makro iktisat teorisi ı

Sızıntılar: Harcama akımından çıkanlar olup, kapalı
ekonomide tasarruflar (S) ve vergilerden (TA) oluşmaktadır.
Enjeksiyonlar: Harcama akımına yapılan ilaveler olup,
kapalı bir ekonomide yatırımlar (I), kamu harcamaları (G)
ve transfer ödemelerinin harcamada kullanılan kısmından
(c.TR) oluşmaktadır.
 Dengede; sızıntılar ve enjeksiyonlar eşit olacaktır:
𝑆 + 𝑇𝐴 = 𝐼 + 𝐺 + 𝑐𝑇𝑅
Vergiler ve Çoğaltan
 Gelir vergileri çoğaltanı küçültmektedir.
 Gelir vergisinin çoğaltan katsayısını küçültmesi,
verginin uyarılmış tüketim harcamalarındaki artışı
azaltmasının sonucudur.
1

1  c  ct
• Burada
𝑡 ↑→ 𝛼 ↓
Çünkü kişilerin harcanabilir gelirleri azalacaktır.
Otomatik Stabilizatör Olarak Gelir Vergileri
 Otonom talepteki bir değişmenin gelir ve hasıla düzeyi
üzerindeki etkisini azaltan her türlü mekanizmaya
otomatik stabilizatör denir.
 Otomatik stabilizatörler ekonomiyi enflasyondan ve
ekonomik krizlerden koruyucu özelliğe sahiptirler.
 Örneğin gelir vergisi bir otomatik stabilizatördür. Çünkü,
gelir vergisi, çarpanın değerini düşürerek, otonom
harcamaların, gelir düzeyine etkisini azaltır.
 Özellikle gelir vergisi, memur maaşlarında olduğu gibi
artan oranlıysa, otomatik stabilizatör olma özelliği daha
da artacaktır.
Otomatik Stabilizatör Olarak Gelir
Vergileri
 Örneğin gelir vergisi bir otomatik stabilizatördür. Çünkü,
gelir vergisi, çarpanın değerini düşürerek, otonom
harcamaların, gelir düzeyine etkisini azaltır.
 Özellikle gelir vergisi, memur maaşlarında olduğu gibi
artan oranlıysa, otomatik stabilizatör olma özelliği daha
da artacaktır.
Diğer Otomatik Stabilizatörler
 Kamu Harcamaları,
 Kamuda Çalışanların Oran Olarak Yüksekliği ve
 İşsizlik sigortası
de otomatik stabilizatör işlevi görecektir. Çünkü; kamu
harcamaları ve kamuda çalışanların alacakları ücretler, büyük
ölçüde devletin kontrolü altındadır. Herhangi bir ekonomik kriz
durumunda da devlet çalışanlarına ücretlerini tam ödeyeceği
(veya kamu harcamalarını arttırabileceği için) bireyler krizden
az etkileneceklerdir (2008 Krizinde Türkiye’nin az
etkilenmesinin en önemli nedenlerinden birisi de budur).
Veya işlerin iyiye gittiği ve enflasyonist baskının oluştuğu
durumlarda devlet kamu harcamalarını azaltarak, piyasaların
Götürü Vergilerin Çoğaltan
Üzerindeki Etkisi
 Vergilerin gelir düzeyinden bağımsız olarak belirlendiği
bir durumda (spesifik vergi):
 Vergiler TA  TA biçiminde gösterilir.
 Bu durumda vergilerin varlığı çoğaltanın değerini
etkilemeyecek ama harcanabilir geliri azaltacaktır:
YD  Y  TA  TR
 Burada denge gelir düzeyini şöyle formüle edebiliriz:
1
1
C  cTA  cTR  I  G 
Y0 
A

1 c
1 c 
Gelir Vergisinde Bir Değişmenin Etkisi
 Gelir vergisi, milli gelirin tüketime harcanabilecek
kısmını azalttığı için, toplam harcama eğrisi, verginin
olmadığı duruma göre yatıklaşır.
 Vergi oranındaki bir indirim ise, toplam harcama
eğrisinin eğimini artırır ve denge gelir düzeyini
yükseltir.
 Vergi oranı t1 iken t2 ve gelir düzeyi de Y1 iken Y2
olmuşsa, ∆t=t2–t1 ve Y=Y2-Y1 olmak üzere vergi
oranındaki değişmelerin denge gelir düzeyine etkisi:
AE
Y=AE
Planlanan harcamalar
AE2= A +c(1-t2)Y
E2
AE1= A +c(1-t1)Y
E1
A
450
Y1
Y2
Gelir, Hasıla
Y
ŞEKİL 5-11: VERGİ ORANINDA BİR AZALMANIN ETKİLERİ.
Gelir vergisi oranında bir düşme tüketicilerin harcanabilir gelirini artıracaktır. Ayrıca gelirin
tüketilebilir oranı da yani çoğaltan da artacaktır. Toplam talep AE2'ye dönerken eğimi eski duruma
göre artmıştır. vergi indirimi aynen marjinal tüketim eğiliminin artması gibi etki yapmaktadır. Bu
arada gelir düzeyi de yükselerek Y2'ye çıkmıştır.
Kamu Harcamalarında Bir Değişmenin Etkisi
 Kamu harcamalarında G kadarlık bir artış, gelir
düzeyini çoğaltana bağlı olarak artıracaktır.
 Denge geliri düzeyindeki değişme:
1
Y 
G  G
1  c(1  t )
AE
Y=AE
AE2= A 2+c(1-t)Y
Planlanan harcamalar
E2
AE1= A 1+c(1-t)Y
A2
G
E1
1
∆ G =∆Y
1  c(1 - t)
Y
A1
450
Y1
Y2
Gelir, hasıla
Y
ŞEKİL 5-12: KAMU HARCAMALARINDAKİ BİR ARTIŞIN ETKİSİ.
Kamu harcamalarındaki artış planlanan harcama eğrisini yukarıya AE2'ye kaydırır. Hasıla da Y1'den
Y2'ye yükselir. Ama burada çoğaltan Şekil 5-6'dakine göre daha küçüktür.
Transfer Ödemelerinde Bir Artışın Etkisi
 Transferlerde bir artış, otonom talebi artıracaktır. Zira
transferler ( cTR) nispetinde planlanan harcamaların bir
parçasıdır.
 Transferler, kişilerin harcanabilir gelirini, YD, artırır ve
bu da tüketimi uyararak ( cTR ) kadar bir artışa yol açar:
1
Y 
cTR
1  c(1  t )
 Transferlerin gelir düzeyine etkisi, aynı miktardaki bir
reel kamu harcamasına göre daha düşüktür.
Bütçe
 Burada bütçenin gelir düzeyi ile ilişkisini kuracağız.
 Kamu otoritelerinin uyguladığı maliye politikası bütçe ile
ortaya çıkar. Bütçe fazlasının artması toplam talebi
azaltırken, bütçe açığının artması toplam talebi artırıcı
yönde etkilemektedir.
 Bütçe fazlası, BS, kamu gelirlerinin yani vergilerin, TA,
kamu harcamalarını ( G + TR ) aşan kısmıdır.
BS  TA  (G  TR )
Denk Bütçe Çoğaltanı
Varsayalım ki kamu harcamaları ile vergi miktarları
aynı anda ve eşit miktarda artırılmış olsun. Bu durumda
bütçe büyümekle birlikte, bütçe dengesi değişmeden
kalacaktır.
Ama gelir düzeyi de değişmeden mi kalır?
Bu sorunun cevabı hayır olacaktır. Bunun nedeni denk
bütçe çoğaltanıdır ve değeri birdir. Gelir ve hasıla
düzeyi tam olarak kamu harcamaları ile aynı miktarda
artar.
AÇIK EKONOMİDE DENGE GELİR
DÜZEYİ
 İhracat, yurtiçi üretime yönelik yabancı talebi
gösterirken, İthalat ülkede oturanların yabancı mal ve
hizmetlere talebini gösterir. İhracat ile ithalatın farkına
net ihracat denir.
NX  X – M
 Bu durumda yurtiçinde üretilmiş mallara yönelik toplam
talep:
AE  C  I  G  NX
Y=AE
AE
AE'=C+ I + G +NX2
E3
Planlanan harcamalar
AE=C+ I + G
A
2AE
NX2>0
AE’’=C+ I + G +NX1
E1
NX1<0
A
E2
1AE
450
Y1
Y0
Y2
Gelir, hasıla
Y
ŞEKİL 5-14: DIŞ TİCARET VE TOPLAM TALEP.
İhracat > ithalat ise toplam talep eğrisi yukarı kayar, gelir düzeyi yükselir. İhracat < ithalat ise
toplam talep eğrisi aşağı kayar, gelir düzeyi düşer.
İhracat ve İthalat Fonksiyonları
 İhracat, yurtiçi üretime yönelik dış taleptir. İhracatı
yabancı ülkelerin gelir düzeyi, ihracata konu mallara
yönelik talebin gelir ve fiyat esnekliği, diğer ülkelerin bu
malı ihraç ettiği fiyat, ülkelerin dış ticaret rejimleri gibi
unsurlar belirlemektedir.
 Bu nedenle ihracatı, ihracatçı ülkenin gelir ve hasıla
düzeyinden bağımsız olarak oluşan otonom bir değişken
olarak kabul ediyoruz. 𝑋
 İthalat, bir ülke sakinlerinin yabancı mallara yönelik
talebidir. İthalat, ülkenin gelir düzeyinin bir
fonksiyonudur:
M  M  mY
 İthalatın da tüketim gibi otonom (𝑀) ve uyarılmış olmak
üzere iki kısmı vardır.
 Eşitlikteki m katsayısı marjinal ithalat eğilimi olup
gelirdeki bir birimlik artışın ne kadarının ithalata gittiğini
gösterir.
X
İthalat
İhracat
M
M= M +mY
X
M
Gelir, hasıla
Y
Gelir, hasıla
Y
ŞEKİL 5-15: İHRACAT VE İTHALAT FONKSİYONLARI.
Burada, ihracat otonom kabul edilecektir: İhracat her bir gelir düzeyinde X gibi sabit bir değere
eşittir (sol panel). Bir ülkenin geliri attıkça ithalatı da artar. İthalatın bir otonom kısmı, bir de
uyarılmış kısmı vardır. Uyarılmış ithalat marjinal ithalat eğilimine, m, bağlıdır ki bu katsayı ülkenin
artan gelirini hangi oranda ithalat için kullandığını gösterir (sağ panel).
Net İhracat
 Bir ülkenin ihracatının ithalatını aşan kısmına net ihracat
veya dış ticaret fazlası denir.
NX  X – M  X – M  mY
 Gelir düzeyi yükseldikçe net ihracat azalmaktadır.
X,M
M= M +mY
İhracat, ithalat
NX<0
NX>0
0
X
E
Y0
Y
Gelir, hasıla
Net ihracat
NX
0
ŞEKİL 5-16: NET İHRACAT.
Y0
Gelir, hasıla
Y
NX
Net ihracat gelir düzeyinin bir fonksiyonudur. Y0 gelir düzeyinden önce ihracat ithalattan, sonra ise
ithalat ihracattan fazla olmaktadır. Net ihracat eğrisi negatif eğimli bir eğridir.
Denge Gelir Düzeyi
 Planlanan toplam harcamalar ile hasılanın eşitliği:
AE  Y  C  I  G  ( X – M )
Y  C  cTR  I  G  X  M  cY  ctY – mY
 Bu eşitliği denge gelir düzeyi için çözersek:
1
Y0 
A
1  c(1  t )  m
Sızıntılar ve Enjeksiyonlar
 Açık ekonomide sızıntılar; Tasarruflar (S), vergiler (TA)
ve ithalattan (M) oluşur.
 Açık ekonomide enjeksiyonlar ise; Transfer ödemelerinin
harcamada kullanılan kısmı (c.TR), özel yatırımlar (I),
kamu harcamaları (G) ve ihracattan (X) oluşur.
 Dengede sızıntılar, enjeksiyonlara eşit olacaktır:
cTR  I  G  X  S  TA  M
S,TA,
X ,M,
A
S+TA+mY
S+TA
Sızıntılar ve enjeksiyonlar
E2
A + X -M
X -M
C + I + G +c TR
E1
A
0
Y0’
Y0
Y
Gelir, hasıla
ŞEKİL 5-17: NET İHRACAT VE GELİR SEVİYESİ İLİŞKİSİ.
İhracat,otonom harcama doğrusunu yukarı kaydırır; İthalat ise sızıntıları temsil eden eğriyi yukarıya
kaydırır. Enjeksiyonlar ile sızıntıların kesiştiği yerde yeni denge noktası oluşur. Bu yeni denge,
eskisinin sağındadır, zira burada net ihracat pozitif (ithalat < ihracat) olarak alınmıştır.
Dış Ticaret Çoğaltanı
 Açık ekonomide, c+s+t+m = 1 olmak üzere çoğaltan:
1

1  c(1  t )  m
 Açık ekonomide çoğaltanın değeri, kapalı ekonomiye
göre daha küçüktür.
Burada 𝑚 ↑→ 𝛼 ↓ çünkü ithalat ekonomide bir sızıntıdır.
Örnek: 1) C=100+0,75YD
𝐼 =200
X=200, M=200+0.10Y
𝐺 =300
t=0.10
TR=100
a)Denge milli geliri bulunuz.
b) Denge harcanabilir geliri bulunuz.
c) Denge harcama miktarını bulunuz.
d) Denge tasarruf düzeyini bulunuz.
e) İhracat100 birim arttığında denge milli gelirdeki değişmeyi
bulunuz.
f) Otonom ithalat 100 birim arttığında denge milli gelirdeki
değişmeyi bulunuz.
g) Marjinal ithalat oranı %20’ye yükseldiğinde denge milli gelir
nasıl değişir?
Ödev: 1) C=100+0,80YD
𝐼 =200
X=100, M=100+0.10Y
𝐺 =200
t=0.10
TR=200
a)Denge milli geliri bulunuz.
b) Denge harcama miktarını bulunuz.
c) Denge harcanabilir geliri bulunuz.
d) Denge tasarruf düzeyini bulunuz.
e) İhracat100 birim arttığında denge milli gelirdeki değişmeyi
bulunuz.
f) Otonom ithalat 100 birim arttığında denge milli gelirdeki
değişmeyi bulunuz.
g) Marjinal ithalat oranı %20’ye yükseldiğinde denge milli gelir
nasıl değişir?
h) Marjinal tüketim eğilimi 0.90 olursa denge milli gelir nasıl
değişir?
i) Transfer ödemeleri 100 birim artarsa denge milli gelir me kadart
değişir?
Ödev: 2) C=200+0,80YD
𝐼 =300
X=100, M=200+0.20Y
𝐺 =100
TA=250
TR=100
a)Denge milli geliri bulunuz.
b) Denge harcama miktarını bulunuz.
c) Denge harcanabilir geliri bulunuz.
d) Denge tasarruf düzeyini bulunuz.
e) İhracat100 birim arttığında denge milli gelirdeki değişmeyi
bulunuz.
f) Otonom ithalat 100 birim arttığında denge milli gelirdeki
değişmeyi bulunuz.
g) Marjinal ithalat oranı %20’ye yükseldiğinde denge milli gelir
nasıl değişir?
h) Marjinal tüketim eğilimi 0.90 olursa denge milli gelir nasıl
değişir?
i) Transfer ödemeleri 100 birim artarsa denge milli gelir me kadart
değişir?
Ödev: 3) C=100+0,80YD
I=200+0.20Y
TR=200 X=100, M=100+0.10Y
𝐺 =200
t=0.10
a)Denge milli geliri bulunuz.
b) Denge harcama miktarını bulunuz.
c) Denge harcanabilir geliri bulunuz.
d) Denge tasarruf düzeyini bulunuz.
e) İhracat100 birim arttığında denge milli gelirdeki değişmeyi
bulunuz.
f) Otonom ithalat 100 birim arttığında denge milli gelirdeki
değişmeyi bulunuz.
g) Marjinal ithalat oranı %20’ye yükseldiğinde denge milli gelir
nasıl değişir?
h) Marjinal tüketim eğilimi 0.90 olursa denge milli gelir nasıl
değişir?
i) Transfer ödemeleri 100 birim artarsa denge milli gelir me kadart
değişir?
Dış Yansıma
• İhracatın uyarılmış bir kısmı olduğu hesaba katılınca
çoğaltan mekanizmasına benzer bir durum gözlenir.
X=F(𝑌𝑓 , REER);
M=F(𝑌 𝑑 , 𝑅𝐸𝐸𝑅)
• Bizim ülkede gelir düzeyi herhangi bir şekilde arttı diyelim.
Bu artış, marjinal ithalat eğilimine bağlı olarak ithalatımızı
artırırken, diğer ülkelerin geliri de artacak, bu ise yine diğer
ülkelerin ithalatını ve bizim ihracatımızı artırarak, bizim
mallarımıza yönelik talebi ve gelirimizi artıracaktır. Bu süreç
böylece sürecektir, ki bu mekanizmaya “dış yansıma” denir.
Dış Yansıma
• Bunun tersine ise Dilenci Komşu Politikası ya da
İşsizliğim İhracı adı verilmektedir. Yani; bir ülke işsizliği
azalabilmek için yerli malı kullanımına ağırlık verip,
ithalat talebini düşürdüğünde, karşı ülkenin ihracatı ve
istihdamı düşecek, işsizlik oranları artacaktır. Böylece
buradaki işsizlik karşı ülkeye ihraç edilmiş ve komşu,
dilenci durumuna getirilmiş olacaktır.
KEYNESYEN MODELDE TOPLAM ARZ EĞRİSİ
 Keynesyen toplam arz eğrisi yatay olup, veri fiyat düzeyinde
firmaların talep edilen her miktarı arz edebileceğini ima eder.
 Ekonomide işsizliğin varlığı, firmalara cari ücret düzeyinde,
diledikleri kadar işgücü kullanma ve üretimlerini artırma
imkanı verir. Böylece firmaların marjinal üretim maliyeti
değişmeden üretim hacmi artırılabilir ve veri fiyattan talep
edilen her miktar arz edilebilir.
 Bu durumda, toplam talebin artması, fiyat düzeyi değişmeden
hasıla düzeyini artıracaktır.
Fiyat düzeyi
P
P0
E1
E2
AS
AD2
AD1
0
Y1
Y2
Gelir, hasıla
Y
ŞEKİL 5-18: KEYNESYEN TOPLAM ARZ EĞRİSİ.
Keynesyen durumda arz esnekliği sonsuzdur, yani toplam arz eğrisi yataydır. Bu durumda toplam
talepte bir artış fiyat düzeyini artırmadan hasıla düzeyini artıracaktır.