Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 37, Aralık 2016, s

advertisement
_____________________________________________________________________________________
Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 4, Sayı: 37, Aralık 2016, s. 505-517
Yayın Geliş Tarihi / Article Arrival Date
21.11.2016
Yayınlanma Tarihi / The Publication Date
22.12.2016
Öğrt. Gör. Yahya AKTU
Siirt Üniversitesi, Eruh MYO
aktuyahya@gmail.com
THE INVESTIGATION OF “MY NAMES KHAN” FILM IN TERMS OF
LEVINSON’S THEORY OF LIFE STRUCTURE
Abstract
The purpose of this study is to examine the "My Name Khan" film in terms of
Levinson's theory of life structure. In this study, a document review approach was
chosen qualitative research methods. In this study, analysis of data was analyzed by
content analysis method using computer assisted qualitative data analysis program
(NVivo). According to the results of the content analysis were found to be
important turning points in life course of Rizvan Khan who is the main actor of the
film; death of his mother, marriage with Mandira, death of his stepchild and
meeting with the president. Khan's life cycle consists of pre-adulthood (0-17 years)
and first adulthood (17-45 years). At the center of Khan's life structure was
concluded the result of being a family. It was emerged that the first phase of
Khan’s adult life fulfilled a task of structure-building during
introduction to life structure (22-28 years) which is the first stage of life. On the
other hand, it was identified that Khan’s adult life fulfilled a task of structurechanging in the 30 year old transition period (28-33 years). Consequently, this
study supports the theoretical knowledge about the Levinson’s theory of life
structure and can be a model in teaching the concepts of this approach; so it is
considered that the study will become a resource for academicians and students in
the training of psychology.
Keywords: Levinson's theory of life structure, life structure, life course, life
cycle, The film of my name is Khan
Levinson'un Yaşam Yapısı Kuramı Açısından "Benim Adım Khan" Filminin İncelenmesi
LEVİNSON'UN YAŞAM YAPISI KURAMI AÇISINDAN "BENİM ADIM
KHAN" FİLMİNİN İNCELENMESİ
Öz
Bu çalışmanın amacı Levinson'un yaşam yapısı kuramı açısından "Benim Adım
Khan" filminin incelenmesidir. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden
doküman incelemesi yaklaşımı tercih edilmiştir. Bu çalışmada verilerin analizinde
bilgisayar destekli nitel veri analizi programından (NVivo) yararlanılarak içerik
analizi yöntemi ile çözümlenmiştir. Yapılan içerik analizi sonuçlarına göre, filmin
esas kahramanı olan Rızvan Khan'ın yaşam akışındaki önemli dönüm noktaları;
annesinin ölümü, Mandira ile evlenmesi, üvey oğlunun ölümü ve devlet başkanıyla
görüşmesi olduğu görülmüştür. Khan'ın yaşam döngüsü, ön yetişkinlik (0-17 yaş)
ve ilk yetişkinlik (17-45 yaş) dönemlerinden oluşmaktadır. Khan'ın yaşam
yapısının merkezinde ailenin olduğu sonucuna varılmıştır. Khan’ın yetişkinlik
yaşamının ilk evresi olan yaşam yapısına giriş döneminde (22-28 yaş) yapı-kurma
görevini yerine getirdiği görülmüştür. Öte yandan, Khan’ın yetişkinlik yaşamının
30 yaş geçişi döneminde (28-33 yaş), yapı-değiştirme görevini gerçekleştirdiği
tespit edilmiştir. Sonuç olarak, bu çalışmanın Levinson'un yaşam yapısı kuramı ile
ilgili kavramları desteklediği ve bu kuramın öğretimine örnek oluşturarak
akademisyenlere ve öğrencilere kaynak oluşturacağı düşünülmektedir.
Anahtar kelimeler: Levinson'un yaşam yapısı kuramı, Yaşam yapısı,
Yaşam akışı, Yaşam döngüsü, Benim Adım Khan filmi
GİRİŞ
Psikoloji ve sinema tarihsel süreç içerisinde birbirlerinden beslenen disiplinlerdir.
Psikoloji biliminde psikolojik öğelerin açıklanmasında ve yorumlanmasında sinema eserleri
kullanılabilmektedir. Sinema, insan davranışını ortaya koyarken onu sorgulayan, yorumlayan ve
alternatif yollar üreten bir sanat dalıdır (Güçhan, 1992). Psikoloji, kendisini ortaya koyarken
somutlaştırma görevi olarak sinemanın görselliğinden faydalanmakta, sinema da öğelerini,
senaryolarını ve kişilik tiplerini seçerken psikolojiden yararlanmaktadır (Köse, 2007).
Alanyazın incelendiğinde sinema filmlerinin ve dizilerinin psikoloji kavramlarını açıklamaya
çalışmakla birlikte bireyin sorunlarını analiz etmede terapötik bir öğe olarak sunulduğu
görülmektedir (Acar ve Voltan-Acar, 2013; Canpolat, 2015; Horzum, 2011; Morsünbül, 2015;
Niemiec ve Wedding, 2013; Ormanlı, 2011; Shepard ve Brew, 2005; Şenol-Durak ve Fışıloğlu,
2007; Tümlü ve Voltan-Acar, 2014; Türküler-Aka ve Gençöz, 2010; Yiğit, 2009).
Shepard ve Brew (2005), yaptıkları çalışmada Hollywood filmlerini kullanarak çift
danışmanlığı kavramlarını eşleştirmişlerdir. Şenol-Durak ve Fışıloğlu (2007), Satir Aile Terapisi
kuramını örneklendirmek amacıyla “Annem Uğruna" filmini analiz etmişlerdir. Niemiec ve
Wedding (2013), altı sinema filmi (örneğin, Courage, Humanity, Transcendence) ile pozitif
psikoloji kavramlarını ilişkilendirerek açıklamaya çalışmışlardır. Türküler-Aka ve Gençöz
(2010), yaptıkları deneysel çalışmada sinema-terapinin etkisini incelemişlerdir. “Günden
Kalanlar” (The Remains of the Day) filminin başlı başına bir terapi olarak kullanıldığı bu
çalışmada, bu filmi izlemenin mükemmeliyetçilik ile ilgili düşüncelerde anlamlı bir şekilde
azalmayı sağladığı sonucuna varılmıştır. Bir başka araştırmada Yiğit (2009), Anadolu insanının
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 37, Aralık 2016, s. 505-517
506
Levinson'un Yaşam Yapısı Kuramı Açısından "Benim Adım Khan" Filminin İncelenmesi
bilişsel yapısını “Kabadayı” filmindeki öğelerle ilişkilendirerek ortaya konulmuştur. Morsünbül
(2015), doküman analizi yöntemini kullanarak Erikson’un (1968) Psikososyal gelişim
kuramındaki üç evreyle ilişkisini bulmuştur. Buna göre "Bal" filminin çalışkanlığa karşı aşağılık
duygusu, "Süt" filminin kimlik duygusuna karşı rol karmaşıklığı ve "Yumurta" filminin
yakınlığa karşı yalıtılmışlık evreleriyle örtüştüğü görülmüştür. Ormanlı (2011), Freud'un
psikanaliz kavramlarından biri olan rüya olgusunu “Başlangıç” filmi üzerinden açıklamaya
çalışırken; Horzum (2011), Freud'un id, ego, süperego ve savunma mekanizmaları kavramlarını
"Dövüş Kulübü" filmindeki öğelerle eşleştirerek ortaya koymuştur.
Özetle, birçok psikolojik öğeyi açıklamada sinema eserlerinden yararlanıldığı
görülmüştür. Bazen psikoloji bilimindeki çeşitli kuram ve yaklaşımların öğrenilmesinde ve daha
iyi açıklanmasında sinema yapıtları kullanılmıştır. Bazen de sinema-terapi gibi bir terapötik
teknik olarak sinemadan yararlanılmıştır. Kuramsal bilginin görsel malzemeler kullanılarak
daha iyi anlaşıldığı bilinmektedir. Bu çalışmada toplumu etkilemekle birlikte toplumdan
etkilendiği düşünülen sinema yapıtlarından "Benim Adım Khan" filminin terapötik bir öğe
olarak Yetişkin psikoloji içerisinde gösterilen Levinson’un yaşam yapısı kuramı kavramları
ilişkilendirerek açıklanması ve kuramsal bilginin pekiştirilmesi amaçlanmıştır. Bu bağlamda bu
çalışmanın yetişkinlik psikolojisi alanyazınına ve uygulamalarına katkı sağlayacağı
düşünülmektedir. Ayrıca sözü edilen alanlarda çalışma yapan araştırmacılara ve öğrencilere
yönelik olarak kavramları öğrenme ve öğretmede yardımcı olacağı düşünülmektedir. Bu amaca
bağlı olarak aşağıda Levinson’un yaşam yapısı kuramı kavramlarına değinilmiştir.
Levinson, ilk yıllardaki çalışmalarında (1978/1986) orta yetişkinlik dönemindeki
erkeklerin bireysel yaşam yapılarını incelerken ilerleyen yıllarda (1987/1996) ise, ilk ve orta
yetişkinlik dönemindeki kadınları ekleyerek kuramını şekillendirmiştir. Levinson’a (1978, 1986,
1996) göre, her değişim evresinin kendisine özgü yapısını oluşturan psikolojik özellikler, sosyal
grup, kurum özellikleri ve sergiledikleri roller bulunmaktadır. Yetişkin gelişimi, psikoloji,
sosyoloji, tarih, biyoloji gibi diğer disiplinler arası önemli bir bağlantı noktasıdır. Levinson
yetişkin gelişimini incelerken ortaya koyduğu bireysel yaşam yapısı kuramında yaşam akışı,
yaşam döngüsü ve yaşam yapısı kavramlarına vurgu yapmaktadır (Aktu, 2015).
Yaşam akışı kavramı, bir insanın yaşamının başlangıcından bitimine kadar olan
gelişiminin görülebilir özellikleridir (Levinson, 1986). Yaşam akışı dalgalanmaları, ilerlemeleri
ve gerilemeleri içerdiği için anlaşılması basit ve sürekli bir süreç değildir. Yalnızca belirli bir
anı veya birbiriyle ilişkili olmayan birkaç evreyi incelemek, yeterli değildir. Birey, yaşam
boyunca tüm yönleri ile incelenmelidir. Örneğin, beklentileri, yaşam amaçları, bedensel
değişimleri, zor zamanları, toplumsal rolleri gibi anlamlı tüm yönleri ele alınmalıdır. Yaşam
akışı incelenirken biyolojik, psikolojik ve sosyal etmenler birlikte değerlendirilmelidir.
Dolayısıyla yetişkin birey, ahlak gelişimi, biyolojik yaşlanma, mesleki tercihler, strese uyum
sağlama, yetişkin sosyalleşmesi gibi değişik kuramsal yaklaşımları birlikte ele alınarak daha iyi
anlaşılabilir (Levinson 1986, 1996, Kittrell 1998, Minter ve Samuels 1998). Bunların ötesinde
yaşam akışının niteliksel olarak yaşamdaki kararlılığı ve değişimi içeren farklı evreleri
bulunmaktadır. Bireysel farklılıklara ve toplumsal etkenlere göre sözü edilen süreçler niteliksel
açıdan farklılaşabilir. Ancak sıralama yaşam akışı içerisinde yaş ile yakın ilişkilidir.
Levinson’un kuramında ele alınan ikinci kavram “yaşam döngüsü” dür.
Yaşam döngüsü kavramı, mevsimler veya çağlar sıralaması, düzenlemesi olarak
belirtilmektedir (Levinson, 1986). Yaşam döngüsü, yaşam akışının belirli bir sıra içerisinde
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 37, Aralık 2016, s. 505-517
507
Levinson'un Yaşam Yapısı Kuramı Açısından "Benim Adım Khan" Filminin İncelenmesi
gelişimini ve değişimini ifade etmektedir. Her insanın yaşamının düzenini sağlayan ve bireysel
farklılıkları oluşturan yaşam döngüsünün yapısı, çağların ve geçiş dönemlerinin toplamından
oluşmaktadır. Levinson’a (1986, 1996) göre her çağın/mevsimin kendi içinde biyolojik,
psikolojik ve sosyal boyutları bulunmaktadır. Bu boyutların her biri yaşam yapısına farklı
katkılarda bulunmaktadır. Yaşam döngüsündeki çağlar dört evreden oluşmaktadır. Bu evreler
sırasıyla ön yetişkinlik, ilk yetişkinlik, orta yetişkinlik ve ileri yetişkinliktir.
Ön yetişkinlik çağı, bireyin doğumundan yaklaşık olarak 22 yaşına kadar sürmektedir. Bu
çağda birey, bebeklik, çocukluk ve ergenlik dönemlerinden geçerek bağımlılıktan bağımsızlığa
doğru bir yol alır. Bu çağda birey en hızlı biyolojik, psikolojik ve sosyal gelişimi ve değişimi
geçirir. Bu çağ, yetişkinliğe hazırlıktır. Birey bu çağda, annesinden, ailesinden ve akran
gruplarından ayrı bir birey olduğunu fark ederek benlik yatırımını, kendilik değerini oluşturur.
Böylece, birey bireyselleşme için ilk adımı atmış olur (Levinson 1986, 1996). İlk yetişkinlik
çağı, ilk yetişkinliğe geçiş dönemiyle başlayan ve orta yaş geçişi ile son bulan yaklaşık 17-45
yaş arasında yer almaktadır. Bu çağ çok büyük bolluğun ve fazla enerjinin, fırsatların ve
ödüllerin olduğu zaman dilimidir. Bu çağ biyolojik açıdan 30 yaşa kadar yaşam döngüsünün
zirve yıllarıdır (Levinson 1986). Yine bu çağ, psikolojik açıdan cinsellik, aşk, aile yaşamı,
meslekte ilerleme, yaratıcılık ve yaşam amaçlarını gerçekleştirme konusunda yaşam
doyumunun yüksek olduğu yıllardır. Sosyal açıdan ise bu çağ, toplumsal rollerin yerine
getirilmesi, bir aile kurulması, toplumda daha saygınlık kazanılması konusunda zengin
ilişkilerin gerçekleştiği yıllardır. Öte yandan, bu çağ en büyük çelişkilerin, streslerin, risklerin,
bedellerin ve hayal kırıklıklarının olduğu mevsimdir. Birey, bireysel tutkuların, isteklerin,
beklentilerin gerçekleşmediği gördüğünde yaşamdan darbe yemiş gibi olur (Arnett 2000;
Levinson 1986, 1996).
Orta yetişkinlik çağı, orta yaş ile ileri yaş geçiş dönemleri arasında kalan yaklaşık 40-65
yaş diliminde yer almaktadır. Bu çağda biyolojik açıdan duraksama veya gerileme görülürken,
psikolojik açıdan doyum verici ve yeterli ve sosyal açıdan değerli bir yaşamı sürdürme
görülebilmektedir. Bu çağda yeni nesilleri yetiştirme ve sonraki kuşaklara deneyimlerini
paylaşma görevi yerine getirilerek sosyal açıdan verimli geçirilir. Bu bakımdan orta yetişkinlik
döneminde birey, yaşam yapısında bir yapı kurma veya bir yapıyı değiştirme örüntüsünü
sergileyebilmektedir (Levinson 1986, 1996). İleri (son/geç) yetişkinlik çağı ise, son yetişkinlik
geçiş dönemi ile ileri yetişkinlik sonrası dönem arasında kalan yaklaşık 65 ve üstü yaşları
arasında yer almaktadır. Emeklilik ve sağlık sorunlarıyla baş etmesini sağlayacak yeni bir
yaşam yapısı kurar. Örneğin, hobi bahçesi, deneyimleriyle ilgili bir kitap yazma bu sorunlarla
baş etmek için tercih edilen eğilimler olabilir. Öte yandan gençlik dönemindeki yetişkinler
kayıplarla ilgili psikolojik konulara eğilirler (Levinson 1986, 1996). Levinson’un kuramında ele
alınan üçüncü ve son kavram “yaşam yapısı” dır.
Yaşam yapısı kavramı, bireyin yaşadığı benlik tasarımı (kendilik yatırımı/bireysel) ile
sosyal rollerinin (diğerleri ile anlamlı ilişkiler/toplumsal) toplamından oluşur. Benlik tasarımı
(bireysel/içsel) süreçleri, bireysel beklentileri, umutları, hedefleri, becerileri, yaşam amaçları,
değerleri ve durumlara yüklediği anlamları, yorumlamalarını içerir. Sosyal (dışsal) süreçler ise,
toplumsal sorumlulukları, üstlendiği rolleri, üyelikleri, aile ilişkileri, iş yaşamındaki tercihleri,
boş zaman etkinlikleri, arkadaşlık ilişkileri, yaşam tarzları, sosyo-ekonomik yaşam tercihlerinin
tümünü içermektedir (Levinson 1986, 1996). Sosyal süreçler (anlamlı ilişkiler), karşılıklı
bireylerin istek, enerji, değerler, amaçları vb. kendilik değer yatırımlarını, bu yatırımlarını
biçimlendiren toplumsal bağlamı içine alır. Bu ilişkiler aracılığıyla birey topluma katılır ve
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 37, Aralık 2016, s. 505-517
508
Levinson'un Yaşam Yapısı Kuramı Açısından "Benim Adım Khan" Filminin İncelenmesi
yaşam akışına biçim verir. Dostlar, eşler, anne babalar ve çocuklar, amirler ve iş arkadaşları,
öğretmenler ve öğrenciler, ölmüş bir insan, simgesel bir grup, topluluk, dini cemaat, sendika,
kuruluş, doğa, evren, yer ve özel bir nesne anlamlı başkasını ifade etmektedir. Her ilişki yaşam
döngüsü içindeki değişimleri ve istikrarları gösterir. Yaşam yapısının değişmesiyle birlikte
bireyin yaşamında bu ilişkilerin değişik işlevleri bulunmaktadır. Böylece, yaşam yapısı kavramı
yaşam akışı içerisindeki değişimi, benlik tasarımını ve diğerleriyle olan anlamlı ilişkilerini
incelemeyi gerekli kılmaktadır (Levinson 1978, 1986, 1996).
Levinson’a (1986, 1996) göre yaşam yapısı kavramı, kişilik terimiyle karşılaştırılarak
daha iyi anlaşılabilir. Kişilik kuramları somut olarak bireyin nasıl bir insan olduğuyla
ilgilenirken, yaşam yapısı kuramı şu anda nasıl bir yaşam olduğuyla ilgilenmektedir. Kişilik
kuramları, yetenekler, benlik imgeleri, değer yapıları, düşünce biçimleri gibi özelliklere göre bir
çıkarsamada bulunurlar. Yaşam yapısı kuramı ise, yaşama neleri katmak istendiğine, yaşamın
önemli evrelerinin nasıl bir bağlantı içerisinde olduğuna, yaşamı daha doyumlu kılmak için
hangi ilişkilerinin olduğuna göre bir çıkarsamada bulunur. Sözü edilenlere ek olarak zamanın ve
yoğunluğun çoğunlukla nerede ve nasıl geçtiği, şimdi önemsenmeyen ancak yaşamın ilerleyen
aşamalarında yapmayı arzuladığı ilişkiler ve ilgi alanlarına göre de çıkarsamada bulunur.
Böylelikle, bireyin yaşam yapısının sosyal süreçleri olan en anlamlı yönlerini keşfetmeye başlar.
Bu dışsal süreçlerin birbirleriyle ilişkilerini belirler ve bu ilişkilerin örüntüsünü değerlendirir
(Levinson 1978, 1986).
Levinson’a (1986, 1996) göre bireysel yaşam yapısı, yaşam döngüsü içerisinde ilk, orta
ve ileri yetişkinlik yılları süresince yaşa göre değişen yerleşik ve geçiş dönemleriyle görece
düzenli bir sıra ve değişmez bir örüntü içinde gelişmektedir. Bu düzenli sıra ve değişmez örüntü
benlik, ahlaki ve mesleki gelişimde, aile ve toplumsal yönlerde görülmezken bireysel yaşam
yapısında yer alması ilgi çekicidir. İnsan varoluşunun doğasındaki periyodik değişim ile yaşam
yapısı sürekli değişmektedir (Levinson 1986). İnsan yaşamında sürekli bir değişimin olduğu ilk,
orta ve ileri yetişkinlik dönemlerinde görülen yerleşik ve geçiş evrelerinin dönüşüm sırası
bulunmaktadır. Sıra kavramı, genel olarak yetişkin bireyin bir yapı-kurma ve yapı-değiştirme
örüntüsünü, dolayısıyla periyodik değişimini ifade etmektedir. Yaşam döngüsündeki yerleşik
dönemlerde (building periods) birey bir yapı kurma görevini gerçekleştirir. Bu çağdaki bir
yaşam yapısı kurma sıkıntılı ve zorlu bir iştir, dolayısıyla beklenildiği gibi doyum
sağlanamayabilir. Yapı kurma evresi, genellikle 5-10 yıl sürer. Yeni bir çağın başlangıcı önceki
bir çağın bitimiyle çakışabilir. İki çağ arasında genellikle beş yıl süren bir geçiş dönemi
bulunur. Bir çağdan diğerine geçişte yaşamda önemli değişimler olmaktadır (Levinson 1986,
1996). Yapı kurma evresinde bireyin ilk ve temel görevi, bir yaşam yapısı oluşturmasıdır. İkinci
görevi ise, amaçları, beklentileri, kendilik değeri vb. benlik yatırımlarını ve arkadaşlık, aile,
çocuklar, iş yaşamı, toplumsal roller vb. sosyal yaşamını bu yaşam yapısı içine koyması, temel
seçimleri yapmasıdır (Levinson 1996).
Yetişkinlik dönemindeki bireyler geçiş dönemlerinde (transitional periods) bir yapıdeğiştirme görevi gerçekleştirilir. Geçiş dönemi, var olan yapıyı değiştirmenin yanı sıra yeni bir
yapı için olanak tanır. Bu dönemde yetişkinin birinci görevi, mevcut yapıyı gözden geçirmek,
benlik tasarımında ve sosyal ilişkilerinde değişim fırsatlarını araştırmak ve bir sonraki dönemin
yaşam yapısına esas olacak tercihlere yönelmektir. Genellikle beş yıl süren geçiş dönemleri,
gelişimseldir ve yetişkinlik yaşamının yaklaşık yarısını oluşturmaktadır. Bireyin yaşamını
şekillendiren yaşam döngüsü çağlarından (Levinson 1986, 1996) herhangi birinin görevlerini
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 37, Aralık 2016, s. 505-517
509
Levinson'un Yaşam Yapısı Kuramı Açısından "Benim Adım Khan" Filminin İncelenmesi
tamamlamadığında, bir sonrakine geçişinde (yapı-değiştirme evresi) zorlanma ve sarsılma
yaşayabilmektedir.
Sonuç olarak, gelişim psikoloji kapsamında yetişkin gelişiminin bir yaşam yapısı olduğu
söylenilebilir. Yetişkinlik döneminde bireylerin bir yapı-kurma ve yapı-değiştirme görevlerini
yerine getirdikleri sonucuna ulaşılabilmektedir. Yetişkinlik psikolojisi bağlamında ele alınan
Levinson’un yaşam yapısı kuramındaki yaşam akışı, yaşam döngüsü, yetişkin gelişimi ve yaşam
yapısı kavramları "Benim Adım Khan" filmiyle ilişkilendirilerek sunulmuştur.
YÖNTEM
Araştırma Modeli
"Benim Adım Khan" filmini Levinson'un yaşam yapısı açısından analiz etmeyi
amaçlayan bu araştırma, nitel araştırma yöntem ve tekniklerine dayanmaktadır. Yıldırım ve
Şimşek'e (2006) göre nitel araştırma, bireysel algılamaların ve olayların doğal ortamda gerçekçi
ve bütüncül bir şekilde görme fırsatı sunan görüşme, gözlem ve doküman analizi yöntemlerinin
kullanıldığı ve verilerin çözümlenmesinde nitel bir sürecin izlendiği araştırma şeklidir. Bu
araştırmanın verileri nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yoluyla toplanmıştır.
Doküman incelemesi, araştırılması hedeflenen olgu ya da olgular hakkında bilgi içeren yazılı
materyallerin analizini kapsamaktadır (Yıldırım ve Şimşek, 2006). Bu bağlamda sözü edilen
"Benim Adım Khan" filmi doküman olarak ele alınmış ve incelenmiştir.
Verilerin Çözümlenmesi
Bu çalışmada bilgisayar destekli nitel veri analizi programından (NVivo) yararlanılmıştır.
NVivo, kodları özel temalar altında toplamaya, değişik örneklem bulgularını birlikte
değerlendirmeye, sonuca hızlı bir şekilde ulaşılmasına imkan vermektedir. Bu program, kodlar
ile araştırma notları arasında ilişki kurulmasına, verilerin matris, model, rapor ve grafik halinde
özetlenmesine olanak tanımaktadır (Cassell, Symon, Buehring ve Johnson, 2006; Baş, Atak,
Uludağ ve Güler, 2013). Bu çalışmada elde edilen veriler içerik analizi yöntemi ile
çözümlemiştir. Büyüköztürk, Kılıç-Çakmak, Akgün, Karadeniz ve Demirel'e (2013) göre içerik
analizi, belirli kriterlere göre yapılan kodlamalarla bir metnin içindeki kelimelerinin içerik
sınıflaması ile özetlendiği, sistematik ve tekrarlanabilir bir yöntemdir. İçerik analizi kategori,
tema ve kod şeklinde başlıkları içermeyi gerekli kılmaktadır (Cemaloğlu, Daşçı ve Şahin, 2013).
Bu araştırmada kuramın esasını oluşturan yaşam yapısı, yaşam akışı ve yaşam döngüsü temaları
her biri ayrı ayrı olarak bu programda hiyerarşik ilişkiye (tree nodes) sahip bir şekilde
düzenlenmiştir. Daha sonra bu temalar ile filmin içeriği (sources) ilişkilendirilmiştir.
Geçerlik ve Güvenirlik
Birçok araştırmacı şüpheyle yaklaşmasına rağmen nitel araştırmalara olan ilginin giderek
arttığı görülmektedir. Nitel araştırmada geçerlik, araştırmacının düşündüğü şeyi ölçebilmesi ve
araştırmanın sonuçlarının benzer ortam ve durumlara genellenebilmesidir (Sözbilir, 2011;
Yıldırım ve Şimşek, 2006). Geçerlik iç ve dış geçerlik olarak sınıflandırılmaktadır. İç geçerlik,
inandırıcılığı belirtilirken; dış geçerlik ise, aktarılabilirliği ifade etmektedir. Güvenirlik ise, nitel
araştırmalarda teyit edilebilirlik ve tutarlılık anlamında kullanılmaktadır (Sözbilir, 2011).
Örneğin, farklı araştırmacıların benzer sonuçlara ulaşması, tekrarlanan çalışmaların benzer
gözlemler üretmesi, çoklu araştırmacının aynı veriden benzer yorumlara ulaşması olarak ifade
edilmektedir (Morse, Barrett, Mayan, Olson ve Spiers, 2008; Sözbilir, 2011). Bu araştırmada
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 37, Aralık 2016, s. 505-517
510
Levinson'un Yaşam Yapısı Kuramı Açısından "Benim Adım Khan" Filminin İncelenmesi
geçerlik ve güvenirliği sağlamak için "Benim Adım Khan" filmi video kaydı, video izleme
sırasında alınan yazılı alan notları (transkriptler) gibi veri kaynaklarından yararlanılmıştır. Bu
aşamadan sonra iki hafta arayla yazılı alan notlarıyla kuramsal çerçeveyi oluşturan Levinson’un
yaşam yapısı kuramı kavramları karşılaştırılmıştır. Bu bağlamda araştırmacı hiçbir yorum
katmamaya, tamamen kuramsal yapıya bağlı kalmaya özen göstermiştir. Bunun yanı sıra bu
çalışmada araştırma süreci ayrıntılı bir şekilde aktarılarak güvenirliğin yüksek olması
sağlanmaya çalışılmıştır.
BULGULAR
Benim Adım Khan (My Name Is Khan), gösterime girdiği 2010 yılından bu yana
Bollywood sinemasının çektiği en önemli filmlerden biri olarak gösterilmektedir. Yeryüzündeki
tüm ülkelerin ve tüm dönemlerin sinema ve televizyon filmleri, film yıldızları ve dizileri hakkında bilgiler barındıran çevrimiçi bir veri tabanı olan İnternet Film Veri Tabanı’na (Internet
Movie Database [IMDb]) göre, “Benim Adım Khan” filmi ortalamanın çok üzerinde olan 8.0
puanı almıştır (http://www.imdb.com/title/tt1188996/?ref_=nv_sr_3). Filmin yapımcılarından
biri olan Shahrukh Khan, filmde hasta bir adamın güçsüzlüğe karşı yaptığı savaşı değil, tüm
dünyada olan terör, nefret ve düşmanlığa karşı yaptığı savaşı anlatıldığını ifade etmektedir. İslam'ı ele alan bu film, dünyanın İslam'a bakış açısını taraf tutmaksızın inceleme fırsatı sunmaktadır. Filmde dinlerin değil insanların iyi veya kötü olduğu vurgulanmaktadır. Bu filmin oyuncuların sergiledikleri roller, filmin konusu, sosyal mesajları ile klasik bir Hint filminin ötesinde
durduğu söylenebilir (https://tr.wikipedia.org/wiki/Benim_Ad%C4%B1m_Khan). Bu bakımdan
toplumu yansıtıp aynı zamanda toplumu etkilediği düşünülerek ele alınan “Benim Adım Khan”
filminin bazı demografik özelliklerine aşağıda yer verilmiştir.
Tablo 1.“Benim Adım Khan” Filminin Demografik Özellikleri
Filmle İlgili Demografik Bilgiler
Yönetmen
Karan Johar
Yapımcılar
Karan Johar, Shahrukh Khan
Yapım yılı
2009
Dili
Hintçe, İngilizce
Süre
165 dakika
Türü
Dram, Gerilim
Filmin Konusu
Rızvan Khan (Shahrukh Khan) küçüklüğünü annesiyle (Zarina Vahab) ıssız bir yerde geçiren bir
müslümandır. Annesi öldükten sonra Amerika'ya küçük kardeşinin yanına gider. Orada tanıştığı ve aşık
olduğu Mandira (Kajol) adında dul ve Hindu bir kadın ile evlenir. Rızvan Khan aynı zamanda da
Asperger sendromu hastasıdır. Bu hastalık Otizm rahatsızlığının bir çeşididir ve ömür boyu süren, sosyal
etkileşime ve iletişime zarar veren, sınırlı ve tekrarlanan davranışlara yol açan beynin gelişimini
engelleyen bir rahatsızlıktır. 11 Eylül saldırılarından sonra Mandira'nın oğlu faşist kesimler tarafından
dövülerek öldürülür. Öldürülme sebebi annesi evlendikten sonra Khan soyadını almış olmasıdır. Bunun
üzerine Mandira, Rizvan'i terk eder ve ona oradan gitmesini söyler. Rizvan ne zaman geri gelebileceğini
sorunca, Mandira ona Amerika Birleşik Devletleri başkanına gidip, adının Khan olduğunu ama bir terörist
olmadığını açıklamasını ve ondan sonra geri gelmesini söyler. Rizvan hastalığı dolayısıyla bunu ciddiye
alır ve yolculuğuna çıkar. Yolculuğu sırasında çeşitli olaylar başından geçer. Başkan ile buluşmadan geri
dönmeyecektir ve ona diyecektir ki: "Sayın Başkan, benim adım Khan ve ben bir terörist değilim."
(https://tr.wikipedia.org/wiki/Benim_Ad%C4%B1m_Khan).
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 37, Aralık 2016, s. 505-517
511
Levinson'un Yaşam Yapısı Kuramı Açısından "Benim Adım Khan" Filminin İncelenmesi
Tablo 1'de görüldüğü üzere, demografik bilgileri ve konusu verilen “Benim Adım
Khan” filmi, kendi içerisinde bağlantılı gibi görünmeyen birçok olayı barındırmaktadır. Filmde
Khan’ın dünyaya bakış açısını bu olaylara nasıl yansıdığı gösterilmeye çalışılmıştır. Filmin
sonunda kendisine verilen görevi yerine getirmenin rahatlığı Khan’ın mutluluğuna yol açmıştır.
Söz konusu filme bakıldığında, Levinson’un yaşam yapısı kuramı açısından birçok sahnenin
incelenmeye değer olduğu görülmektedir. Aşağıda Levinson’un yaşam yapısı kuramının
kavramları, bu kavramların filmdeki geçme sıklığına ve zamansal sıralamasına yer verilmiştir.
Tablo 2. “Benim Adım Khan” Filminde Yer Alan Levinson’un Yaşam Yapısı Kuramı Öğeleri
Levinson’un Yaşam
Yapısı Kuramı Öğeleri
Öğelerin “Benim Adım Khan”
Filminde Geçme Sıklığı
Öğelerin “Benim Adım Khan”
Filminde Geçtiği Kesitler
Yaşam Akışı
3
18'.00''-57'.52''
76'.05''-80'.23''
113'.06''-143'.36''
Yaşam Döngüsü
4
10'.11''-12'.15''
18'.00''-57'.52''
76'.05''-80'.23''
113'.06''-143'.36''
Yaşam Yapısı
4
Toplam Öğe Sayısı
11
13'.22''-16'.13''
60'.14''-75'.45''
86'.12''-108'.05''
145'.20''-153'.35''
165'
Tablo 2'de görüldüğü gibi, “Benim Adım Khan” filmine ilişkin 11 kesit (Şekil 1),
Levinson’un yaşam yapısı kuramındaki yaşam akışı, yaşam döngüsü ve yaşam yapısı
kavramları açısından analiz edilmiştir. Sözü edilen kavramlarla bağdaştırılmış bu kesitlerin
içeriklerine aşağıda sırasıyla yer verilmiştir.
Levinson’un yaşam yapısı kuramı açısından film incelendiğinde, Rızvan Khan'ın yaşam
akışındaki önemli dönüm noktaları; annesinin ölümü, Amerika Birleşik Devletlerine yerleşmesi,
Mandira ile evlenmesi, üvey oğlunun ölümü, Mandira ile ayrılmak zorunda kalması, doğal afete
uğrayan insanlara yardım etmesi ve devlet başkanıyla görüşmesi olduğu görülmektedir (18'.00''57'.52''). Yaşam akışı kavramı, yaşamdaki dalgalanmaları, ilerlemeleri ve gerilemeleri içeren
doğumdan ölüme kadar olan gelişimin görülebilir özellikleridir. Dolayısıyla yaşam akışı
incelenirken bireyin yaşamı boyunca bedensel değişimleri, zor zamanları, toplumsal rolleri gibi
anlamlı tüm yönleri ele alınmaktadır (Levinson 1986, 1996).
Yaşam akışı incelenirken biyolojik, psikolojik ve sosyal etmenler birlikte
değerlendirilmektedir. Bireysel farklılıklara ve toplumsal etmenlere göre sözü edilen süreçler
niteliksel açıdan farklılaşabilir (Levinson 1986, 1996, Kittrell 1998, Minter ve Samuels 1998).
Bu açıdan Khan’ın yaşam akışı incelendiğinde, Khan’ın otizm rahatsızlığı sınırlı davranışlar
sergilemek ve sosyal etkileşimini zorlaştırmaktadır. Bu durumun Khan’ın iş ve aile yaşamına,
kişiler arası ilişkilerine olumsuz yansımaları olduğu görülmektedir. Khan, işi olan parfümleri
satmaya çalışırken, yolda karşıdan karşıya geçerken, eşi Mandira ile bir konuda tartışırken vb.
olaylarda otizm sosyal etkileşimini sınırlandırabilmektedir (18'.00''-57'.52'', 76'.05''-80'.23'').
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 37, Aralık 2016, s. 505-517
512
Levinson'un Yaşam Yapısı Kuramı Açısından "Benim Adım Khan" Filminin İncelenmesi
“Benim Adım Khan” filmine Levinson’un yaşam yapısı kuramı açısından bakıldığında,
Rızvan Khan'ın yaşam döngüsünde ön yetişkinlik (0-17 yaş) ve ilk yetişkinlik (17-45 yaş)
dönemleri önemli dönüm noktaları arasındadır (10'.11''-12'.15''). Yaşam döngüsü kavramı,
mevsimler veya çağlar sıralaması, düzenlemesi olarak belirtilmektedir. Levinson’a (1986, 1996)
göre yaşam döngüsü, yaşam akışının belirli bir sıra içerisinde gelişimini ve değişimini ifade
etmektedir. Her insanın yaşamının düzenini sağlayan ve bireysel farklılıkları oluşturan yaşam
döngüsünün yapısı, dönemlerin ve geçiş dönemlerinin toplamından oluşmaktadır. Yaşam
döngüsü ön yetişkinlik, ilk yetişkinlik, orta yetişkinlik ve ileri yetişkinlik dönemlerinden
oluşmaktadır. Ön yetişkinlik döneminde birey, bebeklik, çocukluk ve ergenlik dönemlerinden
geçerek bağımlılıktan bağımsızlığa doğru bir yol alır. Bu dönemde birey en hızlı biyolojik,
psikolojik ve sosyal gelişimi ve değişimi geçirir. Birey bu dönemde, annesinden, ailesinden ve
akran gruplarından ayrı bir birey olduğunu fark ederek benlik yatırımını, kendilik değerini
oluşturur. Böylece, birey bireyselleşme için ilk adımı atmış olur (Levinson 1986, 1996). Rızvan
Khan, kardeşi Zakir’in Amerika’ya okumak üzere evden ayrılmasıyla birlikte yaşam
döngüsünde sosyal değişimler başlar. Tüm dünyası annesi çerçevesinde şekillenir. Ancak bir
süre sonra da annesinin kaybıyla bireyselleşmek zorunda kalır. Böylece farklı bir birey olarak
yaşama tutunmaya çalışır (18'.00''-57'.52'').
Rızvan Khan’ın yaşam döngüsündeki diğer önemli dönüm noktası ilk yetişkinlik
dönemidir (76'.05''-80'.23''). İlk yetişkinlik dönemi, ilk yetişkinliğe geçiş evresiyle başlamakta
ve orta yaş geçişi ile son bulmaktadır. Bu dönem çok büyük bolluğun ve fazla enerjinin,
fırsatların ve ödüllerin olduğu zaman dilimidir (Levinson 1986). Bu dönem, psikolojik açıdan
cinsellik, aşk, aile yaşamı, meslekte ilerleme, yaratıcılık ve yaşam amaçlarını gerçekleştirme
konusunda yaşam doyumunun yüksek olduğu yıllardır. Sosyal açıdan ise bu dönem, toplumsal
rollerin yerine getirilmesi, bir aile kurulması, toplumda daha saygınlık kazanılması konusunda
zengin ilişkilerin gerçekleştiği yıllardır. Öte yandan, bu dönem en büyük çelişkilerin, streslerin,
risklerin, bedellerin ve hayal kırıklıklarının olduğu mevsimdir. Birey, bireysel tutkuların,
isteklerin, beklentilerin gerçekleştiğini gördüğünde yaşamdan doyum sağlarken; bunların
gerçekleşmediğini gördüğünde ise hayal kırıklığı yaşamaktadır (Arnett 2000; Levinson 1986,
1996). Rızvan Khan ilk yetişkinlik döneminde sosyal açıdan mesleğinde saygınlık kazanarak ve
psikolojik açıdan bir aile kurarak yaşam amaçlarını gerçekleştirmeye çalışır. Khan, mutlu bir
aile kurma hayalini gerçekleştirme aşamasındayken üvey oğlunun öldürülmesi sonucunda
evlilik yaşamında büyük sıkıntılar yaşamaya başlar. Eşi Mandira onun evi terk etmesini ister.
Bu durum Khan’ın yaşam döngüsünde yeni bir sayfa açar. İleride Khan’ın bireysel isteği ve tek
tutkusu olan devlet başkanıyla görüşmesi yaşam döngüsünde yer edinir (13'.06''-143'.36'').
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 37, Aralık 2016, s. 505-517
513
Levinson'un Yaşam Yapısı Kuramı Açısından "Benim Adım Khan" Filminin İncelenmesi
Şekil 1. “Benim Adım Khan” Filminde Yer Alan Levinson’un Yaşam Yapısı Kuramı Öğeleri
Levinson’un yaşam yapısı kuramı açısından film incelendiğinde, Rızvan Khan'ın yaşam
yapısının merkezinde aile bulunmaktadır (13'.22''-16'.13'', 60'.14''-75'.45'', 86'.12''-108'.05'',
145'.20''-153'.35''). Yaşam yapısı kavramı, bireyin yaşadığı benlik tasarımı ile sosyal rollerinin
toplamından oluşur. Benlik tasarımı, bireysel beklentileri, umutları, hedefleri, becerileri, yaşam
amaçları, değerleri ve durumlara yüklediği anlamları, yorumlamalarını içerir. Sosyal roller ise,
toplumsal sorumlulukları, üstlendiği rolleri, üyelikleri, aile ilişkileri, iş yaşamındaki tercihleri,
boş zaman etkinlikleri, arkadaşlık ilişkileri, yaşam tarzları, sosyo-ekonomik yaşam tercihlerinin
tümünü içermektedir. Yaşam yapısının değişmesiyle birlikte bireyin yaşamında aile, iş yaşamı,
sosyal çevre ilişkileri yeni işlevler edinerek değişimi veya istikrarı sağlamaktadır (Levinson
1986, 1996). Yaşam yapısının merkezinde bireysel durumlara göre aile, evlilik, iş veya dostlar
olabilmektedir. Khan’ın annesiyle yaşamı ve Mandira ile evliliğindeki yaşantıları onun
yaşamının merkezinde ailenin olduğu göstermektedir. Ona göre sevgi insanları aile kurmaya
sevk etmektedir. (60'.14''-75'.45'', 86'.12''-108'.05'').
Khan’ın yetişkinlik yaşamının ilk evresi olan yaşam yapısına giriş döneminde (22-28 yaş)
yapı-kurma gelişimsel görevini yerine getirdiği görülmektedir (13'.22''-16'.13''). Öte yandan,
Khan’ın yetişkinlik yaşamının 30 yaş geçişi döneminde (28-33 yaş), yapı-değiştirme görevini
gerçekleştirdiği tespit edilmiştir (86'.12''-108'.05'', 145'.20''-153'.35''). Levinson’a (1986, 1996)
göre bireysel yaşam yapısı, yaşam döngüsü içerisinde ilk, orta ve ileri yetişkinlik yılları
süresince yaşa göre değişen yerleşik ve geçiş dönemleriyle görece düzenli bir sıra ve değişmez
bir örüntü içinde gelişmektedir. Yaşam döngüsündeki yerleşik dönemlerde birey bir yapı-kurma
görevini gerçekleştirir. Bu dönemdeki bir yaşam yapısı kurma sıkıntılı ve zorlu bir iştir,
dolayısıyla beklenildiği gibi doyum sağlanamayabilir. Yapı-kurma ve yapı-değiştirme evreleri
genellikle 5-10 yıl sürer. Bir evreden diğerine geçişte yaşamda önemli değişimler olmaktadır
(Levinson, 1986).
Yapı-kurma evresinde birey, bir yaşam yapısı oluşturduktan sonra benlik tasarımını ve
diğerleriyle ilişkilerinin bu yaşam yapısı içine koyma görevini yerine getirir. Geçiş
dönemlerinde ise birey bir yapı değiştirme görevi gerçekleştirir. Bu dönemde yetişkinin birinci
görevi, mevcut yapıyı gözden geçirmek, benlik tasarımında ve sosyal ilişkilerinde değişim
fırsatlarını araştırmak ve bir sonraki dönemin yaşam yapısına esas olacak tercihlere yönelmektir
(Levinson 1996). Khan yaşam yapısını şekillendirmek için annesinin nasihati olan “iyi insanlar
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 37, Aralık 2016, s. 505-517
514
Levinson'un Yaşam Yapısı Kuramı Açısından "Benim Adım Khan" Filminin İncelenmesi
ve kötü insanlar” ile “mutlu bir yuva” fikirlerini yaşamaya çalışır. Khan, yaşam tarzlarına,
inançlarına ve fikirlerine bakılmaksızın insanların iyi ve kötü şeklinde sınıflandırılabileceğini
düşünür. Khan, yaşam yapısına bağlı olarak kurduğu yuvasının tekrar toparlayabilmek için yapıdeğiştirme görevini yerine getirmeye çalışır. Bu görevi yerine getirmek için Amerika Birleşik
Devletleri başkanı ile görüşmeye çalışır. Sonuçta hayalini gerçekleştirerek yapı-kurma ve yapıdeğiştirme görevlerini yerine getirir (86'.12''-108'.05'', 145'.20''-153'.35'').
SONUÇ ve ÖNERİLER
Sinema yapıtlarının psikoloji kavramlarıyla ilişkilendirilerek kuramsal bilgiyi
pekiştirmeye etkisi olduğundan hareketle bu çalışmada 'Benim Adım Khan' filmi analiz
edilmiştir. Böylece bu çalışma ile sinema eserlerinin farklı disiplinlerle kullanılabileceğinin bir
örneği ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada Levinson’un yaşam yapısı kuramının
kuramsal çerçevesi, yaşam akışı, yaşam döngüsü, yaşam yapısı kavramlarına yer verilmiştir.
Levinson’un yaşam yapısı kuramı gelişim psikolojisi disiplininde yetişkin gelişimi açıklamaya
çalışmaktadır. Bu açıdan 'Benim Adım Khan' filminde sözü edilen kavramlara ilişkin kesitlerin
olduğunu söylenebilir. 'Benim Adım Khan' filmi Levinson’un yaşam yapısı kuramı açısından
incelendiğinde, Rızvan Khan'ın yaşam akışındaki önemli dönüm noktaları; annesinin ölümü,
Amerika Birleşik Devletlerine yerleşmesi, Mandira ile evlenmesi, üvey oğlunun ölümü,
Mandira ile ayrılmak zorunda kalması, doğal afete uğrayan insanlara yardım etmesi ve devlet
başkanıyla görüşmesi olduğu görülmüştür. İleriki çalışmalarda farklı biyografik özelliklere
sahip bireylerin incelenmesi ile yaşam akışı kavramı daha iyi ortaya konulabilir.
Bu çalışmanın bir diğer sonucuna göre, Rızvan Khan'ın yaşam döngüsünde ön yetişkinlik
(0-17 yaş) ve ilk yetişkinlik (17-45 yaş) dönemleri önemli dönüm noktaları arasında olduğu
yönündedir. Levinson’un kuramında orta yetişkinlik ve ileri yetişkinlik dönemleri de
bulunmaktadır. Dolayısıyla araştırmacıların çalışmalarını yürütürken bu dönemleri göz önüne
alan eserleri incelemelerinde fayda bulunabilir. Bu çalışmanın başka bir sonucu Rızvan Khan'ın
yaşam yapısının merkezinde ailenin bulunduğu şeklindedir. Farklı araştırmalarda iş yaşamı,
evlilik vb. değişkenler yaşam yapısının merkezinde bulunabilmektedir. Bu farklılık bireysel
yaşam yapısına göre değişebilmektedir. Dolayısıyla ilerleyen çalışmalarda çalışmanın kendine
özgü kriterlerine hareket edilmesi gerektiği düşünülmektedir. Bu çalışmadaki bir başka sonuca
göre Khan’ın yetişkinlik yaşamının ilk evresi olan yaşam yapısına giriş döneminde (22-28 yaş)
yapı-kurma gelişimsel görevini yerine getirdiği; yetişkinlik yaşamının 30 yaş geçişi döneminde
(28-33 yaş) ise yapı-değiştirme görevini gerçekleştirdiği biçimindedir. Yapı-kurma görevini
daha iyi açıklayabilmek için ilk ve orta yetişkinliğin sonlandırma ile yapı-değiştirme görevini
daha iyi açıklayabilmek için orta yaş geçişi dönemlerinin incelenmesi önerilmektedir.
Bu çalışmada 'Benim Adım Khan' filmi incelenmiştir. Bu çalışmada görüldüğü gibi
bireyin yaşam yapısında bir yapı-kurma ve yapı-değiştirme görevleri bulunmaktadır. Bu
bağlamda yetişkin insan yaşamının her evresinde Levinson’un yaşam yapısı kuramının
kavramlarının görülmesi beklenmektedir. Bu çalışma ile Levinson’un yaşam yapısı kuramının
kavramlarını öğretmede, pekiştirmede ve kuramsal çerçeveyi içselleştirmede farklı film,
belgesel vb. sinema eserlerinin yararlı olabileceği söylenebilir. Dolayısıyla gelişim psikolojisi
ve yetişkin gelişimi kavramlarını barındırması açısından farklı kitap, video, şarkı roman vb.
ilişkili olabilecek dokümanlardan faydalanılarak özgün çalışmalara ulaşılabilir. Özellikle
Anadolu insanın yaşamını ortaya koymaya çalışan yerli film ve belgesel tarzındaki özyaşam
öykülerinin incelenmesinde yarar bulunmaktadır. Bu çalışmada ilk yetişkinlik dönemi olarak da
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 37, Aralık 2016, s. 505-517
515
Levinson'un Yaşam Yapısı Kuramı Açısından "Benim Adım Khan" Filminin İncelenmesi
bilinen genç yetişkinlik dönemi ele alınmıştır. Bu açıdan araştırmacılara orta ve ileri yetişkinlik
gibi farklı gelişim dönemlerinde olan bireylerin Levinson’un yaşam yapısı kuramı açısından
incelenmesi önerilebilir. Sonuç olarak, bu çalışmanın, Levinson'un yaşam yapısı kuramı ile ilgili
kavramları desteklediği ve bu kuramın öğretimine örnek oluşturarak akademisyenlere ve
öğrencilere kaynak oluşturacağı düşünülmektedir.
KAYNAKLAR
Acar, T. ve Voltan-Acar, N. (2013). “Babam ve Oğlum” filminin çok kuşaklı/kuşaklararası aile
terapisinin temel kavramları açısından değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim
Bilimleri, 13, 37-53.
Arnett, J. J. (2000). Emerging adulthood: A theory of development from the late teens through
the twenties. American Psychologist, 55(5), 469-480.
Aktu, Y. (2015). Levinson'un kuramı açısından ilk yetişkinlik dönemindeki bireylerin yaşam
yapılarının incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gaziosmanpaşa Üniversitesi
Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Tokat.
Baş, T., Atak, İ., Uludağ, C. ve Güler, A. (2013). NVivo programının kullanımı. T. Baş ve U.
Akturan (Editörler), Nitel araştırma yöntemleri: NVivo ile nitel veri analizi, örnekleme,
analiz, yorum (İkinci Baskı). Ankara: Seçkin.
Büyüköztürk, S., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, O., Karadeniz, S. ve Demirel, F. (2013). Bilimsel
araştırma yöntemleri (14. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
Canpolat, M. (2015). Yaşantısal aile terapisi kuramı ile “Evim Sensin” filminin analizi. International Ejer Congress bildiri kitabı (104-1119), Hacettepe Üniversitesi, Ankara. Erişim adresi: http://ejercongress.org/pdf/BildiriKitab%C4%B12015.pdf
Cassell, C., Symon, G., Buehring, A., & Johnson, P. (2006). The role and status of qualitative
methods in management research: an empirical account. Management Decision, 44(2),
290-303. DOI: 10.1108/00251740610650256
Cemaloğlu, N., Daşçı, E., & Şahin, F. (2013). İlköğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel sessizlik yaşama nedenleri: Nitel bir çalışma. Akademik Sosyal Araştırmalar
Dergisi, 1, 112-124.
Gençöz, F. (2009). Sinema ve psikoloji. E-Sekans Dergisi, 1, 16-22.
Güçhan, G. (1992). Toplumsal değişme ve Türk sineması: Kente göç eden insanın Türk sinemasında değişen profili (Vol. 57). Ankara: İmge Kitabevi.
Horzum, I. (2011). Dövüş Kulübü filminin ruhbilimsel çözümlemesi. Akademik Bakış Dergisi, 25, 1-24.
Internet Movie Database [IMDb]. http://www.imdb.com/title/tt1188996/?ref_=nv_sr_3.
Johar, K. (Yön.). (2009). My Name is Khan [Film]. Mumbai, Hindistan
Kittrell, D. (1998). A comparison of the evolution of men's and women's dreams in Daniel Levinson's theory of adult development. Journal of Adult Development, 5(2), 105-115.
Köse, H. (2007). Hollywood filmlerinde entelektüel kimliklerin temsili. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, Winter-Spring, 24, 77-110.
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 37, Aralık 2016, s. 505-517
516
Levinson'un Yaşam Yapısı Kuramı Açısından "Benim Adım Khan" Filminin İncelenmesi
Levinson, D. J. (1978). The seasons of a man's life. New York, USA: Knopf. Erişim adresi:
https://books.google.com.
Levinson, D. J. (1986). A conception of adult development. American Psychologist, 41(1), 3-13.
Levinson, D. J. (1996). The seasons of a woman's life. New York, USA: Knopf.
Minter, L. E., & Samuels, C. A. (1998). The impact of ‘the dream’on women's experience of the
midlife transition. Journal of Adult Development, 5(1), 31-43.
Morse, J. M., Barrett, M., Mayan, M., Olson, K., & Spiers, J. (2008). Verification strategies for
establishing reliability and validity in qualitative research. International Journal of Qualitative Methods, 1(2), 13-22.
Morsünbül, Ü. (2015). Bal, Süt ve Yumurta filmlerinin Erikson’un psikososyal gelişim kuramı
açısından analizi. İlköğretim Online, 14(1), 181-187.
Niemiec, R. M., & Wedding, D. (2013). Positive psychology at the movies: Using films to build
virtues and character strengths. Boston, USA: Hogrefe Publishing.
Ormanlı, O. (2011). Başlangıç Filminde Psikanalitik Öğeler Ve Rüya Olgusu. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 6(6), 55-62.
Shepard, D. S., & Brew, L. (2005). Teaching theories of couples counseling: The use of popular
movies. The family journal, 13(4), 406-415.
Sözbilir, M. (2011). Nitel veri analizi. https://fenitay.files.wordpress.com/2009/02/1112-nitelarac59ftc4b1rmada-veri-analizi.pdf adresinden alınmıştır.
Şenol-Durak, E., & Fışıloğlu, H. (2007). Film analizi yöntemi ile Virginia Satir aile terapisi
yaklaşımına bir bakış. Türk Psikoloji Yazıları, 10(20), 43-62.
Tümlü, G. Ü. ve Voltan-Acar, N. (2014). “Issız Adam” filminin gerçeklik terapisine dayalı incelenmesi. İnsan & İnsan, 2, 62-73.
Türküler-Aka, B. ve Gençöz, F. (2010). Sinematerapinin mükemmeliyetçilik ve mükemmeliyetçilikle ilgili şemalar üzerindeki etkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 25(65), 69-77.
Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (5. Baskı). Ankara: Seçkin.
Yiğit, Z. (2009). Anadolu toplumu zihinsel yapısı bağlamında Kabadayı filmi. Electronic Turkish Studies, 4(8), 2492-2507.
https://tr.wikipedia.org/wiki/Benim_Ad%C4%B1m_Khan
The Journal of Academic Social Science Yıl: 4, Sayı: 37, Aralık 2016, s. 505-517
517
Download