ÜNİTE 2 MİLLİ UYANIŞ: YURDUMUZUN

ÜNİTE 2
MİLLİ UYANIŞ: YURDUMUZUN İŞGALİNE TEPKİLER
A.BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI ÖNCESİ
DÜNYANIN GENEL DURUMU:
19.Yüzyılda dünyayı sarsan iki önemli olay Fransız İhtilali ve Sanayi İnkılabı’dır.
Fransız İhtilali önce Avrupa’yı etkilemiş daha sonra da etkileri tüm dünyaya yayılmıştır.
Fransız İhtilali sonucunda önem kazanan milliyetçilik düşüncesi her milletin bağımsız yaşama duygusunu öngörüyordu.Bu
anlayış bir çok milleti içinde barındıran imparatorlukların aleyhineydi.Milliyetçilik akımının tesiri ile bir çok ayaklanmalar oldu.Bu
ayaklanmalar sonucu yeni devletler kuruldu.Ayrıca Fransız İhtilali ile eşitlik, hürriyet adalet,bağımsızlık ve milliyet gibi
kavramlar ortaya çıktı.
Sanayi İnkılabı, basit aletlerden büyük makinelerin ve fabrikaların kurulması olayıdır. İlk önce İngiltere’de ortaya çıkan
Sanayi İnkılâbı 19.yüzyılın ikinci yarısından sonra tüm Avrupa’da etkili olmaya başladı.
TRABLUSGARP SAVAŞI(1911)
İtalya siyasi birliğini geç kurduğu için(1870) sömürgeciliğe geç başlamıştı.
İki düşmanla birlikte savaşamayacağını anlayan Osmanlı Devleti İtalyanlarla Uşi Antlaşmasını imzalamak zorunda
kaldı.(1912)Bu anlaşmaya göre;
Trablusgarp ve Bingazi İtalya’ya bırakıldı
On iki Ada geçici olarak İtalya’ya bırakıldı.
Uşi Antlaşmasının önemi:
Bu anlaşmayla Osmanlıların Kuzey Afrika’daki son toprakları da elden çıktı. Ayrıca Trablusgarp Savaşından cesaret alan
Balkan Devletleri Osmanlı Devletine karşı savaş açtılar.
I.BALKAN SAVAŞI:( 1912)
Yunanistan, Sırbistan, Bulgaristan, Karadağ kendi aralarında anlaşarak Osmanlı Devletine çeşitli yönlerden saldırıya
geçtiler.
Makedonya, Sırplar ve Karadağlılar tarafından işgal edildi. Bulgaristan Batı Trakya’yı tamamen işgal ederek Edirne ve
Kırklareli’ye kadar ilerlediler. Bulgar orduları Çatalca önlerine kadar geldiler.
Yunanlılar tüm Ege adalarını işgal etti. Savaş devam ederken Arnavutluk da bağımsızlığını ilan etti.(Osmanlı Devletinden
ayrılan en son Balkan Devletidir.)Bu kötü durum karşısında
Osmanlı Devleti barış istemek zorunda kaldı. Avrupalı Devletlerin arabuluculuğuyla Londra Anlaşması İmzalandı.(1912)Bu
anlaşmaya göre;
Osmanlı Devleti Midye-Enez çizgisinin batısında kalan tüm topraklarını kaybetti.
Edirne ve Kırklareli elimizden çıktı.
Arnavutluk bağımsız oldu
Ege adaları elimizden çıktı.
II. BALKAN SAVAŞI:
Birinci Balkan Savaşı sonrasında Osmanlı Devletinin kaybettiği toprakları Balkan Devletleri kendi aralarında paylaşamadı.
En büyük payı Bulgaristan’ın aldığını iddia eden diğer Balkan Devletleri Bulgaristan’a savaş açtılar.Bu savaşa Romanya da
katıldı.Yunanistan, Romanya,Sırbistan,Karadağ Bulgaristan’la savaşırken Osmanlı Devleti de durumdan yararlandı.Daha önce
kaybettiği Edirne ve Kırklareli’i geri aldı.Avrupalı Devletlerin araya girmesiyle Bükreş Anlaşması imzalandı.
Bu anlaşmaya Balkanlarda sınırları kalmadığı için Osmanlı Devleti katılmadı.Osmanlı Devleti Bulgaristan’la İstanbul
Anlaşmasını(1913) imzaladı.Bu anlaşmaya göre;
Meriç Nehri her iki ülke arasında sınır kabul edildi.(Edirne Osmanlı Devletine kaldı.)
Batı Trakya Bulgaristan’a bırakıldı.
Yunanistan’la da Atina Anlaşması(1913)imzalandı. Bu anlaşmaya göre;
Bozcaada ve Gökçeada dışındaki tüm Ege adaları Yunanistan’a verildi.
Selanik ve Girit adası da Yunanistan’a bırakıldı.
BİRİNCİ DÜNYA SAVAŞI (1914-1918)
Savaşın Nedenleri:
Avrupalı Devletler arasında sömürgecilik yarışı ve ekonomik rekabet.
1
Hammadde ve Pazar arayışı.
Almanya ve İngiltere arasındaki ekonomik rekabet.
Milliyetçilik akımı.
İttifak ve İtilaf devletlerinin oluşması.
Avusturya ve Rusya’nın Balkanlardaki çıkar çatışmaları.
Avusturya-Macaristan veliahdının Sırplar tarafından öldürülmesi.
İtilaf Devletleri:
İngiltere.Fransa,Rusya(İtalya’da daha sonra bu gruba geçmiştir.)
İttifak Devletleri:
Almanya,Avusturya-Macaristan,İtalya, Osmanlı Devleti, Bulgarist
OSMANLI DEVLETİNİN I.DÜNYA SAVAŞINDA SAVAŞTIĞI CEPHELER:
I.Dünya Savaşında Osmanlı Devleti Kafkas, Kanal,Çanakkale,Filistin,Suriye,Irak,Yemen cephelerinde İtilaf Devletlerine
karşı savaştı. Romanya,Galiçya,Makedonya Cephelerinde müttefiklere yardım amacıyla savaştı.
Kafkasya Cephesi(Aralık 1914)
Osmanlı Devletinin I.Dünya Savaşına girmesin- den sonra açtığı ilk cephedir.Enver Paşa komu-tasındaki 150 bin kişilik
Osmanlı ordusu Doğu Anadolu’da Ruslara karşı saldırıya geçti.Osman-lı ordusu daha düşmanla karşılaşmadan salgın
hastalık,açlık,soğuk gibi afetler yüzünden Sarı-kamış’ta 90 bin askerimiz şehit oldu.(1914)
Ruslar bahar aylarında saldırıya geçerek Doğu Anadolu bölgesini işgal ettiler.Mustafa Kemal Çanakkale savaşlarından
sonra Muş ve Bitlis’i düşman işgalinden kurtardı.(1916)
1917 yılında Rusya’da çıkan Bolşevik (Komi- nizm)ihtilâli,Rusların bu bölgeleri kendiliğinden terk etmelerine neden
oldu.Rusya Birest Litowsk anlaşmasıyla I.Dünya Savaşından çekildi.(1918)Bu anlaşmayla Rusya daha önce aldığı
Kars,Ardahan,Batum’u Osmanlı Devletine geri verdi.
Çanakkale Cephesi(1915)
Osmanlı Devleti I.Dünya Savaşına girince İtilaf Devletlerinin bütün dikkatleri boğazlar üzerine yöneldi.İngiltere ve Fransa
müttefikleri olan Rusya’ya gerekli askeri yardımı sağlamak için boğazlara hakim olmak istiyordu.(Baltık Denizini Alman
denizaltıları kapatmıştı. Rusya’ya yardım edilebilecek tek yol boğazlar kalmıştı)Aynı zamanda boğazların ele geçiril- mesiyle
İstanbul işgal edilecek,Osmanlı Devleti de savaş dışı kalacaktı.
İtilaf Devletleri bu amaçlarla Çanakkale Cephesini açtılar.
İngiliz ve Fransız gemileri Çanakkale Boğazına yığınak yaptılar.18 Mart 1915’te teknik bakım- dan üstün olan Müttefik
Devletleri Boğazı geç- mek amacıyla hareket ettiler.Fakat Türk Ordusunun olağanüstü savunmasıyla karşılaştılar ve pek çok
kayıplar vererek geri çekildiler
Bunun üzerine İtilaf Devletleri karadan İstanbul’a ulaş-mak üzere Gelibolu’ya asker çıkardılar.İngiliz ve Fran-sız
sömürgelerinden de birçok asker getirdiler.Tarihin en kanlı kara savaşları burada meydana geldi.Türk askeri Conkbayırı,
Anafartalar, Arıburnu bölgelerinde Mustafa Kemal’in önderliğinde başarılı savunma savaşları yaparak tarihe “Çanakkale
Geçilmez”diye yazdırdı.
Çanakkale Savaşının Sonuçları:
Çanakkale Cephesinde yenilgiye uğrayan İtilaf Devletleri dünyada prestij kaybettiler.
I.Dünya Savaşının uzamasına neden oldu.
İtilaf Devletlerinin yardımı Rusya’ya ulaş-madığı için Rus ekonomisi iyice bozuldu. Rusya’da çarlık rejimi yıkılarak yerine
Bolşevik rejim kuruldu ve Ruslar I.Dünya Savaşından çekildi.
Bulgaristan Almanya’nın(İttifak Dev.)yanında savaşa katıldı.
Çanakkale Savaşları milli mücadele ruhunun başlangıcı oldu.
Mustafa Kemal’in milli mücadelede önder olmasında Çanakkale Savaşlarının büyük rolü vardır.
Irak Cephesi
Almanların isteği üzerine açılmıştır.Cephenin açılma amacı,İngilizlerin uzakdoğu sömürgeleriyle bağlantısını kesmek ve
Mısır’da Osmanlı hakimiyetini yeniden kurmaktır.
Ancak istenilen gerçekleşmedi.İngilizlere karşı bazı başarılar elde edildi,bu kalıcı olmadı.İngilizler Sina Yarımadasını ele
geçirip Suriye’ye kadar geldiler.
Suriye-Filistin Cephesi
2
Kanal cephesinde İngilizlere yenilen birliklerimiz Filistin’e sonrada Suriye’ye kadar geri çekildiler. Yıldırım orduları burada
başarılı savunma savaşları yaptılar Zamanla kuzeye doğru çekilen Türk birlikleri Halep önlerinde İngilizleri durdurdular.
Hicaz ve Yemen Cephesi
İngilizler Arap Yarımadasını işgal etmek için Yemen’e asker çıkardılar.Ayrıca Hicaz Emiri Şerif Hüseyin’e çok miktarda para
yardımı yaptılar.Türk ordusu İngiliz ve Araplara karşı mücadele ettiyse de başarılı olamadı.
İngilizler Yemen’i alarak Hicaz’a tamamen hakim oldular.
Galiçya, Romanya ve Makedonya Cephesi
Osmanlı Devleti bu cephelerde Ortaklarına (Bulgaristan,Avusturya-Macaristan)yardım etmek amacıyla savaştı.
Savaşın Sona Ermesi
1917 yılında Rusya’nın savaştan çekilmesi üzerine İttifak Devletleri İtilaf Devletlerine karşı üstünlük kurmuşlardı.
Ancak bu durum uzun sürmedi.Amerika Birleşik Devletleri İtilaf Devletlerinin yanında savaşa girdi.Amerikan birlikleri o
zamana kadar hiç savaşa katılmamıştı.Almanya güçlü,dinamik olan Amerikan orduları karşısında tutunamadı. İngiliz,Fransız ve
ABD birliklerinden oluşan güçlü müttefik kuvvetleri Batı Cephesinde Almanya’yı çökerttiler.Diğer cephelerde de başarısızlıklar
artmaya başlamıştı.Böylece savaşın sonunda İttifak Devletleri savaşı kaybettiklerini belirterek (yenilerek)yenen devletlerle
ateşkes
anlaşmasını
imzaladılar.Almanya
ile
(Versay)
Avusturya
ile(Sen
Jermen),Bulgaristan
la(Nöyi),Macaristan’la(Tirayanon)Osmanlı Devleti ile de Sevr Barış Anlaşması imzalandı.
I.Dünya Savaşının Sonuçları
Bazı İmparatorluklar yıkılarak yerine yeni devletler kuruldu.(Polonya,Çekos-lovakya,Yugoslavya,Macaristan,Türkiye)
Yeni rejimler ortaya çıktı.(Cumhuriyet, Kominizm, Faşizm, Naizm.)
Devletler arasındaki dengeler bozuldu.
Milyonlarca insan öldü.Birçok şehirler yakılıp yıkıldı.
Sürekli barış sağlamak ve anlaşmazlıkları çözmek için Cemiyet-i Akvam (Milletler Cemiyeti)kuruldu.
Sorunların çözümü sağlanamadığı için II.Dünya Savaşının çıkmasına neden oldu.
Sömürgecilik,mandacılık haline dönüştü.
GELDİKLERİ GİBİ GİDERLER
MONDROS ATEŞKES ANLAŞMASI
Almanya’nın I.Dünya Savaşı’nda yenilgiye uğramasıyla ittifak Devletleri savaşı kaybetti.
Osmanlı Devletini temsilen Bahriye Nazırı Rauf Orbay ateşkes şartlarını görüşmek üzere Limni adasının Mondros Limanına
gitti.İtilaf Devlet-leri daha önceden Osmanlı Devletinin topraklarını gizli anlaşmalarla paylaşmışlardı. Osmanlı Devleti heyeti bu
plana itiraz etti ise de sonuçta bir şey değişmedi.Bunun sonucunda Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandı.(30 Ekim 1918)Buna
göre;
Çanakkale ve İstanbul Boğazı İtilaf Devlet-lerinin denetimine geçecek.
Osmanlı ordusu terhis edilecek, donanma-sına ve silahlarına el konacak.
Toros tünelleri İtilaf Devletlerinin deneti-mine verilecek.
Bütün haberleşme ve ulaşım araç ve gereçleri İtilaf Devletlerine bırakılacak.
İtilaf Devletleri bütün Osmanlı liman ve tersaneleri ile demiryollarından yararlanacak.
Doğuda yani vilayeti sitte’de(altı ilde) (Sivas,
Erzurum,Van,Bitlis,Elazığ,Diyarbakır)karışıklık çıkarsa İtilaf Devletleri buraları işgal edecek(24.Madde)
İtilaf Devletleri kendi güvenliklerini tehdit eden bir durum ortaya çıkarsa herhangi bir stratejik noktayı işgal
edebilecekler. (7.madde)
İtilaf Devletleri bu maddeye dayanarak Anadolu’yu işgal ettiler.(7.madde)
Anlaşmanın Önemi
Bu anlaşma ateşkes anlaşmasından ziyade Osmanlı Devletinin teslimini ve işgalini ortaya koymaktadır.
24.Madde ile doğuda Vilayeti Sittede bir Ermeni Devleti kurulması düşünülmüştür.
Anlaşmanın en önemli maddesi 7.madde idi.İtilaf Devletleri bu maddeyle(Anadolu’nun işgaline ortam)hazırladı.
Fransızlar;Mersin.Adana çevresi,
İtalyanlar;Muğla,Antalya ve Konya çevresi.
Yunanlılar;(Paris Barış Konferansındaki deği-şiklikle)İzmir ve çevresi.
İngilizler;Musul,boğazların kontrolü, Samsun, Merzifon.Batum’a asker çıkardılar.
3
Paris Konferansı(18 Ocak 1919)
I.Dünya Savaşı sonunda yenik devletlerin durumunu görüşmek üzere 32 devlet Paris’te bir araya geldiler. Konferansa ABD,
İngiltere, İtalya, Japonya hakimdi.
İtilaf Devletleri Osmanlı Devletinin paylaşımını yeni-den gözden geçirmek ve bazı değişiklikler yapmak amacıyla konferans
tertiplediler.Bunların en önemlisi İngilizlerin isteğiyle Batı Anadolu, İzmir ve çevresi Yunanlılara verildi.Çünkü İngiltere Ege
bölgesinde güçlü bir İtalya yerine zayıf bir Yunanistan istiyordu.Bu olay İtalya’nın İtilaf Devletleriyle arasını açtı.
İzmir’in İşgali(15 Mayıs 1919)İzmir ve çevresi 1.Dünya Savaşı sırasında İtalya’ya verilmişti.Fakat İngiltere Paris Barış
Konferansı’nda sahte belgelere dayanarak Batı Anadolu nüfusunun çoğunluğunun Yunanlı olduğunu ve Türklerin Yunanlıları
öldürmek üzere olduğunu ileri sürdü ve buranın Yunanistan’a verilmesini sağladı.Buna sinirlenen İtalya konferansı terk etti.
15 Mayıs 1919’da Megola İdea’yı(Büyük Ülkü) gerçekleştirmek isteyen Yunanistan İzmir’i işgal ederek binlerce Türkü
öldürdü.İzmir işgaline Hasan Tahsin (Osman Nevres-Hukuku Beşer Gazetesi)ilk kurşunu attı.
*İzmir’in işgali Kurtuluş Savaşı’nın başlamasına ve Kuva-yı Milliye’nin kurulmasına sebep olmuştur.
Paris Barış Konferansı(18 Ocak 1919)İtilaf Devletleri yenilen devletler ile yapılacak anlaşmaları görüşmek üzere
toplandılar.Asıl amaçları yenilen devletleri aralarında paylaşmaktı.Batı Anadolu’nun Yunanistan’a verilmesi İtalya’yı
kızdırmış,böylece İtilaf Devletleri arasında ilk görüş ayrılığı ortaya çıkmış oldu.
*Burada ilk kez manda fikri ortaya çıkmıştır.
Amiral Bristol Raporu:
Bristol raporunda İzmir’de Türklerin çoğunlukta olduğunu,katliamları Yunanlıların yaptığını belirtmiştir.
*Batı Anadolu’daki işgallerin haksızlığı ilk kez uluslar arası bir raporda belirtmiştir.
Kuva-yı Milliye
Mondros Ateşkes Antlaşması ile başlayan işgallere Osmanlı Devleti’nin sessiz kalması üzerne Türk halkı
yurdunu korumak için Kuva-yı Milliye adlı direniş kuvvetleri oluşturdu.
*Düşmana karşı ilk direniş Güney Cephesi’nde Dörtyol’da Fransızlara ikinci direniş İzmir’de Yunanlılara karşı yapılmıştır.İlk
halk direnişi ise Ödemiş’te (İlk Kurşun Savaşı) yapıldı.
Kuva-yı Milliye’nin Özellikleri:
1-Tamamen halk tarafından oluşturulan gönüllü kuruluşlardır.
2-Aralarında birlik yoktu.Herkes kendi bölgesini korumaya çalışıyordu.
3-Düşmanı durduramamış, ancak yavaşlatarak düzenli ordunun kurulmasına zaman kazandırmışlardır.
4-Yaş,cinsiyet ayrımı yoktur.
5-Bütün ihtiyaçları halktan karşılamışlardır.
6-Bazen keyfi uygulamaları da olmuştur.
ZARARLI CEMİYETLER
1-Azınlıkların Kurduğu Cemiyetler:Ülkedeki
Devletlerinden destek almışlardır.
Rum,Ermeni
gibi
azınlıkların
kurduğu
cemiyetlerdir.Bunlar
itilaf
a-Mavri Mira:Bizans’ı yeniden canlandırmak için İstanbul’da Rumlar tarafından kurulmuştur.
b-Pontus-Rum Cemiyeti:İnebolu’dan Batum’a kadar tüm Karadeniz sahilinde Pontus-Rum devleti kurmayı amaçlamıştır.
c- Etnik-i Eterya: Mavri Mira ve Rum Pontus cemiyeti ile ortak çalışmıştır.
d-Hınçak ve Taşnak:Doğu Anadolu’da Ermeni devleti kurmaya çalışmışlardır.
2-Türklerin Kurduğu Zararlı Cemiyetler:
(Milli Varlığına Düşman Cemiyetler)
a-Sulh ve Selamet-i Osmaniye Cemiyeti:Ülkenin kurtuluşunun padişah ve halifeye bağlılıkta olduğuna inanan cemiyet.
b-Teali İslam Cemiyeti: Kurtuluşu padişah ve halifeye bağlı gören cemiyet.
c-Kürt Teali Cemiyeti :Bir Kürt devleti kurmayı amaçlamıştır.
d-İngiliz Muhipleri Cemiyeti: İngiliz Mandasını isteyen cemiyet.
e-Wilson Prensipleri Cemiyetleri:ABD Mandasını isteyen cemiyet.
*Bu cemiyetler itilaf devletleri tarafından desteklenmişler ve Kurtuluş Savaşı’na karşı çıkmışlardır.
4
YARARLI(MİLLİ) CEMİYETLER
a-Trakya Paşaeli Cemiyeti:Mavri Mira’ya karşı kurulmuştur.Trakya’nın Yunanistan’a verilmesini önlemek amacındadır.
b-İzmir Müdafa-i Hukuk-ı Osmaniye C. :
İzmir’in işgalini önlemek için kurulmuştur.
c-Redd-i İlhak Cemiyeti: İzmir’in işgalini önlemek için kurulmuştur.
d-Kilikyalılar Cemiyeti:Adana ve çevresinin işgalini önlemek için kurulmuştur.
e-Doğu Anadolu Müdafa-i Hukuk Cemiyeti: Doğu Anadolu’nun Ermenilere verilmesini önlemek için kurulmuştur.
f-Trabzon Muhafaza-i Hukuk-ı Milliye Cemiyeti: Karadeniz’de Rum –Pontus Devleti’nin kurulmasını engellemek için
kurulmuştur.
g-Milli Kongre Cemiyeti: Türk halkına
kurulmuştur.Silahlı mücadele yoktur.
yapılan haksızlıkları basın,yayın yoluyla dünyada duyurmak amacıyla
Milli Cemiyetlerin Ortak Özellikleri
1.Bölgesel cemiyetlerdir.
2.Milli direniş bilincini uyarmıştır.
3.Birbirinden bağımsızdırlar.
4.Kuva-yı Milliye hareketi bu cemiyetlerin çalışmalarıyla olmuştur.
5.Bu cemiyetler Sivas Kongresi’nde Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti adıyla birleştirilmiştir.
VE MİLLİ MÜCADELE BAŞLIYOR
M.Kemal’in Samsun’a Gönderilmesi(19Mayıs1919
*Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığında
M.Kemal Suriye’de Yıldırım Orduları Grup Komutanıydı.
Samsun ve çevresinde Rum ve Türk çeteleri arasında çatışmalar oluyordu.İtilaf Devletleri bu durumun önlenmesini aksi
taktirde 7.maddeye dayanarak işgal edileceğini belirttiler
M.Kemal 9. Ordu Müfettişi olarak geniş yetkilerle Samsun’a gönderildi.
Havza Genelgesi(28 Mayıs 1919)
M.kemal,Havza’da İzmir’in işgalini Anadolu’ya duyurmak ve milli bilincin uyanmasını sağlamak amacıyla tüm askeri ve sivil
yetkililere genelde göndererek bazı isteklerde bulunmuştur.
*Ülkede mitinglerin düzenlenmesi halkın HavzaGenelgesi’ni kabul ettiğini gösterir.
*İstanbul Hükümeti M.Kemal’in hareketlerinden hoşlanmadığı için geri çagırdı.
Amasya Genelgesi(22 Haziran 1919)
M.Kemal,Ali Fuat Cebesoy,Refet Bele,Rauf Orbay imzalamış,Kazım Karabekir ile Cemal Paşa’nın da onayı
alınmıştır.Bundaki amaç Milli Mucadeleyi bireysellikten çıkarıp halkın isteği haline getirmektir.
1-Vatanın bütünlüğü,millitin istiklali tehlikededir.
(temel gerekçe)
*Bu madde ile Kurtuluş Savaşı’nın amacı,gerekçesi ve yöntemi açıklanmıştır.
2-İstanbul Hükümeti üzerine aldığı görevi yerine getirememektir.
3-Milletin bağımsızlığını yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.(Amaç ve yöntem)
*İlk kez milli egemenlikten bahsedilmiştir.
4-Milletin sesini duyurmak için milli bir kurul kurulmalıdır.
5-Sivas’ta milli bir kongre toplanmalıdır.Temsilciler kimliklerini gizleyerek Sivas’a geleceklerdir.
6)Askeri birlikler ve sivil örgütler dağıtılmayacak
Önemi
1)Kurtuluş Savaşı’nın amacı yöntemi ve gerekçesi açıklanmıştır.
2)Milli egemenlik yolunda atılmış ilk adımdır.
3)İstanbul Hükümeti yok sayılmıştır.
4)Belge ihtilal beyannamesidir. Anadolu’da ihtilalin başladığını gösteri.
5
*Mustafa Kemal Amasya Genelgesi sonrasında ,Erzurum Kongresi öncesinde (7-8 Temmuz 1919) hem resmi görevinden
hem de askerlikten istifa etmiştir.
Erzurum Kongresi:(23 Temmuz-7Ağustos 1919)
Kongreyi Doğu Anadolu Müdafa-i Hukuk ve Trabzon Muhafaza-i Hukuk Cemiyetleri düzenlediler.
-Kongre Mondros’un 24. maddesine göre Doğu Anadolu’nun Ermeniler verilmesini önlemek için toplandı.
1.Vatan bir bütündür,parçalanamaz.
*Bu madde kongreyi bölgesellikten çıkarmış, ulusal hale getirmiştir.
*İlk kez Misak-ı Milli’den bahsedildi.
2)Vatanın bağımsızlığını ist. Hükümeti yapamazsa geçici bir hükümet kurulacaktır.
*Bu madde yeni bir devletin oluşum sürecinin başladığı gösterir.
3)Her türlü işgale karşı bütün milletçe karşı koçaktır.
4)Kuva - yı Milliye’ yi etkin ,irade –i Milliye-yi hakim kılmak esastır.
*Bu madde Cumhuriyete doğru yöneliş olduğunu gösterir.
5)Mebusan Meclisi yeniden açılmalıdır.
6)Ulusal irade ve ulusal güçler padişahlık ve halifelik makamını kurtaracaktır.
*Milli egemenliğe zıt böyle bir kararın alınma sebebi ortamın hazır olmamasıdır.
7)Manda ve himaye kabul edilemez.
*Koşulsuz bağımsızlık amaçlanmıştır.
8)Hıristiyan unsurlara siyasi egemenliğimizi ve sosyal dengemizi bozacak ayrıcalıklardır verilemez.
*Milliyetçilik düşüncesinin etkili olduğu bu madde ile tam bağımsızlık hedeflenmiştir.
Önemi
1)Toplanış amacı bakımından bölgesel ,alınan kararalar bakımından milli bir kongredir
2)Kongrede iç ve dış politika ile ilgili kararlar alınması meclisi gibi hareket edildiğini gösterir.
3)İlk kez milli sınırlardan bahsedildi ve milli egemenliğin koşulsuz bir şekilde gerçekleşmesine karar verildi.
5Temsil heyeti seçildi.
6)Doğudaki yararlı cemiyetler birleştirildi.
Sivas Kongresi(4-11 EYLÜL)
-En çok tartışılan konular ABD mandası ve başkanlık seçimidir.
-Erzurum’da alınan kararlar aynen kabul edildi.
-Tüm yararlı cemiyetler Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti adı altında
elden yürütülmesi sağlandı.
birleştirilerek Kurtuluş Savaşı’nın tek
-ABD mandası reddedildi.
-Temsil Heyeti’nin sayısı 9 ‘dan 16ya çıkarıldı .
-Kongre Ali Fuat Paşa’yı Batı Cephesi Kuva-yı Milliye komutanlığına atamakla yürütme görevini yerine getirmiştir.
-İrade-i Milliye adlı gazete çıkarıldı.
Sonuçları
1-)Damat Ferit hükümeti istifa etti.
2-)İstanbul ile her türlü bağlantı kesildi.
3-)Temsil Heyeti tek yetkili organ oldu.
4-)Sivas Kongresi milletin arzusu ile toplanmış milli bir kongredir.
5-)İstanbul Hükümeti ve İtilaf Devletlerinin Mustafa Kemal ve arkadaşlarını engelleme çabaları sonuçsuz kaldı.
Amasya Görüşmesi(20-22 Ekim 1919)
-Hükümeti kuran Ali Rıza Paşa Bahriye Nazırı Salih Paşa’yı Mustafa Kemal ile görüşmek üzere Amasya’ya gönderdi.Mustafa
Kemal ,Salih Paşa,R.Orbay ve Bekir Sami Bey Amasya Protokolünü imzaladılar.
6
Buna Göre
1-)İşgallere karşı konulacak.
2-)Temsil Heyeti’ne danışılmadan barış görüşmeleri yapılmayacak.
3-İstanbul Hükümeti Temsil Heyeti’ni Anadolu ve Rumeli Müdafa-i Hukuk Cemiyeti’ni ve Sivas Kongresi kararlarını resmen
tanıyacaktı.
4-Mebusan Meclisi İstanbul dışında bir yerde toplanacaktır. (M. Kemal İtilaf Devletleri nedeniyle İstanbul’da açılacak
meclisin rahat çalışamayacağına inanıyordu.)
5-Seçimler serbest şekilde yapılacaktır.
* Amasya Görüşmeleri ile İstanbul Hükümeti Temsil Heyetini , Erzurum ve Sivas kongrelerinde alınan kararları resmen
tanımıştır.
Temsil Heyeti’nin Ankara’ya Gelişi (27Aralık1919)
M. Kemal gelişmeleri izlemek üzere Ankara’ya geldi.
Neden Ankara?
1-Ankara’nın güvenli olması.
2-Ulaşım ve haberleşme imkanları olması.
3-Batı cephesi’ne yakın olması.
4-İstanbul’da ki gelişmeleri izlemeye elverişli olması.
-- Amasya görüşmelerinde alınan kararlardan yalnızca meclisin açılması kabul edildi.
M. Kemal de seçimlere katıldı ve Erzurum’dan milletvekili seçildi. Yalnız İstanbul’a gitmedi.
--Yapılan seçimlere İtilaf Devletleri Neden Müdahale Etmediler?
--Onlara göre Türk milleti yorgun bıkkındı.
Yeni bir savaşı istemezdi. Onun için M. Kemal yanlılarına oy vermezdi.Oysa tam tersi oldu.
--M. Kemal kendine bağlı milletvekilleriyle
Ankara’da görüşerek şu isteklerde bulundu
1-Kendisinin meclis başkanı seçilmesi.
2-Meclisin Anadolu’da açılmasını
3-Müdafa-i Hukuk grubunu kurmalarını
4-Misak-i Milliyi kabul etmelerini.
* Bununla M. Kemal meclisi kontrolü altına almayı amaçlamıştır.
--M. Kemal başkan seçilmedi, Meclis İstanbul’da açıldı. Müdafa-i Hukuk yerine Felah-ı Vatan grubu kuruldu.Yalnızca
Misak-ı Milli kabul edildi.
MİSAK-I MİLLİ (28 OCAK 1920)
1-Mondros Ateşkes Antlaşması imzalandığında işgal edilmemiş yerler Türk yurdu sayıldı.
* Erzurum Kongresi’nde alınan bu karar Osmanlı Meclisince de kabul edilmiştir.
2-Ülkemizdeki azınlıklara, dışarıdaki Türkler kadar halklar verilmelidir (Eşitlik)
3-İstanbul ve Marmara Denizi tehlikelerden arındırılırsa serbestçe ticaret yapılabilir.
* Siyasi ve askeri bağımsızlık vurgulanmıştır.
4-Kapitülasyonlar kaldırılmalıdır.
* Kapitülasyonlara ilk tepki.
5-boğazlar ve sınırlar konusundaki şartlar kabul edilirse bize düşecek olan dış borçlar ödenecektir.
6-Kars, Ardahan, Batum ve Batı Trakya’da halk oylaması yapılacaktır.(Buraların çoğunluğu Türk’tü)
* Erzurum ve Sivas Kongresi kararlarının Meclis-i Mebusan tarafından onaylanması milletvekillerinin milli mücadeleyi
benimsediklerini gösterir.
* Misak-ı Milli’nin kabulünce kızan İtilaf Devletleri 16 Mart 1920’de İstanbul’u işgal
Ederek meclisi dağıttılar.Bazı milletvekilleriyle tutuklanıp Malta’ya sürüldü.
* İtilaf Devletleri meclisi dağıtarak milli iradeyi hiçe saymışlardır.
* İstanbul’un işgali M. Kemal’i haklı çıkarmıştır.Çünkü o İstanbul’un güvenli olmadığını söylemiş, meclisin İstanbul dışında
toplamasını istemiştir.
* İstanbul’un işgali üzerine TBMM açılmıştır.
TBMM’YE KARIŞ ÇIKARILAN AYAKLANMALAR
7
İSTANBUL HÜKÜMETİNİN ÇIKARDIĞI AYAKLANMALAR
1.Ahmet ANZAVUR ayaklanması
2.Kuva-yi inzibatiye (Halifelik Ordusu)
İSTANBUL HÜKÜMETİ İLE İTİLAF DEVLETLERİNİN BİRLİKTE ÇIKARDIĞI AYAKLANMALAR
1.Bolu, Düzce, Hendek, Adapazarı Ayaklanmaları
2.Yozgat Ayaklanması (Çapanoğulları)
3.Konya Ayaklanması (Bozkır Aşireti Delibaş Mehmet)
4. Afyon Ayaklanması (Çopur Musa)
5.Milli Aşireti Ayaklanması (Urfa)
6.Koçgiri Ayaklanması (Sivas,Tokat)
7.Şeyh Eşref Ayaklanması
8.Cemil Çeto Ayaklanması
9.Ali Batı Ayaklanması
KUVA_Yİ MİLLİYE YANLISI OLUP SONRADAN AYAKLANANLAR
1.Çerkez Ethem (Yunanlılara Sığındı) 2.Demirci Mehmet Efe (İkna edildi)
AYAKLANMALARA KARŞI TBMM’NİN ALDIĞI TEDBİRLER
1.İstanbul ile tüm ilişkiler kesildi.
2.Hiyanet-i Vataniye Kanunu çıkarıldı
3.İstiklal Mahkemeleri kuruldu.
4.Ankara Müftüsü Rıfat Börekçi den fetva alındı.
*TBMM İstiklal Mahkemeleri ile yargı gücünü kullanmıştır.
AYAKLANMALARIN SONUÇLARI
1.Zaman, malzeme ve insan kaybı oldu.
2.TBMM’nin otoritesi arttı
3.Düzenli ordunun kurulmasına zemin hazırladı.
4.İtilaf Devletlerinin ilerlemesi kolaylaştı.
BARIŞ ANLAŞMASI MI ÖLÜM FERMANI MI?
SEVR ANT. (10 AĞUSTOS 1920)
-İtilaf Devletleri Osmanlı Devletini paylaşma konusunda anlaşamadıkları için en son anlaşması Osm. Devleti ile yaptılar.
-Anlaşmanın imzalanmasını çabuklaştırmak için İngilizler Mudanya ve Bandırmaya asker çıkarırken Yunanlılar Bursa
Balıkesir ve Edirne’yi işgal ettiler.
-Paris Barış Konferansı’nda küstürdükleri İtalya’nın gönlünü almak için Sevr’in taslağını İtalya’nın San Remo şehrinde
hazırladılar.
-Sevr’in taslağını padişah Saltanat Şurası toplayarak kabul etti.(Çünkü padişah sorumluluğu üzerine almak istemedi.)
-Fransa’nın Sevr kasabasında anlaşmayı Osmanlı adına Rıza Tevfik imzaladı.
Boğazlar Komisyonu’nun kurulmasıyla Osmanlı’nın boğazlar üzerindeki egemenliği sona
ermiştir.
Askerligin serbest olması,asker sayısının 50 bin cıvarında olması ile Osmanlı savunmasız bırakılmış,işgaller için zemin
hazırlamıştır
Anlaşmanın Önemi Ve Sonuçları
* Osmanlı Devleti’nin imzaladığı son anlaşmadır
* Sevr Anlaşması ölü doğmuş, hukuki geçerliliği yoktur.çünkü anayasaya göre meclis tarafından onaylanması
gerekiyordu.Oysa meclis dağıtılmıştı.TBMM de kabul etmediği gibi anlaşmayı imzalayanları vatan haini ilan etmiştir.
* Osmanlı tarihinde Ayestefanos ile birlikte uygulanmayan ikinci anlaşmadır.
* Türk halkının İstanbul Hükümeti’ne güveni kalmamış milli mücadeleye katılımlar artmıştır.
8