Uykunun Nörofizyolojisi
advertisement
Uykunun Nörofizyolojisi • Uykunun başlatılması ve sürdürülmesinde kortikal ve subkortikal birçok beyin bölgesi rol almaktadır. • Hipotalamusun ventrolateral preoptik çekirdeği (VLPO), ön hipotalamustan gelen döngüsel girdiler ve endojen kimyasal uyarılarla gelen bilgiler doğrultusunda uykuyu başlatmaktadır. • Beyinsapından gelen kolinerjik, noradrenerjik, serotonerjik, lateral hipotalamustan gelen oreksinerjik ve posterior hipotalamustan gelen histaminerjik uyarılar uyanıklığı sağlamakta, bunların azalması ise uykuyu başlatmaktadır. • Beyin sapındaki mezopontin çekirdekler ise uyku sırasındaki NREM-REM döngüsünü kontrol etmektedir. • • • • Retikuler aktive edici sistemin bileşenleri uykunun oluşturulmasında, surdurulmesinde ve uyku-uyanıklık durumlarının oluşturulmasında kritik oneme sahiptir. Bu sistem talamus, on beynin orta kısmı,hipotalamus, tegmentum, raphe cekirdeği, locus seruleus gibi uykuda gerekli olan anatomik bolgeleri birbirine bağlamaktadır. NREM uykusunun anatomik kontrolu basal onbeyin alanı, talamus, hipotalamus, dorsal raphe nukleusu ve medullanın traktus solitarius tarafından sağlanmaktadır. REM uykusunun anatomik kontrolunun ise beyin sapı orta noktaları olduğu kabul edilmektedir. NREM ve REM uykularının norotransmitter duzenlenmesi ise oldukca karışıktır. Dopaminerjik,noradrenerjik, histaminerjik, glutaminerjik ve kolinerjik transmitterlerin karşılıklı etkileşimleri soz konusudur. Kolinerjik agonistler REM uykusunu artırmaktadır. • Genel yargı olarak serotoninin uykuyu başlatmada, asetilkolinin surdurmede, • noradrenalinin ve dopaminin uyanmada etkin olduğu kabul edilmektedir. • Beynin serotonerjik cekirdeği, raphe nukleusunun hayvanlarda tahrip edilmesi uyumayı gucleştirmiştir. Bunun tersine beyinde noradrenalin ve dopamin duzeyi artışı, uykusuzluk oluşturmaktadır. • Hipotalamus: Dış uyaranlar olmadığı takdirde insanın doğal icsel uyku-uyanıklık saati yaklaşık 25 saate ayarlıdır ve bu sure 23–28 saat arasına esneme gosterebilir. Dış dunyadaki ışık, gunluk işlevler, yeme ihtiyacı gibi nedenlerle bu 24 • saate cekilmektedir. İnsanlar gunde bir kez, bazen iki kez uyurlar. Bu ritim doğuşumuzda yoktur yaklaşık 2 yıl icerisinde bicimlenmektedir.