ÇOCUKLARDA HIV ve AIDS Prof.Dr.Solmaz Çelebi Uludağ Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Enfeksiyon Hastalıkları Bilim Dalı HIV VE AIDS İnsan bağışık yetmezlik virüsü (HIV- Human Immunodeficiency Virus) Edinsel bağışık yetmezlik sendromu etkeni (AIDS-Acquired Immunodeficiency Syndrome) HIV VE AIDS 1982 – ilk olarak AIDS terimi kullanıldı 1983 – Virus izole edildi ve tiplendirildi 1980’lerin başı ve ortası – İlk eylemler: sivil toplum örgütleri ortaya çıktı 1985 – HIV antikor testi bulundu 1980’lerin ortası – 50’den fazla ülke sınır kontrol önlemleri aldı 1987 – İlk FDA onaylı ilaç, AZT 1980’lerin sonu – WHO dünya AIDS haritası çıkardı Tüm dünyada AIDS epidemisi Tüm dünyada 35 milyon HIV/AIDS’li kişi var 2.1 milyon kişi (240.000’i çocuk) yeni enfekte 1.5 milyon kişi AIDS nedeniyle ölüm HIV enfeksiyonuna Global bakış Çocuklarda AIDS’e bağlı ölüm, 1990–2007 500 000 400 000 300 000 200 000 100 000 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 Year This bar indicates the range http://www.hatam.hacettepe.edu.tr/veriler_Haziran_2014.pdf http://pozitifyasam.org/assets/files/Turkiyeverileri_Haziran_2013.pdf http://pozitifyasam.org/assets/files/Turkiyeverileri_Haziran_2013.pdf RETROVİRÜSLER Alt aile Virüs Diğer adları Onkovirüsler HTLV-I HTLV-II İnsan T hücresi lösemi virüsü tip I veya ATLV-I İnsan T hücresi lösemi virüsü tip II Lentivirüsler HIV-I HIV-2 HTLV-III veya LAV-1 HTLV-IV veya LAV2 Spumavirüsler İnsan köpüksü virüsü (Human foamy virus) İnsan spuma-retrovirüs, İnsan sinsityum virüsü (Human syncytium virus) HIV-1 HIV-2 Virüsün kaynağı Şempanze SIV Sooty mangabey SIV Dağılım Tüm dünyada Batı Afrika,Hindistan Bulaşma Cinsel ilişki,kan transfüzyonu,vertikal, kontamine iğne Cinsel ilişki,vertikal, kan transfüzyonu,daha düşük geçiş oranı Vertikal geçiş (ART’siz) %25-35 <%4 Klinik Klasik Aynı,progresyon daha yavaş Konak hücrede çoğalabilmek için DNA genomuna ihtiyacı vardır 80-110 nm çaplı lipid zarf Protein yapıdaki çekirdek, pozitif kutuplu, 7-11 kb iki adet,tek zincirli RNA içerir Çekirdektekiiki tRNA,proteaz,ters transkriptaz, integraz enzimleriViral replikasyon Glikoprotein çıkıntılarHedef hücre reseptor ve ko-reseptörleri ile etkileşir Virüs hücre içine girdikten sonra viral tek sarmallı RNA’dan lineer Çift sarmallı DNA (provirüs) viral ters transkriptaz ile yapılır Integraz enzimi ile provirüs konak hücre genomuyla birleştirilir Bu enzim viral partikül üretimi içinde gereklidir Gag geniçekirdek kabuk proteinini kodlar (p24),matriks proteini (p17) Pol genipolimeraz,RNAaz,entegraz,proteaz Env genigp160 (gp120 ve gp41 oluşur) Tat geniaynı proviral DNA veya hücre DNA‘sında bulunan diğer genlerin transkripsiyonunun aktive edilmesi MHC sınıf I protein sentezini de baskılayarak sito-toksik T hücrelerinin HIV enfekte hücrelerin öldürme yeteneğini azaltır 6 düzenleyici genVIF,TAT,VPR,REV,NEF,VPU (nonprimat retrovirüslerde bulunmaz,viral replikasyon ve patogenezde etkili proteinleri kodlarlar) PATOGENEZ HIV Virüs içeriğinin salınımı CD4 reseptörü PATOGENEZ CD4 hücrelerdeki azalma ve bozukluklar CD8 T hücrelerinde görülen bozukluklar B hücrelerinde görülen bozukluklar Sitokinlerin etkileri Monosit ve makrofajlarda görülen bozukluklar Doğal öldürücü hücrelerde görülen bozukluklar HIV enfeksiyonu sırasında oluşan immünolojik bozukluklar T lenfositler CD4+ lenfositlerin fonksiyon kaybı (erken) CD4+ lenfosit sayısında azalma (geç) Mitojenlere proliferasyon cevabında azalma IL-2 ve IFN-gama sentezinde azalma İnositol yolu ile defektif sinyal iletimi Hücre içi Ca düzeyinin kronik artışı Gecikmiş tip aşırı duyarlılık reaksiyonunun azalması veya kaybı CD8 aracılığıyla oluşan sitotoksik cevabın bozulması B Lenfositler Poliklonal aktivasyon Hipergamaglobulinemi (IgG,A,M ve D) Serum immün kompleks düzeyinde artış Otoantikor oluşumu Yeni antijenlere karşı azalan antikor cevabı IgG2 sınıf antikorlarında azalma IgE ile oluşan allerjik reaksiyonlarda artış Diğer Anormallikler Antijen sunucu hücrelerin aktivitelerinin bozulması Anormal monosit/makrofaj fonksiyonu NK hücre fonksiyon kaybı IFN-alfa düzeylerinde artış Anti-lenfosit antikorların ortaya çıkması Beta-2 mikroglobulin ve alfa-1 antitripsin düzeylerinde artış Serum tiroglobulin düzeyinde azalma Bulaş Yolları Kan ve kan ürünleri transfüzyonu Organ/doku transplantları yoluyla Kontamine iğne ucu Perinatal bulaşma Cinsel ilişki yoluyla HANGİ DURUMLARDA BULAŞMAZ? HIV, açık havaya maruz kaldığında uzun süre yaşayamaz Isı, kuruluk, sabun, deterjan virüsü tahrip eder Aynı ortamı paylaşmakla, kalabalık mekanlarda bulunmakla Herkese açık tuvalet, sauna, havuz ve duşları kullanmakla Aynı tabağı, bardağı, çatalı, kaşığı kullanmakla Deri bütünlüğü bozulmamışsa Dokunmakla, yanak veya el öpmekle, Sarılmakla, kucaklaşmakla, el sıkışmakla Sivrisineklerin, böceklerin ısırmasıyla bulaşma olmaz Bulaşma Yolları Enfekte çocukların büyük bir kısmı (%90) virüsü perinatal (vertikal) yolla alırlar Vertikal yolla bulaşma, gebelik, doğum sırasında ve anne sütü ile beslenme sırasında oluşur Tedavisiz,anne sütü almayanlarda perinatal geçiş %15–30 arasındadır (Avrupa ve ABD) Anne sütü ile beslenen Sahraaltı Afrika’da perinatal geçiş %25-45 Anne sütü ile beslenme bulaşma riskini %5–20 artırır ABD ve Avrupa’da profilaktik antiretroviral tedavi protokolü ile vertikal HIV-1 geçiş oranları <%2‘ye düşürülmüştür In utero transplasental yolla geçiş %25–45 Intrapartum maternal kanla geçiş %65–70 Postpartum anne sütü ile geçiş %12-15 Vertikal Geçişi Etkileyen Faktörler Yüksek maternal HIV RNA seviyesi (en önemli belirleyici faktör) Düşük maternal CD4+T-lenfosit sayısı Koryoamnionit Maternal vitamin A eksikliği ve malnütrisyon Eşlik eden cinsel yolla geçen hastalık varlığı Antiretroviral tedavi alıp almaması Annede ilerleyici AIDS olması Intrapartum kanama (uterin kontraksiyonlara bağlı maternofetal mikrotransfüzyonlar) Vajinal doğum (fetüs ya da bebeğin enfekte maternal sekresyonlara maruziyeti) Vertikal Geçişi Etkileyen Faktörler İyatrojenik ya da başka yolla membran rüptürü (asendan enfeksiyon) Membran rüptür zamanının 4 saatten fazla olması Fetal skalp monitorizasyonu Epizyotomi Prematüritede risk, term yenidoğandan fazla Sezaryenla doğum geçiş riskini azaltır (HIV viral yük>1000 kopya/ml) CCR5 kemokin koreseptör eksikliği (%10 Avrupalılarda,%20 Aşkenazi Yahudilerinde ) koruyucudur Maternal Geçiş ART yokluğunda vertikal geçiş %16-40 AZT profilaksisi ve HAART gebelerde kullanılması ile perinatal HIV geçişi %5-6 Viral yükün tespit edilebilirliği %2 Anne Sütü ile Geçiş Risk %14 serokonversiyon doğumdan önce ise Risk %29 serokonversiyon emzirirken oluşursa İlk 6 ay içinde en yüksek, sonrasında anne sütü ile beslenme olduğu sürece risk vardır Riski artıran faktörler; Mastit/meme absesi Yüksek plazma viral yükü Bebekta oral kandidiyazis Karışık beslenme (anne sütü dahil) WHO AFASS ÖNERİLERİ United Nations SCN News May 1991 Formül mama kime önerilebilir? A-ffordable (UĞRAŞABİLİRSE) F-easible (OLANAKLARI VARSA) A-cceptable (KABUL EDERSE), S-ustainable (SÜRDÜREBİLİRSE) S-afe (GÜVENİLİRSE) Aksi takdirde sadece anne sütü önerilmeli karışık beslenme önerilmemelidir “Use my picture if it will help, “I don’t want other people to make the same mistake”. Transfüzyon Yoluyla Bulaşma Kan ve kan ürünleriyle bulaşma oranı %90’ın üzerindedir Mart 1985’e kadar HIV antikor testleri mevcut olmadığından vericilerden alıcılara özellikle Hemofili hastalarına yüksek oranda bulaşmalar gerçekleşmiştir ABD’de 8000 civarında hemofili hastasına 1985’e kadar HIV pozitif koagülasyon faktörü verilmiştir Transfüzyon HIV antikor testi pozitifleşmemiş yeni enfekte olmuş kan vericileri problem yaratır (6-12 haftalık pencere dönemi) Sağlık Personeline Bulaş Yolları Perkütan,mukoza membranı,kutanöz yaradan geçebilir Tükrük, gözyaşı,semen canlı HIV partikülleri taşır fakat nazokomiyal bulaştırıcılık yapmaz HIV kontamine kan taşıyan iğne ucu ile perkütan yaralanmada risk %0.3 olarak bildirilmiştir Kutanöz ve mukoza membranından geçiş riski %0.09 olarak bildirilmiştir Kutanöz geçiş için deri bütünlüğünün bozulması gerekir (egzema,deri çatlağı,abrazyon vb.) HIV idrar ve terde saptanamamıştır Dışkıdan izolasyonu oldukça zordur YARA DEZENFEKTANLA TEMİZLENİR (ALKOL) KAYNAĞIN HIV ve HEPATİT B DURUMU <4 SAAT İÇİNDE ! NEGATİF POZİTİF ART TEDAVİSİNİ 1 SAAT İÇİNDE BAŞLA (4 HAFTA DEVAM ET) (EN GEÇ 6 SAAT) 4-6 HAFTA,12 HAFTA,6 AY ELISA,WESTERN BLOT TESTİ YAP !Hızlı test yapılamazsa ya da kaynak HIV antikoru + ise ART başla. •ART (ZDV) %79 oranında serokonversiyonu azaltır. •Düşük riskZDV+3TC,stavudin+3TC •Yüksek riskZDV+3TC+PROTEAZ İNH.(ATAZANAVİR,NEVFİNAVİR) PROFİLAKSİYE GEREK YOK Temas sonrası Profilaksi için 2 ilaçlı Tedavi Öncelikli Zidovudin (Retrovir, AZT ) + Lamivudine (Epivir, 3TC) Zidovudin (Retrovir, AZT ) + Emtricitabine (Emtriva,FTC) Tenofovir (Viread,TDF) + Lamivudine (Epivir, 3TC) Tenofovir (Viread,TDF) + Emtricitabine (Emtriva,FTC) Alternatif Lamivudine (Epivir, 3TC) + Stavudine (Zerit ,d4T) Emtricitabine (Emtriva,FTC) + Stavudine (Zerit ,d4T) Lamivudine (Epivir, 3TC) + Didanosine (Videx, ddl) Updated U.S. Public Health Service Guidelines for the Management of Occupational Exposures to HIV and Recommendations for Postexposure Prophylaxis; CDC, MMWR 2005 Temas sonrası Profilaksi için >3 ilaçlı Tedavi Zidovudine (Retrovir™) 2x300 mg / 3x200 mg + Lamivudine (Epivir®) 2x150 mg + Lopinavir/ritonavir (Kaletra®) 200/50, 2x2 tablet Updated U.S. Public Health Service Guidelines for the Management of Occupational Exposures to HIV and Recommendations for Postexposure Prophylaxis; CDC, MMWR 2005 AIDS TANI KRİTERLERİ <18 AY ÇOCUKLAR HIV enfekte anneden doğan ya da HIV seropozitif olduğu düşünülen çocukta; *En az iki ayrı kan ya da doku örneğinde (kordon kanı hariç, maternal kan ile kontamine olmuştur) bir ya da daha fazla aşağıdaki testlerin + olması: HIV PCR,HIV antijeni (p24) YA DA… 1987 CDC AIDS tanı kriterlerine uyan bulgu ve belirtiler YA DA… HIV antikoru + olup;hücresel ve hümoral immun yetmezliği kanıtlanan (başka bir nedeni olmayacak) ve semptomları HIV enfeksiyonu ile uyumlu vakalar >18 AY ÇOCUKLAR Tekrarlanan ELISA ya da WESTERN BLOT ile HIV seropozitifliği YA DA…. 18 aydan küçük çocuklar için bahsedilen kriterlerden herhangi birinin gerçekleşmesi *özellikle 2 hafta ve altında şu anda yapılan testlerin hiçbirinin duyarlılık ve özgüllüğü %100 değildir. DNA PCR HIV enfekte bebeklerde hızlı, güvenilir bir test (özellikle <18 ay) Duyarlılık 2. günde %38, 2.haftada %93 >1 yaş duyarlılık %90100, özgüllük %95-100 HIV enfekte anneden doğan bebekte doğumda, 4-6. haftada,8-16. haftada tekrarlanmalı Kord kanı kullanılmamalı RNA PCR Özgüllük DNA PCR ile eşit,duyarlılık eşit ya da daha fazla bulunmuştur Bebek ART alırken duyarlılık azalabilir Yüksek plazma HIV-1 RNA yükü olanlarda ART tedavisine rağmen RNA PCR duyarlılığı vardır p24 Antijeni HIV major çekirdek proteini İlk 6 ay duyarlılık düşük oranda (Uganda Çalışması %6-53) Antikorla bağlı p24 antijenini saptayamaz Duyarlılığı az olduğundan bebeklerde tanı için kullanımı önerilmez TEST TÜRLERİ Duyarlılık Zaman Avantajlar Dezavantajlar Antikor testi (ELISA/Western blot) +++ Saat Duyarlı,takip için uygun Transplasental geçişli maternal antikorlar bebeklerde yanlış pozitif sonuçlara yol açar p24 antijen testi + Saat Ucuz ve kantitatif Düşük duyarlılık,hayatın ilk haftasında yanlış pozitif sonuçlar verir Immun kompleks ayrıştırılmış p24 testi ++ Saatler p24 testinden daha duyarlı, kantitatif Orta derecede duyarlı, tekrarı zor, hayatın ilk haftasında yanlış pozitif sonuç verir Kültür +++ Haftalar Duyarlı,özgüllük yüksek,antiviral duyarlılık ölçülebilir, genotipik ve fenotipik analiz yapılabilir Tamamlanması haftalar alır,eğitilmiş personel ihtiyacı,araştırmalarda kullanımı kullanımını sınırlar Polimeraz Zincir Reaksiyonu (PCR) +++ Günler Duyarlılık kültürle aynı,daha hızlı, daha ucuz ve kantitatif Yanlış pozitif sonuçlar,antiviral duyarlılık ve virus fenotipi hakkında sınırlı bilgi verir Başlangıç Yaşı Annenin Durumu Test Test Takvimi Yorumlar <2 hafta Maternal HIV durumu bilinmiyor EIA/Western blot (annede ya da çocukta) Hemen Eğer pozitifse ileri inceleme yapılmalı Doğumda, 4–6 hafta, ve 8–12 (16) hafta testi tekrarla *anne sütü almayanlarda **anne sütü alanlarda süt kesildikten ancak 6 ay sonra testler negatif çıkarsa enfekte değildir PCR ve kültür eşit duyarlılıktadır. *Negatif PCR :4–6 haftada ve 8–12 haftada çocuğun enfekte olmadığının kanıtıdır Hemen Eğer pozitif ise bir sonraki adım çocuğun enfekte olup olmadığını değerlendirmektir İlk visitte, 4–6 aylıkken 4 hafta ara ile 2 PCR yapılmalı,4 ay ve üzerinde 1 kez yeterli Anne HIV PCR (ya da pozitifse kültür) 2 hafta-6 Maternal aylık HIV durumu bilinmiyor EIA/Western blot (annede ya da çocukta) Anne HIV PCR (ya da pozitifse kültür) Başlangıç Yaşı Annenin Durumu Test Test Takvimi Yorumlar 6-15 aylık Maternal HIV durumu bilinmiyor EIA/ Western blot (annede ve çocukta) Hemen Test pozitifse bir sonraki aşamaya geç Anne HIV pozitifse EIA/ Western blot, ve PCR (ya da kültür) EIA/Western blot ve PCR/kültür hemen; her 3 ayda bir EIA negatif oluncaya kadar devam et EIA enfekte olmayan çocukta ortalama 10 aylıkken negatifleşir PCR PCP profilaksi ihtiyacı için ve ART için yapılmalı EIA/Western Blot negatifleşmezse (15-18 aya kadar) çocuk enfekte olmuştur Tüm riskli çocuklar EIA/ Western blot Öncelikle tarama sonra doğrulama için 2. kez yapılır EIA/Western blot >15 ay yeterlidir Pozitiflik enfeksiyonu gösterir LAB hatasını dışlamak için test tekrarlanmalıdır >15 aylıksa 13 Yaş Altı Çocuklarda Güncellenmiş CDC Pediatrik HIV Klinik Sınıflandırması KLİNİK KATEGORİLER N A B C Belirti ve Bulgu Belirti ve Bulgu Belirti ve Bulgu Belirti ve Bulgu YOK HAFİF ORTA AĞIR 1. Baskılanma yok N1 A1 B1 C1 2. Orta derecede Baskılanma N2 A2 B2 C2 3. Ciddi baskılanma N3 A3 B3 C3 Immunolojik Kategori 13 Yaş Altı Çocuklarda Güncellenmiş CDC Pediatrik HIV İmmunolojik Sınıflandırma İMMUNOLOJİK KATEGORİLER (CD4 T Lenfosit) Immunolojik Kategori <12 AYLIK 1-5 YAŞ 6-12 YAŞ mm3 % mm3 % mm3 % Baskılanma yok ≥1500 ≥30 ≥1000 ≥26 ≥500 ≥26 Orta derecede Baskılanma 750–1499 20–29 500–999 14–25 200–499 14–25 <750 <20 <500 <14 <200 <14 Ciddi baskılanma HIV Pediatrik Sınıflandırma: Klinik Kategoriler Kategori N: Bulgu yok ya da Kategori A’dan 1 klinik bulgu var Kategory A: Aşağıdakilerin 2 tanesi (B ve C Kategori bulguları olmayacak) 1. Lenfadenopati (>=0.5 cm2 bölgeden fazla,tek bölge ise bilateral) 2. Hepatomegali 3. Splenomegali 4. Dermatit 5. Parotit 6. Tekrarlayan ya da devam eden ÜSYE, sinusit ya da otitis media Kategori B: Orta derecede semptomatik Anemi (<8 g/dl), nötropeni (<1000/ml) ya da >30 gün persiste eden trombositopeni (<100,000/ml) Bakteriyel menenjit, pnömoni, sepsis Orofarengeal kandidiasis >2 ay süren >6 ay çocuklar CMV enfeksiyonu <1 ayda başlayan Kronik ya da rekürren diyare Rekürren HSV stomatit (1 yıl içinde >2 epizod) HSV bronşiti,pnomoni ya da özofajiti (<1 aylık) Herpes zoster >1 dermatom ya da >2 episod, ya da dissemine varisella Toxoplazmoz <1 ay başlangıç Kardiyomiyopati, leiomyosarkom, nocardiosis, nefropati, 1 aydan uzun süren ateş Kategori C: Ciddi Semptomatik (AIDS) Ciddi bakteriyel enfeksiyonlar: çok sayıda ya da rekürren (>2 kültür pozitif enfeksiyonlar 2 yıl içinde), pnömoni, menenjit, septisemi,kemik-eklem enf,iç organ ya da 3. boşluk enf) Kandida: pulmoner ya da özofageal Dissemine coccidioidomycosis, dissemine Histoplasmosis Ekstrapulmoner Cryptococosis, Crypotosporidiosis isosporiosis ile diyare >1 ay süren CMV hastalığı >1 aylık bebeklerde Ensefalopati, PML, malnütrisyon HSV: pnömoni, özofajit >1 aylık PCP, MTB milier ya da ekstrapulmoner, salmonella septisemi, Toxoplazmoz Dissemine atipik tuberküloz hastalığı Maligniteler: Kaposi sarkomu, lenfoma KLİNİK BULGULAR Vertikal geçişli HIV enfeksiyonu genellikle asemptomatik seyreder, neonatal dönemde bulgu vermeyebilir Hastaların %15’inde hızlı progresyon olur,geri kalanı kronik progresif, bir kısmı da erişkin paterni gösterir Ortalama yaşam süresi 10 yıldır Düşük gelirli ülkelerde hastaların yaklaşık %45-90’ı üç yaşına kadar kaybedilir Çocuklar yıllarca asemptomatik kalabilir,örneğin 10 yaşında bir çocukta ya da adolesanda tespit edilmiş fırsatçı bir enfeksiyon sonrası AIDS tanısı konulabilir KLİNİK BULGULAR Konjenital HIV sendromu: mikrosefali, frontal belirginleşme,burun kökünde düzleşme,üçgen filtrum,kısa burun, dudak kenarında kızarıklık Lenfadenopati,hepatosplenomegali,oral kandidiasis,parotit,büyüme geriliği,dermatit P.jirovecii pnomonisi ilk 1 yılda %50 hastada gözlenir NÖROLOJİK BULGULAR KLİNİK BULGULAR RADYOLOJİK BULGULAR Beyin gelişiminde bozukluk Serebral atrofi (%85 olguda) Gelişme geriliği Bazal gangliyonlarda simetrik kalsifikasyon (%15 olguda) Spastisite Patolojik refleksler Distoni Yürüme bozukluğu Konuşma bozukluğu İlerleyici ensefalopati CDC kayıtlarına göre tüm HIV hastalarının %15‘inde görülür BOSgenelde N,hafif pleositoz,hafif protein ↑ Fransız çalışması<1 yaş ensefalopati erişkinden 30 kat Ensefalopati HIV’in doğrudan MSS’nin enfeksiyonuna bağlıdır Nöropatolojik olarak atrofi,subkortikal enflamasyon,multinükleer dev hücreler,vasküler kalsifikasyon Lenfoid İnterstisyel Pnomoni/Pulmoner Lenfoid Hiperplazi Olguların %20’sinde görülür Klinik kategori B Generalize LAP,hepatosplenomegali eşlik edebilir Bilateral retikülonodüler ve interstisyel infiltrasyon, bazen hiler LAP olabilir Milier tb’den:afebril, iyi görünümlü,interstisyel tutulumun daha fazla olması ile ayrılabilir Radyografik değişiklikler 2 ay ya da daha fazla sürer Patogenezden EBV sorumlu tutulmaktadır Spontan remisyon gösterebilir Viral solunum yolu hastalığı ile alevlenebilir Destek tedavisi,kortikosteroid tedavisi -- PCP –LIP KLİNİK AYIRIMI Bulgular LIP-PLH PCP Hayır Evet Hayır Geç Evet Erken Hayır Evet Geç Evet Evet Erken Hayır Hayır Lenfositten baskın Evet Hayır Nötrofil baskın Hayır Evet Klinik Akut başlangıç Ateş Retraksiyonlar Ral Hipoksi Çomak parmak Parotis bezinde büyüme BAL sıvısı P.jirovecii Pnomonisi HAART’den önce en sık görülen fırsatçı enfeksiyon >%50 olguda 3-6 ay arası görülür 1 yaşına kadar tanısı alanların %60’ında HIV enfekte hastaların %7-20’sinde PJP ilk başvuruda Düşük CD4 sayısı major risk faktörü LDH>1000 IU/L saptanır Maligniteler Maligniteler %2 oranında görülür Non-Hodgkin lenfoma en sık (Burkitt/immunoblastik tip) EBV? C-myc onkogeni? MSS lenfoması (BT’de toksoplazmozla karışır) Leiyomyosarkom (EBV?),leiyomyom (EBV?), Kaposi sarkomu genel populasyondan daha sık görülür Deri,oral mukoza,lenf nodlarını tutabilir HEPATİT Bakteriler (MAIC,M.tb,Bartonella) Virüs (hepatit A,B,C,CMV,EBV,HSV,HIV,adenovirüs) Mantarlar (Candida,C.neoformans,H.capsulatum,P.jirovecii) Protozoonlar (T.gondi) Maligniteler (lenfoma,sarkom) İlaçlar (sulfonamidler,ART, antimikobakteriyeller, ketokanazol,pentamidin) Hıv enfeksiyonu Besin ihtiyacını artırır Fırsatçı Enfeksiyonlar Kronik Diyare Wasting Syndrom (Kilo kaybı kilo alamama) Malabsorbsiyon sendromları Oral lezyonlar HAART Nutrisyonel destek KARDİYOVASKÜLER İleti defektleri Voltaj anormallikleri Disritmiler Ventriküler disfonksiyon Perikardiyal efüzyon Kardiyak arrest Zidovudin (kardiyomiyopati riskini 8.4 kat artırır) Miyokardit (adenovirüs,CMV) RENAL Persistan proteinüri en sık Nefrotik sendrom,böbrek yetmezliği Fokal glomeruloskleroz,mezangiyal hipersellülerite İmmun kompleks depolanması Kortikosteroid,siklosporin HEMATOLOJİK Anemi,nötropeni,lökopeni,trombositopeni Normositik,mikrositik,makrositik (zidovudin) anemi Demir eksikliği, kronik parvovirüs enfeksiyonu Lokopeniilaçlar (AZT,TMP-SMX,gansiklovir) fırsatçı enfeksiyonlar G-CSF Trombositopeniüretim azalması,ömür kısalır,antiplatelet antikorlar, Tedavide: kortikosteroid,IVIG,splenektomi,rituximab DERMATOLOJİK Bakteriyel,viral,fungal,parazitik enfeksiyonlar Enflamatuar,egzamatoid,psöriatik,neoplastik, ilaç hipersensivite reaksiyonları görülür Seboreik dermatit Pruritik papüler erüpsiyon (PPE)derinin kronik lezyonu İlaçlar Kutanöz Kaposi Sarkomu Parotis bezinde büyüme HAART ÖNCESİ <13 YAŞ HIV ENFEKTE ÇOCUKLARDA ENFEKSİYON İNSİDANSI ENFEKSİYONLAR Olgular/100 Hastayılı Pneumocystis jirovecii pneumonia 6.4 Nontuberculous mycobacterial infection 2.6 Cytomegalovirus disease 2.4 Cryptosporidiosis 1.1 Otitis media 57.0 Upper respiratory infection 47.0 Sinusitis 15.0 Bacterial pneumonia 11.0 Bacteremia 8.2 Herpes zoster 5.0 Varicella 4.7 Urinary tract infection 3.7 Meningitis 1.1 Tuberculosis 1.0 ÇOCUKLARDA AIDS’E BAĞLI HASTALIKLARIN ORANLARI Enfeksiyon % Pneumocystis jirovecii pneumonia 25 Rekurren bakteriyel enfeksiyon 18 Ösefagiyal ya da pulmoner kandidiyazis 12 CMV hastalığı 8 Mycobacterium avium complex enfeksiyon 7 HSV hastalığı 3 Cryptosporidiosis 2 MANTAR ENFEKSİYONLARI Candida Cryptococcus neoformans Histoplasma capsulatum Aspergillus Coccidioides immitis Özofagus ve pulmoner kandidiazis %2-10 oranında görülür Oral kandidiyazis her evrede görülebilir Kan Akımı Enfeksiyonları HIV enfekte çocuklarda kan akımı enfeksiyonunun en sık nedeni S.pneumoniae’dır <36 aylık HIV enfekte çocuklarda yapılan bir çalışmada pnomokoksik kan akımı enfeksiyonu epizodu 100 hasta yılında 11.3 olarak bulunmuştur Bu oran orak hücreli anemili çocuklara göre 3 kat daha fazla bulunmuştur PNÖMONİ Perinatal geçişli HIV enfekte çocukların çoğu ilk olarak akciğer enfeksiyonu ile başvurur PJP,LIP/PLH, bakteriyel pnomoni en sık nedenlerdir S.pneumoniae,H.influenza tip B, K.pneumoniae, P.aeruginosa,M.tuberculosis,RSV,parainfluenza, influenza,adenovirus,CMV,HSV,mantarlar (Candida,C.neoformans,H.capsulatum)) MSS ENFEKSİYONLARI C.neoformansileri evre HIV,CD4 KİBAS MİB olmayabilir Hücre sayımı,glukoz,protein normal olabilir Çini mürekkebi,antijen testi,kültür JC virüsü Progresif multifokal lökoensefalopati yapar Konfüzyon, kişilik değişikliği, motor bozukluk, görme bozukluğu Tanıda gecikme birkaç ay içinde ölüme yol açar Sidofovir, HAART SEREBRAL TOKSOPLAZMOZ Ateş,baş ağrısı,fokal nörolojik bulgu,konvülziyon,bilinç değişikliği BT,MRçok sayıda etrafı ödemli yuvarlak lezyonlar Çoğunlukla reaktivasyonla gelişir Serolojik testler çoğu kez yardımcı olmaz Ampirik tedaviye cevap vermezsebiyopsi MSS lenfoması ile karışabilir IMMÜN REKONSTÜTÜSYON INFLAMATUAR SENDROMU (IRIS) ART tedavisi sonrası immun sistemin toparlanması sonrası enfeksiyon alanında enflamatuar hücrelerin artışına bağlı olarak enflamatuar yanıt artar HIV HASTALARINDA IRIS KRİTERLERİ Semptomlarda kötüleşme İnflamasyonda kötüleşme HAART başlangıcı ile ilişki olması Yeni bir enfeksiyonun ekarte edilmesi Semptomların başka bir hastalıkla ilişkili olmaması HIV RNA’da <1 log 10 azalma CD4>25 hücre Biyopside granülom Vertikal Geçiş (kısa latent periyot ve hızlı ilerleme) AIDS tanı yaşı ve klinik prezentasyon PCP (LIP-PLH İyi prognoz) KÖTÜ PROGNOZ CD4 sayısında hızlı düşme,viral yük >100000 kopya ENSEFALOPATİ varlığı Erken başlangıçlı belirti ve bulgular Antiretroviral Tedavi Nükleozid (NRTI) ve Nükleotid (NtRTI) Revers Transkriptaz İnhibitörleri NRTI’ler HIV tedavisinde birinci sınıf antiretroviral ilaçlardır Viral RNA DNA dönüşümünü inhibe ederler Tenofovir, bulundurduğu fosfat molekülü sayesinde NRTI’lerin aktivasyonu için gerekli olan fosforilasyon basamağını atlar (NtNRTI) İlk basamak tedavide genellikle bu grup ilaçtan iki adet kullanılır Nükleozid (NRTI) ve Nükleotid (NtRTI) revers transkriptaz inhibitörleri İsim Formülasyon Pediatrik Onay Abacavir (ABC) Solüsyon, tablet >3 ay Didanosine (ddl) Toz (solüsyon), kapsül >2 hafta Emtricitabine (FTC) Solüsyon, kapsül, FDC Tüm yaşlar Lamivudine (3TC) Solüsyon, tablet, FDC Tüm yaşlar Stavudine (d4T) Solüsyon, kapsül Tüm yaşlar Tenofovir disoproxil fumarate (TDF) Tablet, FDC >12 yaş ve >35 kg Zidovudine (ZDV) Şurup, kapsül, tablet, FDC Prematüreler dahil, tüm yaşlar Nükleozid (NRTI) ve Nükleotid (NtRTI) Revers Transkriptaz İnhibitörleri Mitokondriyal DNA (mtDNA) sentezini inhibe ederler Periferal nöropati Pankreatit Myopati Laktik asidoz Hepatosteatoz Kardiyomyopati Hızlı ilerleyen kas güçsüzlüğü Nükleozid Analoğu Olmayan Revers Transkriptaz İnhibitörleri (NNRTI) HIV-1‘e karşı spesifik etkileri olup, HIV-2 ve diğer retrovirüslere etkili değillerdir Çok hızlı direnç gelişebilir Çarpraz direnç görülebilir Efavirenz – Nevirapine – Rilpivirine Nükleozid analoğu olmayan revers transkriptaz inhibitörleri (NNRTIs) İsim Formülasyon Pediatrik Onay Efavirenz (EFV) Kapsül, tablet, FDC >3 yaş Etravirine (ETR) Tablet HAYIR Nevirapine (NVP) Süspansiyon, tablet >15 gün (profilaksi için >0 gün) Rilpivirine (RPV) Tablet, FDC HAYIR Nükleozid Analoğu Olmayan Revers Transkriptaz İnhibitörleri (NNRTI) Hepatatoksisite yapabilirler Çocuklarda ciddi KC yan etki riski düşüktür Hipersensitivite (özellikle NVP) SSS yan etkileri (konfüzyon, halüsinasyon, kabuslar) EFV Gebelik Sınıf D Proteaz İnhibitörleri (PIs) HIV proteaz enziminin inhibisyonu ile fonksiyonel viral proteinlerin sentezi ve virüsün zarflanması engellenir Direnç gelişimi çok yavaştır Ancak NNRTI’lere göre çok daha fazla yan etkileri mevcuttur Vücud yağ dağılımında bozulma Lipodistrofi Hiperlipidemi DM, hiperglisemi Proteaz inhibitörleri (PIs) İsim Formülasyon Pediatrik Onay Atazanavir (ATV) Kapsül >6 yaş Darunavir (DRV) Tablet >3 yaş Fosamprenavir (FPV) Süspansiyon, tablet >2 yaş Indinavir (IDV) Kapsül HAYIR Lopinavir/ritonavir (LPV/r) Solüsyon, tablet >14 gün Nelfinavir (NFV) Süspansiyon, tablet >2 yaş Ritonavir (RTV) Solüsyon, kapsül, tablet >1 ay Saquinavir (SQV) Kapsül, tablet HAYIR Tipranavir (TPV) Solüsyon, kapsül >2 yaş Proteaz İnhibitörleri (PIs) Sitokrom p450 sistemi tarafından metabolize edilip, aynı sistemi inhibe ederler Çoğu PI, CYP3A4 inhibisyonu ile etkilerinin arttırılması amacıyla, düşük doz ritonavir ile birlikte verilir RTV çoğunlukla ‘’booster’’ etkisi için kullanılmaktadır Çocuklarda en sık lopinavir (LPV)–RTV kombinasyonu kullanılmaktadır Diğer RTV kombinasyonlu verilen PI’ler; Atazanavir (ATV), darunavir (DRV), fosamprenavir (FPV) ve tipranavir (TPV) Giriş ve Füzyon İnhibitörleri İsim Formülasyon Pediatrik Onay Enfuvirtide (T-20) Maraviroc (MVC) Enjeksiyon Tablet >6 yaş HAYIR İntegraz İnhibitörleri Raltegravir (RAL) bu grubun tek ilacı olmakla birlikte pediatrik kullanım onayı yoktur KİME, NE ZAMAN, HANGİ TEDAVİYİ NASIL BAŞLAYALIM??? Karar vermeden önce…. HIV hastalığının şiddeti ve hastalık ilerleme riski Çocuk yaş grubuna uygun doz bilgisi olan ve “içilebilir” ilaç bulabilme ARV rejimin, etkisi, karmaşıklığı, potansiyel kısa ve uzun vadede yan etkileri Başlangıç tedavisi seçiminin sonraki tedavi değişikliklerine etkileri Çocuğun ART öyküsü İlaç direnci varlığı Komorbid özellikler (TB, Hepatit B ve C gibi) ARV ilaçlar ile çocuğun kullandığı/kullanacağı diğer ilaçlarla potansiyel etkileşimleri Bebek ve çocuklarda ART başlama önerileri (WHO) YAŞ Bebekler ve <24 aylık çocuklar 24-59 aylık çocuklar 5 yaş ve daha büyük çocuklar %CD4+ Tümü ≤25 ----- Mutlak CD4+ sayısı Tümü ≤750 hücre/mm3 ≤350 hücre/mm3 (erişkinlerdeki gibi) Klinik Evre < 24 ay > 24 ay İmmunolojik Durum Hepsini tedavi et Evre 4 Hepsini tedavi et Evre 3 Hepsini tedavi et Evre 2 CD4 sayısı düşükse tedavi et CD4 sayısına bakamıyorsan tedavi başlama Evre 1 Bebek ve çocuklarda ART başlama önerileri (ABD) Yaş Kriterler Öneriler <12 ay Klinik, immunolojik veya viral yüke bakılmaksızın Tedavi 1-3 yaş AIDS / CDC Klinik kategori C veya B Tedavi CD4 <1000 hücre/mm3 veya <%25* Tedavi CDC Klinik kategori N veya A VE CD4 ≥ 1000 hücre/mm3 veya ≥%25 Tedavi için değerlendir** AIDS / CDC Klinik kategori C veya B Tedavi CD4 < 750 hücre/mm3 veya <%25* Tedavi CDC Klinik kategori N veya A VE CD4 ≥750 hücre/mm3 veya ≥%25 Tedavi için değerlendir** AIDS / CDC Klinik kategori C veya B Tedavi CD4 < 500 hücre/mm3 veya <%25* Tedavi CDC Klinik kategori N veya A VE CD4 ≥500 hücre/mm3 Tedavi için değerlendir** 3-5 yaş ≥5 yaş Bebek ve çocuklarda ART başlama önerileri (ABD) * CD4 sayısının belirlenmesinde veriler mutlaka ikinci bir test ile doğrulanmalıdır **HIV RNA kopya sayısının > 100,000 /ml olması tedavi başlama endikasyonunu kuvvetlendirir Genel prensipler…. İki NRTI/NtRTI + bir (NNRTI veya PI) Tedavinin ana amaçları; HIV RNA düzeylerini saptanamayacak düzeylere indirmek İmmun sistemi korumak / normale getirmek Klinik ve laboratuvar takip CD4 sayısı tanıda ve 3-4 ay aralarla takip edilmeli Yeni bir klinik evre olayı gelişirse CD4 sayımı tekrar edilmeli ART öncesi viral yük tespiti bakılabilir Klinik veya immunolojik başarısızlık durumunda tedavi değişikliği öncesinde mutlaka viral yük bakılmalıdır Zidovudin içeren rejimlerde, tedaviye başladıktan 8 hafta sonra hemoglobin bakılmalıdır Büyüme, beslenme ve gelişme aylık değerlendirilmelidir Toksisite için laboratuvar değerlendirmesi semptoma yönelik yapılmalıdır Takip başlangıcı Tedavi öncesi takip Öykü/FM X X X Hemog /BK X X Elektrolit X AST/ALT X Bilirübin X BUN/Cr X Alb/T.prt X X X X Ca/P X X X X CD4 n/% X X X HIV RNA X X X Direnç X Lipid prf X X X TİT X X X Uyum X X ART 1 - 2. başlanması hafta Her 3-4 ay Her 6-12 ay X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X X ARV değişimi X X X 4 - 8. hafta X X X X X X X X X X X 6-12 ay aralıklarla; Tüberküloz için tarama HBsAg Adolesanlarda servikal ve anal pap-smear Vitamin D düzeyi, DXA (seçilmiş hastalarda) yapılması gerekmektedir Başarılı bir tedavide 8–12 haftada viral yük bir log azalır 6 ayda <400 kopya/ml düzeyine iner 12 ayda viral yük saptanamayacak düzeye düşer Yan etkiler SSS Depresyon LPV/r Nöropsikiyatrik semptomlar EFV, RAL İntrakraniyal kanama TPV Serebellar ataksi RAL Dislipidemi PIs, NRTIs ve NNRTIs Gastrointestinal sistem yan etkileri Bulantı/kusma ZDV ve PIs (hepsinde olabilir) Diyare PIs, ddl Pankreatit ddl (özellikle d4T veya TDF birlikteliğinde) Hematolojik yan etkiler Anemi ZDV Nötropeni ZDV Yan etkiler Hepatik Hepatik toksisite (AST/ALT ↑, klinik Tüm ARV’ler (özellikle NVP, TPV) hepatit) İndirekt hiperbilirübinemi IDV, ATV Non-sirotik portal hipertansiyon Tüm ARV’ler (özellikle ddl, d4T ve ddl+d4T) Metabolik İnsülin direnci, asemptomatik hiperglisemi, DM NRTI (d4T, ddl, ZDV) PI (IDV, LPV/r, ATV) Laktik asidoz NRTIs (özellikle d4T ve/veya ddl) Merkezi lipohipertrofi PIs ve EFV Fasyal, periferal lipoatrofi d4T, ZDV Renal Üro-nefrolitiazis IDV, ATV Renal fonksiyon bozukluğu TDF, IDV Yan etkiler İskelet sistemi Osteopeni / osteoporosis ART kombinasyonları (TDF, d4T, PIs) Osteonekrozis ??? (HIV’e bağlı da görülüyor olabilir) Periferik sinir sistemi (toksik nöropati) d4T, ddl Cilt Döküntü Herhangi bir ARV yapabilir (NVP, EFV, ETR) SJS / EM / TEN Çoğu ARV (özellikle NNRTIs) Sistemik aşırı duyarlılık reaksiyonu ABC, NVP, ENF, ETR, RAL, MVC Tedavi başarısızlığı Virolojik Başarısızlık • Tam olmayan virolojik yanıt; • 8-12 hafta sonrasında, HIV RNA kopya sayısında <1.0 log10 azalma • 6 ay sonra , HIV RNA >200 kopya /ml • 12 ay sonra, en hassas testlerde HIV RNA saptanması • Viral rebound İmmunolojik Başarısızlık • Tam olmayan immunolojik yanıt (tedavinin birinci yılında); • < 5 yaşta, CD4+ oranında <%5 artış • ≥ 5 yaşta, CD4+ sayısında <50 /mm3 artış • İmmunolojik düşüklük; • CD4+ oranının tedavi öncesi değerlerin %5 altına veya >5 yaşındaki çocuklarda, mutlak CD4+ sayısının tedavi öncesi değerlerin altına düşmesi Klinik Başarısızlık • İlerleyici nörogelişimsel bozukluk • Büyüme geriliği • Ciddi veya tekrarlayan enfeksiyonlar İntrapartum yaklaşımlar • Antepartum ART, gebelik boyunca devam edilmelidir HIV RNA kopya sayısı > 400 kopya/ml gebelerde, aldığı tedaviye veya doğum şekline bakılmaksızın, IV zidovudine verilmelidir HIV RNA kopya sayısı doğuma yakın >1000 kopya/ml olanlarda, 38. GH’da planlı sezaryen doğum önerilmektedir İntrapartum yaklaşımlar Yapay membran rüptüründen Fetal skalp monitorizasyonundan Epizyotomi, forseps ve vakum kullanılmasından KAÇINILMALIDIR Postpartum yaklaşımlar Anneye ve/veya bebeğe hızlı HIV testi yapılmalıdır Test pozitif ise hemen profilaktik ART’ye başla Doğrulama testi olarak anneye veya bebeğe Western blot yapılmalı HIV doğrulama testi de pozitif gelirse bebeğe HIV DNA PCR testi yapılmalı Bebek antiretroviral profilaksisi 6 haftalık Zidovudine (neonatal form) Gestasyonel yaşa göre uygun dozlarda mümkün olan en kısa zamanda tedavi başlanmalı (6–12 saat içinde) Doğum öncesinde herhangi bir ART almayan HIV pozitif kadınlardan doğan bebekler; Zidovudine 6 hafta + Nevirapine 3 doz (doğumda, 48. saat ve ikinci dozdan 96 saat sonra) Zidovudin profilaksisi Gebelik süresince po 200 mg, günde 3 kez, ya da 300 mg, günde 2 kez Doğum esnasında* iv 2 mg/kg/doz /yükleme, 1 mg/kg/saat Doğumdan sonra (>35 hafta) po 4 mg/kg/doz, günde 2 kez (6 hafta) Doğumdan sonra (>30-<35 hafta) Po 2 mg/kg/doz, günde 2 kez (14 gün) ardından 3 mg/kg/doz, günde 2 kez (6 hafta) iv 1.5 mg/kg, günde 2 kez po 2 m/kg/doz, günde 2 kez (28 gün) ardından 3 mg/kg/doz, günde 2 kez (6 hafta) iv 1.5 mg/kg, günde 2 kez Doğumdan sonra (<30 hafta) * Maternal HIV RNA<400 kopya/mL, iv zidovudin ABD önerilmiyor Başlangıçta yapılması gerekenler Tam kan sayımı Virolojik testler 14-21. gün, 2.ay, 4-6. ay HIV pozitif anneden doğan tüm bebekler PCP için 4-6 haftalıkken profilaksi almaya başlamalıdır ve HIV enfeksiyonu ekarte edilene kadar devam edilmelidir Ekartasyon için; **birincisi ≥1. ay, ikincisi ≥4. ay olmak üzere en az iki negatif HIV DNA PCR testi VEYA **≥2 negatif antikor testi (6. aydan sonra) Fırsatçı Enfeksiyonların Profilaksisi PATOJEN Profilaksi endikasyonları İLK SEÇENEK Pneumocystis jiroveci CD4<200/mm3 TMP-SMX Mycobacterium avium CD4 <50/mm3 Rifabutin Toksoplazma enfeksiyonu CD4<200/mm3 TMP-SMX Multiple tekrarlayan Flukonazol PPD> 5 mm Duyarlı INH HSV Multiple tekrarlayan Asiklovir CMV Yok complex (MAC) Kandida enfeksiyonu M.tuberculosis Pnömokok H.influenzae İnfluenza - Tüm hastalar Pnomokok aşısı Ortak görüş yok Hib aşısı Tüm hastalar İnfluenza aşısı TEŞEKKÜRLER