Orta Gerilim Ayırıcıları TİP TEKNİK ŞARTNAMESİ

TEİAŞ
TÜRKİYE ELEKTRİK İLETİM A.Ş.
MALZEME YÖNETİMİ VE TİCARET DAİRE BAŞKANLIĞI
ORTA GERİLİM AYIRICILARI
TİP TEKNİK ŞARTNAMESİ
EYLÜL 2004
TEİAŞ
ORTA GERİLİM AYIRICILARI
TİP TEKNİK ŞARTNAMESİ
İÇİNDEKİLER
1. GENEL
1.1. Konu ve Kapsam
1.2. Standartlar
1.3. Çalışma Koşulları
1.4. Yardımcı Güç Kaynakları
2. TEKNİK ÖZELLİKLER
2.1. Tip
2.2. Elektriksel Özellikler
2.3.Garantilerin karşılanmaması ve toleranslar
2.4. Yapısal Özellikler
2.4.1. Şasi
2.4.2. İzolatörler ve Yalıtkan İtici Kollar
2.4.3. Bıçaklar ve Kontaklar
2.4.4. Tahrik Mili ve Bağlantıları
2.4.5. Çalışma Mekanizması ve Kilitleme
2.4.6. Kumanda Kutusu
2.4.7. Terminaller
2.4.8. Yardımcı Kontaklar
2.4.9. Ölçüler
2.4.10. Etiket
2.4.11. Korozyona Karşı Önlemler
2.4.11.1. Genel
2.4.11.2. Boyama
2.4.11.3. Galvanizleme
2.5. Tek Kutuplu Ayırıcılar İçin Özel Hususlar
2.5.1. Tip
2.5.2. Şasi
2.5.3. Tahrik Mili
2.5.4. Çalışma Mekanizması
3. TESTLER
3.1. Ayırıcı Tip Testleri
3.2. Ayırıcı Rutin Testler
3.3. İzolatörlerin Tip ve Rutin Testleri
3.3.1. Cam ve Porselen İzolatörlere Uygulanacak Tip Testleri
3.3.2. Epoksi Reçine İzolatörlere Uygulanacak Tip Testleri
3.4. Numune Alma
EKLER
EK I - ORTA GERİLİM AYIRICILAR İÇİN MALZEME LİSTESİ (1sayfa)
EK II - ORTA GERİLİM AYIRICILAR İÇİN GARANTİLİ ÖZELLİKLER LİSTESİ
(2 sayfa)
EK III - ORTA GERİLİM MESNET İZOLATÖRLERİ İÇİN GARANTİLİ ÖZELLİKLER
i
EYLÜL 2004
TEİAŞ
LİSTESİ (2 sayfa)
EK IV - RESİMLER (3 Adet) (TM 80 G001, TM 80 G002, TM 86-F.108)
ii
EYLÜL 2004
TEİAŞ
ORTA GERİLİM AYIRICILARI
TİP TEKNİK ŞARTNAMESİ
1. GENEL
1.1. Konu ve Kapsam
Bu Şartname anma gerilimi 36 kV'a, anma akımı 4000 A'e kadar olan dahili ve harici
tip üç ve tek fazlı ayırıcıların teknik özelliklerini kapsar. OG Metal mahfazalı
hücrelerde kullanılan ayırıcılar için de yol gösterici olması bakımından kısmen
kullanılabilir.
Şartname ve eklerinde aksi belirtilmedikçe, bu şartname kapsamındaki ayırıcılar
kumanda mekanizmaları ve diğer tüm yardımcı donanım ve malzeme ile birlikte
komple ünite olarak teslim edilecektir.
Temini istenen ayırıcıların tipleri, teknik özellikleri Malzeme Listesinde ve/veya
Garantili Özellikler Listesinde belirtilmiştir.
1.2. Standartlar
Bu Şartname kapsamındaki ayırıcıların tasarım ve testleri aşağıdaki standartların en
son baskılarına uygun olarak yapılacaktır.
STANDARDLAR
TS-EN ISO 9001: 2000
TS 565/IEC 60129
IEC 62271-102
IEC 60694
TS 2042/IEC 60273
TS 556/IEC 60168
TS 914 EN ISO 1461
TS 4237/IEC 60660
TS 3033/IEC 60529
KONUSU
Kalite Yönetim Sistemi Belgesi
Alternatif Akım Ayırıcıları ve Topraklama Ayırıcıları
High-voltage switchgear and controlgear - Part 102:
Alternating current disconnectors and earthing switches
Yüksek Gerilim Şalt ve Kumanda Tesis Standartları İçin
Ortak Hükümler
Anma Gerilimi 1000 Volt'tan Yüksek İç ve Dış Tesisatta
Kullanılan Mesnet İzolatörlerinin Özellikleri
Bina içinde ve bina dışında nominal gerilimi 1000 V'un
üstündeki sistemlerde kullanılan seramik veya cam
malzemeden yapılmış mesnet izolatörleri için deney
metodları
Demir ve çelikten yapılmış malzemeler üzerine sıcak
daldırılmış galvaniz kaplamalar-özellikler ve deney
metotları
Nominal gerilimi 1000 V'tan 300 kV'a kadar sistemlerde
kullanılan organik malzemeden yapılmış dahili mesnet
izolatörlerinin deneyleri
Mahfazaların sağladığı koruma derecelerinin
sınıflandırılma kuralları
Elektriksel aksesuarlar, bileşenler ve diğer yardımcı donanım da aynı şekilde IEC
Standartlarına uygun olacaktır.
1
EYLÜL 2004
TEİAŞ
Eşdeğer ya da daha üstün başka standartlar uygulanmışsa bunların Türkçe ya da
İngilizce kopyaları teklifle birlikte verilecektir.
TS ile IEC Standartları arasında farklılıklar olursa, farklılık arz eden konularda hangi
standardın uygulanacağı hususunda Alıcıdan yazılı müsaade alınacaktır.
TSE ve IEC standartlarının bulunmadığı özel parçalarla ilgili olarak, Teklif Sahibi,
Alıcının da onayının alınması şartıyla uygulanabilir standartlar önerecektir.
1.3. Çalışma Koşulları
Malzeme Listesinde aksi belirtilmedikçe sipariş konusu ayırıcılar aşağıda belirtilen
çalışma koşullarında kullanılmaya elverişli olacaktır.
ÇALIŞMA KOŞULLARI
BİNA İÇİ (DAHİLİ)
- Yükselti
- Ortam sıcaklığı (*)
. en az
. en fazla
. 24 saatlik ortalama
- Ortam hava kirliliği
- Buzlanma
- Rüzgar basıncı
: 1000 m
- En yüksek güneş ışınımı
- Yer sarsıntısı (**)
. Yatay ivme
. Düşey ivme
- Sistem koşulları
.Topraklama
:-
: - 25 °C
: + 40 °C
: +35 °C ‘nin altında
:::-
BİNA DIŞI (HARİCİ)
1000 m
- 40 °C
+45 °C
+35 C°'nin altında
Ağır
Sınıf 10, 10 mm
700 Pa (34 m/s
rüzgar hızı)
500 W/m²
: 0.5 g (harici ve dahili tipler için aynı değer)
: 0.25 g (harici ve dahili tipler için aynı değer)
: Doğrudan veya direnç üzerinden topraklı nötr
Sistemi
(*) Ortam sıcaklığı yukarıda belirtilen normal işletme şartlarının önemli ölçüde dışında
olabildiği yerlerdeki tesisler için, belirtilmesi gereken en düşük, en yüksek
sıcaklığın tercih edilen aralıkları;
- Çok soğuk iklimler için :-50°C ve +40°C
- Çok sıcak iklimler için : -5°C ve +50°C
(**) Ayırıcılar; yatay ve düşey deprem ivmesi değerlerine dayanacak ve herhangi bir
ünitesinin zarar görmesi engellenecek şekilde dizayn edilecek, ayırıcıların
çalışacağı yerde tesisi için gereken proje, resim ve malzemeler ile ayırıcıların
depreme dayanıklılık hesapları Yüklenici tarafından verilecektir.
2
EYLÜL 2004
TEİAŞ
1.4. Yardımcı Güç Kaynakları
Ayırıcıların tesis edilecekleri her mahalde aşağıdaki yardımcı güç kaynakları mevcut
olacaktır:
- Üç faz AC sistem (nötrlü)
- Tek faz AC sistem (faz-nötr)
- DC sistem
: 380 volt ±%10
47.5-52 Hz
: 220 volt ±%10
: 110 veya 220 volt, %+15,-20
220 VDC kullanılacak ayırıcılar, sözleşmeden sonra ayrıca belirtilecektir.
2. TEKNİK ÖZELLİKLER
2.1. Tip
Bu şartname dahili ve harici tip normal ayırıcıları, toprak bıçaklı ayırıcıları, topraklama
ayırıcılarını kapsar.
Ayırıcılar, Malzeme Listesinde aksi belirtilmedikçe, üç fazlı ve bütün fazların bıçakları
ortak bir kumanda mekanizması ile kumanda edilen, yatay veya düşey bir düzleme
monte edilebilecek yapıda olacaktır.
2.2. Elektriksel Özellikler
- Anma Gerilimi (En yüksek sistem
gerilimi)
(kV)
: 7,2 12 17,5 36
- Nominal sistem gerilimi
(kV)
: 6.3 10.5 15.8 33
- Anma Yalıtım Düzeyleri
. 1 dakika süreli şebeke frekanslı
dayanım gerilimi, yaşta
- Ayırma uzaklığı üzerinde
(kV-rms): 23 32 45
80
- Toprağa göre ve fazlar
sırasında
(kV-rms): 20 28 38
70
. Yıldırım Darbe Dayanım Gerilimi
- Ayırma uzaklığı üzerinde
(kV-tepe): 70 85 110 195
- Toprağa göre ve fazlar arasında
(kV-tepe)
: 60 75 95
170
- Yardımcı Donanım için 1 dakika süreli şebeke
frekanslı dayanım gerilimi
(V)
: 2000
- Anma normal akımı
(A)
: Garantili Özellikler Listesine
göre
- Anma kısa süreli dayanım akımı
(kA)
: 25
- Anma kısa devre süresi
(s)
:1s
- Anma frekansı (***)
(Hz)
: 50
- İzolatör minimum spesifik yüzeysel kaçak yolu
uzunluğu
mm/kV : 12 (dahili tip için)
mm/kV : 25 (harici tip için)
(***) Ayırıcılar 47.5-52 Hz aralığında sürekli, 47-47.5 Hz aralığına her girişinde ise en
az 20 sn çalışacak şekilde tasarlanmalıdır
3
EYLÜL 2004
TEİAŞ
2.3. Garantilerin Karşılanmaması ve Toleranslar
Garantili Özellikler Listesinde garanti edilen değerlerin Yüklenici tarafından birebir
olarak karşılanması esastır. Ancak karşılanamaması durumunda ilgili standartlarda
yer alan toleranslar dikkate alınacaktır. Garantili Özellikler Listesinde ve/veya imalat
resimlerinde belirtilen fiziksel boyutlarla ilgili olarak (boyutlar, ağırlıklar vs.) için
Yüklenici taahhüt ettiği tolerans değerlerini verecektir.
2.4. Yapısal Özellikler
2.4.1. Şasi
Şasi düz bir yüzeye intibak edecek şekilde imal edilecek ve zamanla deforme
olmayacak kuvvetli bir çatı teşkil edecektir.
7,2-12 kV ve 630 A'e kadar olan ayırıcılarda en az NPU 65, daha yüksek gerilim ve
akımlardaki ayırıcılarda ise en az NPU 80 demirden veya eşdeğer mukavemet
momentli en az 5 mm kalınlıkta sac profilden yapılacak ve ek yerleri kaynakla düzgün
bir şekilde birleştirilecektir.
Şasinin alt parçasının ön yüzünde şasiye kaynakla tutturulmuş en az 12 mm çapında
bir topraklama civatası bulunacak ve ağır ortam koşullarına dayanıklı olacak şekilde
topraklama sembolü ile işaretlenecektir.
Şasi, en az 80 mikron sıcak daldırma galvanizli olacak, galvaniz kaplaması delme ve
kaynak işleri tamamlandıktan sonra yapılacaktır.
Ayırıcının tespiti için, ekteki TM80-G001 no.lu resme göre, şasinin dört köşesinde en
az 18 mm çapında birer delik bulunacaktır. Şasiye bağlanan bütün cıvata ve
somunlar paslanmaz çelikten veya sıcak daldırma galvanizle veya kadmiyum ya da
kromla kaplanacaktır.
2.4.2. İzolatörler ve Yalıtkan İtici Kollar
İzolatörler ve yalıtkan itici kollar, ayırıcıların açma ve kapama kumandaları sırasında
üzerlerine etki eden kuvvetlere, kısa devre akımlarına, deprem ve diğer titreşimlere
ve atmosfer koşullarına dayanacak şekilde seçilecektir.
İzolatörler ve yalıtkan itici kollar bina dışı tiplerde seramikten, bina içi tiplerde seramik
veya epoksi reçineden yapılmış olacaktır. Epoksi reçine malzemesi yerine poliüretan
ve benzeri malzeme ile imal edilmiş olan izolatörler reddedilecektir. Seramik
izolatörler IEC 60273 ve IEC 60168'e, epoksi reçine izolatörler IEC 60660'a uygun
olacaktır.
İzolatörlerin içinde kabarcık ve gözenek olmayacak yüzeyleri pürüzsüz ve kusursuz
olacak, dışa açık bütün yüzü dış etkenlere dayanıklı şekilde imal edilmiş olacaktır.
İzolatörler yağmur suyunun serbestçe akmasını sağlayacak biçimde dizayn
edilecektir. İzolatörlerde simetri eksenine göre eğrilik (eğilme) olmayacaktır.
Pedigotları simetrik ve düzgün olacaktır. Radyo enterferansının önlenmesi
sağlanacaktır.
4
EYLÜL 2004
TEİAŞ
İzolatörlere ait bütün metal bölümler sıcak daldırma galvanizli çelik malzeme veya
korozyona dayanıklı metallerden yapılacaktır.
İzolatörlerin, flanş, civata, civata yuvaları ve diğer metal kısımları, sıcaklık değişimleri
ve mekanik zorlamalarda izolatörden ayrılmayacak şekilde tespit edilecek, tespit için
kullanılacak malzeme yüksek kalitede ve metal kısımlarla kimyasal reaksiyona
girmeyecek, genleşmelerde kırılmayacak özellikte olacaktır.
Ayırıcılardaki mesnet ve itici izolatörlerin minimum spesifik yüzeysel kaçak yolu
uzunluğu dahili tiplerde 12mm/kV, harici tiplerde 25mm/kV’dan az olmayacaktır.
Yalıtkan itici kolların faz bıçaklarına ve tahrik miline bağlantıları, hareketin düzenli ve
tam olarak iletilmesini sağlayacak şekilde yapılacak, çubuklar veya başlıklarının
açma-kapama hareketlerinden zamanla aşınması önlenmiş olacaktır.
2.4.3. Bıçaklar ve Kontaklar
Ayırıcılarda, ana bıçaklar ve toprak bıçakları sert elektrolitik bakırdan imal edilmiş
olacaktır.
Toprak bıçaklı ayırıcıların toprak bıçaklarının anma kısa süreli dayanım akımı,
ayırıcının ana bıçakları için Malzeme Listesinde belirtilen değerle aynı olacaktır.
Ana bıçaklar en az 60 derece, toprak bıçakları 90 derece açılacaktır.
Bıçaklar gerekli iletkenliğe sahip olacak ve kısa devre anında yeterli bir kontak
basıncı sağlayacak ve bu özelliğini zamanla kaybetmeyecek yapıda olacaktır.
Bıçak ve kontakların yüzeyleri pürüzsüz olacak, kısa devre akımlarından veya açmakapamalardan bozulmayacak şekilde olacak ve temas yüzeyleri 15 – 20 mikron
kalınlığında galvanik gümüşle kaplanacaktır. Bunun dışında kalan yüzeyleri en az 5
mikron kalınlığında gümüşle kaplanacak veya ısıya dayanıklı 1 kat astar 2 kat boya
ile boyanacaktır.
Bıçaklar ve kontaklar üzerindeki civata, somun, yay ve pullar paslanmaz çelikten imal
edilecektir.
Sabit kontaklar (ayırıcıya önden bakıldığında) ayırıcının üst izolatörüne, ana bıçaklar
ayırıcının alt izolatörüne tutturulacaktır.
Toprak bıçaklı ayırıcılarda, toprak bıçakları, aksi belirtilmedikçe sabit kontağa ait
izolatörlerin tarafında üstten topraklamalı olarak teslim edilecektir.
Topraklama bıçaklarının döner mili ile şasi arasındaki toprak irtibatı; en az 50 mm²
kesitli, örgülü, bükülgen bakır iletkenlerle yapılacak ve bu bakır iletken gümüş veya
kalay ile kaplanacaktır.
Teklif sahibi kontakların yapısı ve çalışma şekli ile ilgili ayrıntılı bilgiyi teklifinde
verecektir.
5
EYLÜL 2004
TEİAŞ
2.4.4. Tahrik Mili ve Bağlantıları
Ayırıcı bıçaklarının tahrik mili en az 25 mm çapında, altı köşeli, içi dolu, sıcak
daldırma galvanizli veya paslanmaz çelik çubuktan veya bunlara eşdeğer burulma ve
eğilme mukavemetli paslanmaz çelik borudan olacaktır.
Tahrik mili, zamanla deformasyona uğrayarak kontakların iyi kapanmamasına,
bıçakların açılıp kapanmasında fazlar arasında zaman farklarına yol açmayacaktır.
Ayırıcı bıçaklarının ortak tahrik milinin boyutları ekte verilen TM80-G 001 no.lu resme
uygun olacak ve tahrik milinin bir ucu şasi üzerinde yataklandığı yerden itibaren en
az 10 cm dışarı uzanacaktır. Tahrik milinin diğer ucu ise, orta bıçağın ekseninden
itibaren dahili tiplerde, 17.5 kV ve daha aşağı gerilimli ayırıcılarda en az 57 cm, 36
kV'luk ayırıcılarda en az 89 cm, harici tiplerde ise en az 250 cm uzunluğunda
olacaktır.
Tahrik milinin konumu kaydırılarak ayarlanabilir olacak, ancak ayarlanıp
sabitleştirildikten sonra zamanla gevşeyip kaymayacaktır. Tahrik mili boyunun
ayarlanabilir olması tercih edilmekle birlikte, sabit olması halinde, mil uzunlukları
ayırıcının her iki yanında da, dahili tipteki 17.5 kV ve daha aşağı gerilimli ayırıcılar
için 57 cm, 36 kV'luk ayırıcılar için 89 cm, harici tip ayırıcılar için 250 cm olacaktır.
Ayırıcı bıçaklarının irtibatlandığı tahrik mili ile kumanda kolu arasındaki mekanik
irtibatı sağlayan hareket iletim çubukları, mesnetleme kılavuzları, dahili tiplerde hücre
yan duvarlarına paralel, yani şasi düzlemine dik bir düzlem üzerine, harici tiplerde
şasi düzlemine paralel veya dik bir düzlem üzerine monte edilecek tarzda olacaktır.
Hareketi iletecek 3/4 inç'lik boruların tahrik mili üzerine bağlanabilmesini sağlayacak
bağlantı elemanı, ekte verilen TM 86-F 108 no.lu resimdeki gibi olacaktır. Bağlantı
elemanı için resim üzerinde verilmeyen boyutlar imalatçı tarafından tesbit edilecektir.
Bu bağlantı elemanının altıgen tahrik miline geçen kısmı onikigen olacak, böylece
bağlantı elemanının tahrik miline tutturulmasında 30° bir ayar imkanı sağlanacaktır.
Bağlantı elemanının mile tutturulmasında zamanla gevşeme olmaması sağlanacaktır.
Bağlantı elemanı döküm veya uygun kalınlıkta soğukta çekilmiş saçtan imal edilmiş
olacak, hem kendisi ve hem de üzerindeki bütün civata, somun ve pullar sıcak
daldırma galvaniz edilmiş olacak veya kadmiyum ya da kromla kaplanacaktır.
2.4.5. Çalışma Mekanizması ve Kilitleme
Üç fazlı ayırıcıların, ana bıçaklar ve topraklama bıçaklarının her üç fazı, uzaktan bir
kumanda kolu ile birlikte hareket ettirilecektir.
Toprak bıçaklı ayırıcılarda ana bıçak ve toprak bıçaklarının kumanda kolları ve
çalışma mekanizmaları ayrı ayrı olacak ve her iki bıçak arasında mekanik kilitleme
bulunacaktır.
Bu kilitleme yoluyla, ana bıçaklar kapalı iken toprak bıçakları veya toprak bıçakları
kapalı iken ana bıçaklar kapatılamayacaktır.
Bütün ayırıcılarda bir elektromekanik kilitleme düzeni bulunacaktır. Bu düzen, ayırıcı
6
EYLÜL 2004
TEİAŞ
ile bağlantılı olan kesici kapalı konumda iken ayırıcıya kumanda edilmesini
engelleyecektir.
Dahili veya harici tip ayırıcılarda kullanılacak kilitleme bobinlerinin çalıştırma gerilimi
110 Volt DC olacaktır. Kilitleme bobini enerjilenmeden ayırıcıya açma, kapama
kumandası verilemeyecektir.
Kumanda kolu, ayırıcıyı açma-kapatma için düşey düzlemde maksimum 150˚’lık bir
dönüş yapacak ve kumanda kolu aşağı konumda iken bıçaklar açık durumda, yukarı
konumda iken bıçaklar kapalı durumda olacaktır.
Çalışma mekanizması düşey ve yatay bir düzlem üzerine monte edilmeye uygun
olacak ve elle rahatlıkla kumanda edilebilecektir. Dahili tip ayırıcılarda çalışma
mekanizması, hücre ön kapısının iki yanındaki "U" profiller içine monte edilecektir.'
Bundan dolayı, çalışma mekanizmasının eni 13 cm’den boyu ise 29 cm’den büyük
olmayacaktır. Mekanizmanın hücre içerisinde kendisine ayrılan bölüme yerleşimi ve
çalışmasının kontrolü amacıyla, daha önce Alıcıya malzeme teslim etmemiş olan
Yükleniciler tarafından bir prototip verilerek seri imalata geçilmeden önce Alıcının
onayı alınacaktır.
Ayırıcı bıçaklarına gelecek kuvvetler ayarlanarak kumanda kolunun, ayırıcının açık
pozisyonu civarında iken açık pozisyona gidişi, kapalı pozisyonu civarında iken bu
'pozisyona gidişi kolaylaştırılacaktır. Ayırıcı bıçakları kendi ağırlığı, darbe, rüzgar
kuvveti, titreşimler vs. gibi dış etkenlerle konumundan ayrılmayacak, tasarımda
bıçakların açık durumda iken kendiliğinden kapanması, kapalı durumda iken
kendiliğinden açılmasına engel olunacaktır.
Çalışma mekanizmasının bütün bölümleri sıcak daldırma galvanizli olacaktır.
Ayırıcılar uzaktan kumanda uygulamasına geçilen Trafo Merkezlerinde kullanılmak
üzere satın alınacak olması halinde, ayırıcılar çalışacağı yerlere ve şartnamenin
hükümlerine uygun şekilde hem motor tahrikli hem de el tahrikli olacak, el ile tahrik
zorunluluğunda ayırıcının (ana ve/veya toprak bıçakları) açılması ve kapatılması
işleminin gerçekleştirilmesi için ayırıcıya kumanda eden motor miline kaç dönüş (tur)
yaptırılması gerektiği belirtilecek ve bu düzen Alıcının onayına sunulacaktır. Ayırıcıya
ait konum bilgilerini (ayırıcı açık-ayırıcı kapalı konum bilgileri) uzaktan kumanda
merkezine taşımak üzere ayırıcı uygun düzenek (techizat) ile donatılacaktır.
2.4.6. Kumanda Kutusu
Dahili ve harici tip ayırıcılarda elektromekanik kilitleme mekanizması, yardımcı
kontaklar, kilitleme bobini vs. bir kutu (kumanda kutusu) içerisine monte edilecektir
Kumanda kutusunda dışarıya yapılacak kablo bağlantısı, kumanda kutusu içine
konacak terminal blokundan yapılacak ve kutu içindeki bütün cihazlar bu terminalle
irtibatlandırılmış olacaktır. Kumanda kutusunda kullanılan terminal dizisi istenen
özelliklere göre projelendirilecektir.
Kumanda kutusu toz, yağmur, böcek vs. gibi yabancı maddelerin içine girmesine
müsaade etmeyecek şekilde IEC 60529’a göre dahilide en az IP 41, haricide en az IP
54 koruma derecesine sahip ve en az 2 mm kalınlığında DKP saçtan veya uygun
7
EYLÜL 2004
TEİAŞ
kalınlıkta alüminyumdan imal edilecektir. DKP saçtan imal edildiğinde, kutunun içi ve
dışı bir kat sülyen üzerine iki kat yağlı boya ile boyanacaktır.
Kumanda kutusu kapağının sıkıştırma ve bağlantı elemanları paslanmaz
malzemeden (bakalit, plastik gibi malzemeler kabul edilmez) imal edilecektir.
Kumanda kutusunun kapağını açmadan operasyonu gerçekleştirebilmek için, kilit
çözme butonu, hava şartlarından müteessir olmayacak şekilde ön kapağın üstüne
veya kutunun alt tarafına monte edilecektir. Kablo bağlantısı için kutunun alt tarafına
açılacak bir adet delik, 7x2.5 mm2'lik NYY kablonun geçmesine müsait olacaktır.
Bu delik conta ve rakorlu olacak ve rakorlar sökülebilir plastik tapalarla kapatılacaktır.
Kumanda kutusu üzerinde paslanmaz çelikten veya paslanmayan başka metalden
yapılmış bir etiket bulunacaktır. Etiket üzerinde İmalatçının adı, Tip İşareti ve Seri
Numarası, İmalat Tarihi (ay ve yıl) ve Yardımcı Devre Gerilimi yazılacaktır.
2.4.7. Terminaller
Terminaller ekteki TM80-G 002 no.lu resimde verilen boyutlara uygun olarak yassı
tipte elektrolitik bakırdan imal edilecektir. Terminallerin üzerindeki delikler bu resme
uygun olarak İmalatçı tarafından açılacaktır. Terminaller alüminyum lama iletkenler ile
irtibatlanacağı için, terminallerin yüzeyleri gümüşle en az 5 mikron kalınlıkta
kaplanacaktır.
Terminallerin kalınlıkları imalatçı tarafından tesbit edilecek, bu kalınlık 10 mm’den az
olmayacaktır. Ancak, anma akımı 630 A’e kadar olan (630 A dahil) ayırıcılarda ve
topraklama ayırıcılarında 5 mm kalınlığında bakır terminal kullanılabilir. Terminal
boyutlarında, ancak gerekli durumlarda Alıcının onayı alınarak değişiklik yapılabilir.
2.4.8. Yardımcı Kontaklar
Ayırıcılarda aşağıda belirtilen şekilde ve sayıda açık (A) ve kapalı (K) yardımcı kontak
bulunacaktır.
Ana bıçaklar
Toprak bıçakları
için
için
. Normal ayırıcılar
. Toprak bıçaklı ayırıcılar
. Topraklama ayırıcıları
4A+4K
4A+4K
-
2A+ 2K
2A+2K
Yardımcı kontaklar kumanda mekanizmasının üzerine monte edilecektir. Tahrik mili
üzerine veya ayırıcı şasisinin üzerine monte edilmiş yardımcı kontaklar kabul
edilmeyecektir. Yardımcı kontaklar 10 A’lik doğru akımı açıp kapayabilecek ve sürekli
olarak 10 A'lik doğru akımı taşıyabilecektir. Sürekli olarak 10 A'lik doğru akım
geçerken kontakların sıcaklığının ortam sıcaklığına göre artışı IEC'de belirtilen
sınırları aşmayacaktır.
Yardımcı kontaklar yalnızca bıçakların konumlarını değiştirmesine bağlı olarak ani
8
EYLÜL 2004
TEİAŞ
konum değiştirmelidir. Ayırıcı bıçakları hareketinin en az % 80’ini tamamlamadıkça,
yardımcı kontaklar konumunu değiştirmeyecektir. Bu özellik topraklama bıçakları için
de geçerlidir.
Yardımcı kontakların temas yüzeyleri gümüşle kaplanacaktır. Ayrıca yardımcı
'kontaklara ait yaylar ve diğer malzemeler iyi cinsten olacak, aşınmaya ve
gevşemeye müsait olmayacaktır.
2.4.9. Ölçüler
Ayırıcılarda faz eksenleri arasındaki açıklıklar ekte verilen TM 80 G001 no.lu
resimdeki ölçülerde olacaktır. Bu ölçüler ancak zorunlu hallerde İmalatçının teklifi ve
Alıcının onayı ile değiştirilebilecektir.
Ayırıcı kapalı iken ayırıcı şasisinin altından bıçakların üst kenarına kadar yükseklik,
dahili tiplerde; 7,2 kV'ta 300 mm, 17,5 kV'ta 400 mm, 36 kV'ta 550 mm'yi
geçmeyecektir. Ayırıcıların bir fazına ait izolatörlerinin eksenleri arasındaki açıklık
dahili tiplerde 7,2 kV, 12 kV ve 17,5 kV'larda 400 mm'den, 36 kV'da 650 mm’den fazla
olmayacaktır.
2.4.10. Etiket
Her ayırıcının şasisi üzerinde montaj durumuna göre kolaylıkla görülebilecek,
paslanmaz çelik veya paslanmayan başka metalden yapılmış bir etiket bulunacaktır.
Etiket, şasiye çelik vidalarla tespit edilmiş, yazıları okunaklı ve zamanla bozulmaz
şekilde olacaktır.
Tüm yazılar Türkçe olacak ve Alıcının onayına sunulacaktır.
Etiket üzerine aşağıdaki bilgiler yazılacaktır:
- Alıcının malzeme kod numarası,
- Alıcı sipariş numarası,
- İmalatçının adı,
- Tip işareti ve seri numarası,
- İmalat tarihi (ay ve yıl),
- Anma gerilimi (kV),
- Anma yıldırım darbe dayanım gerilimi (kV-tepe),
- Anma normal akımı (A),
- Anma kısa süreli dayanım akımı (kA, etken),
- Anma kısa devre süresi (s),
- Yardımcı devre gerilimi (V),
- Anma mekanik terminal yükü (N).
2.4.11. Korozyona Karşı Önlemler
9
EYLÜL 2004
TEİAŞ
2.4.11.1. Genel
Ayırıcıların metal bölümleri korozyona dayanıklı malzemeden yapılacak ve yüzeyler
korozyonu en aza indirecek şekilde işlenecektir.
Korozyona karşı aşağıdaki önlemler alınacaktır.
-
Akım taşıyan parçalar demir içermeyen metalden olacaktır.
-
Bütün yüzeyler olabildiğince su tutmaz şekilde düzenlenecek ve bütün
mahfazaların böcek girmesine karşı korunmuş drenaj delikleri bulunacaktır.
-
İmalat ve montajda kullanılacak malzemeler galvanik korozyona yol açmayacak
şekilde seçilecek ve düzenlenecektir.
-
Akım taşıyan ya da yapı elemanı olarak kullanılan alüminyum alaşımdan parçalar
korozyona dayanıklı olacaktır.
-
Demirden parçalar sıcak daldırma usulüyle galvanizlenecek ya da boyanacaktır.
Galvanizlenecek ya da boyanacak yüzeyler, düzgün, hasarsız, temiz ve
kaplamanın ömrünü azaltan yabancı maddelerden arınmış olacaktır.
2.4.11.2. Boyama
Boyanacak yüzeyin hazırlanmasından hemen sonra boyama işlemine geçilmelidir.
Dış yüzeylere paslanmayı önleyici astar boyanın ardından ara kat ve son kat boya
sürülmelidir. Boya kuruduktan sonra gözeneksiz olmalıdır. Son kat boyası hava
koşullarına ve yağa karşı dayanıklı olmalı ve gri renkte (RAL 7032) boyanmalıdır.
Üretici uygulayacağı boyama yöntemini alıcının onayına sunacak, her bir boya
katının kalınlığını bildirecektir.
Elektrostatik kaplama yöntemi uygulandığında, polyester tipi toz boyalar kullanılacak,
kaplama kalınlığı ilgili Türk Standardına uygun olacaktır.
Üreticiler, yukarıda belirtilenler dışındaki boyama yöntemlerini uygulamak istemeleri
halinde, bu yöntemi tekliflerinde açıkça belirtecekler ve varsa ilgili belgeleri
vereceklerdir. Boya kalınlığı 90±15 mikron olacaktır.
Boyanın niteliği, katların kalınlığı ve kaynaşmasının kontrolü ile belirlenecektir.
Boya kalınlığı rastgele seçilmiş beş noktada “Boya kontrol aygıtı” aracılığıyla
ölçülecektir. Her katın ortalama kalınlığı imalatçının belirttiği değerden düşük
olmayacaktır. Toplam boya kalınlığı hiçbir noktada belirtilen değerden düşük
olmayacaktır.
10
EYLÜL 2004
TEİAŞ
Boya tabakalarının birbirleriyle kaynaşması, rastgele seçilen beş noktada ISO 2409'a
uygun olarak çapraz-kazıma yöntemiyle kontrol edilecektir. Deney sonucu bu
standardda yer alan sınıf-1'den daha kötü olmamalıdır.
2.4.11.3. Galvanizleme
Galvanizleme işlemi ve galvanizlenmiş yüzeyler üzerindeki testler sıcak daldırma
galvaniz konusundaki ISO 1459, 1460, 1461 ve TS 914'e uygun olarak yapılacaktır.
Aksi belirtilmedikçe, galvaniz kaplama kalınlıkları ayırıcının şasisinde en az 80
mikron olacaktır.
Cıvata ve vidalı çubukların dişleri de dahil olmak üzere tüm metal parçaların sıcak
daldırma ile galvanizlenmesi; işleme, eğme, kesme, delme, puntolama, işaretleme
ve kaynak işlemleri tamamlandıktan ve yüzeyler üzerindeki pas ve yağlar kumlama,
kimyasal temizleme vb yöntemlerle iyice temizlendikten sonra yapılmalıdır.
Galvanizlenen somunların kılavuzlanıp dişlerin temizlenmesi veya yeniden diş
açılmasından sonra suya dayanıklı ve paslanmayı önleyici yağla yağlanacaktır.
Boyanamayan ve sıcak galvaniz yapılamayan küçük parçalar, elektro galvaniz
yapılacak veya paslanmaz çelikten olacaktır. Elektro galvaniz kalınlığı en az 12
mikron olacaktır.
2.5. Tek Kutuplu Ayırıcılar İçin Özel Hususlar
2.5.1. Tip
Tek kutuplu ayırıcılar normal tipte bina dışında kullanılmaya uygun olacaktır.
2.5.2. Şasi
Tek kutuplu ayırıcıların tesbiti için gereken delikler, ayırıcı şasisinin dört köşesinde
birer adet olmak üzere toplam 4 adet ve 18 mm çapında olacaktır. Şasi boyutları
imalatçı tarafından belirlenecek ancak tespit delikleri arası açıklıklar dar kenar
tarafında (ek TM80-G 001 No.lu resimde A açıklığı) 210 mm, geniş kenar tarafında
(ek TM80-G 001 No.lu resimde B açıklığı), 700 mm olacaktır.
2.5.3. Tahrik Mili
Tek kutuplu ayırıcının tahrik mili, kaydırılabilir tipte ve ancak istenen boya ayarlanıp
sabitleştirildikten sonra zamanla kendiliğinden gevşeyip, kaymayacak, yapıda
olacaktır. Tahrik milinin bir ucu şasi üzerinde yataklandığı yerden en az 10 cm dışarı
uzanacak, diğer ucu ise ayırıcı bıçağı ekseninden itibaren 450 mm olacaktır. Boyu
ayarlanabilir mil tercih edilmekle birlikte, kumanda milinin sabit ve kaydırılmaz şekilde
olması halinde, mil uzunlukları ayırıcının her iki tarafında da 450 mm olacaktır.
2.5.4. Çalışma Mekanizması
Çalışma mekanizmasında, 2.3.5. maddede sözü edilen elektromekanik kilit sistemi
ve yardımcı kontaklar bulunmayacaktır. Ayırıcı kumanda kolu gerektiğinde ayırıcının
açık 11
ve kapalı konumlarında asma kilitle kilitlemeye uygun olacaktır.
EYLÜL 2004
"
TEİAŞ
3. TESTLER
Aşağıdaki tip, rutin ve kabul testleri IEC ve TS standartlarına göre uygun olarak
yapılacaktır. Aşağıdaki tip testlerine ait raporlar sipariş edilmek istenen tipteki
malzeme için verilecektir.
3.1. Tip Testleri (Type Tests)
a) Dielektrik testleri (Dielectric Tests) (IEC 62271-102, madde 6.2)
 Ayırıcı üzerinde yıldırım darbe gerilimine dayanım testi (Lightning impulse
voltage withstand tests)
 Ayırıcı üzerinde şebeke frekanslı gerilime dayanım testi (Power-frequency
voltage withstand test)
 Yardımcı donanım üzerinde, şebeke frekanslı gerilim dayanım testi (Powerfrequency voltage test on auxiliary and control circuits)
b) Ayırıcı ana devresinin sıcaklık artış testi (Temperature Rise Test of main circuit of
the Disconnecting Switch) (IEC 62271-102, madde 6.5)
c) Kısa-süreli anma akımına ve kısa devre tepe akımına dayanım testleri (short time
withstand current and peak withstand current tests) (IEC 62271-102, madde 6.6)
d) Çalışma ve mekanik dayanım testleri (Operation and mechanical endurance
tests) (5000 Açma-kapama) (IEC 62271-102, madde 6.102)
e) Ana devre direncinin ölçülmesi (Measurement of the resistance of the main
circuit) (IEC 62271-102, madde 6.4)
f) Ağır buzlanma şartları altında çalışma testi (Harici tip ayırıcılar için istenecektir.)
(Operation under severe ice conditions) (IEC 62271-102, madde 6.103)
Harici tiplerde,10 mm'yi geçmeyen buz tabakası oluşması şartlarında çalıştırma
Testleri (Operation test under ice conditions-for outdoor units with an ice formation
thicknees of less than 10 mm)
g) Kumanda kutusunun koruma derecesinin doğrulanması testleri (IEC 62271-102,
madde 6.7)
h) Topraklama ayırıcılarının kısa devre kapama performansının doğrulanması
(Toprak bıçaklarına ve toprak bıçaklı ayırıcıların toprak bıçağına uygulanacaktır.)
(Test to prove the short-circuit making performance of earthing switches) (IEC
62271-102, madde 6.101)
5000 açma-kapama tip testinin yeniden yapılmasının gerekmesi durumunda, bu teste
tabi tutulan ve testten geçen test numunesi imalatçıda kalacak ve Alıcıya teslim
edilmeyecektir.
12
EYLÜL 2004
TEİAŞ
3.2. Ayırıcı Rutin Testler
Komple monte edilmiş olan ayırıcılarda, aşağıdaki rutin testler ilgili IEC ve TS
standartlarına uygun olarak yapılacaktır.
a) Tasarım kontrolü ve gözle yapılacak muayeneler (Design and visual checks),
b) Ana devrenin, kuruda şebeke frekanslı gerilim testi (The dry power frequency
voltage withstand test on the main circuit) (62271-102, madde 7.1),
c) Kontrol ve yardımcı devrelerin gerilim testleri (Voltage tests on the control and
auxiliary circuits.) (IEC 62271-102, madde 7.2),
d) Ana devre direncinin ölçülmesi (Measurement of the resistance of the main
circuit) (IEC 62271-102, madde 7.3),
e) Mekanik çalışma testleri (Mechanical operating test) (IEC 62271-102, madde
7.101),
f) Boya, gümüş ve galvaniz kalınlıklarının kontrolü,
g) Garantili Özelliklerin ve fiziki boyutların kontrolü,
3.3. İzolatörlerin Tip ve Rutin Testleri
Ayırıcılarda kullanılacak izolatörlerle ilgili aşağıda verilen tip ve rutin test raporları,
izolatör imalatçısınca ayırıcı imalatçısı aracılığıyla Alıcıya verilecektir.
3.3.1 Cam ve porselen izolatörler için tip testleri






Boyutların doğrulanması (Verification of dimensions) (IEC 60168 madde 5.1),
Kuruda yıldırım gerilimine dayanma testi (Dry Lightning impulse withstand voltage
tests) (IEC 60168 madde 4.5),
Kuruda şebeke frekanslı gerilime dayanım testi (dahili tip izolatörlere
uygulanacaktır) (Dry power-frequency withstand voltage test) (IEC 60168 madde
4.7),
Yaşta şebeke frekanslı gerilime dayanma testi (harici tip izolatörlere
uygulanacaktır) (Wet power-frequency withstand voltage test) (IEC 60168 madde
4.8),
Mekanik kırılma yükü testi (Mechanical failing load test) (IEC 60168 madde 5.2),
İşletme yükü altında eğilme testi
3.3.2 Epoksi reçine izolatörler için tip testleri


Boyutların doğrulanması (Verification of dimensions) (IEC 60660 madde 4.2),
Kuruda yıldırım darbe gerilimine dayanma testi (Dry Lightning impulse withstand
voltage tests) (IEC 60660 madde 3.3),
 Kuruda şebeke frekanslı gerilime dayanım testi (Dry power-frequency withstand
voltage test) (IEC 60660 madde 3.4),
 Kısmi boşalma sönüm gerilimi testi (Partial discharge extinction voltage test) (IEC
60660 madde 3.5),
 Mekanik dayanıklılık testi (Mechanical failing load test) (IEC 60660 madde 3.7),
 Normal ortam sıcaklığında yük altında eğilme testi (Test for deflection under load
at normal ambient temperature conditions) (IEC 60660 madde 3.8),
13
EYLÜL 2004
TEİAŞ

Mekanik eğilme dayanımının sıcaklığa bağımlılığa testi (Test for mechanical
bending strength as a function of temperature) (IEC 60660 madde 3.9),
 Su emme testi (Water absorption test) (IEC 60660 madde 3.10),
 Tutuşma testi (Flammability test) (IEC 60660 madde 3.12),
 Sıcaklık çevrim testi (Temperature cycle test)
İzolatörlerde yapılacak tip testleri her izolatör tipinden alınacak numuneler üzerinde
tip test raporları verilse dahi aşağıda belirtilen tip testleri Yüklenici tarafından Alıcı
temsilcileri gözetiminde yapılacaktır.
 Mekanik dayanım testleri (Eğme, burulma, çekme, basma testleri) (Mechanical
failing load test) (IEC 60660 madde 3.7),
 Kısmi boşalma sönme gerilim testi (Partial discharge extinction voltage test) (IEC
60660 madde 3.5), (Epoksi reçine izolatörler için)
Yüklenici Alıcı temsilcileri tarafından seçilecek mesnet izolatörü üzerinde Tg
(Transition glass temperature-camlaşma sıcaklığı) değeri Alıcı gözetiminde test
edilmek suretiyle kontrol edilecektir. Test sonucunda elde edilen Tg (Transition glass
temperature-camlaşma sıcaklığı) değerinin Garantili Özellikler Listesinde garanti
edilen değeri sağlaması gerekmektedir.
Her tipteki yardımcı kontaklardan sayısı 2’den az olmamak üzere %3 oranında gelişi
güzel seçilecek numune üzerinde 1000 defa açma-kapama işlemi yapılacak, işlem
sonunda kontakların ve diğer mekanik kısımların durumu kontrol edilecektir. Ayrıca
yardımcı kontakların 10 A’ lik doğru akımda sıcaklık artışı testi yapılacaktır.
3.3.4. Numune Alma
Kabul testlerinde ayırıcı numuneleri, Alıcı temsilcileri tarafından rastgele seçilecek ve
aksi belirtilmedikçe numune sayıları aşağıdaki çizelgeye uygun olacaktır. Rutin
testler, seçilen bütün numuneler üzerinde yapılacaktır.
Parti büyüklüğü
1-10
11-25
26-50
51-100
İlave her 50 adet için
14
EYLÜL 2004
Numune sayısı
3
5
7
9
Bir ilave numune