Untitled - Kayseri OSB

advertisement
KAYSERİ ORGANİZE SANAYİ
BÖLGESİ MÜDÜRLÜĞÜ
FİNANSAL TABLOLAR
VE
ANALİZİ
İÇİNDEKİLER
TAKDİM
ÖNSÖZ
Finansal Tablo Nedir?
Temel Finansal Tablolar
Ek Finansal Tablolar
Finansal Tabloların Analizi Nedir?
Finansal Tablolar Analizi Açısından Finansal Tabloların Önemi
Finansal Analiz Teknikleri
TAKDİM
İçerisinde yaşadığımız yüzyıl hızlı bir değişim ve gelişime sahne
olmaktadır. Artık bilgiye ulaşmak ne kadar önemli ise o bilginin nasıl ve
ne şekilde kullanılacağı da o kadar önem arz etmektedir.
Bu durum, etkili ve yaygın bilgi kullanımı sonucunu doğurmakta ve bilgi
toplumu ile beraber tüketicileri yakından etkilemektedir.
Ekonomik bir tehditle karşı karşıya bulunmaktayız. Uzlaşmanın ön
plana çıktığı günümüz koşullarında gelenekçi ve klasik anlayışlar yerine
çağdaş yöntemlere göre hareket edilmesi, ilgili ve yetkili tüm organlardan
beklenen bir durumdur.
Bu bağlamda, işletmelerin verilerle yönetildiği bilincinden hareketle,
muhasebe ve finans verilerinin bir havuzda toplanarak finansal
analizlerinin sağlıklı bir şekilde yapılabilmesi ve ona göre işletmelerin
stratejik yol haritasının belirlenmesi kritik önem taşımaktadır.
İnsan kaynağı, muhasebe bilgi sisteminin temelidir. Kurum veya
kuruluşlarımızda bilgisayar ağı ne kadar güçlü olursa olsun, otomasyon
ağı ne kadar geniş olursa olsun, sistemin başarısının uygulayıcı kadronun
niteliğine bağlı olduğu tartışılmaz bir gerçektir. Zira muhasebe bilimi de
uzmanlık bilgisine ihtiyaç duyulan bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır.
İşletmelerin en önemli sorunlarından biri de muhasebe ve bilgi
sistemlerinin yeterli düzeyde olmayışıdır. Bu durum, işletmelerin sağlıklı
finansal ve yönetimsel kararlar almasına da engel teşkil etmektedir.
-04-
İşletmelerin sağlıklı bir şekilde büyüyebilmesi ve sürekliliğinin
sağlanması açısından kurumsallaşma sürecinin olması gerektiği şekilde
bilinmesi, anlaşılması, planlanması ve uygulanması aşikârdır.
Bilgilendirmeye yönelik bu çalışmalarımızın yararlı olacağına inancımız
tamdır.
İlişkilerin değil, kural ve prensiplerin hâkim olduğu bir anlayışın devamı
dileği ile…
Tahir NURSAÇAN
Kayseri OSB
Yönetim Kurulu Başkanı
-05-
ÖNSÖZ
Finansal tablolar analizi, bir işletmenin geleceği ile ilgili tahminlerde
bulunabilmek için, finansal analiz tekniklerini finansal tablolar üzerine
uygulayarak bu tabloların kalemleri arasındaki ilişkilerin ve bu ilişkilerin
zaman içerisinde gösterdiği değişimlerin incelenip analiz edilerek
yorumlanmasıdır. Finansal tablolar analizi işletmenin geçmişte ki ve güncel
faaliyetlerinin sonuçlarından yola çıkarak gelecekteki finansal durumunu
tahmin etmeye çalışır.
Yüksek kredi kullanan ve öz sermayelerini yeterli düzeyde oluşturamamış
işletmelerin finansal analizlerini yaptırmaları ayrıca önemlidir. Çünkü
bankalar ve diğer kredi kuruluşları, kredi verdikleri işletmelerin
finansal tablolarını detaylı bir şekilde inceleyip analiz etmekte ve riske
girip girmeyeceklerine ya da ne kadar riske gireceklerine öyle karar
vermektedirler.
Finansal analizin yapılabilmesi için işletmenin finansal tablolarına
ihtiyaç vardır. Finansal tablolarda yer alan bilgilerin muhasebenin temel
kavramlarına ve genel kabul görmüş ilkelerine uygun olması ve işletmenin
gerçek durumunu yansıtması gerekir. Ayrıca analizi yapan kişinin analiz
konusunda eğitimli, tarafsız, ön yargısız ve etik değerlere sahip biri olması
gerekir.
Siz değerli Sanayicilerimiz / Okurlarımız için hazırlamış olduğumuz
bu kitapçıkta, yararlı olacağına inandığımız önemli ana başlıklara yer
verilmeye çalışılmıştır.
Kayseri Organize Sanayi Bölgesi Yönetimi olarak, benzeri konularda
bilgilendirmeye yönelik çalışmalarımız kesintisiz devam edecektir.
Faydalı olması dileğiyle…
Adil ÖZHAN
Kayseri OSB
Bölge Müdür Yardımcısı
SMMM, Bağımsız Denetçi
-06-
FİNANSAL TABLO NEDİR?
İşletmelerin muhasebe sistemine kaydedilen ve sınıflandırılan bilgilerin,
bu bilgilere ihtiyaç duyanlara düzenli olarak iletilmesini sağlayan tablo
ve raporlara “finansal tablolar” denilmektedir. Finansal tablolar bilgiye
ihtiyaç duyan ve bilgiyi kullananlar açısından işletmelerin finansal yapıları
ve faaliyet sonuçları hakkında yapılacak değerlemeler sonucunda alınacak
kararlara destek olacak bilgiler sağlar.
Finansal tablolar kendi içerisinde, temel ve ek finansal tablolar olmak üzere
ikiye ayrılmaktadır. Temel finansal tablolar, bilanço ve gelir tablosundan
ek finansal tablolar ise fon akış tablosu, nakit akış tablosu, net işletme
sermayesi değişim tablosu, kar dağıtım tablosu, öz kaynak değişim tablosu,
satışların maliyet tablosu gibi tablolardan oluşmaktadır.
1.
Temel Finansal Tablolar
Bilanço, işletmenin belli bir tarihteki mevcut durumunu yani sahip
olduğu varlıklar ile bu varlıkların sağlandığı kaynakları gösteren tablodur.
Bilanço, aktif ve pasif adı verilen hesaplardan oluşmaktadır. Bilançonun
aktifi, dönen ve duran varlıklardan oluşurken bu varlıklar paraya dönüşme
hızlarına göre en likit olandan en az likit olana doğru sıralanır. Bilançonun
pasifi ise kısa vadeli yabancı kaynaklar, uzun vadeli yabancı kaynaklar ve
öz kaynaklardan oluşur ve bunlar ödenme vadelerine göre en kısa vadeli
kaynaktan en uzun vadeli kaynağa doğru sıralanır.
Bilanço (¨)
Varlık (Aktif) Toplamı = Kaynak (Pasif) Toplamı
-07-
™™ Dönen Varlıklar, “1” kodu ile başlayan hesaplardır, nakit ya da bir yıl
içerisinde yani dönem içerisinde nakde dönüşecek varlıklardan oluşur.
Dönen varlıklar toplamı aynı zamanda brüt çalışma sermayesini
ifade etmektedir. Brüt çalışma sermayesi, işletme faaliyetlerinin
sürdürülmesini ve kısa vadeli yabancı kaynakların ödenmesini sağlar.
Dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynakları karşıladıktan sonra
kalan kısmına net çalışma sermayesi denirken eksik kalan kısmına ise
net çalışma sermayesi noksanı denir. Net çalışma sermayesinin yani
dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynakları ödeyebilmesi ve
günlük faaliyetleri sürdürebilmesi için yeterli büyüklükte ve yapıda
olması gerekir. Net çalışma sermayesi noksanının varlığı halinde
işletme kısa vadeli borçlarını ödeyemez ve günlük faaliyetlerini
sürdüremez duruma gelir. Sektörlere göre farklılık göstermekle
birlikte toplam aktifler içerisindeki payının %66 olması beklenir.
™™ Duran Varlıklar, “2” kodu ile başlayan hesaplardan ve bir yıldan önce
yani dönem içerisinde nakde dönüşmesi beklenmeyen varlıklardan
oluşur. Aktif verimliliğine ve kârlılığına negatif yönde etki etmemesi
için doğru kaynaktan yani öz kaynaklar ve uzun vadeli yabancı
kaynaklar tarafından finanse edilmeli ve gereğinden fazla yatırım
yapılmamalıdır. Öyle ki yanlış kaynaktan finanse edilir ve gereğinden
fazla yatırım yapılırsa işletmenin kısa vadeli borç ödeme gücünü
zayıflatır ve net çalışma sermayesi noksanı oluşur, ki bu istenmeyen
bir durumdur. Duran varlıklar, sanayi işletmelerinde genelde dönen
varlıklar toplamından büyük olurken, sanayi ve ticaret işletmesi olarak
faaliyet gösteren işletmeler ile sadece ticaretle uğraşan işletmelerde
ise bunun tersi olması beklenir. Sektörlere göre farklılık göstermekle
birlikte toplam aktifler içerisindeki payının %34 olması beklenir.
™™ Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar, “3” kodu ile başlayan hesaplardır,
ödenmeleri dönen varlıklar tarafından yapılacak olan, nakit ya da bir
yıl içerisinde yani dönem içerisinde ödenmesi gereken borçlardan
oluşur. Kısa vadeli yabancı kaynaklar dönen varlıkların finansmanında
kullanılmalıdır. Öyle ki vadesi bir yıl içinde gelecek olan borçlar yine
nakit ya da bir yıl içinde nakde dönüşecek olan dönen varlıklardan
karşılanabilir. Yapısı ve büyüklüğü bakımından yeterli olmayan
dönen varlıklar işletmeyi faiz yüküne katlanmak ve borcu borçla
kapatmak zorunda bırakır. Bu durumda kalmamak için dönen varlıklar
toplamı, kısa vadeli yabancı kaynaklar toplamından büyük ve günlük
faaliyetlerin aksatılmadan sürdürülmesini sağlayacak yeterlilikte
olmalıdır. Sektörlere göre farklılık göstermekle birlikte toplam pasifler
içerisindeki payının %33 olması beklenir.
™™ Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar, “4” kodu ile başlayan hesaplardır,
ödenmeleri işletmenin kârlılığına, yatırım politikasına bağlı olan ve
ödeme vadesi bir yıldan daha uzun süre olan borçlardır. Vadeleri
bir yılın altına indiğinde uzun vadeli yabancı kaynaklar, kısa vadeli
yabancı kaynaklara dönüşür. Uzun vadeli yabancı kaynakların duran
varlıkların finansmanında kullanılması esastır. İşletmenin yatırım
politikası ve kârlılığı uzun vadeli borç ödeme gücünü önemli derecede
-08-
etkiler. Çünkü uzun süre faydalanılacak olması aktif verimliliğini ve
kârlılığını artıracağı gibi, bu kaynağın maliyetini de azaltacaktır. Sektörlere
göre farklılık göstermekle beraber toplam pasifler içerisindeki payının %17
olması beklenir.
™™ Öz Kaynaklar, “5” kodu ile başlayan hesaplardır, işletme ortaklarının
kuruluş sırasında ya da sonradan koydukları sermaye ile kârların
işletmede bırakılan kısımlarından oluşur. Dönem net zararı ve geçmiş
yıllar zararları bu grubun negatif kalemleridir. Çünkü bu kalemlerin
varlığı öz kaynaklar toplamını azaltır. Kâr yedekleri, geçmiş yıllar
kârları ve dönem net kârının oluşturduğu öz kaynaklar yani oto
finansman yapısı ne kadar güçlü olursa o kadar iyidir. Ortakların
işletme üzerindeki hak sahipliğini gösteren öz kaynaklar aynı
zamanda alacaklılar için de bir çeşit teminat niteliği taşımaktadır.
İstenen durum öz kaynaklar toplamının kısa ve uzun vadeli yabancı
kaynaklar toplamından büyük olması veya en kötü onların toplamı
kadar olmasıdır. Sektörlere göre farklılık göstermekle birlikte toplam
pasifler içerisindeki payının %50 olması beklenir.
BİLANÇO
BİÇİMSEL YAPISI
Dönen
Varlıklar
Kısa Vadeli
Yab. Kaynaklar
66.000
33.000
Uzun Vadeli
Yab. Kaynaklar
17.000
Duran
Varlıklar
Öz
Kaynaklar
34.000
50.000
Aktif Toplam
Pasif Toplam
100.000
100.000
-09-
İŞLETME SERMAYESİNİN EN UYGUN DEĞERİ
CARİ ORAN = 2
% 66
% 34
% 100
DÖNEN
VARLIKLAR
DURAN
VARLIKLAR
AKTİF
TOPLAM
KISA VADELİ
YABANCI
KAYNAKLAR
% 33
UZUN VADELİ
YABANCI
KAYNAKLAR
% 17
ÖZ
KAYNAKLAR
% 50
PASİF
TOPLAM
% 100
İŞLETME SERMAYESİNİN EN UYGUN DEĞERİ
DöV
DuV
KVYK
UVYK
ÖzK
% 66
% 34
% 33
% 17
% 50
ÖzK
% 33
-10-
FİNANSMANIN ALTIN KURALI ( VADE UYUMU )
AKTİF
PASİF
Kısa Vadeli Yabancı
Kaynak
DÖNEN VARLIK
Uzun Vadeli Yabancı
Kaynak
DURAN VARLIK
Öz Sermaye
Gelir Tablosu, işletmenin bir dönemde elde ettiği tüm gelirler ile aynı
dönemde yüklendiği bütün maliyetleri, giderleri ve bunların sonucunda
elde ettiği dönem net kârını veya zararını gösteren tablodur. Gelir tablosu
bir dönemlik geliri, gideri, maliyeti, kârı, zararı kapsar ve gelir kalemlerinin
toplanması ve gider kalemlerinin çıkarılmasından doğan şu beş bölümden
oluşur. Bunlar; brüt satış kârı veya zararı, faaliyet kârı veya zararı, olağan
kâr veya zarar, dönem kârı veya zararı, dönem net kârı veya zararıdır.
™™ Brüt Satış Kârı veya Zararı, işletmenin ana faaliyeti ile ilgili brüt
sonucu gösteren bölümdür ve sırasıyla, brüt satışlar, satış indirimleri
(-), net satışlar, satışların maliyeti (-) bölümlerinden oluşur. Net
satışların, satışların maliyetini karşıladıktan sonra kalan kısmı brüt
satış kârı olurken aksi durum brüt satış zararı olur. Net satışların brüt
satışlara yakın olması istenen durumdur. Çünkü bu durum, işletmenin
satışlarından iadeler, satış iskontoları ve diğer indirimler yüzünden
brüt hasılatından fazla bir azalma olmadığı anlamına gelir. Ayrıca
kaliteden taviz verilmemesi şartıyla satışların maliyetinin sürekli
olarak net satışların altında kalması istenir ki sonuç bölümünde brüt
satış kârı çıksın. Brüt satış kârının olması ana faaliyet kârının olduğu
ve işletmenin süreklilik göstereceği anlamına gelir. Brüt satış kârı
ne kadar büyük olursa kendisinden sonra gelen gider ve zararları
karşılama ve istenen dönem kârına ulaşma ihtimali o kadar yüksek
olur.
™™ Faaliyet Kârı veya Zararı, satışların maliyetine yüklenemeyen
ancak işletmenin faaliyetini devam ettirebilmesi için katlanmak
zorunda kaldığı giderleri gösteren bölümdür ve sırasıyla, araştırma
ve geliştirme giderleri, pazarlama satış ve dağıtım giderleri, genel
yönetim giderleri bölümlerinden oluşur. Bu giderlere katlanmadan
işletmelerin faaliyetlerini sürdürmesi söz konusu olamaz. Ancak
faaliyet giderlerinin brüt satış kârının altında kalması ve işletmeyi
yeterli bir faaliyet kârına ulaştıracak düzeyde olması istenir. Tersi
durumda faaliyet zararı söz konusu olur. Faaliyet kârının kendisinden
sonra gelen gider ve zararları karşılayacak büyüklükte ve süreklilikte
olması çok önemlidir.
-11-
™™ Olağan Kâr veya Zarar, işletmenin ana faaliyeti dışında kalan diğer
faaliyetleri sonucunda doğan gelirleri, kârları, giderleri ve zararları
gösteren bölümdür ve sırasıyla, diğer faaliyetlerden olağan gelir
ve kârlar, diğer faaliyetlerden olağan gider ve zararlar, finansman
giderleri bölümlerinden oluşur. Gelir ve kârların olağan gider ve
zararlar ile finansman giderlerini karşılayıp faaliyet kârı ile birlikte
bölümün sonucu olan olağan kârı oluşturması istenen durumdur. Aksi
halde bölüm içi gelir ve kârların karşılayamadığı gider ve zararlar
faaliyet kârından karşılanacağı için, olağan kâr sadece ana faaliyetten
sağlanan kârdan oluşacaktır. Önemli olan olağan kârın hem ana
faaliyet kârını olduğu gibi içermesi, hem de diğer faaliyetlerden
sağlanan kârdan pay almasıdır.
™™ Dönem Kâr veya Zararı, işletmenin bir dönem içindeki her türlü
olağan veya olağandışı faaliyetlerinin sonucunu gösteren bölümdür.
™™ Dönem Net Kârı veya Zararı, varsa dönem kârından, dönem kârı
vergi ve diğer yasal yükümlülük karşılıkları hesaplanıp çıkarılır
ve dönem net kârına ulaşılır. Dönem net kârı her zaman istenilen
durumdur.
-12-
2. Ek Finansal Tablolar
™™ Fon Akış Tablosu, işletmenin dönem içerisinde sağladığı kaynakları
ve bu kaynakların nerelerde kullanıldığını gösteren tablodur.
İşletmenin borçlanma yoluyla ya da faaliyetleri sonucu meydana
gelen fonlar ile bu fonların nerelerde kullanıldığı bu tablo sayesinde
anlaşılmaktadır.
™™ Nakit Akış Tablosu, işletmenin dönem içerisindeki nakit giriş ve
çıkışlarını hangi kaynaklardan sağladığını ve bunların nerelerde
kullanıldığını gösteren tablodur.
™™ Net Çalışma Sermayesi Değişim Tablosu, işletmenin belirli bir
hesap dönemi içerisinde net çalışma sermayesinin kaynaklarını ve bu
kaynakların kullanım yerlerini ayrıca değişimin hangi dönen varlık ve
kısa vadeli yabancı kaynak kalemlerine yansıdığını gösteren tablodur.
™™ Kâr Dağıtım Tablosu, işletmenin dönem kârının, nasıl ve nerelere
dağıtıldığını gösteren tablodur.
™™ Öz Kaynak Değişim Tablosu, işletme ortaklarının işletme üzerindeki
hak sahipliğini ve öz kaynak kalemlerinde meydana gelen değişimleri
gösteren tablodur.
™™ Satışların Maliyeti Tablosu, gelir tablosunun tamamlayıcısı olup
satışların maliyetinin detayını gösteren tablodur.
FİNANSAL TABLOLAR ANALİZİ NEDİR?
Finansal tablolar analizi, bir işletmenin geleceği ile ilgili tahminlerde
bulunabilmek için, finansal analiz tekniklerini finansal tablolar üzerine
uygulayarak bu tabloların kalemleri arasındaki ilişkilerin ve bu ilişkilerin
zaman içerisinde gösterdiği değişimlerinin incelenip analiz edilerek
yorumlanmasıdır. Finansal tablolar analizi işletmenin geçmişte ki ve güncel
faaliyetlerinin sonuçlarından yola çıkarak gelecekteki finansal durumunu
tahmin etmeye çalışır.
-13-
™™ Finansal Tablolar Analizi Açısından Finansal Tabloların Önemi
Finansal tablolar işletmelerin finansal yapıları ve faaliyet sonuçları hakkında
işletmeyle ilgilenen taraflara önemli bilgiler sağlar. Finansal tablolarda yer
alan kalemler üzerinden yapılacak bazı analitik işlemler, işletmeyle ilgili
finansal yorum ve değerlendirmeler açısından daha anlamlı ve yararlı
sonuçlar alınmasına yardımcı olur. Bu analitik işlemler finansal tablolar
analizi kapsamında yürütülür. Finansal tablolardaki bilgilerin doğruluğu,
güvenilirliği ve zamanı yapılacak analiz ve yorumların doğruluk ve
güvenilirliğini de artıracaktır. Finansal tabloların bağımsız denetime tabi
tutulmuş olmaları tablolar açısından önemli bir güvence teşkil etmektedir.
Finansal tabloların işletmenin yaptığı faaliyetlere ilişkin sonuçları gerçek
bir şekilde raporlaması gerekir. Çünkü finansal tablolar hem işletmenin
kendisini ifade edebilmesini sağlar hem de işletmeyle ilgilenen tarafların
işletme hakkında doğru karar verebilmelerine olanak tanır.
İşletmelerin temelde üç faaliyeti vardır. Bunlar; finansman faaliyetleri,
yatırım faaliyetleri ve işletme faaliyetleridir. Finansal analiz de işletmenin
bu temel faaliyetlerine yoğunlaşmıştır.
Finansman Faaliyetlerinin Analizi, işletmelerde varlıkların hangi
kaynaklar ile finanse edildiği, kaynakların ödenmesinde hangi varlıkların
kullanılacağı, kârlılığın hangi düzeyde olacağı gibi konular finansman
analiziyle anlaşılmaktadır. Varlıkların hangi kaynaklara finanse edildiğinin
analiz edilmesi işletmeninin finansal durumu ve kârlılığının gelecekteki
durumunun ne şekilde seyredeceğini de ortaya çıkarmaktadır.
-14-
Yatırım Faaliyetlerinin Analizi, işletmenin varlıklarının yapısının
analiz edilmesi, varlıkların kullanım alanlarının etkinleştirilmesi, yeni
yatırım kararlarının verilmesi halinde bunların nasıl finanse edileceğini
ortaya koyar. Öyle ki günlük faaliyetleri sürdürebilme kalitesi yani dönen
varlıkların kısa vadeli borçları ödeyebilme gücü yatırım analizi sonucunda
anlaşılmaktadır. İşletmenin faaliyet ve üretim kapasitesi hakkında bilgiye
de duran varlıkların analizi ile ulaşılmaktadır.
İşletme Faaliyetlerinin Analizi, işletmenin ana ve yan faaliyetlerine
ilişkin sonuçlar gelir tablosundan elde edilir. İstenen ve beklenen durum
işletmelerin ana faaliyet konusundan kâr etmesi ve yan faaliyetlerden elde
edilen kârlarında ayrıca ana faaliyet kârlarını desteklemesidir.
-15-
Finansal Analiz Teknikleri, kapsamına göre; statik analiz ve dinamik analiz,
amacına göre; yönetim analizi, kredi analizi ve yatırım analizi, yapanın
durumuna göre; iç analiz ve dış analiz olmak üzere sınıflandırılır.
Finansal analizden beklenen sonucun alınabilmesi, yani analizin başarılı
olabilmesi için finansal tabloların muhasebenin temel kavramlarına ve
genel kabul görmüş ilkelerine uygun olması ve işletmenin gerçek durumunu
yansıtması gerekir. Ayrıca analizi yapan kişinin analiz konusunda eğitimli,
tarafsız, ön yargısız ve etik değerlere sahip biri olması gerekir.
Finansal analiz teknikleri; karşılaştırmalı tablolar analizi (yatay analiz),
eğilim yüzdeleri yöntemi ile analiz (trend analizi), yüzde yöntemi ile analiz
(dikey analiz), oran yöntemi ile analiz (rasyo analizi) olmak üzere dört
tanedir.
1.
Karşılaştırmalı Tablolar Analizi (Yatay Analiz), bir işletmenin
birbirini izleyen en az iki veya daha fazla faaliyet dönemine ait
finansal tabloların, karşılaştırmalı olarak hazırlanması ve bu tablolarda
yer alan kalemlerin zaman içinde göstermiş oldukları gelişmelerin ve
değişikliklerin tespit ve incelenmesidir.
2.
Eğilim Yüzdeleri Yöntemi ile Analiz (Trend Analizi), bir işletmenin
birbirini izleyen dönemlere ait finansal tablolarda yer alan kalemlerinin,
temel alınan yıla göre gösterdiği artış veya azalışlar yüzde olarak
hesaplanır. Bu şekilde işletmenin finansal tablolarında yer alan her bir
kalemin temel kabul edilen yıla göre yüzde olarak gelişme eğilimi
bulunur. Temel yıl olarak genellikle ilk yıl alınır. Analizin anlamlı
olabilmesi için temel olarak seçilen yılın her bakımdan işletme
faaliyetlerini yansıtacak normal bir yıl olması gerekir.
3.
Yüzde Yöntemi ile Analiz (Dikey Analiz), bu analiz ile finansal
tablolarda bulunan bir kalemin toplam veya grup içindeki oransal
büyüklüğü incelenir. Bu analizle her bir finansal tablo kaleminin
bulunduğu grup toplamı içindeki yüzde payı ile finansal tablo toplamı
içindeki yüzde payı hesaplanır. Bilanço bu yöntemle analiz edilirken
bir varlık kaleminin toplam varlıklar içindeki payı ve bulunduğu
grup içindeki payı yüzde olarak hesaplanır. Gelir tablosunda ise her
bir kalemin net satışlar içindeki payı ve her kalemin ait olduğu grup
içindeki payı hesaplanır.
4.
Oran Yöntemi ile Analiz (Rasyo Analizi), işletmelerin finansal
durumunu ve faaliyet sonuçlarını kendi içinde veya dışındaki
işletmelerin finansal durumu ve faaliyet sonuçları ile karşılaştırılarak
incelemek amacıyla kullanılır. Bu oranlar sadece bir döneme ait
olacağı gibi, birden fazla döneme de ait olabilir. Oran analiz tekniği,
işletmelerin mevcut durumu, yönetim yeterliliği, finansal kararlarının
etkinliği gibi durumları anlamaya yardımcı olur. İşletmenin genel
durumunu analiz etmeye ve anlamaya yarayan bu oranlar; likidite
oranları, finansal yapı oranları, faaliyet oranları (devir hızları) ve
kârlılık oranlarıdır. Ayrıca işletme, bu oranlarını hesaplayıp genel
durumunu ortaya koyduktan sonra ihtiyaçları doğrultusunda sabit
-16-
yükümlülüklerini karşılayabilme gücünün analizi ve büyüme analizi gibi
analizler de yapabilir.
™™ Likidite Oranları
İşletmeler her ne kadar nakit ve kâr yönetiminde başarılı olmak zorunda
olsalar da kâr yönetiminde ki bir başarısızlığı belli bir zamana yayarak
tolere edebilirler. Ancak nakit yönetimindeki bir başarısızlık işletmenin
geri dönülemez sonuçlar ile karşı karşıya kalmasına hatta yok olmasına bile
neden olabilir. Nakit akışı planlamaları sektör ve mevsimsel durumlarda
göz önünde bulundurularak kısa ve sık periyotlarda yapılmalıdır. İşletmeler
olumsuz bir durum ile karşılaşmamak için nakit yönetimini borç verene
bırakmadan kendileri yapmalıdırlar. Çünkü bu inisiyatif borç verene
bırakılırsa borç verenler işletmeye göre değil, kendi nakit yapısına göre
planlama yapar. Sonuç olarak işletmeler yatırım yapmak, finans sıkıntısı
yaşamamak ve işi büyütmek için nakit akışı düzenini ayarlama konusunda
azami özeni göstermek zorundadır. Bu zorunluluğun sonucunda da nakit
dönüş süresinin önemi ortaya çıkmaktadır. Nakit dönüş süresi, işletmenin
üretken kaynaklar için nakit harcama dönemi ile harcamaların nakit olarak
tahsiline kadar geçen dönemi ifade eder ve şu formülle hesaplanır: Nakit
Dönüş Süresi = Alacakların Ortalama Tahsil Süresi + Stok Tutma Süresi
– Ticari Borç Ödeme Süresi. İşletmelerde nakit dönüş süresi uzadıkça,
likidite durumu kötüleşir, kısaldıkça likidite durumu iyileşir. Nakit dönüş
süresi, kısa vadeli borçlar ve dönen varlıklar üzerinde yoğunlaşarak işletme
likiditesinin önemini gösterir.
Cari Oran, kısa vadeli yabancı kaynakları ödeyebilme gücünü ortaya
koyar ve dönen varlıkların kısa vadeli yabancı kaynaklara oranlanmasıyla
bulunur. Sektörlere göre farklılık göstermekle beraber gelişmekte olan
ülkelerde 1,5 ve gelişmiş ülkelerde 2 olması yeterli kabul edilmektedir.
Asit Test Oranı, dönen varlıklar içerisinde likiditesi yüksek olan kalemlerin
kısa vadeli yabancı kaynakları ödeyebilme gücünü ortaya koymaktadır.
Bundan dolayı asit test oranı hesaplanırken likiditesi düşük olan stoklar,
diğer dönen varlıklar, gelir tahakkukları, gelecek aylara ait peşin ödenmiş
giderler gibi kalemlerin dönen varlıklardan çıkarılması gerekir. Sektörlere
göre farklılık göstermekle beraber genel kabul görmüş oran 1’dir.
Nakit Oranı, nakit ve benzeri varlıkların kısa vadeli yabancı kaynakları
ödeyebilme gücünü gösteren orandır. Nakit oranı, hazır değerler ve menkul
kıymetler toplamının kısa vadeli yabancı kaynaklara oranlanmasıyla
bulunur. Sonuç ne kadar yüksek olursa kısa vadeli yabancı kaynakların
nakit ve benzeri varlıklar ile ödenmesi o kadar kolay olacaktır.
-17-
DV
Dönen Varlık
KVYK
CO
DV
CO
Cari Oran
DV
CO
KVYK
KVYK
Kısa Vadeli Yabancı
Kaynaklar
STOK
LİKİDİTE AÇISINDAN
OLUMLU
DV
DV
LİKİDİTE AÇISINDAN
OLUMSUZ
STOK
STOK
TİCARİ
ALACAK
STOK
TİCARİ
ALACAK
DV
DV
LİKİDİTE AÇISINDAN
OLUMLU
LİKİDİTE AÇISINDAN
OLUMSUZ
™™ Finansal Yapı Oranları
Yabancı Kaynaklar / Toplam Aktif, bu oranın bir diğer adı kaldıraç
oranıdır. Bu oran, varlıkların ne kadarının yabancı kaynaklarla finanse
edildiğini ifade eder. Bu oranın yüksek olması, işletmenin yüksek
borçlanma ile finanse edildiğini, kredi verenler açısından işletmenin güven
vermediğini, bu güvensizlikten dolayı geri ödeme konusunda işletmenin
sıkıntı yaşayabileceği anlamına gelirken, çok düşük olması ise işletmenin
yabancı kaynak kullanımının avantajlarından yararlanma fırsatını kaçırdığı
anlamına gelir.
Öz Kaynaklar / Toplam Aktif, bu oran işletmenin varlıklarının ne
kadarının öz kaynaklarla karşılandığını gösterir. Bu oranın çok yüksek
olması işletmenin alternatif yatırım alanlarından yararlanma fırsatını
kaçırdığı anlamına gelirken çok küçük olması da yükümlülüklerin yerine
getirilmesi noktasında yüksek risk olduğu anlamına gelir.
Öz Kaynak / Toplam Aktif = 1- (Yabancı Kaynak / Toplam Aktif) formülü
ile de hesaplanabilir.
Yabancı Kaynaklar / Öz Kaynaklar, bu oran, işletmenin yabancı
kaynakları ile işletme sahip veya sahiplerinin işletmeye koymuş oldukları
sermaye arasındaki ilişkiyi ortaya koymaktadır. Bu oranın yüksek olması
işletme faaliyetlerinin ağırlıklı olarak yabancı kaynaklarla finanse
edildiğini, düşük olması ise öz kaynaklarla finanse edildiğini gösterir.
-18-
Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar / Toplam Aktif, bu oran işletmenin
varlıklarının ne kadarının kısa vadeli yabancı kaynaklarla finanse edildiğini
ortaya koyar ve toplam varlıklar değerinin 1/3’ünü aşmaması makul
karşılanır.
Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar / Toplam Yabancı Kaynaklar, bu oran
kısa vadeli yabancı kaynakların toplam yabancı kaynaklar içerisindeki
payını ortaya koymaktadır. Ülkemizde uzun vadeli yabancı kaynak temin
etmedeki güçlükler bu oranın kimi sektörlerde çok yüksek olmasına sebep
olmaktadır.
Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar / Toplam Aktif, bu oran toplam
varlıkların ne kadarının uzun vadeli yabancı kaynaklardan finanse edildiğini
ortaya koymaktadır.
Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar / Sürekli Sermaye, bu oran sürekli
sermayenin ne kadarının uzun vadeli yabancı kaynaklardan finanse
edildiğini ortaya koymaktadır. Sürekli sermaye uzun vadeli yabancı
kaynaklar ile öz kaynakların toplamından oluşmaktadır. Bu oranın sınaî
işletmelerinde 1/3’ün altında, hizmet işletmelerinde ise 1/2’nin altında
olması beklenir.
Öz Kaynaklar / Toplam Aktif, işletme ortakları tarafından konulan
sermayenin toplam varlıklar içindeki payını gösterir.
(Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar)
(Toplam Aktif)
+
(Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar)
(Kısa Vadeli Yabancı Kaynaklar)
(Toplam Yabancı Kaynaklar)
(Toplam Aktif)
+
+
(Özkaynaklar)
(Toplam Aktif)
(Uzun Vadeli Yabancı Kaynaklar)
(Toplam Yabancı Kaynaklar)
=1
=1
Maddi Duran Varlıklar / Öz Kaynak, bu oran maddi duran varlıkların ne
kadarının öz kaynak ile finanse edildiğini ortaya koymaktadır. Bu oranın
1’den küçük olması maddi duran varlıkların tamamının öz kaynak ile
finanse edildiği anlamına gelmektedir. Sanayi işletmelerinde maddi duran
varlıkların tamamının öz kaynak ile finanse edilmesi beklenirken yoğun
teknoloji gerektiren yatırımlarda ise bu oranın 1’den büyük olması makul
karşılanmaktadır.
™™ Faaliyet Oranları (Devir Hızları)
Faaliyet oranları (devir hızları), işletme faaliyetlerinin etkinliğini gösteren
oranlardır ve bu oranların sürekli iyileşme göstermesi beklenir.
-19-
Alacak Devir Hızı, işletmenin alacaklarını tahsil edebilme yeterliliğini
ortaya koyan bu oran, bir hesap dönemindeki kredili satışlar tutarının,
ortalama ticari alacaklara oranlanmasıyla hesaplanmaktadır. Sonuç ne kadar
yüksek ise işletme alacaklarını o düzeyde etkin bir biçimde tahsil ediyor
demektir. Bankalar bu oranı, net satışları dikkate alarak hesaplamaktadır.
Alacakların Ortalama Tahsil Süresi, bu oran işletmenin, alacaklarını
ne kadar sürede tahsil ettiğini ortaya koyan orandır. Bu oran, yıldaki
gün sayısının, alacak devir hızına bölünmesiyle hesaplanmaktadır.
Alacakların ortalama tahsil süresi ne kadar düşük olursa işletmenin alacak
yönetiminde o kadar etkili ve başarılı olduğu anlaşılır. Alacak tahsil süresi
değerlendirilirken, satıcılardan sağlanan vade ile karşılaştırma yapılır ve
alacakların vadesinin borçların vadesinden kısa olması beklenir.
Stok Devir Hızı, bu oran işletmenin stoklarını ne kadar etkili kullandığını
ortaya koyan önemli bir orandır. Stok devir hızı, satışların maliyetinin
ortalama stok tutarına oranlanmasıyla hesaplanmaktadır. Bu oran ne
kadar yüksek çıkarsa işletmenin stoklarını o düzeyde etkili kullandığı
anlaşılmaktadır. Satışlar karşısında stokların az olması, stok devir hızının
yüksek olması tercih edilen bir durum olmakla birlikte bu durumun yetersiz
stoktan kaynaklanmadığından da emin olunması gerekmektedir.
Stokların Ortalama Tüketim Süresi, bu oran işletmedeki stokların
ne kadar sürede tüketildiğini ortaya koymaktadır. Stokların ortalama
tüketim süresi, yıldaki gün sayısının stok devir hızına bölünmesiyle
hesaplanmaktadır. Stokların ortalama tüketim süresi, bir işletmede ne
kadar düşük olursa işletmenin stok yönetiminde o düzeyde başarılı olduğu
anlaşılır.
Etkinlik Oranı, bu oran alacakların ortalama tahsil süresi ile stokların
ortalama tüketim süreleri toplamından oluşmaktadır. Bu oran bir stokun
işletmeye girdiği andan, paraya çevrildiği ana kadar geçen sürenin
hesaplanmasını sağlar. Etkinlik oranı bir işletmede ne kadar düşük olursa
işletmenin alacak ve stok yönetiminde o düzeyde başarılı olduğu anlaşılır.
Net Çalışma Sermayesi Devir Hızı, bu oran net satış tutarının net çalışma
sermayesine bölünmesiyle bulunur. Bu oran, işletmenin net çalışma
sermayesinin ne kadar etkin kullanıldığını ortaya koymaktadır.
Dönen Varlık Devir Hızı, bu oran net satış tutarının dönen varlıklara
bölünmesiyle bulunur. İşletmenin dönen varlıklarının ne kadar etkin
kullanıldığını ortaya koymaktadır.
Maddi Duran Varlık Devir Hızı, bu oran net satış tutarının maddi duran
varlıklara bölünmesiyle bulunur. İşletmenin duran varlıklarının ne kadar
etkin kullanıldığını ortaya koymaktadır.
Aktif Devir Hızı, bu oran net satış tutarının toplam aktiflere bölünmesiyle
bulunur. İşletmenin varlıklarının ne kadar etkin kullanıldığını ortaya
koymaktadır.
-20-
™™ Kârlılık Oranları
İşletmenin kazanç yaratma gücü olan kârlılığın analizini yapmak için
işletmenin finansal tablolarından faydalanılır. Bu veriler tarihi veriler olup
bunları analiz edip yorumlayarak geleceğe yönelik tahminler yapılır. Doğru
bir kârlılık analizi için finansal tablolarda yer alan bilgilerin muhasebenin
temel kavramlarına ve genel kabul görmüş ilkelerine uygun olması ve
işletmenin gerçek durumunu yansıtması gerekir. Ayrıca analizi yapan
kişinin analiz konusunda eğitimli, tarafsız, ön yargısız ve etik değerlere
sahip biri olması gerekir. Yorum yaparken işletmenin türü ve faaliyette
bulunduğu sektörün özellikleri gibi faktörler dikkate alınmalıdır. Kârlılığın
tek başına bir başarı kriteri olmadığı unutulmamalıdır. Kârlılık analizi için
farklı kriterler ve yöntemler geliştirmek mümkündür. Özellikle kârlılık
yeterliliklerinin doğru tespit edilmesi de önem taşımaktadır.
Brüt Satış Kârı / Net Satışlar, bu oran işletmenin faaliyet giderleri ile diğer
giderlerini karşılayabilecek kadar kâr elde edip etmediğinin anlaşılmasını
sağlar. Net satışlar ile satışların maliyeti arasındaki olumlu fark brüt satış
kârıdır.
Net Kâr / Net Satışlar, bu oran geçmiş yıllara ve sektör oranlarına bakılarak
yorumlanması gereken bir oran olup işletmenin satışları üzerinden hangi
oranda kâr sağladığını ortaya koymaktadır.
Finansman Giderleri / Net Satışlar, bu oran işletmede finansman
giderlerinin, satışlar içerisindeki ağırlığını ortaya koymaktadır.
Satış Maliyeti / Net Satışlar, bu oran işletmenin üretim maliyeti oranını
ortaya koymaktadır.
Faiz ve Vergi Öncesi Kâr / Toplam Aktif, bu oran işletmenin aktiflerini ne
kadar kârlı kullandığını ortaya koymaktadır.
Net Kâr / Öz Sermaye, bu oran işletmenin ortakları tarafından konulan
sermayenin kârlılığının ölçülmesinde kullanılır ve diğer adı mali rantabilite
’dir.
™™ İşletmenin Sabit Yükümlülüklerini Karşılayabilme Gücünün
Analizi Oranları
Faiz ve Vergi Öncesi Kâr / Finansman Giderleri, bu oran işletmenin faiz
yükümlüklerini karşılayabilme gücünü ortaya koymaktadır.
Net Kâr / Finansman Gideri, bu oran da işletmenin faiz yükümlülüklerini
karşılayabilme gücünü ortaya koymaktadır.
™™ İşletmenin Büyümesi ile ilgili Analiz Oranları
Satışlarda Büyüme, cari dönemdeki satış tutarından bir önceki dönem
satış tutarı çıkartılır ve elde edilen değer bir önceki dönem satış tutarına
oranlanarak hesaplanır.
-21-
Faiz ve Vergi Öncesi Kâr Büyümesi, cari dönemdeki faiz ve vergi öncesi
kâr ’dan bir önceki dönem faiz ve vergi öncesi kâr çıkartılır ve elde edilen
değer bir önceki dönem faiz ve vergi öncesi kâr tutarına oranlanır.
Öz Sermayedeki Büyüme, cari dönemdeki öz sermaye tutarından bir
önceki dönem öz sermaye tutarı çıkartılır ve elde edilen değer bir önceki
dönem öz sermaye tutarına oranlanır.
Toplam Aktifteki Büyüme, cari dönemdeki toplam aktif rakamından bir
önceki toplam aktif değeri çıkartılır ve elde edilen rakam bir önceki toplam
aktif rakamına oranlanır.
Başarı İçin
4
Altın Kural
Yararlanılan kaynaklar; kenansakalli.com, onlineaktifakademi.net, eogrenme.anadolu.edu.tr, www.kobitek. com,
archive.ismmmo.org.tr, Prof. Dr. Sait Kaygusuz…
-22-
Hazırlayan:
Adil ÖZHAN,
Kayseri Organize Sanayi Bölgesi Müdürlüğü, Bölge Müdür Yardımcısı
Döküman No : Basın 03
Yayın Tarihi : 01Aralık 2016
-23-
Download