Hafta 11-1

KALBE ĠLĠġKĠN CERRAHĠ
GĠRĠġĠMLER
VE
HEMġĠRELĠK BAKIMI
HEMġĠRELĠK
BAKIM
YÖNETĠMĠ
HEDEFLER
Bu üniteyi çalıştıktan sonra;
 Kalbin temel olarak görevlerini, kalp kapakçıkları ve koroner
dolaşımın önemini söyleyebilecek
 Kalbin cerrahi girişim gerektiren hastalıklarını
tanımlayabilecek
 Kalbe uygulanan cerrahi girişimleri açıklayabilecek
 Ameliyat öncesi, ameliyat sırası ve ameliyat sonrası
hemşirelik bakım yönetimini gerçekleştirebilecek
 Kalp ameliyatı olan hastaya yönelik hemşirelik tanılarını
koyabilecek
 Kalp ameliyatı sonrası görülebilecek komplikasyonları
tanımlayıp, yönetebilecek
 Kalp ameliyatı sonrası taburculuk eğitimini yapabileceksiniz
HAFTA
11
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
KALBE ĠLĠġKĠN CERRAHĠ GĠRĠġĠMLER VE HEMġĠRELĠK BAKIMI
1. GĠRĠġ
 Kalbin İşlevi
 Kalp Kapakçıkları
 Koroner Dolaşım
2. KALBĠN CERRAHĠ GĠRĠġĠM GEREKTĠREN HASTALIKLARI
 Koroner Arter Hastalıkları
 Kapak Hastalıkları
3. CERRAHĠ TEDAVĠ YÖNTEMLERĠ
 Koroner Arter Hastalıklarında Cerrahi Tedavi Yöntemi
 Kapak Hastalıklarında Cerrahi Tedavi Yöntemi
 Kalp Nakli
4. KALP CERRAHĠSĠ GEÇĠREN HASTADA HEMġĠRELĠK BAKIM YÖNETĠMĠ
 Ameliyat Öncesi Bakım
 Ameliyat Sırası Bakım
 Ameliyat Sonrası Bakım
5. KALP CERRAHĠSĠ GEÇĠREN HASTANIN HEMġĠRELĠK BAKIM PLANI
ÖRNEĞĠ
6. KALP CERRAHĠSĠ SONRASI KOMPLĠKASYONLARIN TANILANMASI
7.TABURCULUK EĞĠTĠMĠ
2
8. SONUÇ
9-DEĞERLENDĠRME
10-KAYNAKLAR
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
1.GĠRĠġ
Açık kalp ameliyatı, kalbin yaşamsal önemi nedeni ile hasta ve aile için önemli bir
krizdir. Aynı zamanda önemli bir ameliyat olması nedeniyle ameliyat sonrası bir çok yaşamsal
komplikasyon gelişme riski yüksektir. Bu bağlamda hasta ve ailesi, ameliyat öncesi
biyopsikososyal yönden kapsamlı olarak değerlendirilerek ameliyata hazırlanmalıdır. Kalp
cerrahisinde başarı için, iyi geçen bir ameliyat kadar ameliyat öncesi ve sonrası dönemde
verilen hemşirelik bakımın kalitesi de önemlidir.Bu ünitede kalp cerrahisi ve hemşirelik
bakımı üzerinde durulacaktır
Kalbin ĠĢlevi
Temel olarak:
 Oksijenlenmiş kanı arteriyel sisteme
ve hücrelere pompalamak
 Kirli kanı venöz sistem aracılığı ile
toplayarak yeniden temizlenmek ve
oksijenlenmek
üzere
3
akciğerlere
göndermek
Şekil 1: Bir pompa olarak
kalp Kaynak: biosbcc.net
Kalbin bir pompa olarak görev yapmasında önemli yapılardan biri de kalp kapakçıklarıdır.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Kalp Kapakçıkları
Kalpte atriyumlarla ventriküller
arasında atriyoventriküler kapaklar
(triküspit ve mitral kapak) ve
pulmoner arter ve aortanın çıkış
yerlerinde de semilunar kapaklar
(pulmoner kapak ve aortik kapak)
bulunur.
Şekil 2: Kalbin anatomik yapısı
Kaynak: people.eku.edu
4
Semilunar kapaklar sistolde iken
iyice
açılarak
kanın
büyük
damarlara atılmasını sağlarlar.
Mitral kapak ventrikül sistolü
sırasında kapanarak ventrikülden
atriyuma kanın geri kaçmasını
önler.
Triküspit
kapak
sağ
ventrikül sistolünde kapanarak
kanın sağ atriyuma dönmesini
engeller.
Şekil 3: Sistolde kalp
Kaynak: prenhall.com
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Semilunar
kapaklar
diastolde kapanarak kanın aort ve
pulmoner
ventriküllere
önler.
Mitral
arterlerden
geri
kaçmasını
kapak
kanın
diyastol sırasında sol atriyumdan
sol ventriküle kolay geçmesine
yol açar. Triküspit kapak da sağ
atriyum diastolünde kanın sağ
ventriküle geçmesi için açılır.
Şekil 4: Diastolde kalp
Kaynak: stethographics.com
Koroner DolaĢım
Kalbin kendi dolaşımına koroner dolaşım denir. Myokardın kanlanmasını sağlar. Aort
kapağının hemen üzerinden aortadan
ayrılan sağ ve sol koroner arterler
tekrar
ikişer
dala
ayrılarak
tüm
myokard tabakasını beslerler. Kalbin
venleri, arterlerine paralel seyreder ve
koroner sinüse açılırlar. Koroner sinüs
de kanı sağ atriyuma boşaltır.
Şekil 5: Koroner dolaşım
Kaynak: gata.edu.tr
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
5
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
2-KALBĠN CERRAHĠ GĠRĠġĠM GEREKTĠREN HASTALIKLARI
Koroner Arter Hastalıkları
Koroner
damarların
herhangi
bir
nedenle daralmasına bağlı olarak gelişen
miyokard
iskemisidir. Koroner damarlar
lokal tıkalı ise anjina pektoris, tamamen tıkalı
ise miyokard infarktüsü denir.
Şekil 6: Miyokard infarktüsü
Kaynak: themeds.net
6
Kapak (Valvul) Hastalıkları
Kapak yetersizliği: Kapak yetersizliğinde
kapakçıklar tam olarak kapanmaz. Bu durumda
yalnızca ileriye doğru akması gereken kanın bir
kısmı
geriye
doğru
kaçar
(regürjitasyon).
Dolayısıyla kalbin yaptığı işin bir kısmı boşa
gitmiş olur. Böylece kalbin yükü artar. Kapak
yetersizliği fazla olursa kalp yetersizliğine
neden olabilir.
Şekil 7: Mitral regürjitasyon
Kaynak: mykentuckyheart.com
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Kapak darlığı (stenoz): Kapak darlığında kapaklar arasındaki açıklık daralır. Bu durumda
kalbin diğer boşluklara ya da damarlara kan göndermesi zorlaşır.
Şekil 8: Mitral kapak darlığı
Kaynak: heartvalveleakage.net
Kapaklarda işlev bozukluğu, kalbin çalışmasını artırır. Örneğin, yetmezlikte kalp geri
kaçan kanı da pompalayabilmek için; stenozda ise biriken kanı ileriye itebilmek için fazla
çaba gösterir. Miyokardın bu durumlara yanıtı ise dilatasyon ve hipertrofidir.
Şekil 9: Aortik kapak darlığı
Kaynak: heart-valve-surgery.com
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
7
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Kalp kapağı hastalıklarında neden, genellikle A grubu Beta-Hemolitik Streptokokların
oluşturduğu ateşli romatizma dır. Sıklıkla 10'lu yaşlarda ortaya çıkan bu hastalık, kalbin tüm
tabakalarında inflamasyona yol açar. Buna "pankardit" denir. Endokardiyal inflamasyon
kapak endotelini de içerir. Kapak endotelinde kalınlaşma, erozyon ve ödem oluşur.
Yaşlanmayla birlikte kapakta kalsifikasyon, skleroz ve deformite artar. Romatizmal hastalıklar
en çok mitral ve aort kapağını tutar. Kapak hastalıklarına neden olan diğer faktörler, kapağın
infektif endokardite bağlı olarak bozulması, koroner atheroskleroz nedeniyle papiller kasların
fonksiyonlarının kaybı ya da rüptürü ve konjenital malformasyonlardır.
3- CERRAHĠ TEDAVĠ YÖNTEMLERĠ
Koroner Arter Hastalıklarında Cerrahi Tedavi
Koroner arter bypass greft cerrahisi: Tıkalı olan bir ya da daha fazla koroner artere safen
ven ya da
internal mamarian arter (İMA) ile
bypass yapılarak miyokardın yeniden
damarlanmasının sağlanmasıdır.
8
Şekil 10: Koroner arter bypass greft
Kaynak: irishheart.ie
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Kapak Hastalıklarında Cerrahi Tedavi Yöntemleri
Annüloplasti: Kapak yetmezliklerinde genişlemiş annülüsün (halkanın) dikiş ya da
protez halka kullanılarak daraltılmasıdır.
Valvuloplasti: Yırtılan kapak yaprakçıklarının dikilerek tamir edilmesidir.
Şekil 11: Annüloplasti -Valvüloplasti
Kaynak: heart-valve-surgery.com
9
Kommissürotomi (valvotomi): Daralan kapağın genişletilmesidir. Açık ve kapalı şekilde
yapılır.
Kapalı
kommissürotomide
kalp
akciğer
makinası
kullanılmadan torakotomi sonrası işaret parmağı ile darlık
açılmaya çalışır.
Şekil 12: Kapalı kommissürotomi
Kaynak: http://asianannals.ctsnetjournals.org
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Bu şekilde kapak genişlemezse dilatatörler (balon) kullanılabilir
Şekil 13: Balon kommissürotomi
Kaynak: avnrt.com
Açık kommissürotomide kalp akciğer makinası
kullanılır ve darlığın olduğu kısma bistürü ile
insizyon yapılır.
Şekil 14: Açık kommissürotomi
Kaynak: ctsnet.org
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
10
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Kapak
Replasmanı
(Değiştirilmesi):
Kapak
onarımının
yeterli
olmadığı
durumlarda
kapağın çıkarılarak yerine
yapay (mekanik) ya da
biyolojik
kapak
yerleştirilmesidir.
Şekil 15: Kapak replasmanı
Kaynak: indianmedtourism.com
Septal Onarım: Kalpte atriyumlar ya da
ventriküller arasındaki duvarda (septum)
oluşan
açıklığın
cerrahi
girişimle
kapatılmasıdır.
Şekil 16: Ventriküler Septal Defekt
Kaynak: heartpoint.com
Kalp Nakli: Hastalıklı bir kalbin sağlıklı bir verici kalbiyle değiştirilmesidir. Kalp, beyin
ölümü gerçekleşmiş fakat yaşam desteğinde olan vericiden alınmaktadır. Kalp alındıktan sonra
alıcıya takılana kadar özel bir koruyucu buzlu sıvı içinde saklanır.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
11
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
4-BAKIM YÖNETĠMĠ
Ameliyat Öncesi Dönem Bakımı
Kalp ameliyatı olacak hastanın ameliyat öncesi bakımı 5. Ünitede anlatılan ameliyat öncesi
bakım ve hazırlık gibidir. Ancak kalp cerrahisinin hastada yaratacağı stress nedeniyle hastanın
hazırlığında bazı özellikler bulunmaktadır.
Ameliyat öncesi dönem, hastanın fiziksel durumuna göre birkaç saatten bir ay ya da daha fazla
olabilir. Hemşire, hastanın temel kardiyovasküler sorununu, yapılacak cerrahi girişimin amacı
ve risklerini bilmelidir. Cerrahi girişim yapılacak tüm hastalar, neler olup biteceği endişesini
taşırlar. Kalp ameliyatı öncesi hastaların korku, depresyon ve anksiyete düzeyleri çok yüksek
olabilir. Hastaların bir kısmı her şeyi bilmek isterken, bir kısmı da hiçbir şey bilmek
istemeyebilirler. Bu nedenle ameliyat öncesi hastayı bilgilendirmenin sınırları hastaya göre
çizilmelidir. Hastanın yoğun bakıma ilişkin soruları yanıtlanmalı, yoğun bakım ünitesi
hakkında bilgi verilmelidir.Yoğun bakım ünitesinde solunum, öksürük ve aktif ve pasif
egzersizlerin yaptırılacağı ve neden önemli olduğu açıklanmalıdır.
Ameliyat Sırası Dönem Bakımı
Hemşire ameliyat sırasında cerrahi işleme yardımcı olmakla birlikte hastanın konforundan ve
güvenliğinden sorumludur.
Ameliyat Sonrası Dönem Bakımı
Kardiyovasküler fonksiyonları sürdürmek
Yoğun bakımda ameliyat sonrası dönemde hastanın iyileşme devresinde hastanın
gereksinimlerini karşılamada yeterli bir kan akımının (kardiak output) mevcut olup olmaması,
kardiyovasküler sistemi değerlendirme bakımından esas ana noktayı oluşturur.
Cilt ısısının normal olması kardiyak outputun göstergesidir hemodinami, vücut ısısı ile
doğrudan ilgili olduğu için vücut ısısını korumak, eğer ısıtmak gerekiyorsa yoğun bakım
yatağında elektrikli battaniye veya sıcak hava üfleyen özel sistemler kullanılmalıdır.
Kardiyak outputun dolaylı göstergelerinden biri de idrar akımı ve serum potasyum düzeyidir.
Düşük idrar miktarı ve yükselen serum potasyum düzeyleri kardiyak output düşüklüğü
açısından uyarıcı olmalıdır.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
12
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Postoperatif erken dönemde vücudun oksijen tüketimi azalmıştır ve buna neden olarak düşük
vücut ısısı gösterilmektedir, bu durum ameliyat sonrası ilk birkaç saatte genellikle görülür.
Erken postoperatif devrede, genelde yüksek olan sistemik vasküler rezistans nedeniyle, kan
basıncı normal veya yüksek olabilir. Bu durum dolaşımda artan katekolaminlere plazma renin,
anjiotensin-2 seviyelerine ve diğer mekanizmalara bağlıdır. Kardiyak output düşük bile olsa
bu yüksek sistemik vasküler rezistans dolayısıyla arter basıncı normal veya yüksek düzeyde
kalır.
Normal kalp atımı; kardiyak outputu yeterli olarak devam ettirebilir. Fakat kalp atım sayısının
düşük olması, atım hacmini artıramadığı için kardiyak outputu düşürür. Ayak nabızlarının
normal olarak alınması yeterli bir kardiyak output için çok güvenilir değildir.
Cerrahi travma geçiren kalbin, daha çok dolarak daha güçlü miyokard kontraksiyonu ve
doalyısıyla kardiyak output sağlayabilmesi için santral venöz basıncı normal değerinden daha
yüksek olmalıdır.
Solunum fonksiyonlarını sürdürmek
solunum fonksiyonunun yeterli olması, hava yolu açıklığına, pulmoner salgıların aspirasyonuna,
akciğerlerin yeterli havalanmasına, kanın yeterli oksijenlenmesine ve göğüs tüplerinin drenajına 13
bağlıdır.
Sıvı elektrolit dengesini ve yeterli beslenmeyi sağlamak
Ameliyat sırasında 3-4 litre sıvı verilmesi nedeniyle hastalar dolaşım yüklenmesi tehlikesi
altındadırlar. Kalbin yükünü artırmamak için ilk 3 gün sıvılar dikkatli verilmelidir. Hastanın
aldığı çıkardığı izlenir. Ameliyat sonrası erken dönemde sıvı verilmesinde hassas davranmak
lazımdır. Verilen yüksek volumde intravenöz sıvı idrar volümünü arttıracağı için potasyum
kaybına neden olur. Ekstübe edildikten sonra hastaya bulantı ve kusması yoksa az miktarda
oral sıvı verilebilir. Tolere ediyorsa diğer sıvı gıdalar verilebilir.
Böbrek fonksiyonlarını sürdürmek
Ameliyat sonrası idrar miktarı belirli aralıklarla ölçülür. Normal olarak saatlik idrar miktarı 2030 ml/dk ve daha fazla olmalıdır. Son iki saatte 30 ml’den az idrar doktora bildirilmelidir. İlk
saatlerde idrar kırmızı olabilir (eritrositlerin lap-akciğer makinesinde hemolizi sonucu)
Ağrıyı azaltmak
Hastanın insizyon bölgesi, solunum ve öksürük egzersizleri sırasında ağrıyı azaltmak için
desteklenmeli, ağrıdan yakınan hastanın öncelikle pozisyonu değiştirilmeli, yararı olmazsa
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
analjezik verilmelidir. Ağrıyı control edebilmek için narkotik türevi analjezikler kullanılacaksa,
solunumu ve öksürük refleksini baskılayabileceğinden dikkatli olunmalı hasta gözlenmelidir.
Nörolojik fonksiyonları sürdürmek
Ameliyattan sonra 1-2 saat içinde uyanmayan hastalarda emboli olabilir. Emboli ve beyin
anoksisi nedeniyle oryantasyon bozukluğu ve huzursuzluk olabilir. Bilincin açılmaması kalpakciğer makinesine bağlı iken beynin perfüzyonunun yetersiz olduğunun göstergesidir.
Psikolojik destek sağlamak
Kalp cerrasini takiben oryantasyon bozuklukları, psikozlar görülebilir. Hastaların yoğun bakım
ünitesinde izole olmaları ve bu süreçte duyusal girdilerin niteliğinde azalma ( iletişim eksikliği
gibi) ve / veya niceliğinde artma (gürültü, invaziv girişimler gibi) sonucu duyusal yoksunluğa
bağlı psikozlar görülebilir. Sadece hastanın bağlı olduğu makinelerle değil hastayla da
ilgilenilmelidir. Yapılan tüm işlemler açıklanmalı ve hastayla endişeleri paylaşılmalıdır.
Hareketi sağlamak
Hastalara yatak içinde aktif ve pasif egzersizler yaptırılmalıdır. Mümkün olan en kısa sürede
hasta ayağa
kaldırılmalıdır. Yatak istirahatinin uzun olması, atelektaziye, tromboflebite,
osteoporoza, üriner retansiyona, böbrek taşı ve negative nitrojen dengesi gelişmesine neden 14
olabilir.
Komplikasyonları önlemek
İyi bir hemşirelik bakım yönetimi; kanama, hipovolemi, hiper volemi, elektrolit dengesizlikleri,
solunum yetmezliği, pnömotoraks, enfeksiyon gibi komplikasyonları önlenmeye, en aza
indirgemeye ve zamanında tanılamaya olanak sağlar.
Özetle:
Kalp ameliyatı olan hastalar ameliyat sonrası erken dönemde yoğun bakım ünitelerinde
izlenirler. Bu esnada bakım, anestezinin etkisinden kurtulmaya ve hemodinamik stabiliteye
odaklanır. Hasta ameliyathaneden yoğun bakım ünitesine geldikten sonra;
- Mekanik ventilatöre bağlanıp solunumu ve entübasyon tüpü değerlendirilmelidir.
- Monitorize edilerek hemodinamik parametreleri monitörden izlenir hale getirilmelidir.
- İnotropik ajanlar (dopamin, dobutamin) takılmalıdır.
- Mesane katateri kontrol edilerek, aldığı çıkardığı izlemi yapılmalıdır. İdrar çıkışında sorun
varsa (anüri, oligüri) doktora haber verilmeli, nedene yönelik tedavi uygulanmalıdır.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
- Göğüs tüpleri kontrol edilmelidir. Gelen içerik ilk iki saat yarım saatte bir, daha sonra
saatlik olarak değerlendirilmelidir. Drenajın çok olması veya olmaması durumunda
hemodinamik parametreler dikkatle izlenip doktora haber verilmelidir.
-Yaşam bulguları hemşire izlem formuna kayıt edilmelidir.
- Hastanın uyanıklığı gözlenmelidir.
-Derin anestezi, hipoksi, postoperatif sendrom nedeni ile sık nörolojik değerlendirme
yapılmalıdır.
-Yaşam bulguları stabil olduğunda yatağın başı 30 derece yükseltilmelidir.
- Ekstübasyonu sağlanan hastanın larenks ödemini önlemek için hastanın ağzına buz verilmeli
ve 4 saat sonra da su verilmeye başlanmalıdır.
-Yoğun bakımda hastanın hemodinamisi stabilleştiğinde, oryante ve koopere olduğunda,
spontan solunumu döndüğünde mekanik ventilatörden ayrılıp oksijen maskesi ile solunumu
desteklenmeli ve solunum egzersizlerine başlanmalıdır.
- Genellikle ameliyattan sonra birinci günün sonunda hasta mobilize edilir.
-Yoğun bakımda erken dönemde kesintisiz uyuması, uyanıkken derin solunum ve öksürük
egzersizlerini yapması ve aktif olabilmesi için ağrı kesici ilaçların verilmesi önemlidir.
- Hastanın sıvı ve inotropik destekleri kesildikten, oral alıma geçtikten ve mobilizasyonu
gerçekleştirildikten sonra doktor tarafından hastanın kliniğe nakline karar verilir ve hemşire
hastayı nakil için hazırlar.
- Kliniğe geldikten sonra hastanın aktivite düzeyi yavaş yavaş artırılır.
-Ameliyat sonrası dönem boyunca hastanın bilinç düzeyi değerlendirilir. Hemşire, fizyolojik
ve psikolojik durumu gösteren parametreleri değerlendirir. Hemşire hasta kadar ailenin
gereksinimini de değerlendirmelidir. Ailenin durumla nasıl baş ettiğini, fizyolojik ve
psikolojik, gereksinimlerini, hastanın durumu hakkında yeterli bilgi alıp almadıklarını
araştırmalıdır. Hasta ve ailesini de bakımın içine dahil edecek şekilde bakımı planlamalıdır.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
15
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Mide üzerindeki basıncı
azaltmak için nazogastrik tüp
Mekanik ventilasyonu
sağlamak için endotrakeal tüp
Swan-Ganz kateteri; venöz
oksijen saturasyonu, ısı,
pulmoner arter ve pulmoner
arter wedge basınçları,santral
venöz basınçları izlemek için
-Kardiyak out-put, venöz ve
pulmoner arter kan örneği ve
tıbbi tedavide ilaç
uygulaması için
-Venöz yoldan ilaç vermek
için kullanılabilir.
Ritm ve kalp hızını izlemek
için EKG elektrotları
Nörolojik değerlendirme,
Yanıt verme düzeyleri
El kavrama
Pupiller
Ağrı
Derinin rengini ve
sıcaklığını, dudakların
rengini ve renk ve
kapiller tırnak diplerini
değerlendirme
Mediastinal ve plevral
göğüs tüpleri aspiratöre
bağlanır, drenaj ve yara
iyileşmesi izlenir.
Radial arter yolu ile
bilek
kol
tahtası;
arteriyal kan basıncı ve
kan örneğini izlemek
için kullanılır
Arteryal oksijen
saturasyonunu ölçmek için
puls oksimetri
Periferal nabızları
değerlendirme; radial,
popliteal, posterior tibial,
dorsalis pedis
16
İdrar çıkışını doğru
ölçmek için kalıcı katater
drenaj sistemi
Şekil 17: Kalp ameliyatı geçiren hastanın yoğun bakım ünitesindeki durumu
Kaynak: Smeltzer S.C, Bare B.G. (2004). Brunner and Suddarth's Textbook of Medical-Surgical Nursing. 10 th edition
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
5-KALP CERRAHĠSĠ GEÇĠREN HASTANIN BAKIM PLANI ÖRNEĞĠ
Hemşirelik Tanısı: Kardiyak outputta bozulma
Hemşirelik Girişimleri
1-Kardiyovasküler durum izlenir.
Kan basınçları (arteriyal, sol atriyal,
pulmoner arter wedge basınç,
santral venöz basınç), kardiyak
output, kardiyak ritim ile kalp hızı
sürekli izlenerek kayıt edilir
Gerekçe
1-Hemodinamik
monitorizasyon
ile
kardiyak
outputun
etkinliği
değerlendirilir.
a.Stabil oluncaya kadar her 15
dakikada bir, daha sonraki 24 saat
içinde 1-4 saatte bir, taburcu
oluncaya kadar 8-12 saatte bir
arteriyel kan basıncı değerlendirilir.
a.Kan
basıncı
en
önemli
fizyolojik
parametrelerden
biridir.
b.Kalp sesleri ve ritmi oskültasyonla b.Oskültasyon ile kalp
dinlenir
tamponadı, perikardit
ve disritmiler saptanır.
c.Periferik nabızlar(pedal,tibiyal,
radiyal karotid) kontrol edilir
c.Nabız; sol atriyum
basıncı,
pulmoner
arter diyastolik basınç
ve pulmoner arter
wedge basıncı ya da
santral venöz basınç,
obstrüktif lezyonlar ve
kardiyak
output
hakkında veri sağlar
d.Sol ventrikül diyastolik sonu
hacmi
ve kardiyak outputu
belirlemek için sol atriyum basıncı,
pulmoner arter diyastolik basıncı ve
pulmoner arter wedge basıncı
ölçülür
d.Basınçlarda
yükselme
konjestif
kalp yetmezliği ya da
pulmoner
ödemi
gösterebilir.
Beklenen Hasta Sonuçları
Aşağıdaki parametreler
normal sınırlar içinde
olmalıdır:
-Atriyal basınç
-Sol atriyum basıncı
-Pulmoner arter wedge
basıncı
-Pulmoner arter basınçları
-Santral venöz basınç
-Kalp sesleri
-Kardiyak output
-Periferik nabızlar
-Kalp hızı ve ritmi
-Kalp enzimleri
-İdrar çıkışı
-Deri ve mukoza rengi
-Deri ısısı
Badır A. Demir Korkmaz F. Koroner arter hastalıkları. Ed:Eti Aslan F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi
Hastalıklarda Bakım. Nobel Kitapevi, 2010
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
17
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Hemşirelik Tanısı: Kardiyak outputta bozulma (Devam)
Hemşirelik Girişimleri
Gerekçe
e.Kan volume ve kalbin
pompalama
etkisini
belirlemek için: sol atriyum
basıncı, pulmoner arter
diyastolik
basınç
ve
pulmoner
arter
wedge
basıncı ve santral venöz
basınç izlenir. Mekanik
ventilasyon santral venöz
basıncı yükseltebilir.
e.Sol atriyum basıncı, pulmoner arter
diyastolik basınç ve pulmoner arter
wedge basıncı ya da santral venöz
basınçta yükselme hipervolemiden,
kalp
yetersizliğinden
ve
kalp
tamponadından kaynaklanabilir. Eğer
kan basıncındaki düşme düşük kan
hacminden kaynaklanıyor ise sol
atriyum basıncı, pulmoner arter
diyastolik basınç ve pulmoner arter
wedge basıncı ya da santral venöz
basınç da düşer.
f.Kardiyak disritmiler için
EKG izlenir
f.Disritmiler, koroner iskemi, hipoksi,
serum potasyum değişimleri, ödem,
kanama, asit baz ya da elektrolit
dengesizliği, dijital zehirlenmesi ya da
kalp yetersizliğinden kaynaklanabilir. ST
segmenti değişimleri miyokard iskemisi
ya da koroner arter spazmını
gösterebilir. Pacemaker ve antiaritmik
ilaç kullanılarak nabız hızı ve ritminin
devamlılığı sağlanıp kan basınçları
desteklenir.
g. Kardiyak enzim sonuçları
değerlendirilir.
g.Yükselme myokard enfarktüsünü
gösterebilir
h.Her yarım saatte bir idrar
çıkışı ve yaşam bulguları
değerlendirilir
h.Saatte 25ml den daha az olan idrar
çıkışı böbrek perfüzyonundaki ve
kardiyak outputtaki azalmayı yansıtır.
i.Yanak içi mukoza, tırnak
yatakları, dudaklar, kulak
memeleri ve ekstremiteler
gözlenir
j.Derinin ısısı ve rengi
kontrol edilir
i.Siyanoz, kardiyakoutputun azaldığını
gösterebilir.
j.Soğuk ve nemli deri
vazokonstrüksiyon ve azalmış kardiyak
outputu gösterebilir.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Beklenen Hasta
Sonuçları
Aşağıdaki
parametreler
normal sınırlar
içinde olmalıdır:
-Atriyal basınç
-Sol atriyum
basıncı
-Pulmoner arter
wedge basıncı
-Pulmoner arter
basınçları
-Santral venöz
basınç
-Kalp sesleri
-Pulmoner ve
sistemik vasküler 18
rezistans
-Kardiyak output
ve kardiyak
indeks
-Periferik nabızlar
-Kalp hızı ve ritmi
-Kalp enzimleri
-İdrar çıkışı
-Deri ve mukoza
rengi
-Deri ısısı
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Hemşirelik Tanısı: Kardiyak outputta bozulma (Devam)
Hemşirelik Girişimleri
Gerekçe
2-Hasta kanama, sürekli kan
drenajı, hipotansiyon, düşük santral
venöz basınç ve taşikardi yönünden
gözlenir. Kan ürünleri ve intravenöz
solüsyonlar hazırlanarak verilir.
2-Kanama
kardiyak
insizyondan, doku travması
ve pıhtılaşma eksikliğinden
kaynaklanabilir.
3-Kalp tamponadı, hipotansiyon,
sol atriyum basıncı, pulmoner arter
diyastolik basınç ve pulmoner arter
wedge basıncı ya da santral venöz
basınçta yükselme, kalp seslerinde
azlama, juguler ven distansiyonu,
zayıf nabız ve idrar çıkışının
azalması yönünden hasta gözlenir.
Perikardiyosentez
için
hazırlık
yapılır.
3-Kalp
tamponadı
perikardiyal keseye olan
kanamadan
ya
da
perikardiyal kesede sıvı
birikmesinden kaynaklanır.
Bu durumda kalp baskı
altında kalır ve ventriküller
yeterince dolamaz. Toraks
drenajında
ani
azalma
sıvının perikardiyal kesede
biriktiğini gösterebilir.
4-Kalp yetersizliği, hipotansiyon, sol
atriyum basıncı, pulmoner arter
diyastolik basınç ve pulmoner arter
wedge basıncı ya da santral venöz
basınçta
yükselme,
taşikardi,
huzursuzluk, ajitasyon, siyanoz,
venöz
dolgunluk
ve
dispne
yönünden hasta gözlenir. Diüretik
ve digoksin verilir.
4-Kalp yetmezliği kalbin
pompalama fonksiyonunun
azalmasından kaynaklanır
ve yaşamsal organlara giden
kan
perfüzyonun
azalmasına neden olabilir.
5-Myokard enfarktüsü yönünden
hasta gözlenir. ST segmenti
yükselmeleri,
T
dalgası
değişiklikleri, dolaşan kan hacminin
ve volüm basınçlarının normal
olmasına rağmen kardiyak outputta
azalma, EKG ve izoenzimler kontrol
edilir. Miyokard ağrısı insizyon
ağrısından ayırt edilir.
5-Belirtiler hastanın bilinç
seviyesi ve ağrı kesici
ilaçların etkisi nedeniyle
fark edilmeyebilir.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
Beklenen Hasta
Sonuçları
-İlk 4-6 saatte göğüs
tüpünden 200 ml’den
daha az drenaj olmalı.
-Yaşam bulguları
stabil olmalı
-Santral venöz basınç
ve sol atriyum basıncı
normal sınırlarda
olmalı
-Deri rengi normal
olmalı
-Solunum zorlu
olmamalı kalp sesleri
net olmalı
-Ağrı insizyonla sınırlı
olmalı
-EKG ve izoenzimler
iskemik değişimler
19
yönünden negatif
olmalı
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Hemşirelik Tanısı: Gaz değişiminde bozulma
Hedef: Yeterli gaz değişimi sağlamak
Hemşirelik Girişimleri
Gerekçe
1-Hasta bağımsız olarak nefes 1-Kalbin iş yükünü azaltmak, etkili
alabilinceye kadar mekanik ventilasyonu sürdürmek ve kardiyak
ventilasyon desteği sağlanır
arrest durumunda hava yolu
sağlamak için ventilatör desteği
sağlanabilir.
2-Arteriyal kan gazları, tidal 2-Arteriyal kan gazları ventilatörün
volüm, peak inspirasyon basıncı etkinliğini
ve
gaz
değişimini
ve ekstübasyon parametreleri sağlamak için gerekli değişiklikleri
izlenir.
gösterir.
3-Solunum sesleri için göğüs 3-Raller
pulmoner
konjesyonu,
oskültasyonu yapılır.
solunum seslerinin azalması ya da
duyulmaması
pnömotoraks
ve
hemotoraksı gösterir.
4-Doktor istemine göre hastanın 4-Sedasyon hastanın endotrakeal
sedasyonu sağlanır, solunum tüpü tolere etmesini ve ventilatör ile
sayısı ve derinliği izlenir.
baş etmesine
yardımcı olur.
Sedatifler
solunum
hızını
ve
derinliğini baskılar.
5-Derin nefes alma, öksürme ve 5-Hava yolu açıklığı sağlanarak
dönme egzersizleri sağlanır. atelektazi önlenir ve akciğerlerin
Sipirometre ve
nefes alma ekspansiyonu kolaylaştırılır.
tedavilerine uyumu sağlanır.
Derin nefes alma ve öksürme
esnasında
görülen
ağrıyı
azaltmak için insizyon yerine
öksürme yastığının konulması
öğretilir.
6-Aseptik kurallara uyularak 6- Sekresyonların birikmesi hipoksi,
gerektikçe aspirasyon yapılır.
kardiyak arrest
ve enfeksiyona
neden olabilir.
7-Mekanik
ventilasyondan 7-Pulmoner enfeksiyon riski azalır ve
ayırma ve endotrakeal tüpün hasta endotrakeal tüpü olmadığı için
çıkarılmasına yardımcı olunur.
iletişim kurabilir.
Beklenen Hasta
Sonuçları
-Hava yolu açık
olmalı
-Arteriyal kan
gazları normal
sınırlarda olmalı
-Endotrakeal
tüpün doğru
yerleştiği X-ray
filmi ile
doğrulanmalı
-Solunum sesleri
net olmalı
-Ventilatör
solunum ile
uyumlu olmalı
-Aspirasyon ve
öksürme sonrası 20
solunum sesleri
net olmalı,
tırnaklar ve
mukoz
membran
pembe olmalı
-Mental durum
alınan sedatif ve
analjezik miktarı
ile ilgilidir
-Hasta oryante
olmalı
Badır A. Demir Korkmaz F. Koroner arter hastalıkları. Ed:Eti Aslan F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi
Hastalıklarda Bakım. Nobel Kitapevi, 2010
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Hemşirelik Tanısı: Kan Volümündeki Değişikliklerle ilgili sıvı volüm eksikliği
ve elektrolit dengesizliği riski
Hedef: Sıvı elektrolit dengesini sürdürmek
Hemşirelik Girişimleri
Gerekçe
1-Sıvı ve
sürdürülür
elektrolit
dengesi 1-Optimum hücre aktivitesi için
dolaşımdaki
kan
hacminin
yeterli olması gerekir. Bypass
ameliyatına
bağlı
olarak
metabolik asidoz ve elektrolit
dengesizlikleri görülebilir.
a.Yoğun bakım ünitesinde iken a.Hastanın sıvı gereksinimini
yarım ve 4 saatte bir, daha sonra belirlemek için aldığı çıkardığı
klinikte 8-12 saatte bir idrar sıvılar hesaplanır.
çıkışı kaydedilir. Hastanın aldığı
ve çıkardığı hesaplanır.
b.Aşağıdaki
parametreler b.Hidrasyon
hakkında
bilgi
değerlendirilir:
sağlar
Pulmoner
arter
basınçları,
pulmoner wedge basıncı, sol
atriyum basınçları, kan basıncı,
santral venöz basınç, hastanın
kilosu,
elektrolit
seviyesi,
hematokrit, juguler ven basıncı,
doku turgoru, solunum sesleri,
idrar çıkışı ve nazogastrik tüp
drenajı
c.Ameliyat sonrası göğüs drenajı c.Göğüs boşluğundan aşırı kan
ölçülür. Bu drenaj ilk 4-6 saatte kaybı olması hipovolemiye yol
200ml’yi geçmemelidir. Drenajın açabilir.
kesilmesi tüpün kıvrıldığını ya da
tıkandığını gösterebilir. Açıklık
ve drenaj sisteminin bütünlüğü
sağlanır. Eğer mevcut ise
ototransfüzyon sistemi kullanılır.
d.Hasta ayağı kalktığında günde d.Sıvı dengesini gösterebilir
bir kez tartılmalıdır.
Beklenen Hasta
Sonuçları
-Sıvı alımı ve atımı
dengede olmalı
-Hemodinamik
parametreler sıvı
yüklemesi ve
dehidratasyon
olmadığını
göstermeli
-Pozisyon
değişikliklerinde de
normal kan basıncı
olmalı
-Disritmi olmamalı
-Kilo değişken
21
olmamalı
-Kilo alımı ve kilo
kaybı doktora
bildirilmeli
-Kan pH sı 7.35-7.45
olmalı
-Serum potasyumu
3.5-5.0 mEq/L olmalı
Badır A. Demir Korkmaz F. Koroner arter hastalıkları. Ed:Eti Aslan F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi
Hastalıklarda Bakım. Nobel Kitapevi, 2010
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Hemşirelik Tanısı: Kan Volümündeki Değişikliklerle ilgili sıvı volüm eksikliği
ve elektrolit dengesizliği riski (DEVAM)
Hedef: Sıvı elektrolit dengesini sürdürmek
Hemşirelik Girişimleri
Gerekçe
2-Serum
elektrolit 2.Yaşamın sürmesi için hücre içi
düzeylerindeki değişikliklere ve hücre dışı sıvıda elektrolit
karşı dikkatli olunmalıdır.
konsantrasyonunun
belirli
sınırlar içinde olması gerekir.
a.Hipokalemi
(düşük a.Nedenleri:
yetersiz
alım,
potasyum)
diüretikler,
kusma
aşırı
nazogastrik drenaj, cerrahi stres
Etkileri:
disritmi,
dijital
zehirlenmesi,
metabolik
alkaloz, miyokardın zayıflığı
ve kardiyak arrest. Hastanın
spesifik
EKG
değişimleri
gözlenir, hekim istemine göre
intravenöz
potasyum
replasmanı uygulanır.
b.Hiperkalemi
(yüksek
potasyum)
Etkileri: Mental konfüzyon,
huzursuzlul, bulantı, halsizlik
ve ekstremitelerin parestezisi.
b.Nedenleri: Fazla alım, bypass /
mekanik
destek
araçları
nedeniyle
hemoliz,
asidoz,
böbrek
yetmezliği,
doku
nekrozu,
adrenal
kortikal
yetersizlik.
Beklenen Hasta
Sonuçları
-Sıvı alımı ve atımı
dengede olmalı
-Hemodinamik
parametreler sıvı
yüklemesi ve
dehidratasyon
olmadığını göstermeli
-Pozisyon
değişikliklerinde de
normal kan basıncı
olmalı
-Disritmi olmamalı
-Kilo değişken
olmamalı
-Kilo alımı ve kilo
kaybı doktora
bildirilmeli
-Kan pH sı 7.35-7.45
olmalı
-Serum potasyumu
3.5-5.0 mEq/L olmalı
Sodyum
polystyrene
sulfonate, sodyum bikarbonat
ya da intravenöz insülin ya da Sodyum polystrene sulfonate
glikoz vermek için hazırlanır.
potasyumu
bağlar
ve
bağırsaktan atılımını sağlar.
İntravenöz sodyum bikarbonat
potasyumun hücre dışı sıvıdan
hücre içine girmesini sağlar.
İnsülin glikoz emilimi ile birlikte
hücreleri
destekler.
Glikoz
sodyum-potasyum pompasını
aktivete etmek için enerji sağlar.
Bu durumda potasyum hücre
içine çekilirken, sodyum hücre
dışına pompalanır.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
22
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Hemşirelik Tanısı: Kan Volümündeki Değişikliklerle ilgili sıvı volüm eksikliği
ve elektrolit dengesizliği riski (DEVAM)
Hedef: Sıvı elektrolit dengesini sürdürmek
Hemşirelik Girişimleri
Gerekçe
c-Hipomagnezemi (düşük magnezyum)
etkileri:Parestezi, karpopedal spazm,
kas krampları, tetani, irritabilite,
tremor, hiper eksitabilite, hiper
refleksi, dezoryantasyon, disritmi,
uzamış PR ve QT aralığı, T dalgalarında
düzleşme.
Bu duruma yol açan etken tedavi
edilir. Magnezyum desteği oral yoldan
sağlanır. Eğer intra venöz verilecekse
son derece dikkat edilmelidir.
d.Hipermagnezemi
(yüksek
magnezyum) etkileri: Vazodilatasyon,
sıcaklık
hissi,
hipotansiyon,
reflekslerin
kaybı,
bağırsak
fonksiyonlarında yavaşlama, uyku
hali, solunum depresyonu,koma,
apne, kardiyak arrest,.
Etken faktör tedavi edilir, kalsiyum
glukonat verilir, diyaliz uygulanabilir
c.
Nedenleri:
alımın
azalması, malabsorbsiyon
sendromu, aşırı kalsiyum
alınması,
büyük
ameliyatlardan sonraki 24
saatte
aşırı
atılması,
diyabetik
ketoasidoz,
primer
aldosteronizm,
primer hiper paratiroidizm
e.Hiponatremi (düşük sodyum)
Etkileri:
Halsizlik,
yorgunluk,
konfüzyon, nöbet, koma.
Sodyum ya da diüretikler doktor
istemine göre uygulanır.
f.Hipokalsemi (düşük kalsiyum)
Etkileri: parmaklarda, kulaklar ve
burunda uyuşma ve karıncalanma,
karpopedal spazm, kas krampları ve
tetani.
Önerildiği şekilde replasman tedavisi
uygulanır.
g.Hiperkalsemi(yüksek kalsiyum)
Etkileri: disritmi, dijital zehirlenmesi,
asistoli, Önerilen tedaviler uygulanır.
e.Nedenleri: Toplam vücut
sodyumunun azalması ya
da su alımının artırılması
Beklenen Hasta
Sonuçları
-Serum
magnezyumu 1.5-2.5
mEq/L olmalı
-Serum sodyum
seviyesi 135-145
mEq/L olmalı
-Serum kalsiyum
seviyesi 8.8-10.3
d.Nedenleri:
Böbrek mg/100 ml olmalıdır
yetmezliği,
antasid,
katartik gibi magnezyumlu
ilaçların aşırı tüketilmesi.
f. Nedeni: Alkaloz, sitratlı
kan
ürünlerinin
transfüzyonu.
g. Nedeni: Uzun süreli
immobilite
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
23
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Hemşirelik Tanısı: Duyusal yüklenme ya da duyusal yoksunluk, uykusuzluk ve
elektrolit dengesizliği ile ilişkili Duyusal algı bozukluğu
Hedef: Duyusal yüklenme/ duyusal yoksunluk belirtilerini azaltmak, Ameliyat sonrası
kardiyotomi psikozun gelişmesini önlemek.
Hemşirelik Girişimleri
1.Psikoz önlenir
a.Hastanın
işbirliğini
sağlamak için bütün işlemler
açıklanır
b.Hemşirelik planı hastanın
normal gündüz-gece uyku
döngüsünü
bozmayacak
şekilde planlanır
c.Uykuyu önleyen çevresel
uyaranlar mümkün olduğunca
azaltılır
d.Bakımın sürekliliği sağlanır
e. Zaman ve yer oryantasyonu
için sıkı sık hatırlatma yapılır
ve düzenli olarak aile
ziyaretleri sağlanır.
f.Deliryuma yol açabilecek
ilaçlar değerlendirilir
Gerekçe
Post kardiyotomi psikozu:
anksiyete, uyku yoksunluğu,
uyaran fazlalığı, niteliksel
uyaran
yoksunluğu
(dokunma, iletişim gibi),
gündüz-geceye
oryante
olamamaktan
kaynaklanabilir.
Normal
uyku döngüsü en az 50
dakika sürer. İlk döngü 90120 dakika uzunluğunda
olabilir, daha sonra bu süre
gittikçe azalır. Bu döngüler
bölündüğünde ya da yeterli
olmadığında
uyku
yoksunluğu ortaya çıkar
Beklenen Hasta Sonuçları
-İşlemlere katılıyor olmalı
-Kesintisiz, uzun
uyuyabiliyor olmalı
-Kişi, yer ve zaman
oryantasyonu olmalı
-Algısal bozukluk,
halüsinasyon
dezoryantasyon ve
delüzyon görülmemeli
g. Gevşeme teknikleri öğretilir
h. Hastanın tolere edebildiği
kadar öz bakımına katılımı
sağlanır. Böylece hasta kendi
kontrolünü daha fazla ele alır.
Destek sistemleri ve baş etme
mekanizmaları tanılanır.
2.Algısal
bozukluk,
halüsinasyon, dezoryantasyon
ve
paranoid
delüzyon
yönünden hasta gözlenir
Badır A. Demir Korkmaz F. Koroner arter hastalıkları. Ed:Eti Aslan F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi
Hastalıklarda Bakım. Nobel Kitapevi, 2010
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
24
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Hemşirelik Tanısı: Kardiyak outputun azalması, hemoliz ya da vazopressör
ilaç tedavisi ile ilişkili Yetersiz Böbrek Doku Perfüzyonu
Hedef: Yeterli doku perfüzyonunu sağlamak
Hemşirelik Girişimleri
1-Böbrek fonksiyonları
değerlendirilir
Gerekçe
1-Yetersiz perfüzyon, hemoliz,
düşük kardiyak output ve kan
basıncını yükseltmek için
kullanılan vazopressör ilaçlar
nedeniyle böbrek hasarı
görülebilir
a.Yoğun bakım
ünitesindeyken ½ -4 saatte
bir daha sonra klinikte yattığı
süre içinde 8-12 saatte bir
idrar çıkışı kontrol edilir.
a. Saatlik idrar çıkışının 25
ml’den az olması böbrek
fonksiyonlarının azaldığını
gösterir.
b.İdrar dansitesi ölçülür
b.Böbreğin tübüllerde idrarı
konsantre edebilme
yeteneğini gösterir.
c.BUN, serum kreatin, idrar
ve serum elektrolitleri gibi
laboratuar sonuçları takip ve
kayıt edillir
c.Böbreğin atık ürünlerini
atabilme yeteneğini gösterir.
2-Hızlı etki eden diüretik ya
da inotropik ilaçlar
(örn:dopamin, dobutamin)
uygulamak için hazırlanır.
2.Böbrek fonksiyonlarını
sağlar, kardiyak outputu ve
böbrek kan akımını artırır.
3-Endikasyonu varsa hasta
diyaliz ya da sürekli böbrek
replasman tedavisi için
hazırlanır
3-Hastaların uygulanacak
tedaviyi bilmeye hakkı vardır.
Hastanın soru sormasına
olanak sağlanır ve işlem içim
hazırlanır.
Beklenen Hasta
Sonuçları
-Saatlik idrar çıkışı 25 ml
üzerindedir
-İdrar dansitesi 10151025 arasındadır
-BUN, serum kreatin,
idrar ve serum
elektrolitleri normal
sınırlardadır.
Badır A. Demir Korkmaz F. Koroner arter hastalıkları. Ed:Eti Aslan F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi
Hastalıklarda Bakım. Nobel Kitapevi, 2010
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
25
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Hemşirelik Tanısı: Enfeksiyon ya da postperikardiyotomi sendromu ile ilişkili
Etkisiz Termoregülasyon
Hedef: Normal beden ısısını sağlamak
Hemşirelik Girişimleri
1.Beden
ölçülür
ısısı
her
Gerekçe
saat 1.Ateş, enfeksiyon süreci
ya da postperikardiyotomi
sendromundan
kaynaklanabilir
2.Pansumanlar
2.Enfeksiyon riskini azaltır
değiştirilirken
ve
endotrakeal tüp aspire
edilirken aseptik teknik
kullanılır, bütün intravenöz,
arteriyel hatlar ve idrar
kateteri için kapalı sistem
sağlanır
3.Postperikardiyotomi
sendromu belirtileri (ateş,
halsizlik, perikardiyal
efüzyon, perikardiyal
sürtünme sesi, artralji)
yönünden hasta gözlenir.
3.Kalp cerrahisi geçiren
hastaların %10-40’ında
görülür
4.Doktor istemine göre anti
enflamatuar ilaçlar
uygulanır
4.Enflamasyon belirtilerini
giderir
Beklenen Hasta Sonuçları
-Hastanın beden ısısı normal
sınırlar içinde olmalı
-İnsizyon yerinde enfeksiyon
olmamalı ve insizyon iyileşiyor
olmalı
-Postperikardiyotomi belirtileri
görülmemeli
Badır A. Demir Korkmaz F. Koroner arter hastalıkları. Ed:Eti Aslan F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi
Hastalıklarda Bakım. Nobel Kitapevi, 2010
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
26
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Hemşirelik Tanısı: Öz bakım aktiviteleri hakkında Bilgi Eksikliği
Hedef: Öz bakım aktivitelerini gerçekleştirme yetisi kazandırmak
Hemşirelik Girişimleri
Gerekçe
1-Hasta ve aile için eğitim planı 1-Her hastanın
gerçekleştirilir.
Aşağıdakilere öğrenme
yönelik açıklamalar yapılır:
gereksinimleri farklıdır
Kalbin basit bir şekilde anatomisini
fizyolojisini
ve
kapakların
kontrolünü açıklamak
Diyet ve günlük kilo takibi
Aktiviteler
Egzersizler
Derin nefes alma, öksürme
egzersizleri
Beden ısısının takibi
Kullanılan ilaçlar
Nabız ölçümü
Beklenen Hasta Sonuçları
-Hasta ve ailesi tedavi
planını biliyor ve
uygulayabiliyor olmalı
-Hasta ve ailesi tedavi
rejiminin gerektirdiği yaşam
tarzı değişikliklerini biliyor
olmalı
-Taburculuk eğitiminin
dokümanına sahip olmalı
2-Hasta ve ailesinin soruları 2-Kalp cerrahisinden
yanıtlanarak sözlü ve yazılı eğitim sonra hastaların kısa
verilir
süreli bellek sorunu
olabilir. Bu nedenle
eğitimlerde yazılı
materyal verilmeli ve
ailenin katılımı
sağlanmalıdır.
3-Hasta eğitimine ailenin katılımı
sağlanır
3-Aile üyeleri evde
bakımdan
sorumludur.
4-Uygun yönlendirme yapılır, evde
bakım kurumu, kardiyak
rehabilitasyon programı, destek
grupları
4-Hastaneden taburcu
olduktan sonra yaşam
tarzı değişiklikleri
devam eder
Badır A. Demir Korkmaz F. Koroner arter hastalıkları. Ed:Eti Aslan F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi
Hastalıklarda Bakım. Nobel Kitapevi, 2010
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
27
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Hemşirelik Tanısı: Öz bakım aktiviteleri hakkında Bilgi Eksikliği (DEVAM)
Hedef: Öz bakım aktivitelerini gerçekleştirme yetisi kazandırmak
Hemşirelik Girişimleri
Gerekçe
Beklenen Hasta Sonuçları
5-Hastaya kalp kapak hastalığı
olduğunu başka bir nedenle
doktora
gittiğinde
mutlaka
açıklaması gerektiğini öğretmek
Gerekliyse profilaktik
antibiyotik tedavisine
başlanabilmesini
sağlar.
6-Hastaya doktor istemine uygun
şekilde
önerilen
profilaktik
antibiyotiği almadan tüm cerrahi
ve tanılama yöntemlerinden
kaçınması gerektiğini öğretmek
Profilaktik antibiyotik
tedavisine
başlayabilmesini sağlar
ve
bakteriyemi
gelişimini önler
7-Hastaya doktor istemine göre
önerilen kardiyak ilaçlar ve
profilaktik antibiyotiklerin amacı,
dozu, zamanı, etkisi ve yan etkisi
konusunda bilgi vermek.
İlaç
kullanmaya
uyumunu artırır ve
hastanın
ilaçlarını
güvenli bir şekilde
almasını sağlar.
8-Hastaya tıbbi aciller için
hastalığı ve önemli olan ilaçlarıyla
ilgili
bilgi
verecek
bilezik
takmasının önemini açıklamak ve
takmasını öğretmek
Acil ve bilinci kapalı
durumlarda
doğru
zamanında ve etkin
tıbbi müdahale ve
bakım almasını sağlar
-Hasta hastalığının nedeni
hastalık sürecini, belirti
bulgularını
anladığını
gösterir.
-Hastalığın
durumunu
evresini
ve tedavi
seçeneklerini bilir.
-Hasta kalp yetmezliği,
infektif endokardit gibi
komplikasyon belirtilerini
bildiğini gösterir.
-Hasta hastalığı ile ilgili
bilgiyi diğer sağlık bakım
yetkilileri ile paylaşır ve
önerilen
profilaktik
antibiyotik
tedavisine
uyar.
-Sigara içmez.
-Hasta hastalığı ile bilgi
veren bir bilezik takmasını
kavramıştır.
9-Hastanın hastalığı ile ilgili tedavi
seçeneklerini tartışmak ve karar
vermesi için gerekli olan bilgiyi
vermek ve doktoru ile görüşmesi
konusunda cesaretlendirmek
Hastanın hastalığının
evresine göre tedavi
seçeneklerini
anlamasını ve karar
vermesini sağlar
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
28
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Hemşirelik Tanısı: Cerrahi travma ve göğüs tüpü nedeniyle plevral ağrı ve/ ya da
internal mamarian arter diseksiyonuyla ilişkili Akut Ağrı
Hedef: Ağrıyı gidermek
Hemşirelik Girişimleri
Gerekçe
1.Ağrının tipi, yeri, şiddeti ve süresi 1. Ağrı ve anksiyete
kaydedilir.
nabız sayısını, oksijen
tüketimini ve kalbin
yükünü artırır.
2.Hastanın cerrahi ağrı ile anjinal 2. Anjina ağrısı
ağrıyı ayırt etmesine yardımcı hemen tedavi
olunur.
gerektirir.
3.İlk 24-72 saat rutin ağrı kesici
verilir.
Letarji,
hipotansiyon,
taşikardi ve solunum depresyonu
gibi yan etkiler gözlenir.
3. Ağrı kesiciler
dinlenmeyi
sağlar,
ağrı nedeniyle oluşan
oksijen
tüketimini
azaltır ve böylece
hastanın derin nefes
alma
öksürme
egzersizlerini yerine
getirmelerini sağlar.
Ağrı kesiciler ağrı
şiddetlenmeden önce
verildiğinde
daha
etkili olur.
Beklenen Hasta Sonuçları
-Hasta ağrısının azaldığını
ifade ediyor olmalı.
-Hastanın 0-10 numerik
skalaya göre ağrısı yoktur.
-Hasta ağrı yönetimi
planına katılır.
-Ağrısının olmadığını ifade
ediyor olmalı
-Hasta anjinal ağrı
özelliklerini bilir ve
tanımlayabilir
-Huzursuzluk azalmış,
yaşam bulguları stabil
olmalı
-Derin nefes alma ve
öksürme egzersizlerine
katılıyor olmalı
-Daha az ağrı şikayeti
olduğunu ifade ediyor
olmalı
-Bakım aktivitelerine
katılıyor olmalı
-Aktivitelerini aşamalı
artırıyor olmalı
Dicle A. Vural F. Kalp Kapak Hastalıkları. Ed: Akbayrak N. Erkal S. Ançel G. Albayrak A.Hemşirelik bakım
planları. Alter yayın evi, Ankara 2007
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
29
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Hemşirelik Tanısı: Operasyona bağlı durumsal kriz, ölüm, ameliyat ve anestezi
korkusuna bağlı ANKSİYETE
Hedef: Anksiyeteyi azaltmak
Hemşirelik Girişimleri
Gerekçe
Hastanın anksiyete belirti ve
bulgularını
tanılamak
ve
anksiyete düzeyini belirlemek
Hastanın anksiyetesini
belirlemeyi ve düzeyini
saptamayı sağlar.
Hastanın
anksiyete
düzeyine
uygun
girişimlerde bulunmayı
sağlar.
Hastaya gereksinimine yönelik
uygun yer ve zamanda kısa,
açık, anlaşılır bilgi vermek ve
bilgilendirmeyi sürdürmek:
Hastalığı ve tedavisi,
Tanılama yöntemleri,
Ameliyat ve anestezi,
Ameliyat sonrası yoğun bakım,
klinik bakım ve evde bakımı,
İlaçları,
Kontrollere gelme
Hastanın
bilinmeyen
korkusunu giderir ve
anksiyetesini azaltır.
Bilgilendirme
ve
katılım, hastada güven
ve kontrol duygusunu
oluşturur.
Hastaya
kesintisiz
zaman
ayırmak,
dinlemeye
istekli
görünmek,
güven
duygusu
oluşturmak “Korkmuş olduğunun
farkındayım, seninle kalacağım”
gibi ifadeler kullanmak
Anksiyeteli
hastaya
spesifik,
kesintisiz,
zaman ayırmak, güven
oluşturur ve gerginliği
azaltır. Aktif dinleme
hastanın
duygularını
açıklamasına yardımcı
olur.
Anksiyete
hastanın
bilişsel
durumunu
etkileyerek anlamasını
zorlaştırır.
Ciddi
anksiyete
düzeyinde
anlama ve kavrama
iyice bozulabilir.
Beklenmedik
bir
durum
konusunda hastaya açık net ve
kısa
açıklamalar
yapmak;
anksiyeteli hasta birçok ayrıntıyı
özümseyemeyeceğinden
aşırı
bilgi vermekten kaçınmak.
Beklenen Hasta Sonuçları
Hasta:
-Anksiyete
duygularını
ifade eder
-Anksiyete davranışlarını
ortaya çıkaran faktörleri
tanımlar
-Anksiyete davranışlarını
azaltmaya
yönelik
aktiviteleri tartışır
-Anksiyeteyi
tetikleyen
durumları tanır
-Baş etmeye yardım edici
destek sistemleri kullanır
-Bakım
kararlarına
katılarak
anksiyete
tehdidiyle baş eder
-Anksiyete ile ilgili fiziksel
belirtileri azaltır
-Anksiyete belirtilerinden
kaçınmak için stres azaltan
teknikleri uygular
-Progresif
gevşeme
yöntemlerini günde 2-4 kez
uygular
-Ciddi anksiyete belirtileri
gösteren mevcut medikal
durumu ile baş eder
Dicle A. Vural F. Kalp Kapak Hastalıkları. Ed: Akbayrak N. Erkal S. Ançel G. Albayrak A.Hemşirelik bakım
planları. Alter yayın evi, Ankara 2007
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
30
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Hemşirelik Tanısı: Operasyona bağlı durumsal kriz, ölüm, ameliyat ve anestezi
korkusuna bağlı ANKSİYETE (DEVAM)
Hedef: Anksiyeteyi azaltmak
Hemşirelik Girişimleri
Gerekçe
Dikkatli dinlemek; hastanın
duygularını
sözel
olarak
açıklamasına izin vermek
Bu yaklaşım hastanın
anksiyete davranışlarını
tanımlamasına
ve
anksiyete kaynaklarını
belirlemesine
olanak
sağlar.
Hastayı, mümkün olduğunca
bakımla
ilgili
kararlara
katılmasını desteklemek
Anksiyeteli
hastalar
kendi
becerilerine
güvenemeyebilir; karar
verme
sürecine
katılmak
anksiyeteyi
azaltır.
Hastanın anksiyete davranışları
ile baş etmesinde aile üyelerine
destek
Aile
üyelerini
rahatlatmak ve açıklama
sürecine katmak aile
üyelerininki
kadar
hastanın anksiyetesinin
de azalmasını sağlar.
Hasta
için
daha
destekleyici bir çevre
oluşturur.
Hastanın
anksiyetesi
rahatlamış/azalmış
gibi
görünmüyorsa ailenin fazladan
ziyaret periyotlarına izin vermek
En az 4 saatte bir uygulaması için
hastaya düşleme, progresif kas
relaksasyonu, meditasyon gibi
gevşeme tekniklerini öğretmek
Hastanın fiziksel gereksinimine
dikkat etmek
Beklenen Hasta Sonuçları
Hasta:
-Anksiyete
duygularını
ifade eder
-Anksiyete davranışlarını
ortaya çıkaran faktörleri
tanımlar
-Anksiyete davranışlarını
azaltmaya
yönelik
aktiviteleri tartışır
-Anksiyeteyi
tetikleyen
durumları tanır
-Baş etmeye yardım edici
destek sistemleri kullanır
-Bakım
kararlarına
katılarak
anksiyete
tehdidiyle baş eder
-Anksiyete ile ilgili fiziksel
belirtileri azaltır
-Anksiyete belirtilerinden
kaçınmak için stres azaltan
teknikleri uygular
-Progresif
gevşeme
yöntemlerini günde 2-4 kez
uygular
-Ciddi anksiyete belirtileri
gösteren mevcut medikal
durumu ile baş eder
Dicle A. Vural F. Kalp Kapak Hastalıkları. Ed: Akbayrak N. Erkal S. Ançel G. Albayrak A.Hemşirelik bakım
planları. Alter yayın evi, Ankara 2007
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
31
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Hemşirelik Tanısı: Aktivite ile artan oksijen gereksinimi ve oksijen gereksinimin
karşılanması arasında dengesizlik nedeniyle Fiziksel
Hedef:
Hemşirelik Girişimleri
Hastanın hemşirelik bakımında
aktivite
ve
dinlenme
periyotlarını
düzenlemek,
hemşirelik bakımını organize
veya sistemli yapmak
Gerekli durumlarda bireysel
bakımında yardımcı olmak
Hastanın
aktivite
gereksinimlerini
hastayla
birlikte tartışmak, hastanın
gereksinim duyduğu aktiviteleri
belirlemek
ve
aktivite
geliştirme planına hastanın da
katılımını sağlamak
Hastanın tolere edebileceği
aktiviteyi uygulaması için
cesaretlendirmek
ve
desteklemek
Hasta ve yakınları ile birlikte
taburculuk öncesi hastanın
maksimum veya dereceli artan
aktivite
toleransına
göre
fonksiyonlarını sürdürebileceği
bir aktivite planı yapmak
Aktivite
sırasında
nabız
değerlendirmeyi
hastaya
öğretmek
Harekette Bozulma
Gerekçe
Hastanın var olan sınırlı
enerjisini korur, kalbin ve
vücudun
oksijen
gereksinimini azaltır ve
yorgunluğu
önler.
Gereksiz
rahatsızlıkları
oldukça azaltır.
Yorgunluğu ve dispneyi
önler,
hastanın
gereksinimlerinin
karşılanmasını
garanti
altına almayı sağlar.
Hastanın
fiziksel
ve
psikososyal olarak iyi
olmasını, gereksinimlerini
karşılayabilecek
aktivitelerin
planlanmasını
ve
yapmasını sağlar. Hastaya
pozitif etki yaratır ve
aktivite
yapmaya
cesaretlendirir.
Hastanın bağımsızlığını
geliştirmeye
ve
aktivitesini
planlamada
otonomi
kazanmasını
sağlar
Hastanın plana katılması
hasta memnuniyetini ve
uyumunu sağlar. Aktivite
sırasında belirlenen nabız
sayısı arttığında dinlenme
periyoduna
geçmesini
sağlar.
Beklenen Hasta Sonuçları
- Aktivite sırasında kan
basıncı, nabız ve solunum
belirlenen sınırlardadır.
-Nabız sayısı 100/dakika
üzerine
çıktığında
aktivitesini
durdurarak
dinlenmesi
gerektiğini
bilir.
-Hasta
aktivitesini
dereceli olarak arttırması
gerektiğini
anladığını
ifade eder
-Hasta tolere edebildiği
düzeyde bireysel bakım
aktivitelerini
yerine
getirebilir
-Hasta tolere edebildiği
günlük
yaşam
aktivitelerini
yerine
getirirken
enerjisini
koruduğunu gösterir
-Hasta hastalığını ve
oksijen kullanımındaki
yetersizlik ile aktivite
intoleransı semptomları
arasındaki bağlantıyı
açıklayabilir.
Dicle A. Vural F. Kalp Kapak Hastalıkları. Ed: Akbayrak N. Erkal S. Ançel G. Albayrak A.Hemşirelik bakım
planları. Alter yayın evi, Ankara 2007
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
32
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
6-Ameliyat Sonrası Komplikasyonların Tanılanması
Kalp Cerrahisinin Olası Komplikasyonları
1-Kardiyak Komplikasyonlar
Komplikasyon
Hipovolemi:
Kardiyak
outputta
azalmaya neden olan en
önemli etkendir.
Aşırı Kanma
Nedeni /Belirtiler
Tedavi/Takip
-Kan kaybı
-Cerrahi hipotermi (ameliyat
sonrası beden ısındıkça
damarlar dilatasyona uğrar
ve damarları doldurmak için
daha fazla kana gereksinim
olur)
-İntravasküler sıvı kaybı (kalp
akciğer makinası kapiller
yatağın
permeabilitesini
arttırdığı için sıvı interstisyel
alana geçer.)
-Arteriyal
hipotansiyon,
pulmoner
arter
wedge
basıncının, santral venöz
basıncın düşmesi ve nabzın
artması.
-Sıvı replasmanı (yerine
konulması)
sağlanır.
Replasman sıvıları kolloid
(albumin ya da protein),
nişastalı solüsyonlar, kan
ürünleri ya da kristaloid
(izotonik, laktatlı ringer
solüsyonu) lerdir.
-Kardiyopulmoner
bypass
makinesi trombositlere zarar
verdiği için ve hipotermi
pıhtılaşma
mekanizmasını
etkilediği için
-Cerrahi
travma
kanlı
drenaja yol açabilir
-Antikoagulan
(heparin)
tedavisi
-Yara bölgesi ve drenajlar
kanama
yönünden
değerlendirilir. Kanlı drenaj
ilk 4-6 saatte 200ml’yi
aşmamalıdır. Birkaç gün
içinde drenaj seröz drenaja
dönüşerek, azalmalı ve
sonunda kesilmelidir.
-Fraksiyone
olmayan
heparini nötralize etmek için
protamin sülfat, hematolojik
sorunların giderilmesi için ise
K vitamini ve kan ürünleri
verilir.
-Kanama devam ederse
hasta tekrar ameliyata alınır
33
Badır A. Demir Korkmaz F. Koroner arter hastalıkları. Ed:Eti Aslan F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi
Hastalıklarda Bakım. Nobel Kitapevi, 2010
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Kalp Cerrahisinin Olası Komplikasyonları
1-Kardiyak Komplikasyonlar (Devam)
Komplikasyon
Kalp tamponadı
kalbe
giren
miktarını azaltır
Sıvı yüklenmesi
Hipotermi
kan
Nedeni
-Perikardiyal kesede sıvı
birikerek, kalbe baskı
yapar.
-Belirtileri:
arteriyel
hipotansiyon, taşikardi,
kalp
seslerinin
az
duyulması, idrar çıkışının
azalması, göğüs tüpü
drenajının
azalması,
pulmoner arter wedge
basıncı, pulmoner arter
diyastolik
basıncı
ve
santral venöz basıncın
eşitlenmesidir.
Pulmoner arter wedge
basıncının, santral venöz
basıcın ve pulmoner arter
diyastolik
basıncın
yükselmesi
Ameliyat
sırasında
hipotermi
yapılmasına
bağlı olarak ameliyattan
sonraki ilk saatlerde
beden ısısı 35-36 oC
olabilir
Tedavi/Takip
-Toraks tüpleri tıkanıklık ya da
kıvrılma yönünden kontrol edilir.
-Drenaj tüpleri sıvazlanarak ve
negatif
basınç
oluşturularak
açıklığı sağlanır.
-Göğüs
X-ray
filminde
mediyastenin genişlediği görülür.
-Perikardiyosentez ya da yeniden
ameliyat olma gibi acil müdahale
gerekir.
-IV sıvı infüzyonu azaltılarak
diüretik uygulanır
-Sıvı alımı kısıtlanır. Alternatif
olarak diyaliz ve flebotomi
uygulanabilir
Hasta aşamalı olarak ısıtılır. Bazı
durumlarda (eğer direnç yüksek
ise) uzun süre beklemek yerine
vazodilatatör verilebilir. Ateş ya da
aşırı dilatasyon durumlarında ise
sıvı desteği ve vazopressörlere
gereksinim duyulabilir
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
34
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Kalp Cerrahisinin Olası Komplikasyonları
1-Kardiyak Komplikasyonlar (Devam)
Komplikasyon
Hipertansiyon
Nedeni
Tedavi/Takip
Bazı hastaların önceden
var olan hipertansiyonları
söz
konusudur.
Bazı
hastalarda ise geçici
olarak
hipertansiyon
görülebilir.
Vazodilatörler
(nitrogliserin,
nitroprusid) kullanılabilir. Eğer hasta
önceden de hipertansiyonlu ise
ameliyat öncesi tedaviye mümkün olan
en kısa zamanda başlanır.
Nabızda Değişiklikler
Önyük
Taşiaritmi
ve
ardyük
değişiklikleri ile ilgili ve
veya ilgisiz olabilir
Bradikardi
Kalp hızının azalması
Disritmi
Anormal kalp hızı
-Taşiaritminin önyük ve ardyük
değişikliklerinden
kaynaklanmadığından emin olmak için
rutin değerlendirme yapılır
-Eğer taşiaritmi asıl belirti ise kalp ritmi
değerlendirilir
ve
ilaç
(digoksin,lidokain, izoptin) verilir.
-Bazı hastalarda ameliyat sonrası
taşiaritmiyi önlemek için KABG öncesi
anti aritmik ilaçlara başlanır.
-Disritmiyi tanılamak ve tedavi etmek
için hekim tarafından karotid masajı
yapılabilir.
-Semptomatik taşidisritmileri tedavi
etmek
için
kardiyoversiyon
ve
defibrilasyon uygulanabilir
Ameliyat sonrası çoğu hastanın geçici
pace teli vardır. Bu tel pacemaker’a
bağlanarak kalbin daha hızlı çarpması
için uyarı verir. Bazende bu amaçla
atropin, epinefrin ya da izoproterenol
kullanılır
-Tedavi pacemaker, karotid masajı,
kardiyoversiyon ya da defibrilasyonu
kapsar
-Normal
sinüs
ritmi
olmayan
hastalarda stabil ritim sağlanarak
yeterli kardiyak output sağlanmaya
çalışılabilir.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
35
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Kalp Cerrahisinin Olası Komplikasyonları
1-Kardiyak Komplikasyonlar (Devam)
Komplikasyon
Nedeni
Tedavi/Takip
Kontraktilite Değişiklikleri
Kalp yetersizliği
Kalbin pompa görevini
yerine getirememesi ve
kalbin
bölümlerinin
yeterince boşalamaması
Myokard enfarktüsü
(ameliyat esnasında
veya
sonrasında
görülebilir)
Kalp
kasının
bir
kısmındaki
hücreler
öldüğü için kontraktilite
azalır. Enfarkte olan bölge
ödemli bir hale gelinceye
kadar ventrikül duvarları
kontraksiyon esnasında
çelişkili hareket eder.
Daha sonra kardiyak
output azalır. Belirtiler
ameliyat
sonrası
rahatsızlıkları
ya
da
anestezi-analjezi tedavisi
nedeniyle
fark
edilmeyebilir.
-Hemşire
ortalama
arteriyal
basınçta bir düşme, pulmoner
arter wedge basıncında, pulmoner
arter diyastoloik basıncı ve santral
venöz
basınçta
yükselme,
taşikardi, huzursuzluk ve ajitasyon,
periferal siyanoz, venöz dolgunluk,
ödem ve zorlu solunum yönünden
hastayı izler ve bu belirtiler ortaya
çıktığında hemen doktora haber
verir.
-Tıbbi tedavi diüretikleri ve
digoksini içerir
Hastanın yaşadığı ağrının tipini
belirlemek için dikkatli bir
tanılama yapılır. Tanı koymak için
EKG serileri ve kardiyak enzimlere
bakılır.
Değişiklikler
cerrahi
girişimlerden de kaynaklanabilir.
Hastanın kan basıncı ve solunum
hızı izlenerek (analjeziklere bağlı
olarak vazodilatasyon olabileceği
ve hipotansiyona yol açabileceği
için) küçük dozda analjezikler
verilir.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
36
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Kalp Cerrahisinin Olası Komplikasyonları
2-Pulmoner Komplikasyonlar
Komplikasyon
Nedeni
Gaz
değişiminin -Anestezi esnasında ve
sonrasında solunum için
bozulması
hastanın mekanik olarak
desteklenmesi gerekir.
-Ameliyat
sonrası
atelektazi olasılığı vardır.
-Endotrakeal tüp mukus
salgısını uyarır, göğüs
insizyon ağrısı ise derin
nefes
almayı
ve
öksürmeyi engelleyebilir.
3-Sıvı Hacim Komplikasyonları
Komplikasyon
Nedeni
Aşırı kanama yaşamı
Hemoraji
tehdit edebilir
4-Nörolojik Komplikasyonlar
Komplikasyon
Nedeni
Anesteziden sonraki 6
Serebrovasküler
saat içinde basit emirleri
olay
yerine
getirmede
(beyin atağı, stroke)
yetersizlik
Tedavi/Takip
-Pulmoner
komplikasyonlar
genellikle solunum sesleri, oksijen
satürasyon
düzeyi,
endtidal
karbondioksit
düzeyinin
değerlendirilmesi ile belirlenir.
Arteriyel kan gazı sonuçları ve
miks venöz satürasyon izlenir.
Komplikasyonlar tedavi edilirken
mekanik
ventilasyon
desteği
sürdürülür. Hipoksili hastalarda
ventriküler atım gücü indeksleri ile
de kontraktilite hesaplanabilir.
Tedavi
Hemoraji genellikle cerrahi girişim
gerektirir ve sıklıkla kan ürünleri
verilir.
Tedavi
Çoğu hasta nörolojik olarak
ameliyathanede
anestezinin
etkisinden kurtulmaya başlar.
Yaşlı hastaların, böbrek ya da
karaciğer
yetmezliği
olan
hastaların anestezinin etkisinden
kurtulmaları daha uzun sürebilir.
Hasta serebrovasküler olay ya da
hava
embolisi
açısından
değerlendirilmelidir.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
37
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Kalp Cerrahisinin Olası Komplikasyonları
5-Böbrek Yetersizliği ve Elektrolit Dengesizliği
Komplikasyon
Nedeni
Tedavi/Takip
Böbrek yetmezliği
Genellikle akut olup 3 ay
içinde düzelebileceği gibi
kronik hale gelip diyaliz
gerektirebilir.
Diüretiklere cevap verebilir ya da
sürekli böbrek replasman tedavisi
veya diyaliz gerektirebilir.
Akut tübüler nekroz
Genellikle
böbreklerin
perfüzyon
yetersizliğinden ya da
ilaçlar etkisiyle böbrek
tübüllerindeki hasardan
ya da önceden var olan
rahatsızlıklardan
kaynaklanır.
Yetersiz alım, diüretikler,
kusma,
ishal,
aşırı
nazogastrik
drenajla
birlikte
potasyum
replasmanı
yapılmamasından
ve
cerrahi stresten (artmış
aldosteron
sekresyonu
sodyumun tutulmasına ve
potasyumun azalmasına
neden
olur)
kaynaklanabilir.
Belirti ve bulgular; dijital
zehirlenmesi, disritmiler,
metabolik
alkaloz,
miyokardın güçsüzlüğü ev
kardiyak arresttir.
EKG de U dalgasının
görülmesi
sipesifiktir.
Atriyoventriküler
blok,
düz ya da çökmüş T
dalgaları ve düşük voltaj
diğer bulgulardır.
Sıvı, elektrolit ve idrar çıkışı sık sık
izlenir.
Hipokalemi
Normal düzeyi 3.5
ile 5.0 mEq/L dir
Hemen
fark
edilip
tedavi
edilmelidir.
Hastalar serum potasyum seviyesi
değişimleri yönünden dikkatli bir
şekilde izlenmelidir.
Çoğu kalp cerrahı ameliyat sonrası
dönemde
disritmilerden
korunmak için serum potasyum
seviyesini 4.0 mEq/L düzeyinde
tutmaya çalışır.
Gerektiğinde
IV
potasyum
replasmanına başlanır.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
38
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Kalp Cerrahisinin Olası Komplikasyonları
5-Böbrek Yetersizliği ve Elektrolit Dengesizliği (Devamı)
Komplikasyon
Nedeni
Tedavi/Takip
Hiperkalemi
Kardiyopulmoner bypass ya da
mekanik
destek
araçlarının
kırmızı kan hücrelerini hemolize
uğratması,
asidoz,
böbrek
yetersizliği, doku nekrozu ya da
adrenal
kortikal
yetersizliği
nedeniyle görülür.
Belirti ve bulguları: Mental
konfüzyon, huzursuzluk, halsizlik,
bulantı
ve
ekstremitelerde
parestezi görülmesidir.
EKG’de T dalgalarının uzaması,
QRS kompleksinin genişlemesi ve
QT aralığının uzaması tipiktir.
-Gastrointestinal
kanalda
potasyumu bağlayıp emilimini
önleyen sodium polystyrene
sulfanote verilebilir.
-IV sodyum bikarbonat, IV
insülin ve glikoz verilerek
ekstraselüler
sıvıdaki
potasyumun hücre içine girişi
sağlanabilir
-Potasyum seviyesini azaltmak
için hemodiyaliz ya da periton
diyalizi uygulanabilir.
Hipomagnezemi
Normal
Değerler; 1.5-2.5
mEq/L’dir
Magnezyum alımının azalması,
emiliminde bozulma ya da
atılımında artma ve cerrahi
nedeniyle böbreklerden 24 saat
içinde
yüksek
miktarda
magnezyum atılımı. Magnezyum
nöromüsküler
sistem
fonksiyonları için önemlidir.
Belirti ve bulguları: parestezi,
karpopedal
spazm,
kas
krampları, tetani, irritabilite,
tremor, hipereksitabilite, tendon
reflekslerinde
artma,
dezoryantasyon, depresyon ve
nöbetler. Ayrıca; hipotansiyon,
atriyal ve ventriküler disritmi,
uzamış PR ve QT aralığı ve T
dalgalarında düzleşme görülebilir
Tedavide
etken
düzeltilir,
Gerekliyse magnezyum desteği
alınır.
Intramüsküler
verilmesinin aşırı ağrıya yol
açacağı,
intravenöz
verilmesinin
solunum
depresyonu ve hipotansiyon
gibi riskleri olduğu için oral
yolla verilmesi tercih edilir.
Eğer IV verilecekse hemşire 15
dakikada bir solunum hızını
kontrol etmeli ve hipotansiyon,
flushing
(kızarıklık,
ateş
basması) ve terleme açısından
hastayı
kontrol
etmelidir.
Patella refleksinin kaybı söz
konusu olabilir. Bu durumda
hemşire infüzyonu durdurarak
doktora haber vermelidir.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
39
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Kalp Cerrahisinin Olası Komplikasyonları
5-Böbrek Yetersizliği ve Elektrolit Dengesizliği (Devamı)
Komplikasyon
Nedeni
Tedavi/Takip
Hipermagnezemi
Böbrek yetersizliği ya da
antasit gibi magnezyumlu
ilaçların büyük oranlarda
tüketilmesi nedeni ile
görülür.
Belirti
ve
bulguları:
vazodilatasyon, sıcaklık
hissi ve hipotansiyondur.
Reflekslerin
kaybı,
bağırsak fonksiyonlarında
yavaşlama,
solunum
depresyonu, koma, apne
ve
kardiyak
arrest
görülebilir.
Her ikisi de kalp cerrahisi
sonrası görülebilir fakat
hiponatremi
daha
yaygındır.
Hiponatremi
toplam
vücut
sodyumunun
azalmasından ya da sıvı
alımının
artmasından
kaynaklanabilir.
Hiponatreminin belirti ve
bulguları:
halsizlik,
yorgunluk,
konfüzyon,
konvülsyon ve komadır.
Dijital
zehirlenmesine
benzer disritmi (kalsiyum
dijital etkisini artırır)
Diyaliz magnezyumun bir kısmını
uzaklaştırsa bile tek başına etkili
bir yöntem değildir. Kalsiyum
glikonat sorun düzeltilinceye kadar
geçici tedavi yöntemidir.
Hipernatremi
ve
Hiponatremi
Normal
Değerler;
135-145 mEq/L’dir
Hiperkalsemi
Normal
Değerler
8.8-10.3mg/100
ml’dir
Hastanın sodyum düzeyi kontrol
edilir.
Vücuttan sodyum kaybı varsa
sodyum replasmanı gerekir
Eğer aşırı sıvı alımına bağlı
hiponatremi
varsa
diüretik
uygulanır
Hemşire dijital zehirlenmesi belirti
ve bulguları yönünden hastayı
izler. Bu bulgular görüldüğünde
hemen hekime haber vererek
asistoliyi ve ölümü önlemek için
tedavi başlatılmasını sağlar.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
40
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
Kalp Cerrahisinin Olası Komplikasyonları
5-Böbrek Yetersizliği ve Elektrolit Dengesizliği (Devamı)
Komplikasyon Nedeni
Tedavi/Takip
Ekstraselüler sıvıdaki kalsiyum -Kalsiyum düzeyi kontrol edilir
Hipokalsemi
miktarını azaltan alkaloz ya da
büyük miktarlarda sitratlı kan
ürünlerinin
verilmesinden
kaynaklanabilir.
Sitrat kalsiyumu bağlayarak
dolaşımdaki iyonize kalsiyum
miktarını azaltır. Bankadan
alınan 5-6 ünite eritrosit ya da
tam
kan
verildiğinde
kalsiyumun bağlanması olasılığı
büyüktür.
Belirti ve bulgular: Parmak
uçlarında ayak parmaklarında
ve
kulak
ve
burunda
karıncalanma ve uyuşukluk,
karpopedal spazm ve kas
kramplarıdır.
Hipokalsemi
belirtileri
saptandığında hemen doktora
bildirilerek kalsiyum replasmanı
sağlanır
41
3-Diğer Komplikasyonları
Komplikasyon Nedeni
Tedavi/Takip
Sirozlu, hepatitli ya da uzun Karaciğerde
metabolize
Karaciğer
surely sağ kalp yetersizliği olan ilaçların
kullanımı
en
Yetersizliği
hastada yaygın görülür
Koagülopati
Enfeksiyon
Hipotermi antikoagülan ya da
karaciğer
disfonksiyonu
sonucunda görülür
Bypass ve anestezi hastanın
immune
sistemini
etkiler.
Hastayı izlemek ve iyileşmesini
desteklemek için kullanılan pek
çok invazif araç enfeksiyon
kaynağı olabilir.
olan
aza
indirilmelidir. Karaciğer yetmezliği
önlenmez ise ölüm kaçınılmazdır.
Bilirubin, albumin ve amilaz
seviyeleri
izlenir,
nutrisyonel
destek sağlanır.
Her hastada koagülopatiye neden
olan fakör saptanarak uygun
tedavi sağlanır.
Beden ısısı, lökosit sayısı, insizyon
ve kateter giriş yerleri, idrar,
solunum
sesleri,
balgam,
nazogastrik sekresyonlar olası
enfeksiyon belirtileri yönünden
gözlenir.
Gerektiğinde antibiyotik başlanır
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
7-TABURCULUK EĞİTİMİ
Hemşire açık kalp ameliyatı olan hasta ve aileye, ameliyat sonrası taburcu olduktan
sonraki bakımı ile ilgili planlı taburculuk eğitimi vererek hastanın;
 Evde bakıma yönelik korku ve endişesinin azaltılmasına,
 Ameliyat sonrası gelişebilecek komplikasyonların en aza indirilmesine,
 Ameliyat sonrası ortaya çıkabilecek sorunlarla bas edebilmesini,
 İyileşmesini hızlandırarak daha kısa sürede taburcu olmasına,
 Gereksinimlerini kendisinin karşılamasına ve böylece kendi kendine yetme ve güven
duygusunun artmasına,
 Bireyin kendine verdiği değerin artmasına,
 Bireyin rol ve statü kaybının önlenmesine,
 Fiziksel ve psikolojik dengesinin yeniden kazanmasına,
 İyileşme sürecinde (ameliyat sonrası 6-8 hafta) daha az sorun yaşamasına,
 İyileşme sürecinde karsılaşabileceği sorunlara hazırlıklı olmasına ve ortaya çıkan
sorunlarla baş edebilmesine ya da çözümlemesine katkı verir.
Taburculuk eğitiminde hastanın alması gereken bilgiler;
 Yara bakımı,
 Ameliyat sonrası aktivite kısıtlamaları, ( örn. Araba kullanma, ağır objeleri çekme ve
cinsel ilişki)
 Diyet ile ilgili bilgiler ve kısıtlamalar,
 Ameliyat sonrası ilaç kullanımı hakkında bilgi,
 Kişisel hijyen bakım bilgisi,
 Ameliyat/klinik ile ilgili izlem randevuları olarak sıralanabilir.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
42
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
8-SONUÇ
Kalp cerrahisi hastayı fiziksel, psikolojik ve sosyal yönden etkileyen, kişinin
yaşamındaki önemli deneyimlerden biridir.
Açık kalp cerrahisi uygulanacak hastaların hemşirelik bakımı ,
ameliyat öncesi,
ameliyat sırası ve ameliyat sonrası bakımı içerir. Ameliyat sonrası bakım; erken dönemde
yoğun bakım ünitesinde, yaşam bulguları stabil olduktan sonra klinikte gerçekleşmektedir.
Ameliyat olan hastaların yeni yaşam biçimine uyum sağlaması beden
imajındaki
değişikliği kabullenmesi ve sonraki yaşamını olabildiğince bağımsız sürdürebilmesi gerekli
bilgi ve beceriyi öğrenmesiyle mümkündür.
43
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
9- DEĞERLENDĠRME
1. Kalp ameliyatı sonrası ilk saatte göğüs drenajı miktarı ne olmalıdır?
a. 300
b. 500
c. 700
d. 100
e. 800
2. Kalp ameliyatı sonrası yoğun bakım ünitesine alınan hastanın ameliyat sonrası ilk
saatlerde sıvı dengesini korumak için aşağıdakilerden hangisi yapılmalıdır?
a. IV sıvı miktarı artırılır
b. Tolere ediyorsa ağızdan sıvı verilir
c. Solunum fonksiyon testlerine bakılır
d. Aldığı-çıkardığı izlenir
e. Hepsi yapılmalıdır
3. Aşağıdakilerden hangisi Kalp ameliyatı sonrası yoğun bakım ünitesinde sosyal izolasyon
sonucu oluşabilecek hemşirelik sorunudur?
a. Bilgi eksikliği
b. Duyusal algı bozukluğu
c. Etkisiz termoregülasyon
d. Gaz değişiminde bozulma
e. Hepsi
CEVAP ANAHTARI
1. D
2. D
3. B
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
44
KALBE İLİŞKİN CERRAHİ GİRİŞİMLER VE HEMŞIRELIK BAKIMI
10-KAYNAKLAR
1.
Smeltzer S.C, Bare B.G. (2004). Brunner and Suddarth's Textbook of MedicalSurgical Nursing. 10 th edition
2. ElbaĢ Ö. N. (2008) Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği. In: Erdil F, Elbaş Ö. N .(Eds). 4.
Baskı, Tasarım Ofset, Ankara; 270-293
3. Demir Korkmaz F. Yapısal enfeksiyöz ve eflamatuar kalp hastalıkları. Ed:Eti Aslan
F. Karadakovan A. Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım. Nobel Kitapevi, 2010;
535-542
4. Akdemir N. Kalbin yapısal hastalıkları ve hemşirelik bakımı. Ed:Akdemir N. Birol L.
İç hastalıkları ve hemşirelik bakımı. Ankara 2005; 450
5. Dicle A. Vural F. Kalp Kapak Hastalıkları. Ed: Akbayrak N. Erkal S. Ançel G.
Albayrak A.Hemşirelik bakım planları. Alter yayın evi, Ankara 2007;s 733
6. Badır A. Demir Korkmaz F. Koroner arter hastalıkları. Ed:Eti Aslan F. Karadakovan
A. Dahili ve Cerrahi Hastalıklarda Bakım. Nobel Kitapevi, 2010; 519-533
7. Lorenz BT, Coyte KM. Coronary Artery Bypass Graft Surgery Without
Cardiopulmonary Bypass: A Review and Nursing Implications, Critical Care
Nurse,2002; 22(1):51-60.
8. Hacıalioğlu N, Özer N. Koroner Arter By-Pass Greft Ameliyatı Olan Hastaya Evde
Bakımı Algılayışları ve Bakım Konusundaki Gereksinimleri, 4. Ulusal Cerrahi ve
Ameliyathane Hemşireliği Kongre Kitabı, İzmir. Ege Üniversitesi Basımevi, 2003;
s.467–477.
9. Akyolcu N. Perioperatif hasta ve ailesinin eğitim gereksinimleri ve hemşirenin rolü:
4.Ulusal ve Ameliyathane Hemşireliği Kongresi’nde: 2003 Ekim 22-26, İzmir,
Türkiye. İzmir, Ege Üniversitesi Basımevi, 2005; 97-107.
10. Korkut H. Egzersiz ve Hareket (İçinde). Editörler: Aştı A.T, Karadağ A. Nobel Kitabevi.
Adana, 2010; 257-268.
Atatürk Üniversitesi Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi
45