleri TİDE’nin Düzenlediği Farkındalık Ödül Töreni’nde Buluştu denetçileri ve akademisyenleri ödüllendirmeyi, diğer kurumları teşvik etmeyi ve mesleği tanıtmayı amaçladıklarını dile getiren Yurtsever, bu yıl dördüncüsü düzenlenen ödül töreninin her yıl daha da kurumsallaştığını ifade etti. Tüm dünyada “İç Denetim Farkındalık Ayı” olarak kutlanan Mayıs ayı etkinlikleri kapsamında düzenlenen “Farkındalık Ödül Töreni” 28 Mayıs 2014 tarihinde, Boğaziçi Üniversitesi Mezunlar Derneği’nde (BÜMED) gerçekleştirildi. TİDE’nin düzenlediği ve ev sahipliğini yaptığı törene, Türkiye ekonomisine yön veren büyük firmaların temsilcileri, iş adamları ve akademisyenler katıldı. Tüm dünyada kutlanan İç Denetim Farkındalık Ayı’nda böyle bir etkinlik düzenliyor olmanın önemini ifade eden Yurtsever, etkinliğin hazırlanmasında katkıları olan ofis çalışanlarına, Kurumsal İletişim Komitesi’ne, etkinliği destekleyen Deloitte, PwC, KPMG ve EY’a teşekkür etti. Gürdoğan Yurtsever ödül kazanan kişi ve kurumları tebrik ederek ve başarılarının devam etmesini dileyerek konuşmasını tamamladı. Bu yıl dördüncüsü düzenlenen “Farkındalık Ödül Töreni”nde mesleki farkındalığın gelişimi ve yayılımına katkıda bulunan kurumlar ve kişilere ödülleri takdim edildi. Toplam dört kategoride 23 ödülün sahipleriyle buluştuğu tö- rende açılış konuşmasını TİDE Yönetim Kurulu Başkanı Gürdoğan Yurtsever yaptı. 2011 yılında ilk defa başlattıkları İç Denetim Farkındalık Ödülleri ile iç denetimin gelişmesine katkıda bulunan, bu alanda yatırım yapan kurumları, iç Gürdoğan Yurtsever sözlerine şöyle devam etti. “Bu töreni 21 Mayıs tarihinde yapmayı planlamıştık. Soma’da yaşanan ve hepimizi derinden üzen facia sonrasında töreni ertelemeyi uygun gördük. Denetimin ne kadar önemli olduğunu bir kez daha ortaya koyan bu faciada hayatını kaybeden tüm işçilerimize Allah’tan rahmet, ailelerine ve sevdiklerine sabırlar diliyorum.” Ödüller Sahipleriyle Buluştu… Kurumsal Farkındalık, Bireysel Farkındalık ve Akademik Farkındalık ana kategorilerinde ödüle layık görülen toplam 22 kurum ve kişi, TİDE Yönetim Kurulu’nun titiz çalışması sonucunda belirlendi. Türkiye’deki iç denetim uygulamalarının uluslararası standartlara kavuşmasına ve iç denetim mesleğinin gelişmesine katkıda bulunan, bu alanda yatırım yapan isimler tek tek kürsüye davet edilerek ödüllendirildi. Ali Kamil Uzun Adına Özel Ödül Bu yıl diğer yıllardan farklı olarak bir ödül kategorisi daha vardı. TİDE Kurucu ve Onursal Başkanı Ali Kamil Uzun adına düzenlenen Ali Kamil Uzun Yaşam Boyu Meslek Üstün Hizmet Ödülü, TİDE’de üç dönem başkanlık görevini başarıyla yürütmüş olan Özlem İğdelipınar’a verildi. Ödülü takdim etmek üzere kürsüye gelen Ali Kamil Uzun Soma faciası nedeniyle üzüntülerini belirtirken “Bu acının ‘Denetim hayattır’ gerçeğini, toplumsal farkındalığa dönüştürmesini temenni ediyorum.” sözleriyle de mesleğin önemini bir kez daha vurgulamış oldu. Ali Kamil Uzun yaptığı konuşmada şunları dile getirdi: “Bugün kurucu ve onursal başkanı olduğum Enstitümüzün kadirşinaslığından mü- İÇ DENETİM / YAZ 2014 İÇ DENETİM / YAZ 2014 YANSIMA 68 69 YANSIMA YANSIMA Uzun, zor zamanlarında annesinin kendisine ışık tutan öğütlerinin pusula olduğunu ve adını taşıyan ödüle giden yaşam çizgisinde bu öğütlerin, rahmetli babasının ve eşinin desteğinin büyük rolü olduğunu belirtti. Uzun sözlerini şöyle tamamladı: “Bugün ilkini vereceğimiz bu ödülün sahibi olacak değerli meslek insanı, TİDE ve mesleğe adanmış fark ve değer katan gönüllü hizmetleri, gelecek nesillere ve genç profesyonellere ilham veren kişiliği ile ödülün adı ve anlamını yansıtıyor. Tek kelime ile bu ödülü hak ediyor. Değerli meslektaşım, yol arkadaşım Sayın Özlem İğdelipınar’ı canı gönülden kutluyorum.” teessir oldum. Mesleğe adanmış bir emeğin kurumsal ifadesi ve değeri olan Enstitümüzün meslek ailemize ilham vermek üzere almış olduğu bu karar, bayrağın elden ele nesilden nesile taşınacağından emin olmamı hissettirdi. Bana dünya gözüyle bunu hissettirdiği için Enstitümüze, meslek ailemizin siz değerli üyelerine teşekkürlerimi sunuyorum. Yaşadığımız bu an mesleki kurumsal olgunluğumuzun bir ifadesidir. Aslında sizlerin birlikte olmanın enerjisi ile yarattığınız meslek ailesi sinerjisinin bir sonucudur. Sizler bu eserin paydaşlarısınız. Bir- Farkındalık Ayı etkinlikleri kapsamında gerçekleşen geceye Deloitte, EY, KPMG ve PwC de TİDE’nin stratejik ortakları olarak destek verdi. 4. kez düzenlenen“Farkındalık Ödül Töreni”, toplu fotoğraf çekimiyle son buldu. İÇ DENETİM / YAZ 2014 İÇ DENETİM / YAZ 2014 likte iyi işler yaptık, yapıyoruz, yapacağız. Sizleri yürekten alkışlıyorum.” 70 YANSIMA ÖDÜL ALAN KURUM VE KİŞİLER 1) KurumsaL Farkındalık Ödülleri “İç Denetim Kalite Değerlemesi”ni Başarı ile Tamamlayan Kurumlar AK SİGORTA adına İç Denetim Direktörü Soner Akkaya BURGAN BANK A.Ş. adına İç Sistemler Genel Müdür Yardımcısı Cihan Vural COCA COLA İÇECEK A.Ş. adına İç Denetim Direktörü Gökhan İzmirli DOĞUŞ OTOMOTİV adına İç Denetim Müdürü Çağrı Duman FİNANSBANK A.Ş. adına Teftiş Kurulu Başkanı Ersin Emir ING BANK A.Ş. adına Teftiş Kurulu Başkan Yardımcısı Uğur Tuğ KUVEYT TÜRK KATILIM BANKASI A.Ş. adına Teftiş Kurulu Başkanı Bahattin Akça T. İŞ BANKASI A.Ş. adına Teftiş Kurulu Başkan Yardımcısı Sedat İlbeyoğlu YILDIZ HOLDİNG adına İç Denetim Direktörü Murat Bora Dal Tanıtım Faaliyetleri Özel Ödülü COCA COLA İÇECEK A.Ş. adına İç Denetim Direktörü Gökhan İzmirli KOÇ SİSTEM adına İç Denetim Yöneticisi Şirvan Tanrıkulu DELOITTE TÜRKİYE adına Kurumsal Risk Hizmetleri Ortağı Evren Sezer Kurumsal Farkındalık Özel Ödülü TRAKYA BİRLİK adına Teftiş Kurulu Başkanı Hakan Çalen 2) Bireysel Farkındalık Ödülü Tuğrul Bozbey 3) Akademik Farkındalık Ödülleri Prof. Dr. Mustafa Aydın Aysan Prof. Dr. İdil Kaya Prof. Dr. Lerzan Kavut Doç. Dr. İrem Nuhoğlu En Fazla Yeni Üyeye Sahip Kurum YAPI VE KREDİ BANKASI A.Ş. adına İç Denetimden Sorumlu Genel Müdür Yardımcısı Stefano Perazzini Çalışanları En Fazla Sertifika Alan Kurum ING BANK adına Teftiş Kurulu Başkan Yardımcısı Uğur Tuğ TİDE Akademi’den En Fazla Seminer Alan Kurumlar İÇ DENETİM / YAZ 2014 FİNANSBANK adına Teftiş Kurulu Başkanı Ersin Emir BURGAN BANK adına İç Denetim ve İç Kontrol Grubu Genel Müdür Yardımcısı Cihan Vural 4) Ali Kamil Uzun Yaşam Boyu Meslek Üstün Hizmet Ödülü Özlem İğdelipınar 5) Teşekkür Plaketleri TİDE Çalışma Komitelerindeki özverili çalışmaları nedeniyle; Mustafa Sönmez, Murathan Bayrı, Filiz Erol, Dr. Onuralp Armağan TÜRKİYE İÇ DENETİM ENSTİTÜSÜ MESLEKİ GELİŞİM AKADEMİSİ “Güncel kalmak, farklı olmak için...” 72 73 YANSIMA YANSIMA İç Denetime Genç Bakış Yarışması İkincisi Ayşegül Uzalp Marmara Üniversitesi İç Denetime Genç Bakış Yarışması Sonuçlandı Balcı, bulduğu sloganla birinciliği alırken, yine Marmara Üniversitesi’nden Ayşegül Uzalp, çizdiği karikatürleri ile ikincilik ödülünü aldı. Yarışmada Galatasaray Üniversitesi’nden Mehmet Emin Alparslan ise yine iç denetimle ilgili sloganıyla üçüncülük ödülünün sahibi oldu. Yarışmanın ödülleri, İç Denetim Farkındalık Ödül Töreni’nde verildi. Bu sayımızda ödül alan çalışmaları sizlerle paylaşmak istedik. İç Denetime Genç Bakış Yarışması Birincisi Faruk Balcı Marmara Üniversitesi İç Denetime Genç Bakış Yarışması Üçüncüsü Mehmet Emin Alparslan Galatasaray Üniversitesi NOT: Eserlerin tüm telif ve kullanım hakkı TİDE’ye aittir. İzinsiz kullanılamaz. İÇ DENETİM / YAZ 2014 İÇ DENETİM / YAZ 2014 Genç neslin bakış açısı ile yazılı ve görsel araçlar kullanılarak, “iç denetim” mesleğine dair toplumda somut algı oluşturmak ve meslekle ilgili farkındalığı arttırmak amacını güden ve üniversite öğrencileri arasında düzenlenen “İç Denetime Genç Bakış Yarışması”nın sonuçları açıklandı. Türkiye İç Denetim Enstitüsü Akademik İlişkiler Komitesi tarafından düzenlenen yarışmada Marmara Üniversitesi’nden Faruk 74 75 YANSIMA YANSIMA IIA Çin’den İzlenimler Kemal Tapkan Dergimizin içeriğine bu sayımızla birlikte, “IIA ofislerini tanıyalım“ bölümüne yer vermeye başladık. İç denetim projeleri için gittiği ülkelerin IIA ofislerine yapacağı ziyaret izlenimlerini, TİDE Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Kemal Tapkan paylaşacak. Sayın Tapkan ilk ziyaretini IIA Çin ofisine yaptı. Çalıştığım firmanın çok uluslu bir firma olması nedeniyle, birçok ülkede farklı alanlarda iç denetim çalışmalarımız oluyor. Şirketimin ve TİDE’nin bu konudaki desteğiyle bu ülkelerdeki ofisleri ziyaret edip, ülkelerdeki iç denetim uygulamalarını öğrenmek, ofislerin yönetimleri konusunda bilgi almak ve deneyimlerimizi paylaşmak amacıyla ziyaretler düzenleyeceğim. Bu serinin ilk yazısında Standard Profil Otomotiv San. ve Tic. A.Ş. Yönetim Kurulu adına Sayın Dave Dorner’a, bu projemize sponsor olduğu için teşekkür etmek isterim. İlk ziyaretimi, 7 Mart 2014 tarihinde, Pekin’deki IIA Çin ofisine yaptım. Burada IIA Çin’den (Vice Secretary General) Lu Yunfei ve (International Affairs Department Dpt. Director) Sun Xiaohong ile görüştüm. Öncelikle TİDE’nin kurumsal filmini gösterdim. Filmimizden çok etkilendiklerini özellikle kendilerinin de böyle etkileyici bir film yapmak istediklerini belirtmek isterim. İzlemeyenler varsa, izlesin bence. Sonra ofisimiz hakkında bilgiler paylaştım ve IIA Çin konusunda bilgiler aldım. İşte bazı veriler: • Kuruluş yılı: 1987 • Üye sayısı: 3.900 • Ofis personeli sayısı: 28 Sertifikalı denetçi sayısı: 3.000 Kurumsal üye sayısı: 400 YK Üyesi sayısı: 300 Seçimli Genel Kurul: 5 yılda bir İç denetim kongresi: Yapılmıyor İç kontrole yönelik mevzuat: C-SOX Çin’in büyüklüğü ile kıyasladığımda, üye sayısı ve sertifikalı denetçi sayısının az olması dikkatimi çekti. Özellikle kurumsal üyelere önem verdiklerini ayrıca, “province”lerde de iç denetim ofisleri olduğunu belirttiler. Oradaki ofislerin kendilerinin kurumsal üyesi olması, ancak IIA ilişkilerinin “karmaşık” olduğunu da belirtmeden geçemediler. IIA Çin’deki yapılanma bizim yapılanmamıza çok benziyor. Ofislerinin görünümünden, projeksiyonlarına, kütüphanelerine kadar birbirlerinin aynı diyebilirim. Uygulamalarımızı anlattığımda da Lu; “Bizimki de sizinkiyle hemen hemen aynı” dedi. Ofis personeli yedi ana departmanda görev yapıyorlar. Bunlar; • Genel Yönetim ve Ofis (üye ilişkileri ve günlük işlemler) • Standartlar ve akademik gelişim • • • • • Profesyonel eğitim birimi Kurumsal iletişim Yayın Yurtdışı ilişkiler Sertifikasyon Bu departmanlar dört ana komiteye doğrudan destek vermekte. Standartlar Komitesi, Akademik İlişkiler Komitesi, Kalite Güvence Komitesi, Eğitim Komitesi. Ayrıca iyi uygulamalarından birisi ise 12 endüstri birimi, inşaattan, enerjiye, telekomdan, otomotive çeşitli sektörleri takip ediyor. “Çin’de lokal bir iç denetim mevzuatı bulunuyor” En öncelikli projelerinin standartlar projesi olduğunu belirten yetkililer, Çin’de lokal bir iç denetim standartları mevzuatı bulunduğundan ve bu standartların da kırmızı kitap ile uyumlu olmayan kısımları olduğundan bahsettiler. Ayrıca bu standartların geliştirilmesi konusunda da düzenleyici otoritelerle yakın işbirliği içinde olduklarını belirterek, en yoğun çalışma alanla- İÇ DENETİM / YAZ 2014 İÇ DENETİM / YAZ 2014 • • • • • • 76 77 YANSIMA YANSIMA İÇ DENETİM / YAZ 2014 rının standartlar konusu olduğunu vurguladılar. İkinci öncelikli projelerinin, iç denetçilerin eğitimine yönelik proje olduğunu bahseden yetkililer, araştırma projeleri düzenlediklerinden, periyodik olarak anket, araştırma ve raporlar çıkardıklarından ve bu sonuçları da yayınladıklarından söz ettiler. Düzenleyici otorite, iç denetim ve dış denetim standartlarını yayınlamış. Çin’de de bizde KGK gibi görev yapan bir birim bulunmakta. Bu birimin yöneticileri de IIA Çin’in üyeleri arasında yer alıyor hatta bir yöneticisi, IIA Çin’in Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı olarak görev yapıyor. Bu ilişkilere rağmen, “iç denetçilik” mesleği, düzenleyici otoriteler tarafından bir meslek olarak tanımlanmamış. TİDE ile işbirliği konusuna çok olumlu yaklaşan yetkililer, daha önce herhangi bir IIA ofisiyle böyle bir ilişki içine girmediklerinden, nasıl bir ilişki nasıl bir işbirliği olabileceği konusunda pek yorumları olmadı. İnceleme raporları, araştırmaları ve anketlerini bizlerle paylaşabileceklerini belirttiler. Çin’de faaliyet gösteren Türk Şirketleri’nin iç denetçileri, sektörlerinize özel araştırmalara ulaşmanın adresi IIA Çin’dir, bilginiz olsun. Ortak eğitim ve seminer düzenleyebileceğimizi de belirttiler. Dil engelinin CAE pozisyonları veya Denetim Komiteleri için yapılacak etkinliklerde ortadan kalkacağına değindiler. Çin’deki denetim mevzuatına yönelik de biraz bilgi paylaştılar: • Devlet şirketlerinin tamamı sıkı bir bağımsız denetimden geçiyor, bunun içinde iç kontrol sistemlerinin denetimi de bulunmakta. • Her şirket (herhangi bir büyüklük sınırı olmaksızın) bağımsız dış denetimden geçmeli. • Halka açık şirketlerin tamamı “iç kontrol sistemlerine yönelik” beyanda bulunmalı. bunun için iç kontrol sistemlerini bağımsız denetimden geçirmeli. • C-SOX ve COSO’ya yakın bir iç kontrol sistemleri çerçevesi yasal olarak kullanılıyor. Çin’de her şey çok mu ucuz? IIA Çin ziyaretimde, dünyanın çok uzak bir köşesinde, bize çok benzeyen, ortak sorunları, or- Mesela, “Çin’de her şey çok ucuz” sözünün doğru olmadığını sadece doğru yerden doğru ürünleri doğru şekilde alırsanız ucuz olabiliyor. Örneğin, şehir içinde bir sinemaya gittiğinizde en az 100 Yuan ödemeniz gerekiyor (yani 39 TL). Örneğin, “en ucuz elektronik ürünleri nereden buluruz?” diye sorduğumuzda, “amazon.cn” adresini söylediler ve fiyatlar hemen hemen Türkiye ile aynı. “Yiyecek hiçbir şey bulamazsınız” dediler ancak birçok uluslararası yemek zincirinin restoranları bulunuyor. Özellikle Pekin’de ne ararsanız bulabilirsiniz. Belki de biz iç denetçiler, nereye gidersek adapte olabilme esnekliğine sahip olduğumuzdan artık küçük detaylar bizim için o kadar önemli olmadığından böyle hissediyor da olabiliriz. Pekin ve şirketimizin fabrikasının bulunduğu Langfang şehirleri, pırıl pırıl, tertemiz. Televizyonlarda gördüğümüz milyonlarca bisikletli Çinlinin yerini, lüks otomobiller almış olsa da, her sokakta bir araç şeridi kadar yer, bisiklet ve motosikletlere tahsis edilmiş durumda. Motosikletlerin tamamı elektrikli olduğu için hem çevreye zarar vermiyor hem de sessiz çalışıyor. Bisikletten daha fazla sayıdaki bazı motosikletlerin tekerlekleri minicik, muhtemelen, portatif ve sabah işlerine yetişmek isteyen Çinliler, metroda bu aletleri çanta gibi ellerinde taşıyorlar. Anlatılanlardan doğru olan bir şey varsa o da pazarlık yapma gerekliliği. Alışveriş merkezinde, bir Amerikan spor markasının eşofman üstü 100 doların üzerinde bir fiyata satılırken, özel bazı çarşılarda bu ürünleri çok daha ucuza bulabiliyorsunuz. Bu özel çarşıların özelliği, pazarlık yapmak. Yaşadığımız ve başarısız olduğumuz bir pazarlık örneğini anlatmak isterim. Kızım için bir t-shirt almak istedim. Daha mağazaya baktığınız anda, satıcı kolunuzdan tutup içeri sokuyor. Bir şaşkınlık yaşarken, “bu t-shirtler çok güzel 150 Yuan” diyor. Biz bu durumda, ne diyeceğimizi şaşırmış, Yuan’ı İÇ DENETİM / YAZ 2014 tak mutlulukları olan sevimli insanlar gördüm. TİDE ve IIA Çin ilişkilerine muhtemel işbirliği imkanlarına ilk adım atmış olduk böylelikle. Tabi ki, denetim ve IIA ziyaretleri arasında burada bambaşka bir kültürü de görme imkanımız oldu. Çin ile ilgili anlatılanların bir kısmının doğru bir kısmının da abartılmış olduğunu fark ettik. 78 79 YANSIMA PANO Ben de o durumda, “O zaman 30 Yuan olsun” dedim. Kendi hatasını anlayan satıcı biraz direnip, ona da “tamam” dedi. İşte o zaman t-shirt’in gerçek maliyetinin 10 Yuan’dan fazla olmadığını anlıyorsunuz. Çin için söylenilenlerden biri de bin yıllar öncesine dayanan köklü kültürü. Mümkün olduğunca tarihi yerleri gezmeye çalıştık. Yasak Şehir adı verilen hanedanın yaşadığı şehir muhakkak gezilmesi gereken yerlerden biri. Ayrıca, Pekin’den bir buçuk saat uzaklıkta olan Çin Seddi’ni belirtmeye gerek yok. Yalnız bir önerim var, Çin Seddi’ne bir gün ayırın, zira oldukça yorucu bir aktivite oluyor. Son olarak Çinlilerin turistlere gösterdikleri müthiş ilgiden bahsetmek istiyorum. Çin Seddi’nin yüksek kulelerinden birinde durmuş, uzaklara dalmış, derin sorgulamalar yaparken, yanıma yaklaşan bir Çinli, fotoğraf makinesini göstererek birlikte resim çekmek istedi. Onu gören onlarca Çinli, sıraya girmeye başladılar. Kendimi bir anda, zafer işaretleri yaparken, insanları selamlarken buldum. İç denetim mesleğinin şirketlerimize olan katkısını her fırsatta dile getiriyoruz, Şirketlerimizin yöneticileri de bunun farkında ve bizi bu konuda onurlandıracak şekilde davranıyorlar. Mesleğimizin profesyonel yönden faydalarının yanında, manevi olarak da bizlere büyük katkıları olduğunu bu Çin denetiminde bir kez daha anladım. Bir sonraki sayıda, başka, sürpriz bir ülkenin IIA ofisini, iç denetim uygulamalarını ve ülkenin de bazı özelliklerini tanıtacağım. Kemal Tapkan Standard Profil Otomotiv San. ve Tic. A.Ş. İç Denetim Direktörü, TİDE Yönetim Kurulu Başkan Yardımcısı Afganistan Heyeti Enstitümüzü Ziyaret Etti İÇ DENETİM / YAZ 2014 Uluslararası değişim programı kapsamında, şeffaflık, hesap verebilirlik, kamu denetçiliği ve mali suçlarla mücadele konularında uluslararası deneyim paylaşımında bulunmak üzere Afganistan Sosyal Yardımlaşma Derneği ile Keçiören Belediyesi Sosyal Yardım İşleri Müdürlüğü’nün işbirliğinde ülkemizde bulunan ve çeşitli kurum ve kuruluşlar ile görüşmeler yapan Afganistan heyeti 25 Haziran 2014 tarihinde Enstitümüzü ziyaret etti. Afganistan Ekonomi Bakanlığı, Devlet Bakanlığı, Yüksek Denetçilik Ofisi, Yolsuzlukla Mücadele Yüksek Kurulu, Başsavcılık, Sosyal Kalkınma Derneği, Bağımsız İnsan Hakları İzleme Örgütü, Kadın Örgütü, medya ve sivil toplum kuruluşu temsilcilerinden oluşan 15 kişilik heyete, Yönetim Kurulu Başkanı Gürdoğan Yurtsever tarafından TİDE’nin faaliyetleri hakkında bilgi verildi. Kamu yönetiminde yolsuzluğun önlenmesi, şeffalık ve hesap verilebilirliğin sağlanması bakımından öncelikle kurumların iç mekanizmalarının sağlıklı oluşturulmasının gerekli olduğunu, yalnızca kamu denetimi ile yolsuzluğun önlenemeyeceğini, bu nedenle kamu kurumlarının iç kontrol, iç denetim ve kurumsal yönetim mekanizmalarını etkin işletecek düzenlemeler yapılmasının önemli olduğunu ifade eden Yurtsever, bu noktada en önemli rol ve sorumluluğun iç denetime düştüğünü, bağımsız, objektif ve standartlara göre yürütülen iç denetim faaliyetinin kurumların iç mekanizmalarını güçlendirerek, risklerden koruyacağını belirtti. Afganistan heyetine, Türkiye’deki iç denetim uygulamaları, yolsuzluğun önlenmesi bakımından iç denetimin önemi ve bu konuda yapılması gerekenler hakkında kapsamlı değerlendirmeler yapıldı ve bilgi paylaşımında bulunuldu. İÇ DENETİM / YAZ 2014 TL’ye çevirmeye çalışırken, hesap makinesini uzatarak “kaç olsun?” diye soruyor. O anki psikolojiyle, “çok yüksek söylersem zarar ederim” veya “düşük söylersem de, haksızlık mı yapmış olurum” diye düşünürken, “hadi, hadi” diye sizi sıkıştıran satıcıya cevap vermek istiyorsunuz. Biz de orada 150 Yuan olarak verilen fiyata karşılık, 45 Yuan dedik. Ve satıcı hemen “tamam” dedi. İşte bu cevap insanı üzen bir cevap oluyor. Hemen kabul etmesi. 80 81 PANO PANO Türkiye İç Denetim Enstitüsü (TİDE), Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü (IIA) tarafından verilen 2014 Farkındalık Özel Ödülü’nün sahibi oldu. Dünyada 108 ulusal enstitüye sahip IIA, iç denetim mesleği ve değerleriyle ilgili farkındalık oluşturmak amacıyla yaptığı çalışmalardan dolayı TİDE’yi bu özel ödüle layık gördü. TİDE ilk olarak 7 Mayıs tarihinde İstanbul Üniversitesi’nde, ‘Türkiye’de İç Denetim Mesleği ve Farkındalığı’ başlıklı bir panel düzenledi. İktisat Fakültesi İşletme Bölümü Başkanı Prof. Dr. Dursun Arıkboğa tarafından yönetilen panele, TİDE Yönetim Kurulu Başkanı Gürdoğan Yurtsever ile TİDE Kurucu ve Onursal Başkanı Ali Kamil Uzun konuşmacı olarak katıldı. İÇ DENETİM / YAZ 2014 TİDE, Farkındalık Ayı olarak kutlanan mayıs ayı etkinlikleri kapsamında Akademik Forum 2014’ü, 9 Mayıs tarihinde gerçekleştirdi. Galatasaray Üniversitesi’nin ev sahipliğinde ve Muhasebe Öğretim Üyeleri Bilim ve Dayanışma Vakfı’nın (MÖDAV) desteğiyle düzenlenen forum, tüm gün boyunca “Mesleki Mükemmelliğin Akademik Geleceği” teması altında akademisyenler, öğrenciler ve iş dünyası temsilcilerini bir araya getirdi. Akademik Forum 2014’te, mesleğimizin akademik gelişimi ve geleceği için 20 üniversite ve 75 farklı kurumdan toplam 250 katılımcı yer aldı. Dünyada 108 ulusal enstitüye ve 180 bin üyeye sahip IIA, her yıl iç denetim mesleği ve değerleriyle ilgili farkındalık oluşturmak amacıyla gösterilen çabaları özel bir ödülle destekliyor. İç denetçiler için farkındalık ayı olan Mayıs ayında enstitüler, mesleğin kurumsal yönetimde, kurum içi kontrolde, etkin risk yönetiminde oynadığı önemli rolle ilgili farkındalık oluşturmak amacıyla çeşitli faaliyetler düzenliyorlar. TİDE farkındalık ayında hem meslek hem akademik hem de iş dünyasında farkındalık yaratan çeşitli et- kinlikler düzenleyerek, mesleğin ve değerlerinin tanıtımına ve gelişimine destek olmaya devam ediyor. TİDE mesleğin tanınması ve meslektaşların gelişimi için yürüttüğü faaliyetleri nedeniyle, IIA tarafından 2014 Farkındalık Özel Ödülü verilerek onurlandırıldı. TİDE, Uluslararası İç Denetim Farkındalık Ayı’nı çeşitli etkinliklerle kutladı Uluslararası İç Denetim Farkındalık Ayı’nda TİDE çeşitli etkinlikler düzenleyerek kutladı. Forumun sonunda İç Denetim’e Genç Bakış Yarışması’nın sonuçları açıklandı. Genç neslin bakış açısı ile yazılı ve görsel araçlar kullanılarak, “İç Denetim” mesleğine dair toplumda somut algı oluşturmak ve meslekle ilgili farkındalığı arttırmak amacını güden ve üniversite öğrencileri arasında düzenlenen “İç Denetime Genç Bakış Yarışması”nda dereceye girenler ödüllendirildi. İç denetim mesleğinin ve meslektaşların gelişimine katkıda bulunmak amacıyla, Türkiye İç Denetim Enstitüsü bünyesinde üyelere yönelik iki seminer gerçekleştirildi. 10 Mayıs tarihinde verilen ‘Kurumsal Risk Yönetimi’ adlı Dünyada 108 ulusal enstitüye ve 180 bin üyeye sahip IIA, her yıl iç denetim mesleği ve değerleriyle ilgili farkındalık oluşturmak amacıyla gösterilen çabaları özel bir ödülle destekliyor. IIA tarafından verilen 2014 Farkındalık Özel Ödülü’nün sahibi TİDE oldu. seminere 67 üye katıldı. 24 Mayıs tarihinde gerçekleşen ve ücretsiz olarak verilen Uluslararası İç Denetim Standartları (IPFF) seminerine katılan üye sayısıysa 30 oldu. TİDE’nin Mayıs ayında düzenlediği son etkinliği, Farkındalık Ödül Töreni oldu. 28 Mayıs 2014 tarihinde, Boğaziçi Üniversitesi Mezunlar Derneği’nde (BÜMED) gerçekleştirilen ve TİDE’nin ev sahipliğini yaptığı törene, Türkiye ekonomisine yön veren büyük firmaların temsilcileri, iş adamları ve akademisyenler katıldı. Bu yıl dördüncüsü düzenlenen “Farkındalık Ödül Töreni”nde mesleki farkındalığın gelişimi ve yayılımına katkıda bulunan kurumlar ve kişilere ödülleri takdim edildi. Kurumsal Farkındalık, Bireysel Farkındalık ve Akademik Farkındalık ana kategorilerinde ödüle layık görülen toplam 22 kurum ve kişi, TİDE Yönetim Kurulu’nun titiz çalışması sonucunda belirlenerek, ödüllendirildi. Bu yıl diğer yıllardan farklı olarak bir ödül kategorisi daha vardı. TİDE Kurucu ve Onursal Başkanı Ali Kamil Uzun adına düzenlenen Ali Kamil Uzun Yaşam Boyu Meslek Üstün Hizmet Ödülü, TİDE’de üç dönem başkanlık görevini başarıyla yürütmüş olan Özlem İğdelipınar’a verildi. Bu etkinliklerin dışında TİDE üniversitelerde kurulmasına destek olduğu Denetim Kulüplerinin etkinliklerinde de yer aldı. TİDE Yönetim Kurulu Üyeleri, Denetim Kulüplerinin düzenlediği etkinliklere konuşmacı olarak katıldılar. İÇ DENETİM / YAZ 2014 IIA Tarafından Verilen 2014 Farkındalık Özel Ödülü’nün Sahibi TİDE Oldu Farkındalık ayı olan Mayıs ayında TİDE önce hem web sitesinde hem sosyal medyada hem de e-mail yoluyla üyelerine ‘Farkındalık Ayı’ ile ilgili çeşitli basılı dokümanları Türkçe’ye çevirerek gönderdi ve yayınladı. Aynı zamanda altı etkinlik düzenleyerek, mesleğin tanıtımına katkı sundu. Gösterdiği çabalar hem akademik hem iş dünyası hem de toplumda dikkat çekti. 82 83 PANO PANO Jamaika PJ Lhuillier Mauritus Çin Ürdün Panama Hong Kong PJ Lhuillier Hong Kong Yunanistan RD Şirketi Kanada Costa Rica İÇ DENETİM / YAZ 2014 Uluslararası İç Denetçiler Enstitüsü (IIA), dünyada 190 ülkede, 108 ulusal enstitüyle mesleğin ve meslektaşların gelişimine katkı sunuyor. Ulusal enstitüler, Uluslararası İç Denetim Farkındalık Ayı’nı çeşitli etkinliklerle kutluyor. Aşağıda ulusal enstitülerin düzenlediği etkinliklerden bazılarını sizler için derledik… Hong Kong Singapur Hong Kong Singapur Katar İÇ DENETİM / YAZ 2014 Ulusal Enstitüler Farkındalık Ayı’nı Çeşitli Etkinliklerle Kutladı 84 85 PANO PANO Türkiye’de Yolsuzlukla Mücadele Politika ve Uygulamalarının Koordinasyonunun Güçlendirilmesi Toplantısına Katıldık Avrupa Birliği – Avrupa Konseyi Ortak Projesi olarak uygulamaya konulan, “Türkiye’de Yolsuzlukla Mücadele Politika ve Uygulamalarının Koordinasyonunun Güçlendirilmesi” konulu proje, Türkiye adına Başbakanlık Teftiş Kurulu Başkanlığı tarafından koordine ediliyor. Ayrıca çeşitli bakanlık ve üst kurulların denetim birimlerinin katılımıyla çalışmalarına devam eden proje çerçevesinde, 4 Haziran 2014 tarihinde Ankara’da Başbakanlık merkez binasında, “3. Yönlendirme Kurulu Toplantısı” düzenlendi. Bu projede; Türkiye’deki kamu denetim birimlerinin raporlama faaliyetlerinde birliktelik sağlanması ve asgari müşterekte ortak raporlama standartlarının, uluslararası denetim standartları ve iyi uygulama örnekleri de göz önüne alınarak belirlenmesi hedeflendi. Söz konusu toplantıya, davet üzerine TİDE’yi temsilen Yönetim Kurulu Üyesi Ramazan Macan katıldı. TİDE, geçen yıl 18 – 19 Eylül 2013 tarihlerinde, Proje tarafından düzenlenen “Raporlama Standartları Çalıştayı”na da katılım sağladı. TİDE’nin çeşitli kitap, dergi ve broşürlerden oluşan yayınları, iki ayrı stant halinde katılımcıların incelemesine sunuldu. Toplantıya; AB Türkiye Delegasyonu Başkanı Gerhard Salzer, Avrupa Konseyi Bilgi Toplumu ve Suçla Mücadele Departmanı Müdürü Ivan Koedjikov, Avrupa Konseyi Kıdemli Proje Yöneticisi Leila Marshania’nın yanı sıra Şeffaflık Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Oya Özarslan, Başbakanlık Teftiş Kurulu Başkanı Yunus Arıncı, kamu kurum ve kuruluşlarının teftiş kurulu temsilcileri ve üst kurul temsilcileri de katıldı. AB Türkiye Delegasyonu Başkanı Gerhard Salzer, projeye, kamu kurumu temsilcilerinin yanı sıra sivil toplum kuruluşlarının temsilcilerinin de katılımının önemine vurgu yaparak, TİDE’ye katılımından dolayı teşekkür etti. Enstitümüz, mesleğin profesyonellerinin yetkinlikleri, finans ve reel sektör şirketleri ile kamu kurum ve kuruluşlarının kurumsal yönetim kalitesi ve mesleğin akademik gelişimi için faaliyetlerde bulunuyor. Söz konusu faaliyetleri bünyesinde yer alan Çalışma Komiteleri vasıtasıyla yürütüyor. Gönüllü katılımcılık esasıyla faaliyet gösteren komitelerde üyelerimiz görev alıyor. Her yıl tüm üyelerimize çağrı yapılarak talepleri alınıyor ve kendi tercihleri ile Enstitümüz ihtiyaçları dikkate alınarak, Çalışma Komiteleri oluşturuluyor. Komite kendi içinden bir başkan seçiyor. Komitenin büyüklüğüne göre alt çalışma grupları oluşturuluyor. Türkiye İç Denetim Enstitüsü’nün (TİDE) üretim merkezi olan çalışma komitelerinde mesleğimize katkı sağlayan birçok proje yürütülüyor ve çalışma gerçekleştiriliyor. Her çalışma komitesi Yönetim Kurulu üyelerinden birinin sorumluluğunda görev yapıyor. İlgili yönetim kurulu üyesi tarafından çalışma komitelerinin çalışmaları Yönetim Kurulu gündemine getirilerek, komitelerin koordinasyonlu ve TİDE’nin amaçlarına uygun faaliyette bulunmaları sağlanıyor. Enstitümüzde faaliyette bulunan Standartlar ve Kalite Güvence, Sertifikasyon, Yayın, Kongre, Akademik İlişkiler, Mesleki Düzenlemeler ve Kurumsal İletişim Komiteleri’nde görev almak isteyen meslektaşlarımızın talepleri alınarak 2014-2015 dönemi Çalışma Komiteleri oluşturuldu. Çalışma Komiteleri’nin ilk toplantısı ise 14 Haziran 2014 tarihinde İstanbul Balmumcu’da bulunan Point Otel’de gerçekleştirildi. Geniş katılımla ve başarıyla gerçekleştirilen toplantıda TİDE Başkanı Gürdoğan Yurtsever tarafından çalışma komitelerinin yeni dönem çalışmaları hakkında bilgi verildi. Daha sonra çalışma komitelerinin başkanları tarafından komitelerin tanıtımları yapıldı. Toplantı sonrasında ise çalışma komiteleri kendi toplantılarını yaparak çalışmalarına başladı. İÇ DENETİM / YAZ 2014 İÇ DENETİM / YAZ 2014 TİDE, Avrupa Birliği – Avrupa Konseyi Ortak Projesi olan “Türkiye’de Yolsuzlukla Mücadele Politika ve Uygulamalarının Koordinasyonunun Güçlendirilmesi” Projesi’nin 3. Yönlendirme Kurulu toplantısına katıldı. Çalışma Komiteleri Toplantısı Geniş Katılımla Gerçekleştirildi 86 87 PANO PANO İtibar Yönetimi Kitabı Yayımlandı Günümüz şartlarında yönetsel ve finansal değerlerin yanı sıra çevresel değerlerin de ön plana çıkması, kurumlar için itibar yönetimini çok önemli bir alan haline getiriyor. İÇ DENETİM / YAZ 2014 İtibar Yönetimi, Temel Kavramlar, Paydaş İlişkileri, İşletmenin Stratejik Dönemleri ve Farklı Sektörler açısından olmak üzere dört bölümden oluşuyor. Kitap, itibar konusunu kurumsallık, pazarlama, halkla ilişkiler, finansman, denetim, raporlama, sermaye piyasası, ticaret hukuku gibi değişik disiplinler açısından inceliyor. Finans Teknolojileri Konferansı ve Fuarı’na Katıldık İç Denetim Koordinasyon Kurulu Başkanı İ. İlhan Hatipoğlu’nun da önsözle destek verdiği kitapta, TİDE Kurucu ve Onursal Başkanı Ali Kamil Uzun’un “İç Denetim Ne (Değil)dir?”, TİDE Yönetim Kurulu Başkanı Gürdoğan Yurtsever’in “Günümüzde İç Denetçilerin Sahip Olması Gereken Temel Yetkinlikler ve Bilgiler” ile TİDE’nin önceki Yönetim Kurulu Başkanı Özlem İğdelipınar’ın “21. Yüzyılda İç Denetim: Fırsatlar ve Zorluklar” makaleleri de yer alıyor. “İç Denetim ‘Yönetime Değer Katmak’” kitabı, iç denetimi kamu ve özel sektör uygulamaları açısından derinlemesine inceleyen makalelerden oluşuyor. Kitap, iç denetim konusunda iddia sahibi profesyonellerin ve akademisyenlerin kitaplıklarında bulundurması gereken bir çalışma özelliği taşıyor. Danışma Kurulu Toplantısı Yapıldı Türkiye İç Denetim Enstitüsü (TİDE) Danışma Kurulu toplantısı, 9 Temmuz 2014 tarihinde Point Otel Barbaros’ta gerçekleştirildi. TİDE Tüzüğüne göre Enstitünün en üst danışma organı olan Danışma Kurulu’nda eski başkanlar ile mevcut Yönetim, Denetleme ve Etik Kurul üyelerinden oluşan sürekli üyeler ve mesleğin gelişimine katkıda bulunan, mesleki alanda bilgi ve deneyimi bulunan ve Yönetim Kurulu tarafından seçilen çağrılı üyeler bulunuyor. Yaklaşık 20 kişinin katıldığı Danışma Kurulu toplantısında, Özlem İğdelipınar oy birliği ile Danışma Kurulu Başkanı seçildi. Toplantıda kongre ve seminerler konusunda Danışma Kurulu üyelerinin görüş ve değerlendirmeleri alındı. İÇ DENETİM / YAZ 2014 Bu çalışma, yönetilmesi gün geçtikçe daha da önemli bir hale gelen itibar yönetimi konusunu değişik açılardan ve analitik bir bakış açısıyla ele alarak bu alanda önemli bir kaynak oluşturuyor. IFINTEC Finans Teknolojileri Konferans ve Fuarı, 8-10 Nisan 2014 tarihlerinde, İstanbul’da WOW Convention Center’da gerçekleştirildi. Türkiye İç Denetim Enstitüsü (TİDE) Yönetim Kurulu Başkanı Gürdoğan Yurtsever, konferansın ikinci günü olan 9 Nisan 2014 tarihinde, “İç Denetimin Değişen ve Gelişen Rolü” konulu bir konuşma yaptı. İç denetimin kamu, özel ve üçüncü sektör olarak adlandırılan sivil toplum kuruluşları için taşıdığı önem her geçen gün daha çok anlaşılıyor. İç denetimin ülkemizde görece yeni olması ve müfettişlik geleneğinin bir devamı olduğu yönündeki yanlış algı, bu alandaki yayınları daha da önemli kılıyor. Artan önemin bir yansıması olarak, bu alanda çeşitli kitaplar da yayınlanmaya başlandı. Bunlardan biri de Maliye Bakanlığı İç Denetim Koordinasyon Kurulu (İDKK) tarafından yayınlanan “İç Denetim ‘Yönetime Değer Katmak’” kitabı. İç Denetim Koordinasyon Kurulu’nun bir numaralı yayını olan kitap, İDKK Daire Başkanı Halis Kıral’ın editörlüğünde Nisan 2014’te yayınlandı. İç Denetim, İç Denetim (Roller ve Sorumluluklar), Bilgi Teknolojileri Denetimi, Performans Denetimi, Avrupa Birliği ve Kontrol Öz Değerlendirme bölümlerinden oluşan çalışma, iç denetimi değişik açılardan ele alan 32 makaleden oluşuyor. Beta Yayınları tarafından yayınlanan ve Prof. Dr. Haluk Sumer ile Prof. Dr. Helmut Pernsteiner tarafından yayına hazırlanan “İtibar Yönetimi - Reputation Management”, akademisyen, konuyla ilgilenen araştırmacı ve kurumlarda bu konudan sorumlu kişilerin başucu niteliğinde bir kitap olma niteliği taşıyor. TİDE Kurucu ve Onursal Başkanı Ali Kamil Uzun ile Marmara Üniversitesi Öğretim Üyesi ve TİDE Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Nuran Cömert’in birlikte kaleme aldıkları “Bağımsız Denetçiler İçin İtibar Yönetimi“ makalesi ile katkı verdikleri kitap, 13 Türkçe ve beş İngilizce akademik çalışmadan meydana geliyor. İç Denetim “Yönetime Değer Katmak” 88 89 PANO QUIZ CPE Quiz Marmara Üniversitesi Marmara Community Kulübü ile İstanbul Ticaret Üniversitesi Ticari Gelişim Kulübü tarafından düzenlenen ve birçok üniversiteden öğrencinin katıldığı “Ulusal Öğrenci Sempozyumu” düzenlendi. 8-11 Mayıs 2014 tarihlerinde İstanbul’da Miracle Asia Otel’de gerçekleştirilen etkinliğin ikinci günü olan 9 Mayıs 2014 tarihinde düzenlenen Genç Ekonomi Zirvesi’ne TİDE Yönetim Kurulu Başkanı Gürdoğan Yurtsever konuşmacı olarak katıldı ve “Spor Kulüplerinde Kurumsallaşma ve Denetim” konulu bir sunum yaptı. d) İç denetçilerin kurum içinde bütün çalışanlarla yakın iletişim ve işbirliği içinde olması, iç denetçilerin sahip olması gereken bir niteliktir. b) Yanlış 2. Aşağıdakilerden hangisi doğrudur? a) Doç. Dr. Serhat Yanık’a göre iç denetim, sıcak paranın yatırımlara dönüşmesini sağlayan etkenlerden biridir. b) Hüsnü Yağmur Karabulut’a göre Enron vakasından sonra Amerika’da yolsuzlukla suçlanan şirketlerin yöneticilerinin çoğuna cezai müeyyide uygulandı. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi tarafından düzenlenen “Türkiye’de İç Denetim Mesleği ve Farkındalığı” başlıklı panel, 7 Mayıs 2014 tarihinde gerçekleştirildi. İktisat Fakültesi İşletme Bölümü Başkanı Prof. Dr. Dursun Arıkboğa tarafından yönetilen panele, TİDE Yönetim Kurulu Başkanı Gürdoğan Yurtsever ile TİDE Kurucu ve Onursal Başkanı Ali Kamil Uzun konuşmacı olarak katıldı. TİDE Akademi Seminer Liderleri Toplantısı Düzenlendi İÇ DENETİM / YAZ 2014 1. Menteş Albayrak’a göre gelecekteki ve geçmişteki başarı faktörleri aynıdır. Bunlar çalışkanlık, dürüstlük, pozitif yapıcı yaklaşım ile pozitif ve yapıcı hırstır. a) Doğru İstanbul Üniversitesi’nde İç Denetim Paneli İç denetim mesleğinin ve meslektaşların gelişimine katkıda bulunmak amacıyla, Türkiye İç Denetim Enstitüsü bünyesinde, 2011 yılından beri Mesleki Gelişim Akademisi (TİDE Akademi) faaliyet gösteriyor. TİDE Akademi’de görev yapan Seminer Liderleri toplantısı, 14 Haziran 2014 tarihinde İstanbul Balmumcu’da bulunan Point Otel’de gerçekleştirildi. TİDE Akademi bünyesinde görev alan yaklaşık 20 seminer liderinin katıldığı toplantıda, mevcut faaliyetler değerlendirildi, TİDE Akademi faaliyetlerini geliştirmek amacıyla değerlendirmeler yapıldı ve projeler geliştirildi. c) İç denetimin sağladığı katma değerin kurumda anlatılması yeteneği, iç denetçilerin sahip olması gereken yetkinliklerden biridir. c) Dr. Onuralp Armağan’a göre, kurumsal yönetim ilkelerinin en temel taşlarından biri denetim komitelerinin etkin ve bağımsız bir şekilde çalışmasıdır. d) Doç. Dr. Bahram Soltani’ye göre iç denetim alanının gelişmesine yol açan sebeplerden biri de kurumsal yönetim ilkelerini uygulayan daha fazla firma olmasıdır. 5. “İç Denetim Küresel Isınmayı Nasıl Değerlendirebilir?” makalesine göre, iklim değişimi birçok canlı türü gibi insanoğlunun da yerküredeki varlığını tehdit etme riski taşımaktadır. a) Doğru b) Yanlış 6. “FATCA Risklerinin Denetimi ve Raporlama Açısından İç Kontrol’ün Önemi” makalesine göre, FATCA’ya bağlı finansal kurumların raporlama süreçlerini değiştirmesi ve bunlara yönelik iç yönergeleri genişletmesi gerekmiyor. a) Doğru b) Yanlış 7. “Kuşatma Altındaki Veri” makalesine göre, aşağıdakilerden hangisi verinin yapısal olmayan doğasından kaynaklanan kritik iş risklerden biri değildir? a) Verimli ve etkin olmayan veri yönetimi, 3. “Sherlock Holmes Bir İç Denetçi midir?” makalesine göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? b) Uygun olmayan veri saklama ve bakım yöntemleri, a) İç denetim konusundaki bilgi eksikliği, bu faaliyetin farklı kurumlarda, farklı uygulanmasının da bir sonucu olarak farklı beklentilere neden olmaktadır. c) Veri tekrarlaması (duplikasyon), b) Sherlock Holmes, bir olay meydana geldikten sonra çalışmaya başlar. Çalışmaları önleyici nitelikte değildir. 8. “Şirketlerde İç Denetim Organizasyonu ve Telekom Operatörleri Uygulamaları” makalesine göre aşağıdakilerden hangisi söylenemez? c) İyi bir iç denetçi ile Sherlock Holmes’un metodolojisi aynıdır. d) Müfettişlik görevi, iç kontrol, bağımsız denetim, uygunluk denetimi, iç denetimle karıştırılabilen faaliyetlerdir. 4. “İç Denetçilerin Sahip Olması Gereken Yetkinlikler” makalesine göre aşağıdaki ifadelerden hangisi yanlıştır? a) İç denetim alanındaki değişimler, iç denetçilerin de yetkinliklerinin değişmesine neden oluyor. b) Uluslararası İç Denetim Standartları’na göre iç denetçilerin sahip olması gereken yetkinlikler genel, davranışsal ve teknik beceriler olmak üzere üçe ayrılır. d) Yetersiz denetimden dolayı karar alma süreçlerinde etkin olmayan verinin kullanılması. a) Yapılan çalışmanın sonucunda iç denetimin finansal, operasyonel ve bilgi teknolojileri denetimlerine odaklandığı anlaşılmıştır. b) Faaliyetlerin insan yerine sistem odaklı kurgulanması iç denetçi sayısını etkilemektedir. c) Firma içindeki suistimal ve usulsüzlükleri önleme ve tespit etme çalışmaları iç denetim biriminin altında yer almamasına rağmen, bu çalışmalar da denetim komitesine raporlanmaktadır. d) İncelenen bütün firmaların iç denetim çalışmaları, uluslararası standartlar doğrultusunda hazırlanan düzenlemelerle gerçekleştiriliyor. Bu uygulamayla sertifika sahibi denetçiler, 1 yıl için 12 krediyi aşmamak kaydıyla CPE kredisi kazanma şansına sahip olacaklardır. Bu çerçevede, derginin her sayısında verilen soruların en az %75’ini doğru cevaplandıranlar 3 CPE kredisine hak kazanacaklardır. Soruların yanıtlarını isminiz, e-mail adresiniz ve üyelik numaranızla birlikte tide@tide.org.tr adresine ya da 0212 212 55 26 numaralı faksa gönderebilirsiniz. İÇ DENETİM / YAZ KIŞ - 2014 İLKBAHAR 2014 Genç Ekonomi Zirvesi Gerçekleştirildi Aşağıdaki iki soruyu “Akademik Forum 2014’e Galatasaray Üniversitesi Ev Sahipliği Yaptı” metnine göre cevaplandırınız. 90 SUMMARY English Summary Dear Our Readers; an award namely “Ali Kamil Uzun Lifelong Outstanding Summer is a cherry season as one of the poet say. We Professional Service Award” to Özlem İğdelipınar who hope summer will bring us new hopes, new beginnings. was the president of TİDE for three periods. You can There was a mine disaster in Soma, a district of Ma- find more information on Awareness Month Award Ce- nisa on 13th of the May, 2014. We lost 301 miners in remony at Yansıma section. this accident. The disaster, which hundreds of children Yeşil Kalem section has two articles. “Is Sherlock Hol- lost their fathers, and women lost their husbands, is the mes an Internal Auditor?” This is the name of the article worst work accident. The disaster was discussed with which was written by Ali Kamil Uzun, TİDE Founder and different aspects by many elements of the society. We Honorary President. Another article of Yeşil Kalem is understand that our profession is very important for so- written by TİDE President Gürdoğan Yurtsever namely ciety after the disaster and we come to conclusion that “Professional Competencies for Internal Auditors”. Audit is life. We, as the The Editorial Board of Magazine Parmak is section article author is Deloitte Enterprise would like to express our sincere condolences on the Risk Service Senior Manager Ahmet Coşkun. The ar- deaths of our miners to our nation, and miners’ families. ticle title is “The Foreign Account Tax Compliance Act May was celebrated as the awareness month globally (FATCA)”. Ataç section theme is Data under Siege. This for internal auditors. Internal audit institutions from all article was translated into Turkish by İsmail Alev. Mühür around the world organize different events for building Section theme is climate change. Darüşşafaka Associa- awareness for internal auditing. TİDE organized diffe- tion Internal Auditor Officer Ethem Yenigün discusses rent events too. These events bring TİDE a champions- internal auditing and climate change. Avea Internal Audit hip. TİDE, our profession organization is “2014 Building Manager Seda Arslan Köse’s article’s name is “Internal Awareness Champion” in the world. We would like to Audit Organization within Companies and Applications thanks to all our members who work for these events for Telecom Operators”. and TİDE office staff for their supports. There are three interviews in Yakın Plan Section. The first One of the main activities of TİDE was Academic Fo- one is interview with Çağrı Duman, Doğuş Otomotiv In- rum 2014. Academic Forum 2014, was held in Galata- ternal Audit Manager, the second interview is with Bur- saray University with the theme of “Academic Future gan Bank Internal Audit and Internal Control Deputy Ge- of Excellence in The Profession ‘Research, Education, neral Manager Cihan Vural, and the last interview is with Career’”. Academicians, professionals and students had Internal Audit and Control President Osman Bahri Turgut. opportunity for networking and to discuss global trend Kemal Tapkan, Deputy President of TİDE shares his Chi- of internal audit. You can find more details on Academic ne observation in Yansıma section. There is also infor- Forum at Aysberg section. Another event of TİDE was mation about internal audit competition within university awareness month award ceremony. Awareness Month students in Yansıma section. Award Ceremony was held on 28th of May at Boğazi- We wish you an enjoyable reading our magazine and we çi University Alumni Association. TİDE gave 23 awards are looking forward to your valuable comments. in 4 categories in 2014. This year there was a different TÜRKİYE İÇ DENETİM ENSTİTÜSÜ YAYINLARI “Değişim, gelişim ve büyümenin ortağı olmak” Sosyal Medya - Kurumsal Yönetim ve Risk Rehberi Kitap, çalıştığı kuruma değer katmak isteyen bütün profesyoneller için kurumsal sosyal medya stratejisinin hazırlanması, sosyal medya politikalarının oluşturulması, sosyal medyanın takip edilerek kuruma olan etkilerinin ölçülmesi, sosyal medya fırsat ve risklerinin belirlenerek yönetilmesi ve kurumun sosyal medya faaliyetlerinin denetlenmesi konularında rehberlik yapıyor. Akademik Forum 2012 Kitapta, Türkiye İç Denetim Enstitüsü’nün, İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi ve Muhasebe Öğretim Üyeleri Bilim ve Dayanışma Vakfı (MÖDAV) ile birlikte 16 Mayıs 2012 tarihinde “Denetim Mesleğinin Gelişimi ve Beklentiler” temasıyla gerçekleştirdiği ikinci Akademik Forum olan Akademik Forum 2012’de sunulan bilimsel tebliğler ve konuşmalar yer alıyor. Meslekte Mükemmelliğin Küresel Paydaşı: Türkiye İç Denetim Enstitüsü Denetim Enstitüsü’nün kurumsal tarihi ve iç denetim mesleğinin yakın tarihini ortaya koyan, Türkiye İç Denetim Başkanı Gürdoğan Yurtsever tarafından yazılan, TİDE Yönetim KuruluEnstitüsü Üyesi ve(TİDE) Başkan Yardımcısı Gürdoğan Yurtsever tarafından yazılan, Editörlüğü TİDE Kurucu ve Onursal Başkanı Ali Kamil Uzun tarafından yapılan, yüzden fazla kişinin katkıda bulunduğu, “Meslekte Mükemmelliğin Küresel Paydaşı: Türkiye İç Denetim Enstitüsü” kitabı, meslektaşlar, akademisyenler ve konuyla ilgilenenler için başvuru kitabı niteliğinde… İç Denetim, Kurumsal Yönetim, Risk Yönetimi ve İç Kontrol Çetin Özbek tarafından kaleme alınan ve günümüz iç denetim mesleğini her yönüyle inceleyen kitap, kurumsal yönetim, risk yönetimi, iç kontrol kavramlarının içeriği ile uluslararası standartlara uygun bir iç denetim faaliyetinin söz konusu kavramlar ışığında, bir kurumda nasıl uygulanabileceğini ele alan ülkemizdeki ilk kaynak çalışma niteliği taşıyor. The Editorial Board of Magazine award. The board of Directors of TİDE decided to gave İÇ DENETİM / YAZ 2014 Akademik Forum 2010 Kitapta, Türkiye İç Denetim Enstitüsü’nün, Marmara Üniversitesi ve Muhasebe Öğretim Üyeleri Bilim ve Dayanışma Vakfı (MÖDAV) ile birlikte 13 Mayıs 2010 tarihinde “İç Denetim Mesleğinin Akademik Gelişiminde İş Dünyasının Beklentileri, Üniversitelerimizin İhtiyaçları” temasıyla gerçekleştirilen ilk Akademik Forum olan Akademik Forum 2010’da sunulan bilimsel tebliğler ve konuşmalar yer alıyor. Türkiye’de İç Denetim Üzerine Yapılan Akademik Çalışmaların Analizi: 1985-2010 Türkiye İç Denetim Enstitüsü Akademik İlişkiler Komitesi tarafından hazırlanan çalışmada, iç denetim alanında 1985-2010 yılları arasında yapılmış olan yüksek lisans ve doktora çalışmaları ortaya koyuluyor ve analiz ediliyor. İletişim için: Tel: 0212 212 55 25 - Faks: 0212 212 225 55 26 E-Posta: tide@tide.org.tr - Web adresi: http://www.tide.org.tr “İç Denetim Kalite Değerlemesi”ni Başarı ile Tamamlayan Kurumlar; Ak Sigorta, Burgan Bank A.Ş., Coca Cola İçecek A.Ş., Doğuş Otomotiv, Finansbank A.Ş., ING Bank A.Ş., Kuveyttürk Katılım Bankası A.Ş., T. İş Bankası A.Ş., Yıldız Holding, En Fazla Yeni Üyeye Sahip Kurum; Yapı ve Kredi Bankası Çalışanları En Fazla Sertifika Alan Kurum; ING Bank TİDE Akademi’den En Fazla Seminer Alan Kurumlar; Finansbank, Burgan Bank Tanıtım Faaliyetleri Özel Ödülü Alan Kurumlar; Coca Cola İçecek A.Ş., Koç Sistem, Deloitte Türkiye Kurumsal Farkındalık Özel Ödülü Alan Kurum; Trakya Birlik Bireysel Farkındalık Ödülü Kazanan; Tuğrul Bozbey Akademik Farkındalık Ödülleri; Prof. Dr. Mustafa Aydın Aysan, Prof. Dr. İdil Kaya, Prof. Dr. Lerzan Kavut, Doç. Dr. İrem Nuhoğlu TİDE Çalışma Komitelerindeki özverili çalışmaları nedeniyle Teşekkür Plakketleri; Mustafa Sönmez, A. Murathan Bayrı, Filiz Erol ve Dr. Onuralp Armağan İlk Defa Verilen Ali Kamil Uzun Yaşam Boyu Meslek Üstün Hizmet Ödülü’nü Kazanan; Özlem İğdelipınar’ı tebrik ediyoruz
