Sunum

Ayrımcılık ve Ötekileştirme
Pınar Sayan, Roman Medya
Yasal Çerçeve
• Uluslararası Sözleşmeler
• Anayasa
• Kanunlar
–
–
–
–
–
–
–
Türk Ceza Kanunu
İş Kanunu
Milli Eğitim Temel Kanunu,
Devlet Memurları Kanunu,
Siyasi Partiler Kanunu,
Milli Eğitim Temel Kanunu,
Radyo ve Televizyonların Kuruluş ve Yayın Hizmetleri
Hakkında Kanun,
– Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu
Yasal Çerçeve
• Anayasa Madde 10:
Herkes, dil, ırk, renk, cinsiyet, siyasî düşünce, felsefî inanç, din,
mezhep ve benzeri sebeplerle ayırım gözetilmeksizin kanun önünde
eşittir.
(Ek fıkra: 7/5/2004-5170/1 md.) Kadınlar ve erkekler eşit haklara
sahiptir. Devlet, bu eşitliğin yaşama geçmesini sağlamakla
yükümlüdür. (Ek cümle: 12/9/2010-5982/1 md.) Bu maksatla
alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı olarak yorumlanamaz.
(Ek fıkra: 12/9/2010-5982/1 md.) Çocuklar, yaşlılar, özürlüler, harp
ve vazife şehitlerinin dul ve yetimleri ile malul ve gaziler için
alınacak tedbirler eşitlik ilkesine aykırı sayılmaz. Hiçbir kişiye, aileye,
zümreye veya sınıfa imtiyaz tanınamaz.
Devlet organları ve idare makamları bütün işlemlerinde kanun
önünde eşitlik ilkesine uygun olarak hareket etmek zorundadırlar.
(*)
Yasal Çerçeve
• TCK Nefret ve ayırımcılık (1) Madde 122- (Değişik:
2/3/2014-6529/15 md.)
(1) Dil, ırk, milliyet, renk, cinsiyet, engellilik, siyasi düşünce,
felsefi inanç, din veya mezhep farklılığından kaynaklanan
nefret nedeniyle;
a)
b)
c)
d)
Bir kişiye kamuya arz edilmiş olan bir taşınır veya taşınmaz
malın satılmasını, devrini veya kiraya verilmesini,
Bir kişinin kamuya arz edilmiş belli bir hizmetten
yararlanmasını,
Bir kişinin işe alınmasını,
Bir kişinin olağan bir ekonomik etkinlikte bulunmasını,
engelleyen kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile
cezalandırılır.
Yasal Çerçeve
• TCK:
Dil, ırk, milliyet, renk, cinsiyet, engellilik, siyasi
düşünce, felsefi inanç, din veya mezhep farklılığından
kaynaklanan nefret nedeniyle;
• Avrupa Temel Haklar Şartı:
Cinsiyet, ırk, renk, etnik veya sosyal köken, genetik
özellikler, dil, din veya inanç, siyasi veya diğer her
türlü düşünce, bir ulusal azınlığa mensubiyet, servet,
doğum, sakatlık, yaş veya cinsel eğilime dayalı her
türlü ayırımcılık yasaktır.
Yasal Çerçeve
TCK ile korunan alanlar:
a) Bir kişiye kamuya arz edilmiş olan bir taşınır veya
taşınmaz malın satılmasını, devrini veya kiraya
verilmesini,
b) Bir kişinin kamuya arz edilmiş belli bir hizmetten
yararlanmasını,
c) Bir kişinin işe alınmasını,
d) Bir kişinin olağan bir ekonomik etkinlikte bulunmasını,
engelleyen kimse, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası
ile cezalandırılır.
Yasal Çerçeve
• Halkı kin ve düşmanlığa tahrik veya aşağılama
• MADDE 216. - (1) Halkın sosyal sınıf, ırk, din, mezhep veya bölge
bakımından farklı özelliklere sahip bir kesimini, diğer bir kesimi
aleyhine kin ve düşmanlığa alenen tahrik eden kimse, bu nedenle
kamu güvenliği açısından açık ve yakın bir tehlikenin ortaya çıkması
halinde, bir yıldan üç yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
• (2) Halkın bir kesimini, sosyal sınıf, ırk, din, mezhep, cinsiyet veya
bölge farklılığına dayanarak alenen aşağılayan kişi, altı aydan bir yıla
kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
• (3) Halkın bir kesiminin benimsediği dinî değerleri alenen aşağılayan
kişi, fiilin kamu barışını bozmaya elverişli olması hâlinde, altı aydan
bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
• Selendi Davası: 38 kişiye 8 ay ile 45 yıl arası ceza
Yasal Çerçeve
• Kanunlara uymamaya tahrik
• MADDE 217. - (1) Halkı kanunlara uymamaya
alenen tahrik eden kişi, tahrikin kamu barışını
bozmaya elverişli olması hâlinde, altı aydan iki yıla
kadar hapis veya adlî para cezası ile cezalandırılır.
• Ortak hüküm
• MADDE 218. - (1) Yukarıdaki maddelerde
tanımlanan suçların basın ve yayın yoluyla
işlenmesi hâlinde, verilecek ceza yarı oranında
artırılır.
Yasal Çerçeve
İş Kanunu Eşit davranma ilkesi Madde 5 – (Ek: 6/2/20146518/57 md.)
İş ilişkisinde dil, ırk, renk, cinsiyet, engellilik, siyasal düşünce,
felsefî inanç, din ve mezhep ve benzeri sebeplere dayalı ayrım
yapılamaz.
İşveren, esaslı sebepler olmadıkça tam süreli çalışan işçi
karşısında kısmî süreli çalışan işçiye, belirsiz süreli çalışan işçi
karşısında belirli süreli çalışan işçiye farklı işlem yapamaz.
İşveren, biyolojik veya işin niteliğine ilişkin sebepler zorunlu
kılmadıkça, bir işçiye, iş sözleşmesinin yapılmasında,
şartlarının oluşturulmasında, uygulanmasında ve sona
ermesinde, cinsiyet veya gebelik nedeniyle doğrudan veya
dolaylı farklı işlem yapamaz.
Yasal Çerçeve
Aynı veya eşit değerde bir iş için cinsiyet nedeniyle daha düşük
ücret kararlaştırılamaz. İşçinin cinsiyeti nedeniyle özel koruyucu
hükümlerin uygulanması, daha düşük bir ücretin uygulanmasını
haklı kılmaz.
İş ilişkisinde veya sona ermesinde yukarıdaki fıkra hükümlerine
aykırı davranıldığında işçi, dört aya kadar ücreti tutarındaki uygun
bir tazminattan başka yoksun bırakıldığı haklarını da talep edebilir.
2821 sayılı Sendikalar Kanununun 31 inci maddesi hükümleri
saklıdır.
20 nci madde hükümleri saklı kalmak üzere işverenin yukarıdaki
fıkra hükümlerine aykırı davrandığını işçi ispat etmekle yükümlüdür.
Ancak, işçi bir ihlalin varlığı ihtimalini güçlü bir biçimde gösteren bir
durumu ortaya koyduğunda, işveren böyle bir ihlalin mevcut
olmadığını ispat etmekle yükümlü olur.
Kurumlar
•
•
•
•
•
Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu
Kamu Denetçiliği Kurumu (Ombudsman)
TBMM, Kadın-Erkek Fırsat Eşitliği Komisyonu
TBMM, İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu
Belediyelerde Eşitlik Birimleri: 11 ilde 17
Belediye
Yasal Çerçeve
• Ayrımcılık, nefret ve nefret suçu tanımı yok.
• Ayrımcılık değil, nefret suç. Nefretin ispatlanması
gerekiyor.
• Mağdurun ispatlaması gerekiyor.
• Ceza ağırlaştırıldı fakat çok az uygulanan bir yasa.
• 2009-2015 arası 92 davada 3 mahkumiyet, 69
beraat.
• Sadece Ceza Kanunu değil, ayrı bir yasa gerekiyor.
Yasal Çerçeve
• Dolaylı ayrımcılık, taciz, ayrımcılık yapma için
talimat verme ve mağdurlaştırma gibi ayrımcılık
türleri dahil değil.
• Resmi eşitlik ile yetinme, maddi eşitlik tanımlı
değil.
• Ayrımcılığa uğrayanların izleyeceği yollar net ve
etkin değil, bilinmiyor.
• Kolluk kuvvetleri, devlet görevlileri tarafından
ayrımcılık yasağı çok bilinmiyor.
• Ücretsiz hukuki destek, sivil toplumun katılımı
sınırlı.
Ayrımcılık Türleri
• Doğrudan Ayrımcılık: Bir kişi veya grubun, ayrımcılığın
yasaklandığı nedenlerden birine dayalı olarak insan hak
ve özgürlüklerinden, aynı veya benzer konumda olduğu
diğer kişilerle eşit bir şekilde yararlanmasını ve bunları
kullanmasını engelleme ya da zorlaştırma niyet veya
etkisine sahip her türlü fark, dışlama, sınırlama ya da
tercih.
• Dolaylı Ayrımcılık: Herkes için aynı şekilde geçerli ve
görünüşte tarafsız olan, ancak bazı kişi ve gruplar
üzerinde diğerlerinden farklı olarak veya diğer
gruplardan daha fazla olumsuz etkiler yaratan yasal
düzenleme, uygulama ve tedbirler.
Ayrımcılık Türleri
• Taciz: Ayrımcılık temellerinden herhangi biriyle bağlantılı olarak, bir
kişinin onurunu zedelemek ve gözdağı veren, düşmanca, aşağılayıcı,
küçük düşürücü ya da saldırgan bir ortam yaratmak amacı veya
etkisiyle, istenmeyen bir davranışın meydana gelmesi.
• Ayrımcılık yapılması talimatı: Ayrımcılık temellerinden birine dayalı
olarak kişilere yönelik ayrımcılık yapılması talimatı verilmesi.
• Mağdurlaştırma: Bir kişinin ayrımcılığa uğradığı gerekçesiyle yaptığı
şikâyet sonucunda kötü davranışla karşılaşması veya farklı muamele
görmesi ya da bir kişinin ayrımcılığa uğradığı gerekçesiyle bir
şikâyette bulunan kişiyi desteklemesi sonucunda benzer
muamelelerle karşılaşması.
http://humanrightscenter.bilgi.edu.tr/media/uploads/2015/02/24/Ayrimcilik_Yasagi_Egitim_Rehberi.pdf
Ayrımcılıkla Mücadelede STKların Rolü
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ayrımcılığa maruz bırakılan insanların ihtiyaçlarını dillendirmek ve bu ihtiyaçların
karşılanmasını sağlamak için çeşitli yollar sunmak;
Stratejik dava yolu dâhil, ayrımcılığa uğramış mağdurların adalete erişimlerini
desteklemek;
Bilinç artırma faaliyetleri yoluyla toplumda farklılıklara saygıyı ve eşitliği artırmak;
Karar verme süreçlerini etkilemek için mekanizmalar kurmak;
Tüm politikalara ayrımcılık yasağı ve eşit muameleyi dâhil etmek;
Yetkili makamları ve kuruluşları ayrımcılığa karşı eylemde bulunmaya davet etmek;
Ayrımcılığı izlemek, belgelemek ve ifşa etmek;
Eşitliği siyasi gündemde tutmak ve seferberliğe teşvik etmek;
Etkili eşitlik ve ayrımcılık yasağı politikalarının kabul edilmesi için savunu faaliyetleri
yürütmek;
Eşitlik ve ayrımcılık yasağına ilişkin politikaların uygulanmasını izlemek ve
değerlendirmek.
http://www.humanconsultancy.com/downloads/382-turkey-training-manual-on-discriminationnational-language-awareness-raising-seminars
Medyada Ayrımcılık
• https://www.kanald.com.tr/5n1k/ozelklipler/chpnin-roman-adayi-ozcan-purcununilginc-hikayesi
• http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/turkiye
/604412/Vali_den_Roman_ilahi_grubu.html
• http://www.34volt.com/roman-mahallesineuyusturucu-baskini-haberi-441851/
• http://www.ortakhaber.com/yilmaz-vuralcingene-degil-ama-biz-hepimizcingeneyiz.html#.Vofe3XwxKaV.twitter
• http://www.ortakhaber.com/cingene-sozcugunuhor-kullanmayin.html#.VmXHcqZlbJA.twitter
• http://www.ortakhaber.com/her-sey-kucucukonyargilarla-baslar.html#.VmLrMbXPrqA.twitter
• http://www.hurriyet.com.tr/ani-severdinizromanlari-be-40037421
• http://www.diken.com.tr/radikal-vehurriyetin-ani-severdiniz-romanlari-basliginaromanlardan-tepki-ozur-dileyin/