türkiye`de toplumun dine ve dini değerlere bakışı

1
TÜRKİYE'DE TOPLUMUN DİNE VE DİNİ
DEĞERLERE BAKIŞI
MEHMET ALİ KULAT
MAK DANIŞMANLIK YÖN. KUR. BŞK.
0 532 749 14 22
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
2
Araştırmanın Kimliği
Bu çalışma 12 HAZİRAN - 18 HAZİRAN 2017 tarihleri arasında
TÜRKİYE'DE TOPLUMUN DİNE VE DİNİ DEĞERLERE BAKIŞI
ARAŞTIRMASI üst başlığı ile MAK DANIŞMANLIK tarafından 30
BÜYÜKŞEHİR ve (AĞRI, AKSARAY, ARTVİN, BAYBURT, BİTLİS,
BOLU, DÜZCE, ELAZIĞ, GİRESUN, GÜMÜŞHANE, KARAMAN,
KARABÜK, KARS, KASTAMONU, KIRIKKALE, KIRKLARELİ,
KÜTAHYA, NEVŞEHİR, OSMANİYE, SİNOP, BİLECİK, YOZGAT,
UŞAK ) 23 il, 154 ilçe de 5400 kişi ile YÜZYÜZE görüşmelerle
yapılmıştır.
Araştırmanın; finansmanını MAK Araştırma Değerlendirme
Danışmanlık A.Ş. karşılamış olup; Araştırmanın analiz ve değerlendirme
çalışmalarını MAK Araştırma Değerlendirme Danışmanlık A.Ş.
bünyesinde faaliyet gösteren ARGEDER DÜŞÜNCE ENSTİTÜSÜ
hazırlamıştır.
MAK Danışmanlık olarak yaptırttığımız bu çalışmada toplumun
sosyo-kültürel ortalamasına uygun doğru ve yeterli denek belirleme, bu
deneklere bağlı olarak verilerin çoklu analizlerle ölçümlenmesinde
LİKERT METODU kullanılmıştır. Saha çalışmasında %1.3 yanılma / hata
payı ile değerlendirme yapılmıştır.
Araştırmada deneklerin belirlenmesinde % 53.5 erkek, % 46.5
bayan olmak üzere cinsiyet dengesi oluşturulmaya çalışılmıştır.
MAK DANIŞMANLIK TARAFINDAN YAPILAN TÜRKİYE'DE
TOPLUMUN DİNE VE DİNİ DEĞERLERE BAKIŞI ARAŞTIRMASI
ÇALIŞMAMIZIN ÖZET RAPORUNU BİLGİLERİNİZE ARZ EDERİZ.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
3
ARAŞTIRMAYA KATILANLARIN CİNSİYET
DAĞILIMI
BAYAN, 46.5
ERKEK, 53.5
ARAŞTIRMAYA KATILANLARIN YAŞ ARALIK ANALİZİ
30
24
25
22
20
18
11
10
0
18-25 YAŞ
25-35 YAŞ
35-45 YAŞ
45-65 YAŞ
65 YAŞ ÜSTÜ
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
4
90
Allah’ın varlığına, birliğine bizi yaratıp yaşattığına
inanıyor musunuz?
80
70
60
50
40
86
30
20
10
0
Evet, Allah’ın
varlığına,
birliğine bizi
yaratıp
yaşattığına
inanıyorum
6
4
Evet, Allah’ın
sadece varlığına
bizi yarattığına
inanıyorum ama
her şeye
karıştığını
karışacağını
düşünmüyorum
Hayır, Allah’a
inanmıyorum
4
Cevap yok /
Kararsız
Allah’ın varlığına, birliğine bizi yaratıp yaşattığına inanıyor
musunuz? Şeklindeki sorumuza yıllardır %99 u Müslüman diye ifade ettiğimiz
toplumun % 86 sı Evet, Allah’ın varlığına, birliğine bizi yaratıp yaşattığına
inanıyorum, derken aynı soruya; Evet, Allah’ın sadece varlığına bizi yarattığına
inanıyorum ama her şeye karıştığını karışacağını düşünmüyorum diyen literal
anlamda DEİST diye ifade edilebileceklerin oranı % 6, Hayır, Allah’a inanmıyorum
diyerek ATEİST olduğunu ifade edebileceklerimizin oranı % 4, farklı çekincelerle bu
soruya Cevap yok / Kararsız diyenlerin oranı % 4 olarak değerlendirilmiştir.
Deist ve Ateistlerin ağırlıklı olarak büyükşehirlerde yoğunlaştığı, taşrada bu
oranın % 1 lerin altına indiği görülmektedir. Ortaya çıkan sonuç; toplumun inanç
erozyonuna karşı ivedilikle bir manevi kalkınma seferberliğine ihtiyaç olduğunu
göstermektedir.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
5
Meleklere inanıyor musunuz?
80
70
60
50
40
75
30
20
10
15
10
0
Evet, meleklere
inanıyorum.
Hayır, gözümle
görmediğim varlıklara
inanmam.
Cevap yok / Kararsız
Meleklere inanıyor musunuz? sorusuna araştırmamıza katılanların % 75 i
Evet, meleklere inanıyorum. derken Hayır, gözümle görmediğim varlıklara
inanmam. diyenlerin oranı % 15. Cevap yok / Kararsız oranı ise % 10.
İmanın temel şartlarından olan meleklere iman konusunda toplumsal
bilgisizliğin İslami anlamda insanların küfre düşme boyutunda inhirafına sebep
olmaktadır. Gözüyle görmediğine inanmama hastalığı materyalizmin insanımızın
inanç dünyasını nasıl törpülediğini göstermesi bakımından çok önemlidir. Kaldı ki
dine ait değerlerin pek çoğu beş duyu ile algılanamayan aşkın alana ait değerlerdir.
Gayba ve uhrevi aleme inanma Müslümanlığın temelini teşkil eder. Bu
anlamda dinin pek çok değeri, melekler, cinler, ruh, cennet, cehennem vd. kavramlar
imani değer itibarıyla çok önemlidir. Toplumun bu değerlerle techiz edilmesi,
kimsenin görmediği yerde dahi bir gören var şuurunun kalp ve kafalara
nakşedilmesi toplumsal ahlaki motivasyon içinde önemlidir.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
6
Kur'an-ı Kerim ve diğer kitapların vahiyle geldiğine inanıyor
musunuz?
80
70
60
50
40
76
30
20
14
10
10
0
Evet, inanıyorum.
Hayır, inanmıyorum
Cevap yok / Kararsız
Kur'an-ı Kerim ve diğer kitapların vahiyle geldiğine inanıyor musunuz?
sorusuna katılımcıların % 76 i Evet, inanıyorum. derken Hayır, inanmıyorum
diyenlerin oranı % 14, cevap vermeyen veya kararsız oranı ise % 10.
Kur'an-ı Kerim'e inanmak bir bütün olarak inanmaktır. İçindeki
hükümleri parçalayıp bölmeden, kavramların anlamlarını bozmadan,
bağlamlarını koparmadan onu hayatın merkezinde değerlendirmektir
aslolan. Yaptığımız kamuoyu araştırması toplumun bir kısmında; Kur'an-ı
Kerim'in vahye dayalı ilahi
bir mesaj olgusunun yıprandığını
göstermektedir. Bunun sebep analizi ayrıca daha kapsamlı araştırmalarla
incelenebilir ancak bu noktada dikkat çekmek istediğimiz konu bu oranlar
bundan sonraki Kur'an eğitimi içeren sorularla bir bütün olarak
değerlendirildiğinde yeterince Kur'an eğitimi verilmemiştir.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
7
Evinizde Kur'an-ı Kerim var mı? ve düzenli aralıklarla okuyor
musunuz?
40
30
32
33
25
20
10
10
0
Evet, evimizde
Kur'an-ı Kerim
var ve düzenli
aralıklarla Kur'anı Kerim okuyoruz.
Evet, evimizde
Kur'an-ı Kerim
var ama pek
okuduğumuz
söylenemez.
Hayır, evimizde
Kur'an-ı Kerim
yok.
Cevap yok /
Kararsız
Evinizde Kur'an-ı Kerim var mı? ve düzenli aralıklarla okuyor musunuz?
sorusuna toplumun % 25 i Evet, evimizde Kur'an-ı Kerim var ve düzenli aralıklarla
Kur'an-ı Kerim okuyoruz cevabını verirken, Evet, evimizde Kur'an-ı Kerim var
ama pek okuduğumuz söylenemez. diyenlerin oranı % 32, Hayır, evimizde
Kur'an-ı Kerim yok. diyenler % 33 ken, katılımcıların % 10 i bu soruya Cevap yok /
Kararsız şeklinde yaklaşmış...
Evinde inanç kaynağı kitabı bulundurmayan yada var olanı okumayan ya da
okuduğunu anlamayan bir toplumun onu anlaması, doğru anlaması ve yaşamasını
beklemek zaten sağlıklı bir beklenti olmaz.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
8
Peygamberlere inanıyor musunuz? Hz. Muhammed (SAV)
sizin için her anlamda örnek alınacak rol model / örnek
insan mıdır?
70
60
50
40
30
63
20
10
20
9
8
0
Evet,
Evet,
Peygamberlere
Peygamberlere
inanıyorum ve ama inanıyorum ama
benim için her
bazı konularda
anlamda rol
örnek alsam da her
modeldir.
konuda Hz.
Muhammed (SAV)
örnek alınacak rol
model / örnek
değildir.
Hayır,
Peygamberlere
inanmıyorum.
Cevap yok /
Kararsız
Peygamberlere inanıyor musunuz? Hz. Muhammed (SAV) sizin için her
anlamda örnek alınacak rol model / örnek insan mıdır? sorusuna katılımcıların %
63'i Evet, Peygamberlere inanıyorum ve ama benim için her anlamda rol
modeldir. derken % 20 si Evet, Peygamberlere inanıyorum ama bazı konularda
örnek alsam da her konuda Hz. Muhammed (SAV) örnek alınacak rol model /
örnek değildir. cevabını veriyor. Hayır, Peygamberlere inanmıyorum. diyenlerin
oranı % 9. Cevap yok / Kararsız oranı ise % 8
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
9
Kadere (Hayır ve Şerrin Allah'tan geldiğine) inanıyor musunuz?
60
50
40
30
55
20
10
15
15
10
0
Evet, kadere
(Hayır ve Şerrin
Allah'tan
geldiğine)
inanıyorum.
Evet, kadere
inanıyorum ama
insan kendi
kaderini kendi
yapar
Evet, kadere
inanıyorum
çünkü insanın
zaten hiçbir
iradesi yok.
Hayır, kadere
(Hayır ve Şerrin
Allah'tan
geldiğine)
inanmıyorum.
5
Cevap yok /
Kararsız
Kadere (Hayır ve Şerrin Allah'tan geldiğine) inanıyor musunuz? sorusuna
araştırmaya katılanların %55 i Evet, kadere (Hayır ve Şerrin Allah'tan geldiğine)
inanıyorum. derken % 15 i Evet, kadere inanıyorum ama insan kendi kaderini
kendi yapar diyerek aslında ehl-i sünnet çizgisinin ötesinde cebriye mezhebi gibi bir
anlayışa kaymış, Evet, kadere inanıyorum çünkü insanın zaten hiçbir iradesi
yok. diyen % 15 de mutezile diye tarihte bilinen başka bir itikadi alana savrulmuş
görülmektedir. İmanın 6 şartından biri olan kadere imanı ret eden Hayır, kadere
(Hayır ve Şerrin Allah'tan geldiğine) inanmıyorum. diyenlerin oranı %10. % 5 ise
Cevap yok / Kararsız demiş.
Bir araştırma firması olarak durum tespiti yaparken toplumsal inanç
değerlerine o inanç değerleri bizim inanç değerlerimizden farklı da olsa elbette
saygılıyız. Eleştirilerimiz sadece inanç erozyonu ve yozlaşmaya dikkat çekmek
içindir.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
10
Öldükten sonra dirileceğinize ve bu dünyada yaptıklarınızdan
hesaba çekileceğinize inanıyor musunuz?
80
70
60
50
40
73
30
20
10
10
9
8
0
Evet, öldükten
sonra
dirileceğime ve
hesaba
çekileceğime
inanıyorum.
Evet, öldükten Hayır, Öldükten
sonra
sonra
dirileceğime
dirileceğime ve
inanıyorum ama
bu dünyada
hesaba
yaptıklarımdan
çekilmeye
hesaba
inanmıyorum.
çekileceğime
inanmıyorum
Cevap yok /
Kararsız
Öldükten sonra dirileceğinize ve bu dünyada yaptıklarınızdan hesaba
çekileceğinize inanıyor musunuz? Şeklinde AHİRET İNANCI konusunda toplumsal
algıyı anlamaya yönelik sorumuza araştırmamıza katılanların % 73 ü Evet, öldükten
sonra dirileceğime ve hesaba çekileceğime inanıyorum.diyerek inandıklarını ifade
ederken, aynı soruya katılımcıların % 10 si Evet, öldükten sonra dirileceğime
inanıyorum ama hesaba çekilmeye inanmıyorum. derken, Hayır, Öldükten sonra
dirileceğime ve bu dünyada yaptıklarımdan hesaba çekileceğime inanmıyorum
diyenlerin oranı % 9 Cevap yok / Kararsız diyenlerin oranı da % 8...
Ahiret inancında inanma oranı yaşa bağlı olarak artarken, kırsaldan kent
merkezlerine doğru azalma dikkat çekmektedir.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
11
Kur'an'ı Kerim'i Arapça hattından okuyabiliyor musunuz?
60
50
40
54
30
32
20
10
14
0
EVET
HAYIR
KARARSIZ / GÖRÜŞ
YOK
Kur'an'ı Kerim'i Arapça hattından okuyabiliyor musunuz? sorusuna
katılımcıların % 32 si EVET, % 54 ü HAYIR derken % 14 bu soruya KARARSIZ /
GÖRÜŞ YOK demektedir.
Son bir kaç yıldır okullarda seçmeli ders haline getirilen Kur'an-ı Kerim dersi
Kur'an-ı Kerim'i orjinal hattıyla okumada artış sağlasa bile araştırmamıza katılanların
yaş grafiği itibarıyla okuma oranı halen düşük görülmektedir.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
12
Hiçbir Kur'an Kursu'na eğitim almak amacıyla gittiniz mi?
70
60
50
40
30
20
10
25
65
10
0
EVET
HAYIR
KARARSIZ / GÖRÜŞ
YOK
Hiçbir Kur'an Kursu'na eğitim almak amacıyla gittiniz mi? sorumuza EVET
diyenlerin oranı % 25, HAYIR diyenlerin oranı % 65, KARARSIZ / GÖRÜŞ YOK
oranı ise % 10.
Bu soruya verilen cevapların içinde yaz dönemlerinde camilerde verilen Kur'an
dersleri dahildir. Ancak özellikle cami hocalarının eğitimci formasyonlarının yeterince
olmaması, özellikle geçmişte bu kurslara katılan pek çok kişinin "kötü hatıralarını"
anlatması durumunu karşımıza çıkarmaktadır. Bu anlamda hocalara yönelik hizmet
içi formasyon kazandırıcı eğitimler ve çok sıkı bir denetim mekanizmasına ihtiyaç
önemli görülmektedir.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
13
Kuran-ı Kerim'in Türkçe mealini hiç okudunuz mu?
60
50
40
60
30
20
23
17
10
0
EVET
HAYIR
KARARSIZ / GÖRÜŞ
YOK
Kuran-ı Kerim'in Türkçe mealini hiç okudunuz mu? sorusuna katılımcıların
% 17 si EVET, % 60 ı HAYIR, % 23 ü ise KARARSIZ / GÖRÜŞ YOK şeklinde
yaklaşım sergiliyor.
Müslüman olduğunu söyleyen bir kişinin o dinin temel kaynağı kitapta ne
yazdığını bilmemesi kadar hayret verici bir şey olamaz. Elbette meal o ilahi kaynağı
mutlak anlamda anlamak için yeterli olmasa da içerik konusunda bir fikir vereceği de
muhakkaktır.
Maalesef günde 5 vakit namaz kılan insanlarında her gün 5 vakit namazda
ortalama 40 defa okudukları ve bunu yıllarca fasılasız tekrarladıkları halde fatiha'nın
anlamını bilmedikleri bir toplumda yaşıyoruz.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
14
Cennete gideceğiniz kesin olsa; şu an Cennete gitmek için
ölmeyi düşünür müsünüz?
70
60
50
40
30
20
65
10
20
15
0
EVET
HAYIR
KARARSIZ / GÖRÜŞ YOK
Cennete gideceğiniz kesin olsa; şu an Cennete gitmek için ölmeyi
düşünür müsünüz? sorusuna EVET diyenlerin oranı % 15, HAYIR diyenlerin oranı
% 65, KARARSIZ / GÖRÜŞ YOK oranı % 20...
Allah'ın istediği, Peygamber'in gösterdiği istikamette, düzgün bir yaşayışın
ödülü olmanın ötesinde Allah'ın lütfu olan cennet hayatı her Müslüman'ın hedefidir.
Ancak dünya cezp ediciliği ile insanı kendine meftun eder.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
15
Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (SAV) hayatını hiç
okudunuz mu?
70
60
50
40
30
65
20
10
23
12
0
EVET
HAYIR
KARARSIZ / GÖRÜŞ
YOK
Peygamberimiz Hz. Muhammed'in (SAV) hayatını hiç okudunuz mu?
sorusuna katılımcıların % 23 ü EVET, % 65 i HAYIR derken, KARARSIZ / GÖRÜŞ
YOK oranı % 12
İslam inancına göre O'na imanın Allah'a iman, O'na uymanın Allah'a uymak
olduğu Hz. Peygamberin hayatını ve mesajını bilmek şüphesiz çok önemlidir.
Son bir kaç yıldır okullarda seçmeli ders haline getirilen Siyer-i Nebi (Hz.
Peygamber'in Hayatı) dersi Peygamber'i, hayatını ve mesajını anlama oranında artış
sağlasa bile araştırmamıza katılanların yaş grafiği itibarıyla okuma oranı halen düşük
görülmektedir.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
16
Camiye / mescide hangi sıklıkta gidiyorsunuz?
35
30
25
20
32
15
10
5
30
13
12
13
0
BAYRAMDAN
BAYRAMA
CUMA
NAMAZLARI VE
BAYRAM
NAMAZLARI BİR
DE KANDİL
GÜNLERİNDE
ZAMAN ZAMAN
VAKİT
NAMAZLARI
DAHİL
GİDİYORUM
HİÇ
GİTMİYORUM
KARARSIZ /
GÖRÜŞ YOK
Camiye / mescide hangi sıklıkta gidiyorsunuz? sorusuna BAYRAMDAN
BAYRAMA diyenlerin oranı % 12 iken, CUMA NAMAZLARI VE BAYRAM
NAMAZLARI BİR DE KANDİL GÜNLERİNDE diyenlerin oranı % 32, ZAMAN
ZAMAN VAKİT NAMAZLARI DAHİL CAMİYE GİDİYORUM diyenlerin oranı % 13,
HİÇ GİTMİYORUM diyenlerin oranı % 30, KARARSIZ / GÖRÜŞ YOK diyenlerin
oranı % 13...
Türkiye'de 84 bin 684 cami bulunuyor. Bu camilerin pek çoğu maalesef
sadece Cuma, Bayram ve kandil gecelerinde dolmakta sair zamanlarda pek çoğunda
1 saf bile cemaat olmuyor. Camilerin yeniden fonksiyonel hale getirilmesi
gerekmektedir. Bu amaçla son yıllarda başta DİB nın bir gayreti olsa da bu konunun
özellikle bir çalıştayla değerlendirilmesi faydalı olabilir.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
17
Ramazan ayında oruç tutuyor musunuz?
45
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
25
20
10
EVET, tüm
ramazan boyunca
oruç tutarım.
EVET ama tüm
ramazan boyunca
değil ramazanın
bir kısmında oruç
tutarım.
HAYIR, hiç
tutmam
Cevap yok /
Kararsız
Ramazan ayında oruç tutuyor musunuz? sorusuna EVET, tüm ramazan
boyunca oruç tutarım diyenlerin oranı % 45, EVET ama tüm ramazan boyunca
değil ramazanın bir kısmında oruç tutarım. diyenlerin oranı % 25, HAYIR, hiç
tutmam diyenlerin oranı % 20, Cevap yok / Kararsız oranı % 10.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
18
İslam dini ile ilgili bilgileri daha çok hangi kaynaklardan
öğreniyorsunuz?
50
40
30
45
30
20
20
5
10
0
Dini kitaplar
İnternet
Birine sorarak KARARSIZ / CEVAP YOK
İslam dini ile ilgili bilgileri daha çok hangi kaynaklardan öğreniyorsunuz?
sorusuna katılımcıların % 30 i Dini kitaplar derken % 45 i İnternet, % 20 i Birine
sorarak % 5 i de KARARSIZ / GÖRÜŞ YOK demektedir.
Bilgiye ulaşmanın çok kolaylaştığı günümüzde her konuda olduğu gibi din
konusunda da bilgiye en hızlı ve en kolay ulaşım aracı internet haline gelmiş
durumdadır. Ancak kolay ulaşılan bu bilginin doğruluğu kadar internet üzerinden
sapkın fikirlerde din kisvesi altında karşımıza çıkabilmektedir. Doğru bir analiz için
temel dini bilginin mutlaka doğru kanallardan elde edilmesi gerekir. Halk arasında
meşhur bir atasözünü unutmamak gerekir. Yarım doktor candan, yarım hoca
dinden eder.
DİB bünyesinde kurulabilecek bir araştırma ve değerlendirme kurulu başta
sosyal medya olmak üzere, dini içerikli her türlü yayını çoklu takibe alarak toplumu
bilgilendirmeli ve gerektiğinde uyarmalıdır.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
19
Hangi sıklıkta namaz kılıyor musunuz?
30
25
20
15
10
22
26
24
22
5
6
0
5 vakit namaz
kılıyorum.
Arada vakit
namazları
kılarım ama
cumaları ve
teravihleri ve
bayram
namazlarını
tam kılarım.
Arada cuma
namazlarını,
teravihleri ve
bayram
namazlarını
kılıyorum.
Hiç Namaz
Kılmıyorum
KARARSIZ /
CEVAP YOK
Hangi sıklıkta namaz kılıyor musunuz? sorusuna katılımcıların % 22 si 5
vakit namaz kılıyorum. derken, % 26 sı Arada vakit namazları kılarım ama
cumaları ve teravihleri ve bayram namazlarını tam kılarım. % 24 i de Arada
cuma namazlarını, teravihleri ve bayram namazlarını kılıyorum. derken Hiç
Namaz Kılmıyorum diyenlerin oranı % 22, KARARSIZ / GÖRÜŞ YOK diyenlerin
oranı ise % 6.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
20
Herhangi bir dini cemaate veya tarikate bağlı bulundunuz mu
/ bulunuyor musunuz?
60
50
40
60
30
20
10
25
15
0
EVET
HAYIR
KARARSIZ / CEVAP YOK
Herhangi bir dini cemaate veya tarikate bağlı bulundunuz mu / bulunuyor
musunuz? sorusuna EVET diyenlerin oranı % 15 iken, HAYIR diyenlerin oranı %
60, KARARSIZ / CEVAP YOK diyenlerin oranı % 25.
Araştırmamızı yürüten saha ekiplerimizin aktardığı bilgi özellikle bu soruya
cevap verirken katılımcıların çok çekingen ve tereddütlü yaklaştıkları, bir kısmının bir
tarikat yada cemaat bağlantısı olmasına karşılık bunu ifadeden çekindikleri şeklinde
olmuştur. Bunun muhtemel sebebi 15 Temmuz darbe girişimi sonrası toplumun
cemaat ve tarikatlara kuşkuyla baktığı yönündeki algı olmuş olabilir.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
21
DİNİ BİR CEMAAT GÖRÜNÜMLÜ FETÖ TERÖR ÖRGÜTÜ TARAFINDAN
YAPILAN 15 TEMMUZ DARBE TEŞEBBÜSÜ DİNİ GRUP, CEMAAT YA DA
TARİKATLERE BAKIŞINIZI NASIL ETKİLEDİ?
50
45
40
35
30
50
25
20
15
35
10
12
5
3
0
DİNİ DİNİ GRUP,
CEMAAT VE
TARİKATLERE
OLUMSUZ YADA
ŞÜPHE İLE BAKMAMA
NEDEN OLDU
DİNİ GRUP, CEMAAT
VE TARİKATLERİN
DAHA SIKI İLLEGAL
YAPILANMALARA
ZEMİN
OLUŞTURMAYACAK
ŞEKİLDE
DENETLENMESİ
GEREKTİĞİNİ
DÜŞÜNMEYE
BAŞLADIM
DİNİ GRUP, CEMAAT
VE TARİKATLERE
BAKIŞIM DEĞİŞMEDİ
KARARSIZ / GÖRÜŞ
YOK
Dini bir cemaat görünümlü FETÖ terör örgütü tarafından tapılan 15
Temmuz darbe teşebbüsü dini grup, cemaat yada tarikatlara bakışınızı nasıl
etkiledi? sorumuza vatandaşların % 30 u dini grup, cemaat yada tarikatlara
olumsuz yada şüphe ile bakmama neden oldu derken, % 50 si Dini grup, cemaat
yada tarikatların daha sıkı, illegal yapılanmalara zemin oluşturmayacak şekilde
denetlenmesi gerektiğini ifade etmektedir. % 12 si ise Dini grup, cemaat yada
tarikatlara bakışım değişmedi demektedir. % 8 i ise KARARSIZ / GÖRÜŞ YOK
demektedir.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
22
Dua eder misiniz? Hangi sıklıkta dua edersiniz?
80
75
70
60
50
40
30
20
10
10
6
4
HAYIR, dua etmem
KARARSIZ / GÖRÜŞ
YOK
0
EVET, çok sık dua
ederim.
EVET, ara ara dua
ederim
Dua eder misiniz? Hangi sıklıkta dua edersiniz? sorusuna katılımcıların
%75 i EVET, çok sık dua ederim. %10 u EVET, ara ara dua ederim. % 6 sı HAYIR,
dua etmem. % 4 ü KARARSIZ / GÖRÜŞ YOK demektedir.
Toplumun dini ritüel olarak en çok yaptığını ifade ettiği davranış biçimi dua
etmektir. Zaten Kur'an-ı Kerim'de insanın kıymet ölçüsü dua (Furkan Suresi 77)
olarak ifade edilmektedir.
Kendisini inançsız olarak ifade eden kişilerin bile özellikle dara düştüğünde
dua ediyor olması ibretliktir.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
23
Eş seçiminde eşinizin dinine düşkün biri olması sizin için ne
kadar önemli?
60
50
40
30
51
20
24
10
20
5
0
ÇOK ÖNEMLİ
KISMEN ÖNEMLİ
ÖNEMLİ DEĞİL
KARARSIZ / GÖRÜŞ
YOK
Eş seçiminde eşinizin dinine düşkün biri olması sizin için ne kadar
önemli? sorumuza katılımcıların % 51 i ÇOK ÖNEMLİ, % 24 ü KISMEN ÖNEMLİ, %
20 si ÖNEMLİ DEĞİL, % 5 i KARARSIZ / GÖRÜŞ YOK demektedir.
İnsanlar eş seçimlerinde kendilerinden daha dindar birini tercih etmekle dinin
ahlaki değerlere katkısını ifade etmektedirler. Böylece hayatlarını daha güven içinde
yaşayabileceklerini düşünüyorlar.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
24
Eşinizin dini değerlere bakışı ve yaşayışı sizinle
kıyasladığınızda nasıl olmalıdır?
45
40
35
30
25
20
15
10
5
0
45
30
15
Benim gibi,benim
kadar dindar
olmalıdır.
Benden daha
dindar olmalıdır
Benden daha az
dindar olmalıdır
10
KARARSIZ /
GÖRÜŞ YOK
Eşinizin dini değerlere bakışı ve yaşayışı sizinle kıyasladığınızda
nasıl
olmalıdır? sorumuza toplumun % 30 u; Benim gibi, benim kadar dindar olmalıdır. % 45 i
Benden daha dindar olmalıdır. % 15 i Benden daha az dindar olmalıdır. % 10 u ise bu
soru karşısında KARARSIZ / GÖRÜŞ YOK demektedir.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
25
Bir topluluk içine yada birinin yanına gittiğinizde genelde
nasıl selam verirsiniz?
45
40
35
30
25
20
41
15
24
30
10
5
5
0
SELAMUN
ALEYKUM
MERHABA
GÜNAYDIN VS.
NA'BER VB.
KARARSIZ /
GÖRÜŞ YOK
Bir topluluk içine yada birinin yanına gittiğinizde genelde nasıl selam
verirsiniz? sorusuna araştırmamıza katılanların % 41 SELAMUN ALEYKUM, % 24
ü MERHABA GÜNAYDIN VS., % 30 u NA'BER VB. % 5 i KARARSIZ / GÖRÜŞ
YOK şeklinde ifade etmişlerdir.
Özellikle yaşı 30 üstünde olan toplum geleneksel ve dini literal anlamda
selamları tercih ettiğini ifade etmektedir. Selamı aranızda yayın diyen Hz.
Peygamber'in mesajı da bu yöndedir. Ancak sanal alemin hızla tükettiği kavramsal
değerlerimizden birinin de selam olduğunu özellikle gençler arasında selamun
aleykum şeklinde selamlaşmanın hızla tükendiğini belirtmek gerekir.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
26
Siyasi bir seçimde (belediye- milletvekili vs.)adayın
dinine düşkün biri olması sizin için ne kadar önemli?
60
50
40
30
51
20
24
10
20
5
0
ÇOK ÖNEMLİ
KISMEN ÖNEMLİ
ÖNEMLİ DEĞİL
KARARSIZ / GÖRÜŞ
YOK
Siyasi bir seçimde(belediye- milletvekili vs.) adayın dinine düşkün biri
olması sizin için ne kadar önemli? sorumuza katılımcıların % 51 i ÇOK ÖNEMLİ,
% 24 ü KISMEN ÖNEMLİ, % 20 si ÖNEMLİ DEĞİL, % 5 i KARARSIZ / GÖRÜŞ
YOK demektedir.
Bu soru din siyaset ilişkisinin özellikle reel politik bağlamda değerlendirilmesi
bakımından çok önemli bir kriter olarak incelenmelidir.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
27
İslam ülkelerinin (Hıristiyan ülkelerin dini lideri
papalık gibi) HALİFELİK benzeri bir dini liderliğe
ihtiyacı olduğunu düşünüyor musunuz?
60
50
40
30
54
40
20
10
6
0
EVET
HAYIR
KARARSIZ / GÖRÜŞ
YOK
İslam ülkelerinin (Hıristiyan ülkelerin dini lideri papalık gibi) HALİFELİK
benzeri bir dini liderliğe ihtiyacı olduğunu düşünüyor musunuz? sorusuna
araştırmamıza katılanların % 54 ü EVET derken, % 40 u HAYIR demektedir. % 6 sı
ise KARARSIZ / GÖRÜŞ YOK demektedir.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
28
Günah işlediğinizde pişman olur musunuz?
90
80
70
60
50
90
40
30
20
10
2
8
0
EVET
HAYIR
KARARSIZ / GÖRÜŞ
YOK
Günah işlediğinizde pişman olur musunuz? sorusuna EVET diyenlerin
oranı % 90, HAYIR diyenlerin oranı % 2, KARARSIZ / GÖRÜŞ YOK oranı % 8 dir.
Buradan çıkan en önemli sonuç; inanç olarak dindar olduğunu ifade etmeyen
yada İslami anlamda inancı zayıf kişilerinde bir kısmı itibarıyla günah işleme
sonrasında pişmanlıklarını göstermesidir.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
29
Gusül abdesti alır mısınız?
70
60
50
40
65
30
20
17
10
13
5
0
EVET, ASLA GUSÜL
ABDESTİ
OLMAKSIZIN
DIŞARI ÇIKMAM
ARA SIRA GUSÜL
ABDESTİ ALIRIM
GUSÜL ABDESTİNİ
BİLMİYORUM /
ALMAM
KARARSIZ / GÖRÜŞ
YOK
Gusül abdesti alır mısınız? sorusuna katılımcılardan Evet, asla gusül
abdestim olmaksızın dışarı çıkmam diyenlerin oranı % 65 iken, ara sıra gusül
abdesti alırım diyenlerin oranı % 17, gusül abdestini bilmiyorum / almam
diyenlerin oranı ise % 13, KARARSIZ / GÖRÜŞ YOK diyenler ise % 5.
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org
30
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME
MAK DANIŞMANLIK tarafından her yıl RAMAZAN ayında Türkiye Geneli ve
Türkiye'deki seçmen sayısının onbinde biri ile şehir, kırsal hayat, cinsiyet ve yaş
grupları itibarıyla TUİK verilerine en yakın bir denge içinde 26 esas ve bu sorulara
bağlı alt sorulardan oluşan ve gönüllü katılımcılarla yüzyüze görüşmelerle yapılan
saha çalışmasının LİKERT metoduyla analizi neticesinde ortaya çıkan özet raporu bu
şekilde oluşmaktadır.
Bu çalışma 12 HAZİRAN - 18 HAZİRAN 2017 tarihleri arasında TÜRKİYE'DE
TOPLUMUN DİNE VE DİNİ DEĞERLERE BAKIŞI ARAŞTIRMASI üst başlığı 30
BÜYÜKŞEHİR ve (AĞRI, AKSARAY, ARTVİN, BAYBURT, BİTLİS, BOLU, DÜZCE,
ELAZIĞ,
GİRESUN,
GÜMÜŞHANE,
KARAMAN,
KARABÜK,
KARS,
KASTAMONU, KIRIKKALE, KIRKLARELİ, KÜTAHYA, NEVŞEHİR, OSMANİYE,
SİNOP, BİLECİK, YOZGAT, UŞAK ) 23 il, 154 ilçe de 5400 kişi (Türkiye'deki
seçmen sayısının onbinde biri) ile YÜZYÜZE görüşmelerle yapılmıştır.
Araştırmanın; finansmanını MAK Araştırma Değerlendirme Danışmanlık A.Ş.
karşılamış olup; Araştırmanın analiz ve değerlendirme çalışmalarını MAK Araştırma
Değerlendirme Danışmanlık A.Ş. bünyesinde faaliyet gösteren ArGeDer Düşünce
Enstitüsü hazırlamıştır.
Araştırmamızın hazırlanma sürecinde büyük bir özveri ile çalışan çözüm
ortaklarımız saha ekiplerine, veri değerlendirme uzmanlarımıza, özellikle doğu ve
güneydoğuda saha ekiplerimizin rahat çalışması adına her türlü desteği veren İçişleri
Bakanlığı yetkilileri mülki idarecilere, kolluk kuvvetlerimize, belediye başkanlarımıza
ve personellerine, soruların hazırlanma ve değerlendirilmesinde yardımlarını
esirgemeyen DİB personeline...
Ve nihayetinde MAK Araştırma Değerlendirme Danışmanlık A.Ş. bünyesinde
faaliyet gösteren ArGeDer Düşünce Enstitüsü uzmanlarımıza şükranlarımızı ifade
etmek isterim.
MEHMET ALİ KULAT
MAK DANIŞMANLIK YÖN. KUR. BŞK.
0 532 749 14 22
SÜMER 2 SK. ANGORA İŞ MERKEZİ 31 / 14 KIZILAY ANKARA TEL / FAX: 0 312 231 00 14
www.makdanismanlik.org
info@makdanismanlik.org