MARMARA ÜNİVERSİTESİ TARİH BÖLÜMÜ DERS İÇERİKLERİ 1

MARMARA ÜNİVERSİTESİ
TARİH BÖLÜMÜ DERS İÇERİKLERİ
1.YARIYIL
ATA121 Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi I
19. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin durumu ; Birinci Dünya Savaşı öncesinde Avrupa’nın
büyük devletlerinin durumu; Avrupalıların Türklerle ilgili politikaları, Şark Meselesi,
Trablusgarp ve Balkan Savaşları; Birinci Dünya Savaşı, Osmanlı Devleti’nin Savaşa Girmesi,
Kafkasya ve Kanal Cepheleri ; Irak ve Çanakkale Cepheleri, Çanakkale Savaşları’nın
sonuçları, I. Dünya Savaşı’nda Osmanlı Devleti’nin paylaşma planları; Brest-Litowsk
Antlaşması, Wilson prensipleri, Bulgaristan, Osmanlı Devleti, Almanya ve AvusturyaMacaristan İmparatorluğu’nun ateşkes imzalaması; Paris Barış Konferansı ve savaşın sona
ermesi, savaşın getirdiği ekonomik çöküntü ve işçi hareketleri; Mondros Mütarekesi,
Azınlıkların faaliyetleri, Ordunun durumu, Damat Ferit Paşa hükümeti, İzmir’in işgali;
İstanbul’dan Samsun’a uzanan yolda Mustafa Kemal, Kongreler, Misak-ı Milli’nin kabulü,
Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin açılması
Milli Mücadele cepheleri, İstiklal Savaşı’nın mali kaynakları; Saltanatın kaldırılması, Lozan
Antlaşması ve önemi, Türkiye İktisat Kongresi, Halk Fırkası’nın kurulması, Cumhuriyet’in
ilanı; Laik hukuk sisteminin kurulması, sosyal ve kültürel yaşam, ekonomik gelişmeler,
çağdaş eğitim ve bilim
Atatürk İlkeleri, tanımı ve doğası
TAR1001 Eski Anadolu Tarihi
Anadolu'nun Prehistorik dönemlerden başlayarak Demir Çağı’na uzanan tarihsel sürecinin
değerlendirilmesi, bu sürecin yaşadığımız topraklardaki maddi kültür izlerini vurgulanması,
böylelikle Anadolu Kültürü ve yaşam çevremizin zengin kültürel varlığının ortaya konması.
Öğrencilerin Anadolu’nun eski toplumların siyasi ve kültürel tarihinin farkındalığıyla tarihsel
bir perspektif kazanmalarını sağlamak.
Hititler, Geç Hititler, Urartular, Frigler, Lidyalılar, İskitler ve Kimmerler hakkında bilgi
verilmektedir.
TAR1003 Tarih Metodu
Bu derste öğrencilere tarihin tanımı, konusu, tarihe yardımcı ilimler, takvimler ve çevirileri
hakkında hakkında bilgi verilir. Araştırma ve inceleme sırasında bilgiye ulaşmanın önemi ve
yolları anlatılır. Bilginin doğruluğunu tespit etme, ansiklopedik ve bibliyografik araçları
kullanma, bu yolla araştırma konusuna dair kaynaklara ulaşma, kütüphane arama usullerine ve
arşiv kataloglarına ulaşma yöntemleri anlatılır.
TAR1005 İslam Öncesi Türk Tarihi
Tarih Boyunca göçebe ve yerleşik halkların ilişkileri, Asya'nın ilk göçebe imparatorluğu:
Hunlar, Avrupa Hunları ve Attila, Kök-Türk devletinin kuruluşu, II. Kök-Türk Devleti,
Uygurlar, İslamiyetin Türkler arasında yayılması, İslamiyetin Türkler arasında yayılması, İdil
Bulgarları, Hazarlar, Peçenekler, Kumanlar, ve Oğuzlar anlatılacaktır
TAR1007 Osmanlıca Metin ve Gramer I
1-Osmanlı alfabesi, harf grupları ve harflerin bitişmeleri.
2-Türkçe kelimelerin imlâsı ve yazılışlarında uygulanacak kurallar. Metin Okuma.
3-Hareke ile ilgili işaretle ve bunların pratik olarak gösterilmesi.
4-Arapça ve Farsça kelimelerin imlâsı (Kef, Kaf, Tı ve Te harfleri ile Ayın harflerinin
kullanılması).
5-Arapça kelimeler hakkında genel bilgi (Aslı üç harfli fiillerin İsm-i Fâil ve İsm-i Mefûl).
Metin okuma.
6-Metin Okuma. Aksâm-ı seb'a (Kelimelerin kısımları).
7-Arapça tesniye (ikili)
8- Metin okuma
9-Arapça rakamlar ve sıra sayıları. Meyin Okuma.
10-Metin Okuma. Aksâm-ı seb'a (Kelimelerin kısımları).
11-Harf-i tarif. Arapça-Farsça isim Tamlaması ve bunların uygulanması.
12-Metin okuma ve gramer kâidelerinin uygulanması.
13-Arapçada çoğullar ve bunları metin üzerinde gösterilmesi.
14-Metin okuma ve gramer kâidelerinin uygulaması.
TAR1009 İlk Müslüman Türk Devletleri
Devletin tanımı, ilk Müslüman Türk hanedanı olan İdil Bulgarlarının siyasi tarihi, Karahanlı
hanedanının kuruluşu, Türklerin İslamiyeti kabulü ve sonuçları; Gazneliler hanedanının
kuruluşu, Gazneli-Samanoğulları ilişkileri,; Karahanlıların Maveraünnehr’i zabtı, KarahanlıGazneli ilişkileri; Hind seferleri, hanedanın Doğu ve Batı olarak ikiye ayrılması; Gaznelilerin
Selçuklu yönetimine girmesi, Karahanlı-Selçuklu ilişkileri, Karahanlıların Selçuklulara tabi
olması; Karahıtayların Orta Asya’yı istilası, Karahanlı hanedanının sonu, Karahanlı devri
kültür hayatı ve devlet teşkilâtı, , Gaznelilerin yıkılması, Gazneliler devri kültür hayatı
incelenmektedir.
TAR121 Atatürk İlkeleri ve İnkılâp Tarihi I
Tanzimattan Atatürk’ün ölümüne kadar sosyal ve siyasi hadiselerden bahsedilmekte, özellikle
Milli Mücadele dönemi tüm detaylarıyla ele alınmaktadır. Atatürk dönemi iç ve dış
politikaları ile Atatürk İlke ve İnkılapları ayrıntılı olarak değerlendirilmektedir.
TRD121 Türk Dili I
Dilin tanımı, özellikleri, Türk dilinin dünya dilleri arasındaki yeri, tarihi gelişimi, doğru
kullanımı, yapısı ve işleyiş kuralları.
Dilin tanımı. Dil-düşünce ve duygu bağlantısı. Dil-kültür ilişkisi: Kültür nedir? Kültürü
oluşturan unsurlar ve özellikleri. Kültür değişmeleri. Dil-toplum ilişkisi.
Yeryüzündeki diller. Türk dilinin dünya dilleri arasındaki yeri. Türk dilinin gelişimi ve tarihî
devreleri.
Türk lehçe ve ağızları. Konuşma dili-yazı dili. Türk dilinin bugünkü durumu ve yayılma
alanları.
Herhangi bir Türk lehçesine ait uygulama metni üzerinde çalışma veya lehçelere ait metinler
üzerinde mukayeseli çalışma.
İmla kuralları.
Noktalama işaretleri.
Kelime türetme (yapım ekleri)
Sınav kâğıtları üzerinde görüşme, cevapların değerlendirilmesi. Herhangi bir konu üzerinde
tartışma.
Kavram karşılıkları belirlemenin yolları (türetme, birleştirme vd.).
Sözlü ve yazılı anlatım. İyi bir anlatımın nitelikleri. Gözlem yapmak, düşünmek, okumak,
anadilini iyi kullanmak. Konuşma yetersizlikleri. Türkçede vurgu: kelime vurgusu, grup
vurgusu, cümle vurgusu. Karşılıklı konuşma, topluluk karşısında konuşma, toplantılar.
Yazılı anlatım: cümle, paragraf. Anlatım türleri: hikâye etme, açıklama, tasvir yoluyla anlatım
vd.
Anlatım bozuklukları (Türkçe sınav ve kompozisyon kâğıtlarında görülen yanlışlarla
televizyon, radyo, gazete vd. iletişim organlarında tespit edilen anlatım bozukluğu örnekleri).
Kalıplaşmış anlatımlar: Atasözleri ve deyimler (Biçim ve kavram özellikleri).
Diller arası alışveriş: Türkçenin tarihî ilişkileri, diller arası alışverişin kanalı, alıntı türleri.
YDZ121 Yabancı Dil I
The verb: to be; Questions and negatives; Personal Pronouns; Possessive Adjectives; Singular
/ Plural; This, these/ that, those; Prepositions of place; Possessive ‘s; Have got/ has got;
Questions with who; Possessive pronouns; can/ can’t; object pronouns; must / mustn’t.
2.YARIYIL
TAR1002 Eski Mezopotamya Tarihi
Fırat ve Dicle nehirlerinin suladığı alan çevresinin eski adı olan Mezopotamya uygarlık
sürecinde oldukça önemli rol oynamıştır. Sümerler, Akkadlar, Babilliler, Assurlar, Hurriler,
Aramiler ve daha birçok toplum bu süreçte Mezopotamya’da yaşamıştır. Kentleşme, çivi
yazısının keşfi, ternolojik birçok ilk adım burada gerçekleşmiştir. Bu derste power point
görüntüleri eşliğinde bu bölgedeki eski uygarlıklar, bunların uygarlığa kazandırdıkları ve
siyasal gelişmeler anlatılmaktadır.
TAR1004 ORTA ASYA TÜRK TARİHİ
13.-16. Yüzyıllarda Türkistan’da yaşanan gelişmeleri ele alır. Dersin temel konuları şunlardır:
Moğol istilası döneminde Türkistan; Çağatay Hanlığı; Altın Orda Hanlığı; Kazan, Kasım,
Sibir, Astrahan Hanlıkları. Kırım Hanlığı; Timurlular; Babürlüler, Şeybanîler. Türkistan’da
iktisadi, ilmî ve kültürel gerileme dönemleri.
TAR1006 İslam Devletleri Tarihi
İslam Öncesi Arabistan ve Araplardan başlayarak İslamiyet’in yayılışı, Dört Halife dönemi,
Emeviler, Abbasiler ve Endülüs Emevileri ve Türklerin İslamiyet'i kabul etme süreçleri dersin
temel çerçevesini oluşturmaktadır. Bu bağlamda dersin içeriğinde, İslam öncesi Arap
yarımadası kültür ve medeniyeti, İslam Öncesi Mekke ve Kabe, Hz. Muhammed’in doğumu
ve peygamberliğine kadar hayatı, İslâmiyet'in gelişi ve Mekke Dönemi, Hz. Peygamber’in
Mekke’den Medine’ye hicreti, hicretten sonra Medine, Medine döneminde Mekke-Medine
Mücadelesi, Hz. Peygamber’in vefatı ve dört halife dönemine giriş, Dört halife döneminin
siyasi ve iktisadi tarihi, Emevilerin kuruluşu ve siyasi ve iktisadi tarihleri, Emevilerin yıkılışı
ve Abbasilerin kuruluşu, Abbasiler döneminin siyasi ve iktisadi tarihi, Abbasiler döneminde
Türkler gibi konular yer almaktadır.
TAR1008 Osmanlıca Metin ve Gramer II
1-Düzensiz çoğullar (cem-i mükesser 1 Ef'al vezni)
2-Meti okuma ve gramer kurallarının uygulanması.
3-Mezidünfih sülâsi mastarlar 1 İF'AL BÂBI
4-Düzensiz çoğullar (cem-i mükesser 2 Efâil vezni) ve Metin okuma.
5-Mezidünfih sülâsi mastarlar 2- TEFİL BÂBI, 3-MUFAALE BÂBI
6-Düzensiz çoğullar (cem-i mükesser 3-Feaale vezni, 4-Fu''al vezni) ve Metin okuma.
7-Metin Okuma
8-Meti okuma ve gramer kurallarının uygulanması.
9-İsm-i Mensubub, İsm-i Mekan, İsm-i Âlet.
10-Mezidünfih sülâsi mastarlar 3- MÜFA''LE BÂBI, 4- İNFİÂL BÂBI
11-Düzensiz çoğullar (cem-i mükesser 5-Fualâ vezni, 5-Ef'ilâ vezni, 6- Fuul vezni, 7- Fiâl
vezni, 8- Fevâil vezni) ve Metin okuma
12-Meti okuma ve gramer kurallarının uygulanması. 5- İFTİÂL BÂBI, 6-İF'İLÂL BÂBI, 7TEFE''ul BÂBI
13-İsm-i Mensub, Mübâlğa İsm-i Fâil. Metin okuma ve uygulaması.
14-8- TEFÂUL BÂBI, 9- İSTİF'ÂL BÂBI. Arapça ve Farsça'da olumsuzluk bildirme. Arapça
kelimelerin veznini bulmak.
TAR1012 Hellen Tarihi
Bu derste M.ö. II. Binyıl’daki Ege Dünyası’ndaki Akalar’ın varlığından M.ö. 323 yılına,
Büyük İskender’in ölümüne kadar olan tarihsel süreç anlatılacaktır. Bu amaçla önce
Hellas’taki Akha ve Dor kültürleri; M.ö. VIII. yy.’da Hellenler’de polis’lerin ortaya çıkışı;
Hellen Dünyası’ndaki demokrasinin gelişim süreci; M.ö. 499-449’daki Hellen-Pers Savaşları;
M.ö. 431-404 Atina-Sparta arasındaki savaş; M.ö. IV. yy.’daki Hellen Dünyası’ndaki siyasi
mücadeleler ile M.ö. 338 yılında Makedonya Krallığı’nın Atina önderliğindeki Hellenler’i
yenerek Pan Hellen Birliğini kurmaları ile Büyük İskender’in Doğu seferi anlatılacaktır.
ATA122 Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi II
İnkılapların temel özellikleri ve Türk inkılabı; Türk inkılabını etkileyen akımlar; Türk
İnkılabının hedefi: Demokratik Hukuk Devleti
Türk ekonomisinin yeniden yapılanması, milli ekonomi ve küreselleşme; Laik Türk hukuk
sisteminin kurulması; Türk toplum yaşamına düzen ve canlılık getiren diğer yenilikler;
Atatürk ilkelerinin genel niteliği ve Cumhuriyetçilik ilkesi; Milliyetçilik ilkesi; Halkçılık ve
devletçilik ilkesi; Laiklik ilkesi; İnkılapçılık ilkesi; Atatürkçülüğe karşı eleştiriler ve yanıtları.
TRD122 Türk Dili II
Yazılı ve sözlü anlatım türleri, örnekleri; ilmi araştırma yöntemleri, Konu, amaç, ana düşünce,
ilmî dil, plân, Dilekçe yazımı, Tutanak, deneme, Fıkra, makale, tenkit, tanıtma, Mektup,
hatırat, Özgeçmiş, biyografi, Seyahatname, sohbet, röportaj, nutuk, arasınav, Sınav kağıtları
üzerinde görüşme, cevapların değerlendirilmesi. Herhangi bir konu üzerinde tartışma,Tiyatro,
masal, şiir,Hikâye, roman,Konferans, bildiri, rapor, ilmî araştırma,İlmî araştırma yöntemleri:
Kitap, kütüphane ve bilgisayardan faydalanma, okuma, not alma, Bir kitabın şekil bakımından
nasıl meydana geldiği:dış ön kapak, ithaf sayfası, iç kapak, kısaltmalar, vd. Bibliyografya
çeşitleri ve kuralları, Dipnot kuralları, Yılsonu sınavı
YDZ122 Yabancı Dil II
Simple past tense; Past continuous tense; Present continuous and be going to kiyaslanmasi;
Paragraph alistirmalari; Future tenses; Conditionals; Wish; Conditionals ve ogrenilen
tenselerin kullanimiyla hikaye yazilmasi; Present Perfect tense; Modals.
3.YARIYIL
TAR 2001 KURULU DÖNEMİ OSMANLI TARİHİ
Bu derste, 1299-1453 yılları arasındaki Osmanlı tarihi ele alınır. Bu minvalde
öncelikle Osmanlıların ir beylik olarak ortaya çıkmasını sağlayan saikler anlatılır; bu beyliğin
kuruluşu ile ilgili teoriler izah edilir ve bunlarla ilgili metinler müzakere edilir. Daha sonra
beyliğin Orhan Gazi, I. Murad ve Yıldırım Bâyezid devrindeki siyasi, askeri ve kültürelteşkilat tarihi ele alınır. Beyliğin ilk büyük krize sürüklenmesine sebep olan Ankara Savaşı,
sebepleri ve sonuçları ile birlikte izah edilir. Ankara Savaşı’nda sonraki süreçte başlayan
Fetret Devri’ndeki gelişmeler ele alınır. II. Murad ve Fatih Sultan Mehmed’in saltanat yılları,
İstanbul’un fethine kadar değerlendirilir. Bu anlamda özellikle Varna ve II. Kosova Savaşları
üzerinde durulur. Son olarak ise İstanbul’un fethine giden süreç ve fetih değerlendirilir.
TAR2003 Rusya Tarihi
Rusya. Ülke ve İnsanlar. Fiziki koşullarda insan Rus halkı. Slav dilleri. Varegler (Vikingler),
Yazılı Kaynaklar,Kiev Rusyası için yazılı kaynaklar, Kiev Rusyası’nın Hristiyanlığı kabulü,
Novgorod Cumhuriyeti. Türk-Moğol hücumları, Aleksandr Nevsky ve Kiev Mirası, Kilise
hayatı ve keşiş hareketi. Moskova Knezliğinin yükselişi, III. İvan dönemi. Novgorod’un
çöküşü, IV. İvan dönemi. İlk çar ve kanunnamesi. Opriçnina. Rusya’nın Türk İllerine doğru
genişlemesi. Kazan ve Astrahan’ın ele geçirilmesi, Eski Rusya’nın son yüzyılı. İlk
Romanovlar. Kriz yılları ve kilisede hizip hareketi, Çar Aleksey dönemi. Büyük Petro.
Rusya’nın yeni dönemi. Avrupa seyahatleri, savaşlar, Petro dönemi yenilik hareketleri ve
Petro’nun mirası, İmparatorluk Rusyası’nın doğuşu.
TAR2005 Selçuklu Tarihi
Orta Asya’da X.yüzyılda yaşanan Türk göçü çerçevesinde Oğuzların Maveraünnehr ve
Horasan’a gelmeleri: Gazneliler ile mücadele ve Büyük Selçuklu hanedanın kurulması,
ülkenin hanedan mensupları arasında taksimi, tâbi devletler ve statüleri, Abbasi halifeliği ile
ilişkiler, Anadolu’nun fethi ve Malazgirt savaşı, Türkiye Selçuklularının kuruluşu;
Melikşah’ın ölümü ve fetret dönemi, Haçlılar ve Bizans ile ilişkiler. Sancar ve ikinci
imparatorluk dönemi. Devletin idare mekanizmasıyla ilgili sorunlar; Oğuz istilası ve
hanedanının çöküşü; Irak Selçuklu hanedanı ve atabeylikler işlenmektedir
TAR2007 Osmanlı Paleografyası I
Derste Paleografya nedir sorusu cevplanacak, Osmanlı Paleografyası tanımlanarak
belge türlerine göre yazı stilleri incelenecektir. Ayrıca çeşitli el yazısı örnekleri okutularak, en
sık kullanılan yazı çeşitleri de öğrencilere tanıtılacaktır.
Paleografya nedir? Osmanlı Paleografyası tanımlaması ve belge türlerine göre yazı
stilleri
Osmanlı Tarihi araştırmalarında kaynak olarak kullanılan belgelerin genel yazı
özellikleri.
El yazılarında genel karakteristik özellikler (örnekler üzerinde tanımlama)
Arşiv belgelerinde sık kullanılan yazı stillerinin tanıtılması
Rika stili yazı özellikleri ve okunması (Örnek belgeler üzerinde.
TAR2013 Roma Tarihi
Bu derste M.ö. I. Binyıldaki İtalya’daki ilk topluluklardan Doğu Roma İmparatoru
Heraclius’un Hellence’yi Latince yerine resmi dil olarak kabul ettiği M.s. VII. yy.’a kadar
olan süreçteki Roma tarihi anlatılacaktır. Bu amaçla, İtalya’daki ilk topluluklar olan OskUmber, Latino-Falisk; Etrüskler; Roma’nın efsanevi kuruluşu ile M.ö. 21 Nisan 753-510
yılları arasındaki Krallık Dönemi; M.ö. 510-27 yılları arasındaki Cumhuriyet Dönemi ve bu
dönemdeki Roma tarihindeki dönüm noktaları olan kanunlar, Beneventum Savaşı, Kartaca
Savaşları, Pydna, Magnesia gibi Hellenistik Krallarla yaptığı savaşlar, M.ö. I. yy.’da
generaller arasındaki mücadeleler; M.ö. 27’de Augustusla birlikte kurulan Roma İmparatorluk
Dönemi’nin önemli tarihsel olayları anlatılacaktır.
TAR2015 Bizans Tarihi
Roma İmparatorluğunun “büyüme krizi” üçüncü yüzyılda kendisini gösterince
Diocletianus’un reform girişimleri ve idare merkezini doğudaki şehirlere kaydırması;
Constantinus’un Hristiyanlara yönelik dışlayıcı siyaseti sonlandırma teşebbüsleri, doğudaki
Byzantion üzerinde yeni bir şehir inşasını başlatması ve Roma İmparatorluğunun yönetim
merkezinin bu şehre kaydırması ve benzeri gelişmeler zaman içinde imparatorluğun doğusunu
batısına yabancılaştırdı. 4. yüzyılın başından itibaren teşekkül eden bu “yeni yapıyı” 16.
Yüzyıl tarihçileri Bizans Devleti olarak adlandırdılar. Roma İmparatorluk ve pagan kültü ve
bunlara bağlı siyaset ve hayat tarzı gittikçe önemini yitirirken; Roma hukuku ve Grek felsefesi
ile bütünleşmiş Hristiyanlık, başından sonuna kadar Bizans Devleti ve toplumunun var oluş
zemini oldu. Erken dönemde toplanan konsillerde Hristiyanlığın Ortodoks inancı (akidesi) ve
buna paralel olarak sanatı, mimarisi ve düşüncesi de büyük ölçüde şekillendi. 7. yüzyıldan
itibaren Müslüman Arapların saldırıları, devletin askeri organizasyonu önemsemesini, bu da
devlet örgütlenmesinden sosyo-ekonomik örgütlenmeye kadar her alanın askerileşmesini
tetikledi. Hristiyanlığın kurucu rolünün gittikçe artışı, tasvir kırıcılık hareketinde olduğu gibi
kendine özgü yeni tartışmaları ve sorunları ortaya çıkardı. Grekçenin kurumsal dil olarak
Latincenin yerini alması ve yeni ihtiyaçlar, hukuk sisteminin yeniden yapılandırılmasını
zorunlu hale getirdi. Doğudan ve batıdan gelen saldırılarla geriye çekilmiş Bizans Devletinin,
10. yüzyıldan itibaren tekrar toparlanıp genişlemesi 11. yüzyılın ikinci yarısından itibaren
Selçuklu Türklerinin istilaları ile kesintiye uğradı. 11. yüzyıldan itibaren yavaş yavaş
Anadolu yarımadasındaki hakimiyetini yitiren Bizans Devleti, 1453’e kadar doğusunda önce
Selçuklular ve Beylikler sonra da Osmanlılar ile bazen düşmanlarına karşı ittifak bazen de
niza halinde varlığını sürdürdü. Batısından gelen yeni istilacılarla da benzer ilişkileri sürdüren
Bizans Devletinin gittikçe küçülmesine rağmen, bu dönemde özellikle seçkinler arasında
kültürel değerlere ve kurucu unsurlara bağlılığın arttığı dikkati çekmektedir. Yukarıda ana
hatlarıyla tasvir edilmiş tarih, 14 haftada 3 kredilik derste öğrencilere farklı bakış açılarıyla
anlatılmaya çalışılmaktadır.
4.YARIYIL
TAR2002 Osmanlı Tarihi-1451-1566
Bu derste, İstanbul’un fethini hazırlayan şartlar, İstanbul’un fethi ve bunun Osmanlı tarihi için
ne anlam ifade ettiği ele alınır. Yine bu minvalde Fatih Sultan Mehmed Han, II. Bâyezid Han,
Yavuz Sultan Selim, Kanunî Sultan Süleyman ve II. Selim devri siyasî, iktisadî, sosyal ve
askerî gelişmeleri üzerinde durulur. Bunların yanında mezkûr padişahların şahsiyetleri, ilmî,
edebî ve manevî yönleri değerlendirilir.
TAR2004 Osmanlı Merkez Teşkilatı
Divân-ı hümâyun ve görevleri, toplantı günleri ve padişaha arza girilmesi, divân-ı hümâyun
kalemleri, defterleri ve görevleri, olağanüstü divânlar, divân-ı hümâyundan bâb-ı asafîye
geçiş.
TAR2006 Ortaçağ Türk Devletleri Kurumları Tarihi
Ortaçağ Türk devletlerinde hanedan ve hakimiyet, sultanın görevleri ve sembolleri, gulam
sistemi ve görev alanları, saray hayatı ve görevliler, Selçuklular ve bürokrasi, eyalet
yöneticileri, iktâ sistemi, maliye, ordu ve eyaletler
TAR2008 Osmanlı Paleografyası II
Derste Paleografya nedir sorusu cevaplanacak, Osmanlı Paleografyası tanımlanarak
belge türlerine göre yazı stilleri incelenecektir. Ayrıca çeşitli el yazısı örnekleri okutularak, en
sık kullanılan yazı çeşitleri de öğrencilere tanıtılacaktır.
Özellikle Osmanlı Arşivi’nde yer alan belgelerin tanıtılması ve teorik olarak okunması
asıl gayedir. Öğrenciye başta rika, sülüs, dîvâni
ve dîvâni kırma yazı çeşitleri bilhassa
öğretilecek ve sık sık bu tür belgeler okutulacaktır. Temel hedef, öğrenciyi iyi bir Osmanlı
Türkçesinin yazı çeşitlerini en iyi bir şekilde öğretmek ve kavratmak.
TAR 2012 YENİÇAĞ AVRUPA TARİHİ
Bu derste, 1453 ile 1789 yılları arasında Avrupa’da meydana gelen siyasî, askerî,
iktisadî, sosyal ve kültürel gelişmeler/değişim, dönüşümler ele alınacaktır. Bu minvalde
öncelikle Avrupa’nın oluşum süreci ve bu tanımlamanın mezkûr dönemde nasıl izah edildiği,
nerede
başlayıp
nerede
nihayet
bulduğu
üzerinde
durulacak;
coğrafî
keşifler,
sömürge/yayılma şekilleri ve bunun dünya tarihine etkisi, Türk tarihini de kapsayacak şekilde
işlenecek; Hümanizm, Rönesans, Reform, Aydınlanma, din ihtilalleri, siyasî yapılardaki
değişim, nüfus hareketleri; veraset savaşları, Otuz Yıl, Dokuz Yıl, Yedi Yıl Savaşları
değerlendirilecektir. Ayrıca belirtilen dönemde Avrupa’da yaşanan bilimsel gelişmeler, eğitim
tarihi ve gündelik hayatın farklı veçheleri, tarımsal faaliyetler de anlatılacaktır.
TAR2014 Türkiye Cumhuriyeti Tarihi
Atatürk Dönemi, İnönü Dönemi, çok partili hayata geçiş, II. Dünya savaşı’nın Türk
toplumuna etkisi, ihtilaller, DP, AP ve CHP dönemleri, anayasalar ve karşılaştırmaları,
Cumhuriyet döneminde Ermeni meselesi ve 1980’li yıllara kadar siyasi tarih incelenecektir.
Başlıca Konular:
Lausanne barış antlaşması ve önemi,Cumhuriyetin ilanı, Siyasi alanda yapılan inkılaplar,
Hukuk alanında yapılan inkılaplar ,Sosyal alanda yapılan inkılaplar, Eğitim-Öğretim ve kültür
alanında yapılan inkılaplar,1921 ve 1924 anayasaları ile yapılan tadilatlar, Çok partili hayata
geçiş denemeleri ve sonuçları,II. Dünya savaşı esnasında Türkiye’de yaşanan sorunlar, 1946
seçimleri ve çok partili hayata geçiş,
Demokrat Parti dönemi, 1960 ihtilali, AP ve CHP dönemleri Nihat Erim Hükümetleri,
Cumhuriyet Döneminde Ermeni Meselesi, 1980 ihtilali’nden 2000 yılına Türkiye.
5.YARIYIL
TAR3001 Osmanlı Yenileşme Hareketleri
Osmanlı İmparatorluğu'nda XVIII. yüzyılda ivme kazanan reform süreci, Avrupa ile ilişkiler,
yabancı uzmanların istihdamı ve teknoloji transferine yönelik çabalar, bir restorasyon süreci
olarak Lale Devri (1718-30), bu sürece yön veren temel dinamikler ve sonuçları, XVIII.-XIX.
yüzyılda askeri reformlar, bu dönemdeki hızlı bürokratik değişim ve bu zihniyetin yarattığı
yeni kurumlar, başta sadaret kurumu olmak üzere idari-bürokratik yapıda değişim ve
dönüşüm, mabeynin ve nezaretlerin kurulması, hükümet yapısının dönüşümü: Meclis-i
Vükela, reform sürecinin lokomotif unsurları ve hazırlık platformları olarak başta Meclis-i
Vâlâ olmak üzere idari-mali meclislerin kurulması, taşra idari taksimatında ve teşkilatında
yapılan yenilikler, eğitim sistemi ve ilmiye teşkilatında yapılan yenilikler, ihtisas için
yurtdışına öğrencilerin gönderilmesi, sivil-askeri alanda Avrupalı uzmanların istihdamı,
Tanzimat ve Islahat fermanlarıyla Osmanlı idari-hukuki ve sosyal hayatında başlayan yeni
dönemin karakteristiği, XIX. yüzyılda gerçekleştirilen hukuki düzenlemeler ve Batı
hukukunun benimsenmesi (resepsiyonu), iktisadi modernleşme ve devlet eliyle sanayileşme,
Osmanlı para düzeni ve başta bankacılık ve borsa olmak üzere finansal alandaki gelişmeler,
modern Avrupa ticaret ve şirket hukukunun gelişimi, demiryolları ve yeni ulaşım
imkanlarının sağlanması, Osmanlı İmparatorluğu’nda ekonomik krizler ve dış borçlanma
süreci, Osmanlı kamuoyunun teşekkül süreci, basın-yayın hayatında yeni gelişmeler, örgütlü
siyasi muhalefet, aydın muhalefetinin temsilcileri: Meslek ve Yeni Osmanlılar cemiyetleri,
XIX. yüzyılda yönetim ve toplum ilişkilerinde değişim, siyaset-toplum ilişkisi ve etkileşimi,
anayasal parlamenter sisteme geçiş çabaları ve Kanun-ı Esasi, milliyetçi-ayrılıkçı hareketler
karşısında Osmanlılık ideolojisi ve entegrasyon sorunları, XIX. yüzyılda gündelik hayat ve
değişim, devlet eliyle aydın-despotik karakterli sosyal değişim süreci, Batılılaşmanın fiziki,
sosyal ve ekonomik kodları, moda ve lüks tüketim, aile yaşantısı ve kadın algısında değişim,
sosyal yapıda yeni katmanlar: İşçiler ve memurlar, grevler, sendikalar ve boykotlar, sosyal
devlet anlayışı ve yarattığı yeni kurumlar, yeni ulaşım ve iletişim imkanlarıyla sosyal
etkileşimin artması, kültür-sanat hayatında yaşanan değişim, gündelik hayatta yeni mekanlar,
imkanlar ve alışkanlıklar, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e intikal eden miras gibi başlıklar,
Osmanlı Yenileşme Hareketleri dersinin muhtevasını oluşturmaktadır.
TAR 3003 OSMANLI TARİHİ (1566-1774)
Bu derste, öncelikle 16. Yüzyılın sonlarında “Büyük Buhran” olarak nitelendirilen
Osmanlı İmparatorluğu’nda yaşanan değişim ve dönüşüm, bunun sebepleri ve sonuçları ele
alınacaktır. Ardından Osmanlı askerî yapısındaki değişim, dönemin siyasî, iktisadî
yapısındaki gelişmelerle birlikte anlatılacaktır. Yine bu minvalde II. Selim’den III. Selim’e
kadar olan dönemde hüküm sürmüş padişahlar ve bunların etrafındaki devlet adamları,
üzerinde durulacaktır. Mezkûr dönemin kendi içinde nasıl tasnif edilmesi gerektiği meselesi
müzakere edilecek; bu anlamda bir kırılma noktası olan II. Viyana bozgun yılları, Karlofça
Antlaşması ve 18. Yüzyılın hemen başındaki toparlanma üzerinde hassaten eğilecek;
Osmanlı-Avrupa ve Osmanlı-Doğu münasebetlerine temas edilecektir. 18. Yüzyılın sonunda
Osmanlı tarihindeki en büyük yenilgi olan 1768-1774 Harbi ve hemen ardından imzalanan
Küçük Kaynarca Antlaşması hassaten izah edilecektir.
TAR3005 Osmanlı İktisat Tarihi
Osmanlı İktisat Tarihi dersi: Bir bilim dalı ve akademik bir disiplin olarak İktisat Tarihi’nin
doğuşu, Klasik ve Tarihçi ekollerin gelişimi, İktisat Tarihi’nin genel çerçevesi, Avrupa’daki
başlıca iktisadi gelişmelerin Osmanlı ekonomik yapısına ve fiyat devrimine etkileri, Osmanlı
iktisadi-mali yapısının genel özellikleri ve iktisadi dünya görüşünün temel ilkeleri, Osmanlı
dünyasında üretim-tüketim ilişkilerinin temel dinamikleri, tarım politikaları, küçük ölçekli
üretim, vergi zihniyeti ve tahsil mekanizmaları, Osmanlı’da iç borçlanma sürecinin evrimi ve
araçları, Osmanlı sanayisi ve gelişiminde devletin rolü, Sanayi Devrimi’nin ve kapitalist
dünya ekonomisinin Osmanlı İmparatorluğu üzerindeki etkileri, bu süreçte önemli bir
dönemeç olarak 1838 Osmanlı-İngiliz (Baltalimanı) Ticaret Antlaşması, devlet eliyle
sanayileşme ve fabrikaların kurulması, madencilik, Tanzimat ve Islahat fermanlarının iktisadimali boyutu; Osmanlı para düzeninde ıslahat (değerli metallerden kâğıt paraya geçiş) iktisadi
alanda modernleşmenin getirdiği yeni hukuki düzenlemeler ve kavramlar olarak şirketleşme,
bütçe, bankacılık, tahvil ve hisse senetleri, borsa, sigorta, patent, demiryolları ve uluslararası
sermayenin siyasi ekonomik rekabeti; Osmanlı’da mali bunalımlar ve dış borçlanma sürecinin
başlaması, 1875’te mali iflas ve ardından 1881’de Düyun-ı Umumiye İdaresi’nin kurulması,
Osmanlı şirket hukukunu gelişmesi, yerli şirketlerin teşekkül süreci, ticaret ve sanayi
odalarının kurulması, Osmanlı’da işçi hareketleri, grevler (tatil-i eşgâl), sendikalaşma ve
boykotlar, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e yerli müteşebbis ve sermayedar sorunu yahut TürkMüslüman burjuva oluşturma gayretleri, II. Meşrutiyet yılları ve neo-merkantilist bir politika
olarak Milli İktisat kavramının getirdiği yeni anlayış, İttihatçıların iktisadi zihniyeti ve dış
tehditler karşısında siyasi-ekonomik bir koz olarak boykotlar, Balkan ve I. Dünya savaşlarının
yarattığı ağır ekonomik şartlar başlıkları etrafında işlenecektir.
TAR3007 Türkiye Cumhuriyeti İktisat Tarihi
1923 yılından günümüze izlenen iktisat politikaları ve yaşanan iktisadi sorunlar
değerlendirilecektir. XX. Yüzyıl başında Osmanlı Devletinin ekonomik yapısı ve sorunları,
milli mücadelenin ekonomik sorunları, cumhuriyet döneminin ilk evresi ve sonrası yaşanan
iktisadi gelişmeler değerlendirmeye tabi tutulacaktır.
Başlıca Konular: Genel hatlarıyla Klasik Dönem Osmanlı İktisadi Yapısı,Tanzimat’tan II.
Meşrutiyet’e İktisat Politikaları ,1908-1918 arası Millî İktisat Dönemi,Millî Mücadele’nin
Malî Kaynakları. 1923-1930 Model Arayışları : Osmanlı Devleti’nden devir alınan iktisadi
kaynaklar,İzmir İktisat Kongresi, Lozan’da borçlar sorunu. 1930-1940 Korumacılık ve
Devletçilik,1940-1950 Savaş Ekonomisi ve Devletçiliğe Karşı Tepkiler, Olağanüstü bir vergi
ve etkileri: Varlık vergisi,1945-1950 arası iktisat politikası. Demokrat parti dönemi tarım
politikası, sanayileşme ve liberalleşme, Planlı kalkınma dönemleri (Beş yıllık planlar), 1980
sonrası yaşanan ekonomik süreç
TAR3009 Osmanlı Eyalet Teşkilatı
Osmanlı taşra teşkilâtına giriş, sancak yönetimi ve Beylerbeyilik divânı, sancak beyi ve
kadının görevleri, subaşılık, sancak beyinin topladığı vergiler, XV. ve XVI. yüzyıllarda
Osmanlı sancakları, sancaklarda yönetim birimleri ve toprak idaresi.
TAR3013 Yakınçağ Avrupa Tarihi
1- Avrupa Medeniyetinin Temelleri.
2- Coğrafî Keşifler.
3- Rönesans ve Reform Hareketleri.
4- Aydınlanma Düşüncesi.
5- Fransız İhtilali ve Sonuçları.
6- 1830-1848 İhtilalleri.
7- Sömürgecilik ve Kapitalizmin Gelişmesi.
8- I. Dünya Savaşına Giden Gelişmeler
6.YARIYIL
TAR3002 XIX. Yüzyıl Türk Dünyası
XIX. Yüzyıl Öncesi Türk Öncesi Türk Dünyasına Bir Bakış, Kafkasya’da yaşayan Türklerin
siyasi, ekonomik ve kültürel durumları, Kırım’da yaşayan Türklerin siyasi, ekonomik ve
kültürel durumları, İdil-Ural Bölgesinde yaşayan Türklerin siyasi, ekonomik ve kültürel
durumları, Türkistan bölgesinde yaşayan Türklerin siyasi, ekonomik ve kültürel durumları,
XIX. Yüzyılda Türklerin Durumlarının Genel Değerlendirilmesi ve Birbirleriyle Olan
İlişkileri, Rusya İle İlişkileri, Osmanlı Devleti İle İlişkileri.
TAR3004
OSMANLI TARİHİ (1774-1876)
Bu derste, 1774-1876 yılları arasında Osmanlı Devleti’ni doğrudan veya dolaylı şekilde
etkileyen siyasi, askeri, ekonomik ve sosyal olaylar ile Avrupa devletleriyle olan ilişkiler
incelenmektedir. Bu bağlamda, dönem boyunca ele alınan başlıca konu başlıkları şunlardır:
1774 öncesi Osmanlı Devleti’nin genel durumu; 1768-1774 Osmanlı-Rus Savaşı ve
Sonuçları; 1787-1791/1792 Osmanlı-Rus ve Avusturya Savaşları ve Sonuçları; 1789 Fransız
İhtilali’nin Osmanlı Devletine etkileri; 1790 Osmanlı Prusya İttifakı ve sonrası Osmanlı
politikaları; III. Selim ve Nizam-ı Cedid Reformları; 1807 Kabakçı İsyanı; 1821 Mora İsyanı;
1826 Yeniçeri Ocağının kaldırılması; 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı ve Yunanistan
Devletinin kuruluşu; Mehmet Ali Paşa ve Mısır Meselesi; Vehhabilik ve bölgesel etkileri;
1839 Tanzimat Fermanı ve uygulaması; 1853-1856 Kırım Savaşı ve sonuçları; 1856 Islahat
Fermanı ve sonrasında ortaya çıkan gelişmeler ve sorunlar.
TAR 3006 OSMANLI TARİHİ COĞRAFYASI
İçeriği: Genelde Türk, özelde Osmanlı Devleti çerçevesinde, Tarihi olayların arasındaki nedensonuç ilişkileri, önceki ve sonraki olaylarla bağlantıları, karşılıklı etkileşimleri; kaynak
malzemelerin eleştirel bir incelemesine dayanarak, kronolojik tutarlılık içerisinde irdelenecektir.
Tarih biliminin olmazsa olmaz yardımcı disiplin dallarından olan coğrafya da referans
kaynaklarımızdan en başta geleni olacaktır. Zira Tarih bilimi insan ile ilgili mekân/doğal
ortama sıkı sıkıya bağlıdır ve haritalar ise tarihin resmedilmiş belgeleridir. İnterdisipliner metoda
bağlı kalınacaktır
TAR3010 ARKEOLOJİYE GİRİŞ
Ülkemizdeki kültür varlıklarının belgelenmesi, tanıtılması, korunması ve topluma
kazandırılması yönünde çaba harcayan arkeoloji bilimi konusunda bilgi vermek; uygarlıkların
geçmişini aydınlatmada ve tarih yazımında arkeolojiden yararlanma yöntemlerini açıklamak.
Ülkemizin sahip olduğu kültür varlıkları konusunda bilinçlendirmek. Her ders konuyla ilgili
görüntülerden oluşan power point gösterisiyle yapılmaktadır. Öğrencilerin arkeolojik eserleri
görmeleri için müzeye gitmeleri teşvik edilmekte, konuyla ilgili yayınları okumaları için
özendirilmektedir.
TAR3024 ESKİÇAĞ TARİHİ KAYNAKLARI
Bu derste Eskiçağ Tarihi biliminin konusu, kaynakları, temel bilimleri ve ana ilgi alanlarının
tanıtılması amaçlanmaktadır. Bu amaçla Eskiçağ’ın kaynak türleri olan antik edebiyat,
epigrafya, nümismatik ve sikkeler, papiroloji ve papirüsler ile klasik arkeoloji anlatılmaktadır.
TAR3026 ANADOLU’NUN FETHİ VE BEYLİK DEV. TAR.
Anadolu’ya yapılan ilk Türk akınlarından itibaren, Selçuklu fetih sürecinin siyasi ve askeri
safahatı; Anadolu’nun Türk yurdu olmasını sağlayan amiller: Türk göçünün mahiyeti ve
Bizans İmparatorluğunun içerisinde bulunduğu şartlar. Malazgirt Savaşından sonra Doğu
Anadolu’da kurulan Türk beylikleri (Saltukoğulları, Mengücekoğulları, Danişmendoğulları,
Artukoğulları)nin siyasi tarih ve yurt tutma sürecinde oynadıkları tarihi roller
değerlendirilmektedir
TAR3028 İSLAM MEDENİYETİ TARİHİ
İslamiyet'i kabul eden milletlerin yaşadıkları tarihi tecrübelerinden oluşan İslam kültürünün
gelişimi ve kademeli tekamülünü izleyerek zaman içerisinde iç yapısındaki değişimleri ortaya
koyarak müesseselerin bir bütünlük içerisinde biçimlenip oluşması ve bunların özgün ve
özgün olmayan yönlerinin örnekleriyle ortaya konulması temel çerçeveyi oluşturmaktadır. Bu
bağlamda dersin içeriğinde, medeniyet kavramı ve oluşumu, İslam medeniyeti tarihinin (Hz.
Peygamber ve Dört Halife, Emeviler, Abbasiler ve Endülüs Emevileri'ni içine alacak şekilde)
ilk Müslüman Türk devletlerine kadar kısa özeti, devlet ve hilafet gibi siyasi müesseseler,
iktisadi yapıya ilişkin kavramlar, ilmi ve kültürel hayat ve erken dönem Arap-İslam
kaynaklarında İstanbul gibi konular yer almaktadır.
TAR3032 SELÇUKLULARDA SOSYAL VE DİNİ HAYAT
Türk tarihinin önemli bir kesitini oluşturan Selçuklular döneminde sosyal ve dinî hayatın
başlıca konuları ele alınır: Türkmenlerin konar-göçerlikten yerleşikliğe geçiş süreci,
şehirleşme ve Selçuklu şehirlerinin özellikleri, Selçukluların müslüman olması, mezhep
tercihleri ve sebepleri, Nizamiye Medreselerinin kuruluş sebebi ve önemi, İslâm tasavvufunun
ve Selçuklu coğrafyasındaki tarikatların özellikleri, Babaî İsyanı, Hacı Bektaş-ı Velî ve
sonrası, Mevlana Celaleddin-i Rûmî’ni hayatı, eserleri ve tasavvufî görüşleri, Fütüvvetin
özellikleri, Selçuklu Türkiyesine intikali, Ahîliğin ortaya çıkışı ve özellikleri, Ahîliğin
Fütüvvetle ilişkisi
TAR3034 GENEL TÜRK TARİHİ KAYNAKLARI
Doğu ve Kuzey Türk Dünyasının tarihî kaynaklarını ve tarih yazımını anlatır ve tartışır.
Dersin temel konuları şunlardır: Genel Türk tarihinin tanımı, kapsamı; genel nitelikli eserler;
İslam öncesi Türk tarihinin kaynakları; Karadeniz’in Kuzeyindeki Türk kavimleri ve
devletleri hakkındaki kaynaklar; Moğollar dönemi tarih yazıcılığı; Altın Orda sahasında
yazılan eserler; Altın Orda’nın ardılı olan Hanlıklara dair eserler; Timurlular dönemi tarih
yazıcılığı; Türkistan hanlıklarında tarihçilik; Çarlık döneminde Türkistan’a dair eserler; 20
yüzyıl başında Türk dünyası hakkındaki kaynaklar; Sovyet dönemi tarih yazıcılığı;
bağımsızlık döneminde yeni tarih yazıcılığı.
TAR4037 YAKINÇAĞ OSMANLI ARŞİV VESİKALARI BELGELER
Osmanlı diplomatiğinin temel nitelikleri, Aklam-ı Sitte ve diğer yazılar, tarihi süreçte oluşan
defter ve belge koleksiyonlarının temel özellikleri, belgelerde kullanılan işaret ve mühürler,
Tuğra, Pençe, kuyruklu imza, mühürlerin özellikleri ve belli başlı çeşitleri, Padişaha ait
belgeler: Ferman, Berat, Name-i Hümayun, Ahidname-i Hümayun, Hatt-ı Hümayun, İrade-i
Seniyye, Sebeb-i Tahrir Hükmü, Bürokrasinin diğer belgeleri: Buyuruldu, Telhis, Takrir, Arz.
Merkez-Taşra Arasındaki Yazışmalar: Mektup, Tahrirat, Şukka, Telgraf. Daireler Arasındaki
Yazışmalar: Tezkire, Kaime, Temessük, Tahvil, Sened, İlmühaber, Müzekkire. Dilekçe ve
Rapor Mahiyetindeki Belgeler: Arzuhal, Mahzar, Ariza,, Mazbata, Layiha. İftâ ve Kaza
Organlarınca Düzenlenen Belgeler: Fetva, İlam, Hüccet, Vakfiye. Belirtilen bu belge
türlerinin tarihi süreç içerisindeki geçirdiği değişimler ve teşekkül süreçleri, örnek belgeler
eşliğinde ele alınacaktır. Belgeler sadece şekil açısından değil muhteva, dil ve üslup açısından
ele alınacaktır.
TAR3126 X.-XV. YÜZYIL AKDENİZ DÜNYASINDA TİCARET VE SAVAŞ
Ticaretin dostlukları pekiştirici, kültürel alışverişi teşvik edici yönü herkesin
malumudur, fakat düşmanlıkları tahrik eden ve savaşlara neden olan yönü dikkatlerden
kaçmaktadır. Olaylara analitik bakan birisi, bazı savaşların görünür sebeplerinin gerisinde
ticari çıkarların olduğunu tespitte zorlanmayacaktır. Ege ve Karadeniz’i de içine alan
Akdeniz, 15. yüzyıla kadar bütün açıklığı ile buna sahne olmuştur. 10. yüzyıl ve öncesinde
Akdeniz ticareti bölgeseldi. Geniş bir alanda ticaret yapan tacirler vardı, fakat bunların
sayıları azdı. Ticaret hacminin artışı, coğrafi şartların getirdiği güçlüklerin gemi ve ulaşım
tekniklerinde gelişmelerle aşılmasıyla ticaretin ve tacirlerin etki alanı genişledi. 10. Yüzyılın
sonlarına kadar Yahudi tacirlerin, 11. yüzyılın sonlarına kadar da Bizans ve İslam
dünyasından tacirlerin Akdeniz ticaretinde etkin oldukları anlaşılmaktadır. Özellikle doğunun
emtiasının Kızıldeniz üzerinden Akdeniz’de Yahudi ve Müslüman tacirler ulaştırıyordu. Bazı
İtalyan tacirler Doğu Akdeniz’deki önemli ticaret merkezlerine gelip buralarda kendilerine
mahalleler tesis etseler de İtalya Şehir Devletlerinin tacirleri, asıl 11. yüzyılın sonlarına doğru
Akdeniz ticaretinde etkin hale geldiler. Akdeniz’de önemli bir siyasi güç olan Bizans
Devletine verdikleri askeri destekler karşılığında ticari ayrıcalıklar elde ederek, önce Akdeniz,
daha sonra Akdeniz’in tabii uzantısı olan Karadeniz’deki önemli ticaret merkezlerinde
koloniler kurdular. Doğu Akdeniz’de cereyan eden savaşlar ve Müslümanlara ait devletlerin
bir politik araç olarak ticareti sekteye uğratması, İtalya Şehir Devletleri tacirlerinin doğu-batı
ticaretini kuzeye, Bizans Devletinin hakimiyetindeki limanlara kaydırmalarına neden oldu.
Bundan sonra Anadolu, 15. yüzyıla kadar canlı bir ticarete sahne oldu. Türklerin eline
geçtikten sonra da sultanlar ve beylerin, buradaki canlı ticareti sekteye uğratmamak için savaş
dahil her türlü aracı kullandıklarına yeri geldikçe değinilecektir. Ticari çıkarların, Venedikli
ve Cenovalıların başını çektiği, irili ufaklı çok sayıda siyasi gücün ittifak ve nizalarında ne
kadar belirleyici olduğu, 12.-15. yüzyıllar arasında cereyan eden olaylar incelendiğinde
rahatlıkla görülebilmektedir. Fatımi ve Memluk Devleti, Suriye ve Mısır’ın çevresindeki
denizlerde; Selçuklu Devleti, Beylikler ve Osmanlı Devleti, Venedikliler ve Cenovalılarla
bazen hasım bazen de anlaşmalar yapıp müttefik olarak, Anadolu’nun çevresindeki
denizlerde, güçleri nispetinde oluşturdukları filolalar ile hem kendi aralarında hem de diğer
güç odaklarıyla mücadelelere giriştiler. Tabii bu yoğun ilişkiler ele alınırken ticaretin ve
tacirlerin özelliklerinden de yeri geldikçe bahsedilecektir. Yukarıda sözü edilen olaylar, 14
haftada 2 kredilik derslerde öğrencilere farklı bakış açılarıyla anlatılmaya çalışılacaktır.
TAR3038
OSMANLI DİPLOMATİKASI
Bu derste öğrencilere, 18. ve 19. yüzyıllara ait Osmanlı arşiv belgeleri okutulmakta; ayrıca,
belgelerin diplomatik özellikleri, muhtevası ve kaynak değerleri irdelenmektedir.
TAR 3042 OSMANLI DEVLET TEŞKİLATI BELGELERİ
Bu derste, 15-18 yüzyıllar arasında Osmanlı İmparatorluğu’nun teşkilatı ile ilgili
belgelerin okunması ve değerlendirilmesi yapılacaktır. Bu bağlamda öncelikle ilgili belgelerin
dilinin öğrenci tarafından anlaşılmasına ve daha sonra da belgenin yorumlanmasına yönelik
bir ders işlenecektir. Bunun için, daha çok merkez teşkilatı olmak üzere, örnek belgeler
üzerinden konular ele alınacaktır.
TAR 3044 AVRUPA’DA RÖNESANS VE REFORM
Bu derste, Rönesans, Rönesans Savaşları, Reform, Luthercilik, Kalvincilik,
Anglikanizm, Katolik Reformları, Rönesans ve Reform hareketlerinin Avrupa’nın
oluşumunda ve de dinî, siyasî, kültürel ve de siyasî tarihindeki etkileri; bu hareketlerin
günümüz dünyasını nasıl şekillendirdiği; bu hareketlerin öne çıkan temsilcilerinin hayatları ve
bunların Rönesans ve Reform hareketlerini başlatan veya etkileyen başlıca eserleri ele alınır.
TAR3046 Yeniçağ Osmanlı Arşiv Vesikaları
Yeniçağ tarihine ait Osmanlı arşiv vesikalarının türleri, vesikalarda kullanılan yazı cinslerinin
hangi tür vesikalarda kullanıldığı, bu yazı türlerinin öğretilmesi. Vesikaların diplomatik ve
şekil özelliklerinin tanıtılması, vesikaların değerlendirilmesi ve bilimsel çalışmalarda
bunlardan yararlanma usulleri öğretilecektir.
TAR 3052 Osmanlı Vakıf Sistemi
Bu derste, vakıf kavramı ıstılahî ve sözlük anlamlarıyla ele alınır. Daha sonra vakfın türleri,
sultanî vakıfların özellikleri; vakıf görevlileri ve bunların vazifeleri; Osmanlı vakıf sisteminin
işleyişi ve toplum hayatındaki yeri; vakıf ile ilgili tartışmalı konular; vakıflarla ilgili hukukî
düzenlemeler ve ilgili fetvalar; vakfiye örnekleri anlatılır.
TAR354.1 Osmanlı İmparatorluğu'nda Aşiretler
Anayurttan Anadolu’ya “Türkmen” adı
Türkmen ve yörük tabirleri ve bunların hukuki statüleri
Balkanlarda mevcut yörük taifesi ve bunların görev ve sorumlulukları.
Konar-göçerlerin Sosyal ve idarî yapısı.
Çepniler ve dağıldıkları alanlar
Göçerlerin Örf, âdet ve gelenekleri
Anadolu coğrafyasında aşiretler
Aşiretlerin hukuki nizamları
Sosyal ve İdarî yapıları
İktisâdî faaliyetleri
Osmanlı Devleti’nin aşiretler üzerindeki iskân siyaseti ve politikası.
TAR3062 XIX. yy. Türk Eğitim Tarihi
Bu derste ilk devirlerden itibaren Osmanlı Devleti’nin eğitim sistemi hakkında bilgi verilir.
Bu bağlamda medreseler ele alınır, saray içi eğitim yöntemlerinden bahsedilir. Tanzimat
Dönemi ile birlikte değişen eğitim yöntemleri ve kurumları dersin ana konusunu teşkil eder.
Bu çerçevede ilköğretim alanında sıbyan mektepleri, ortaöğretim alanında rüşdiye, idadi ve
sultaniler, öğretmen yetiştiren okullar, meslekî eğitim kurumları ve yükseköğretim alanında
Darülfünun hakkında ayrıntılı bilgi verilir.
TAR 3064
ORTADOĞU TARİHİNE GİRİŞ
Bu derste, 19. Yüzyıl’ın başlarından I. Dünya Savaşı’nın sonuna kadarki dönemde, Osmanlı
Arap vilâyetlerinde mevcut olan idari, siyasi ve sosyo-ekonomik yapılar ile bu yapıların
Modern Ortadoğu’nun oluşmasındaki etkileri ele alınmaktadır. Dolayısıyla derste, Osmanlı
sonrası Modern Ortadoğu’nun devlet ve toplum yapılarının anlaşılması için gerekli olan
bilgilerin/altyapının oluşturulması amaçlanmaktadır. Bu cümleden olarak, ilkin Ortadoğu
kavramı ve Ortadoğu coğrafyasının özellikleri üzerinde durulmaktadır. Sonraki derslerde, 19.
Yüzyıl boyunca ve 20. Yüzyıl başlarında, Osmanlı Arap vilâyetleri olan Şam (Suriye,
Lübnan, Filistin), Halep, Bağdat, Basra, Musul, Hicaz Emirliği ve Mısır Eyaleti ile Garp
Ocakları’nda mevcut olan idari, siyasi, etnik-dinî ve mezhepsel yapılar ile bu bölgelerin
ekonomik kaynakları konu edilmektedir. Ayrıca, 19. Yüzyıl’ın ikinci yarısıyla birlikte
Osmanlı Arap vilayetleri üzerinde şiddetlenen Avrupa rekabeti ile siyasi ve ekonomik
faaliyetlerden de bahsedilmektedir. Bu bakımdan, Bağdat ve Hicaz Demiryolları ile petrol
mücadelesi ve misyonerlik gibi konulara da yer verilmektedir.
TAR3066 Eski Anadolu Kültür Tarihi
Bu derste Anadolu’da Demir Çağı’nda Kurulmuş olan Lidya, Frigya, Geç Hitit ve Urartu
krallıklarını ve bunların ilişkilerini anlatılması amaçlanmaktadır. Bu amaçla Demir Çağı’nda
yazı gelenekleri, çivi yazısı ve alfabe yazısının gelişimi; Lidya Krallığı’nın kuruluşu; Lidya
Krallığı’nın başkenti Sardes; paranın ortaya çıkışı ve yayılması; ölü gömme gelenekleri ve
Bintepe Tümülüsleri, Karun hazineleri; Geç Hitit kentleri ve genel dağılımı; Frig ve Urartu
devleti anlatılacaktır.
TAR3068 Türk Gümrük Tarihi ve Kapitülasyonlar
Osmanlı Devleti, geniş bir coğrafî alana yayılmış ve çeşitli etnik köklerden gelen, toprağa
yerleşik veya göçebe insan topluluklarını istikrarlı bir çatı altında asırlarca bir arada
barındırabilmiş sanayi öncesi imparatorluklarındandır. Bu devletin sahip olduğu sosyal ve
ekonomik bünyenin incelenmesi, iktisat tarihi bakımından son derece önemlidir. Günümüzde,
toplum hayatının temelini teşkil eden iktisadî münasebetler, milletlerin hayat seviyelerini,
millî refahlarını en fazla etkileyen unsurlar olarak görülmektedir.Türk Gümrük Tarihi ve
Kapitülasyonlar dersi de, Anadolu’da Türk devletlerinin kurulmaya başlamasıyla birlikte,
ötedenberi yabancılara verilmekte olan ticarî ayrıcalıkların yeni dönemde Türkler tarafından
nasıl geliştirilerek devam ettiğini; Osmanlı beyliğinden imparatorluğa geçişte, önce ahidname,
sonra muahedename suretinde seyrini esas almaktadır. Bu çerçevede, ilk ahidnameler; fetihler
ve devletler arası siyasî şartlara bağlı olarak değişen ve Batı’da kapitülasyon olarak tanınan
Osmanlı imtiyazlarının çok yönlü genişlemesi; yerli ve yabancı tüccarın statüsü; ticaret
yolları, vasıtaları ve emtiası; gümrük mukataalarının teşkili, yönetim şekli ve hususa dair bir
nezaretin tesisi; ad-valorem ve specifik gümrük uygulamalarıyla birlikte gümrük tarifelerinin
hazırlanması, uygulanması ve muafiyetler; diplomatik misyona yüklenen sorumluluklar ve
diğer teknik hususlar ayrıntılı olarak işlenmektedir. Bunların yanısıra, kapitülasyonların
devamlılık kazanması, 1838 Baltalimanı Muahedenamesi’nin şartlarını hazırlayan ve bunu
tamamlayan bir dizi ayrıcalığın Osmanlı ve dünya konjonktürü bakımından incelenerek;
kapitülasyonların kaldırılması hususunda izlenen siyaset, sonuçları ile beraber konu
edilmektedir. Ders, tamamen yerli ve yabancı arşiv belgeleri ve literatürden faydalanarak
verilmektedir.
TAR3070
TANZİMAT SONRASI ADLİ VE HUKUKİ REFORMLAR
Bu derste, 1839 Tanzimat Fermanı sonrası gerçekleştirilen hukuki ve adli reformların geniş
bir değerlendirilmesi ve analizi yapılmaktadır. Bu kapsamda, dönem boyunca işlenen konu
başlıkları şöyledir: Osmanlı hukukunun temel kavramları; Osmanlı zimmet ve vatandaşlık
hukuku; yabancılar hukuku; ceza hukuku; medeni hukuk; Tanzimat Fermanı ve 1856 Islahat
Fermanı’nın hukuki hükümleri; Tanzimat sonrasında hazırlanan kanunlar ve oluşturulan
modern adli kurumlar; Kanun-ı Esasi; şer’iye ve nizamiye mahkemeleri; Ticaret
mahkemeleri; Mecelle ve 1917 Aile Hukuku Kararnamesi’nin içeriği ve mukayesesi.
TAR 3080 TÜRK KÜLTÜR TARİHİ
İçeriği:Hunlardan Osmanlı ve Türkiye Cumhuriyeti’ne kadar uzananan bir devrede “Doğu ve Batı Türk
kültürü” anlayışıyla tanif edilecek, hayat felsefesinden yer isimleri ve kişi adlarından dil örneklerine,
çadır hayatı ve saray hayatını içine olan sosyal hayata, inançlara, mimariye, devlet anlayışına v.s. kadar
uzanan geniş bir yelpazede Türk tarihinin kaynakları esas alınarak değerlendirmeler yapılacaktır.
TAR3082 ÇARLIK DÖNEMİNDE RUSYA TÜRKLERİNDE FİKİR HAREKETLERİ
Dersin temel konuları şunlardır: Rusya Türkleri Arasında Yenileşme Hareketi Hakkındaki
Kaynaklar; XIX. Yüzyılda Rusya Türkleri; Rus hakimiyetinde Tatar-Başkurtlar; Tatar
Uyanışının Öncüleri: Kursavî ve Mercanî; Reform Yanlısı Ulema: Şeyh Zeynullah, Barudî,
Rıza Fahreddin, Carullah; Edebî Yenileşme (Kayyum Nâsırî ve İlk Romancılar); Eğitimde
Yenileşme; Dilde Birlik Fikri; Kadınların Özgürleştirilmesi; Rusya Türklerinin siyasi
faaliyetleri; Rusya ve Osmanlı Türkleri arasındaki münasebetler
TAR 3084 Kafkasya Tarihi
Kafkasya'nın tarihçesi ve coğrafi özellikleri, Çarlık Rusya'sının bölgeyi ele geçirmeden önce
bölgenin siyasi, demografik, ekonomik ve kültürel durumu, Çarlık Rusya'sının bölgeyi ele
geçirmesi ve bölgede yaptığı uygulama ve değişiklikler, 1918-1920 yıllarında Kafkasya,
Ermenistan'ın kurulma süreci, Sovyetler Birliği döneminde Kafkasya, Sovyetler Birliği
dağıldıktan sonra Kafkasya, Kafkasya'da yaşayan Türkler, Azerbaycan, Gürcistan,
Ermenistan, Kuzey Kafkasya, Günümüzde Kafkasya'da etnik, siyasi, ekonomik ve kültürel
problemler, Bölgenin Türkiye ile olan ilişkileri.
TAR 3092 Osmanlı’dan Cumhuriyet’e İskân ve Göç Politikaları
Derste, Türklerin Anadolu’ya gelişi, Rumeli’ye geçiş ve şenlendirme süreci, Balkanlardan ve
Kafkaslardan Anadolu’ya gerçekleşen göçler ve yaşanan sosyo-ekonomik problemler, 18771878 Savaşı’ndan ve Balkan Savaşlarından sonra Anadolu’ya göçler, tehcir olayı, mübadele
süreci, Cumhuriyet döneminde Balkanlardan Türkiye’ye yapılan göçler ele alınarak
incelenmektedir.
TAR3094 Milli Mücadelede Basın:
Mazlum milletlere örnek olmuş bir Kurtuluş Savaşı vererek Cumhuriyeti kuran Türk
Milletinin ve başta Mustafa Kemal Paşa olmak üzere millî mücadele önderlerinin ibret
alınması gereken eylemlerinin kamuoyunun sesi olan basına nasıl yansıdığı üzerinde
durulacaktır.
Ders İçeriği: Türk Basın Hayatı, Mütareke Döneminde Türk Basınının Ermeni Meselesine
Bakışı, İstanbul ve Anadolu Basını ve Millî Mücadele’ye Karşı Tavırları, İtilaf Devletlerinin
Amaçları ve Türk Barışı (Mayıs 1919-Aralık 1919), Emperyalistlerin Osmanlı Devleti’ne
Sevr Antlaşmasını Dayatma Çabaları (Ocak 1920-Ağustos 1920), Ankara Hükümetinin
Sevr’e Karşı Diplomatik ve Eylemli Yanıtı (Eylül 1920-Ocak 1921), Ulusal Direnişin
Etkinliği Karşısında İtilaf Devletlerinin Sevr Antlaşmasını Küçük Değişiklikler Yaparak
Kabul Ettirmeye Çalışmaları (Ocak 1921-Temmuz 1921), Millî Mücadelenin Dönüm Noktası:
Sakarya Meydan Savaşı ve Etkileri (Temmuz 1921-Ocak 1922), Millî Mücadele Döneminde
Basına Uygulanan Sansür, Millî Mücadelenin Askerî Başarılarından Sonra Türk Basını, Millî
Mücadeleyi Destekleyenlerin Yayınladıkları Beyannameler, Millî Mücadele Karşıtlarının
Yayınladıkları Beyannameler, Siyasi İnkılaplar ve Cumhuriyetin İlanı Sürecinde İstanbul
Basınının Tutumu, Atatürk Dönemi Türk Basınına Genel Bir Bakış (1923-1938)
Türkiye Cumhuriyeti Tarihi: Derste Türkiye Cumhuriyeti'nin kuruluşu ve siyasi tarihi
öğrencilere anlatılacaktır.
Ders İçeriği: Osmanlı İmparatorluğu'nun Yıkılışı, Birinci Dünya Savaşı, Mondros Mütarekesi,
Milli Mücadele, Lozan Antlaşması, yeni bir devletin doğuşu, sosyal, siyasal ve toplumsal
reformlar, Atatürk dönemi çok partili hayata geçiş denemeleri, Atatürk sonrası iç politika ve
2. Dünya Savaşı sonrası çok partili hayat, Türkiye’nin stratejik meseleleri, anayasalar, yeni
devletin ekonomik problemleri gibi konular ele alınacaktır.
YDAR 3042 Arapçaya Giriş
Bu derste öğrenciler Arapça alfabe, harflerin okunuşu (fetha, kesra, damme…), harflerin
başta, sonda ve ortada yazılışı, kelime yapıları, günlük konuşmada kullanılan basit kelimeler
ve kalıplar, selamlama, tanışma, hal-hatır sorma, kutlama, özür dileme, adres sorma, yönler,
günler, aylar, sayılar, mevsimler, tasvir ve tanımlamalar, ev ve okuldaki eşyalar, günlük
kullanımdaki, banka, okul, üniversite, durak, istasyon gibi kavramlar, uyruğunu sorup
söyleyebilme gibi temel becerilere sahip olacakları gibi, temel gramer ve morfolojik kuralları
öğrenebilecek ve okuma, anlama, yazma dışında basit şekilde konuşabileceklerdir.
BSP3002 Tarih Araştırmalarında Bilgisayar Kullanımı
Bilgisayardan tarih araştırmalarında nasıl yararlanılabileceği, kelime işlemci programlarının
kullanımı, resim işleme programlarının kullanımı, veri tabanı oluşturma, veri tabanını
bilgisayarda işleme ve değerlendirme aşamalarında kullanılacak programlar öğretilecektir.
7.Yarıyıl
TAR4001 Cumhuriyet Dönemi Türk Dış Politikası
"Dersin amacı, Kurtuluş Savaşı'ndan günümüze Türk Dış Politikasının temel dinamiklerinin
analiz edilmesi ve
incelenmesidir. Derste Türk Dış Politikasının temel kavramları ve bu kavramların dönemin
siyasi, ekonomik ve
sosyal olaylarıyla ilişkisi açıklanır. Ayrıca Türk Dış Politikası'na yön vermiş ve damga
vurmuş olan kişi, kurum
ve kuruluşlar ile ilgili bilgiler verilir. Böylece Türk Dış Politikasının geçmişten günümüze
geçirdiği gelişim
ve değişim değerlendirilerek analiz edilir. Öğrencilere Türk Dış Politikasının temelleri ve
işleyişi ile ilgili
okumalar yaptırılır."
TAR 4005
Osmanlı Siyasi Tarihi (1876-1918)
Bu derste, Osmanlı tarihinin Yakınçağ döneminin son bölümünü oluşturan II.Abdülhamit ve
II. Meşrutiyet dönemleri Osmanlı siyasi, diplomatik ve askeri tarihi, iç ve dış gelişmeler
çerçevesinde konu edilmektedir. Bu çerçevede, Sultan Abdülaziz döneminin genel
değerlendirilmesi, İlk Osmanlı Anayasası ve I.Meşrutiyet’in ilânı süreci, 1877-1878 OsmanlıRus (Doksanüç) Harbi, Ayestefanos ve Berlin Antlaşmaları, Berlin Antlaşması sonrasında
yaşanan askeri ve diplomatik sorunlar, İngiltere’nin Kıbrıs’a yerleşmesi, AvusturyaMacaristan’ın Bosna-Hersek’i işgali, Tunus ve Mısır’ın işgalleri ile Sudan Sorunu (Mehdi
Hareketi), II.Abdülhamit’in dış politikası ve sonuçları, 1897 Osmanlı-Yunan Savaşı’nın
önemi ve sonuçları, II.Abdülhamit döneminde reformlar, II.Abdülhamit’e muhalefet: İttihat
ve Terakki Cemiyeti’nin teşekkülü ve faaliyetleri, II.Meşrutiyet’in ilanı ve Oturbir Mart
hadisesi, yaşanan toprak kayıpları, İttihatçıların ülke yönetim politikası ve reformları,
Trablusgarp ve Balkan Savaşları ile I.Dünya Savaşı ve sonuçları ele alınmaktadır
TAR4021 Haçlı Seferleri Tarihi
Haçlı seferlerinin ekonomik, sosyal, siyasi (Selçuklu fethi) ve dini nedenleri, feodalitenin
rolü; Haçlı seferi çağrısı, yapılan hazırlıklar, İslam ve Türk Dünyasının içerisinde bulunduğu
şartlar; Halkın haçlı seferi, Birinci Haçlı Seferi, Bizans İmparatorluğunun haçlılarla yaptığı
anlaşma ve mahiyeti, İznik, Çukurova, Antakya ve Kudüs’ün düşmesi; seferin sonuçlarının
Hıristiyan ve İslam dünyası bakımından değerlendirilmesi, 1101 yılı haçlıları, İkinci, Üçüncü
haçlı seferleri; bu süreçte tarafların taktik ve strateji değişiklikleri ve nedenleri; Dördüncü
haçlı seferi İstanbul’un yağmalanması ve seferin Selçuklular bakımından analizi; Beşinci,
Altıncı ve Yedinci haçlı seferleri mücadelenin Mısır’da yoğunlaşması, son haçlı seferleri ve
Latin Doğu’nun yıkılışı incelenmektedir.
TAR4023 Ortaçağda Gündelik Hayat
Ortaçağda Selçuklu öncesi dönemde toplumu tüm katmanları itibarıyla bir bütün halinde ele
alarak gündelik hayatta meydana gelen küçük olayların aslında geniş perspektifli bakış
açılarına ışık tuttuğunu göstermek ve farklı kesimlerden insanların yemek, içecek, barınma,
giyinme biçimlerini ortaya koymak amaçlanmıştır. Bu bağlamda dersin içeriğinde şehir
kavramı ve yerleşik hayat, mimari ve çevre, gelenek ve kültür, ailenin geçimi, toplum
katmanları ve kadının konumu, yiyecek ve içecekler, giyim tarzları, hükümdar sarayları,
sohbet meclisleri, özel kutlama ve törenler, oyun ve eğlence gibi konular yer almaktadır.
TAR4025 Selçukludan Osmanlıya Türk Nümizmatiği
İslâm numismatiğinin ortaya çıkışı ve gelişmesi örneklerle tanıtıldıktan sonra Selçuklu ve
Osmanlı eksenindeki devletlerin darbettirdikleri sikkeler tanıtılır, okunması ve
değerlendirilmesi sağlanır. Sikkelerin fizikî özellikleri, darp yöntemleri, tip, kalıp ve değer
birimleri, kullanılan dil ve yazı, metin özellikleri, bastıran kişinin, varsa metbûnun ve
halifenin isim, unvan, lâkab ve künyeleri, kullanılan sembol, portre, figür ve süslemeler,
darphane adlarının ve darp tarihinin veriliş usûlü, dinî metinler görsel malzeme desteğiyle
örneklerle gösterilir ve tanıtılır.
TAR 4027 Ortaçağ Tarihi Kaynakları
Bu derste Ortaçağ İslam Tarihinin kaynakları başlangıcından 1517 yılına kadar ele
alınmaktadır. İlk olarak Ortaçağ İslam tarihi çalışmalarında başvurulacak referans kaynakları,
bio-bibliyografik kaynaklar ile araştırma eserler ile bunların kullanışılı öğrencilere
açıklanmaktadır. Ardından İlk İslam tarihi kaynakları, Arap şiiri, ahbarilik, siyer ve megazi
eserleri ile tabakat kaynakları; sünnet ve hadisin İslam tarihinin gelişindeki rolü
incelenmektedir. Emevi ve Abbasi dönemi kaynakları ve 9. Yy’dan itibaren gerçek manada
Arapça İslam tarihlerinin ortaya çıkışı ve coğrafyacılar, Farsça tarih yazımının ortaya çıkışı,
Fatimi, Eyyubi, Selçuklu ve Memlükler döneminde tarihçilik ile tarihçiliğin çeşitlenmesi,
umumi tarihlerin yanısıra şehir tarihleri, biyografi, edebi eserler, hıtat ve ansiklopedik
eserlerin ortaya çıkışı Memlüklerin sonuna kader ele alınmaktadır.
.
TAR 4029 YENİÇAĞ TARİHİ KAYNAKLARI
Bu derste, Osmanlı tarihçiliğinin doğuşu ve ilk eserler; Osmanlı tarihçiliğinin 15.
Yüzyıldan itibaren yükselişi; resmî tarih yazıcılığının başlaması ve resmî tarih yazıcılarının
eserleri
(vak‘anüvis/vekayünivis);
gazavatnâme/fetihnâmeler,
Selimnâmeler
Süleymannâmeler, rûznâmeler ve rûzmerreler, Sefâretnâmeler, Islahatnâmeler, Kanunnâmeler
ve devlet teşkilatına dair eserler, teşrifat eserleri, biyografi eserleri, sûrnâmeler, tezkireler,
vefeyâtlar, esâretnâmeler, münşeat mecmuaları ile Osmanlı tarihinin yabancı kaynakları
anlatılacaktır.
TAR 4031 Ortaçağda Kuzey Afrika
Bu derste Kuzey Afrika’nın coğrafyası ve İslam fetihlerinden önce tarihi, İslam
fethinden önce Arap kabilelerinin göçleri, Kuzey Afrika’nın Müslümanlar tarafından fethi,
Emeviler dönemi, Abbasiler Dönemi, Abbasiler’in dağılma sürecinde Kuzey Afrika’da
Kurulan Devletler, Tolunoğulları, İdrisiler, Fatımiler, Murabıtlar, Muvahhidler, Meriniler ve
Hafsiler gibi Kuzey Afrika’da Ortaçağda kurulan İslam hanedanlarının siyasi, içtimai, iktisadi
tarihi ile kültür ve medeniyetleri ele alınmaktadır
TAR4033 Milli Mücadele Tarihi
TAR 4035
OSMANLI SARAY TEŞKİLÂTI
Osmanlı Saray Teşkilatı içerisinde yer alan İç (Enderun) ve Dış (Birun) hizmet birimlerini
tanıtmaktır. İçeriğini ise şu başlıklar oluşturmaktadır: Osmanlı Saray Teşkilatına Giriş: Edirne
Sarayı, İstanbul'daki Eski ve Yeni Saraylar; Osmanlılarda Saltanat Veraseti Usulü;
Şehzadelerin Yetişmeleri, Sancağa Çıkarılmaları ve Kafes Hayatları; Hükümdarlık Alâmetleri
(Mühür, Tuğra, Sancak, Tuğ); Padişahların Tahta Çıkış ve Kılıç Kuşanma Merasimleri; Elçi
Karşılama ve Kabul Merasimleri; Enderun Teşkilâtına Giriş: Devşirme Sistemi; Enderun’a
İçoğlanı Yetiştiren Saraylar; Topkapı Sarayı İçoğlanları: Büyük ve Küçük Odalar, Doğancı
Koğuşu, Seferli Odası, Kiler Odası, Hazine Odası, Has Oda; Has Oda’nın Büyük Ağaları;
Kapı Ağası ve Ak Ağalar; Harem Ağaları ve Harem.
TAR4039 Doğu Anadolu ve Urartu Tarihi
Anadolu Uygarlıkları arasında, M.Ö. Birinci Binyılın ilk yarısında 250 yıl kadar Doğu
Anadolu’da egemen devlet olarak varlığını koruyan Urartular, mimarlık, sanat ve bu bölgede
kurdukları sistem açısından önemli bir yere sahiptirler. Bu derste Doğu Anadolu’nun
tarihöncesinden başlamak üzere, ağırlıklı olarak Urartu Devleti ve onlardan günümüze ulaşan
yazılı belgeler ile diğer kalıntıların anlatılması ve power point görüntüleriyle tanıtılması
amaçlanmaktadır.
TAR4041 OSMANLI ÖNCESİ TÜRKİYE’NİN SOSYO-EKONOMİK TARİHİ
1071 Malazgirit Savaşında Bizans ordusu yenilip geri çekildikten sonra Türkler
Anadolu’yu kısa zamanda istila etti. Yüzyılın sonlarına kadar, başta orta Anadolu sonra da
Güneydoğu Anadolu bölgesi olmak üzere, Anadolu’nun önemli bir kısmı Selçuklu Devletinin
ve Beyliklerin hakimiyeti altına girdi. Yarımadadaki Bizans Devletine ait kurumlar büyük
ölçüde el değiştirdi. Memurları ve büyük mülk sahiplerinin bir kısmı Bizans Devletinin
hakimiyeti altındaki yerlere göç ederken, bir kısmı da Türklerin idareleri altında kalarak yeni
hakimleriyle anlaşmayı tercih etti. Anadolu’ya ilk göçlerde büyük çoğunluğu göçebe hayat
yaşayan Türklerin geldiği tahmin edilmektedir. Buna bağlı olarak da Anadolu’da teşekkül
eden devlet ve beyliklerin ilk dönemleri, haraç ve göçebe savaşçılardan oluşturulmuş ordulara
dayanan siyasi örgütlenme özelliğini gösteriyordu. Bu dönemde yerli ahali ile yeni idareciler
arasındaki irtibatı yerli ahalinin temsilcileri kurmuş olmalıdır. 1176 Myriokephalon Savaşı
galibiyetinden sonra Türkiye Selçuklularının Anadolu’daki hakimiyeti kesinleşirken, başta
İran olmak üzere Müslüman dünyadan gelen memurlar yoluyla göçebe özellik taşıyan siyasi
örgütlenme, Müslüman dünyaya özgü ve bir ölçüde de Bizans dönemine ait devlet ve toplum
örgütlenmesinin etkisi altına girdi. Müslüman ve gayrimüslim yerleşik ahali Selçuklu
idaresinde etkin hale gelirken, göçebeler uçlara ve içlerde insansız alanlara doğru çekilerek
kendi hayat tarzlarını sürdürmeye başladılar. 12. yüzyılın sonlarına doğru Akdeniz’deki
gelişmeler nedeniyle Anadolu’nun ticari önemi artmış, 13. yüzyılın başlarında sahil
şehirlerinin ele geçirilmesiyle bu şehirlerde etkin olan Kıbrıs ve Venedikliler ile andlaşmalar
yapılmıştır. Muhtemelen ahilik, 13. yüzyılın başlarından itibaren Müslüman dünyaya özgü
esnaf teşkilatının tesiri altında bazı yönlerden özgün bir esnaf örgütlenmesine dönüştü.
Toprak idaresinin kendine özgü yönleri olmakla birlikte, Müslüman dünyadaki uygulamanın
buraya da uyarlandığı tahmin edilmektedir. 13. yüzyılın ortalarında iktisadi ve sosyal
nedenlerle patlak veren Babai isyani ve Kösedağ Savaşında Moğollar karşısında yenilgiden
sonra Anadolu’da özgün Selçuklu idaresi sona erdi ve Selçuklu idaresi göçebe Moğolların
hakimiyeti altında varlığını sürdürmeye devam etti. Moğol hakimiyeti altındaki Anadolu’nun
sosya ekonomik anlamda ne tür bir değişim geçirdiği henüz tam olarak tespit edilebilmiş
değildir. Gelirlerin büyük bir kısmı İlhanlı idaresine aktarılıyordu. Göçebelerin ve ahilerin bu
yeni dönemde yeniden seslerini duyurmaya başladıkları dikkati çekmektedir. Selçuklu
Devletinin dağılmasından sonra güneydoğuda küçük bir alanda varlığını devam ettiren ilk
beyliklerden Artukluların bir kolu uzun süre daha varlıklarını sürdüreceklerdir. 13. yüzyılın
ikinci yarısından itibaren Anadolu’nun batısında zuhur eden beyliklere, Selçuklu Devletinin
hakimiyetini kaybettiği alanlarda yenileri katıldı. Anadolu’da farklı beylerin idaresinde
yerleşik özellikleri ağır basan, yine göçebelerin de etkin olduğu ikinci beylikler idaresinde,
sosyo-ekonomik yapıda Selçuklu dönemindeki uygulamaların bazı farklılıklarla devam ettiği
tahmin edilmektedir. Bu dönem ana hatlarıyla 14 haftada 2 kredilik derslerde öğrencilere
tanıtılmaya çalışılacaktır.
TAAR4043 Latinceye Giriş
Temel dilbilgisi, sentaks (sözdizimi) kuralları ve sözcük hazinesi öğretilerek, öğrencilerin,
Latince özgün metinleri anlayacak düzeye gelmesi amaçlanmaktadır
TAR 4045 YENİÇAĞ OSMANLI SAVAŞ TARİHİ
Bu derste, Osmanlı savaş teknolojisi ve bunun değişim-dönüşümü, buna etki eden
âmiller; sefer organizasyonu; savaşların ilan edilme şekilleri ve meşruiyet tartışmaları;
Osmanlı tarihinin gidişatını etkileyen büyük ve öne çıkan muharebeler-savaşlar; savaşın
sosyal ve iktisadî yönleri; asker temini ve bunda yaşanan problemler; Osmanlı askerinin
seferde nasıl bir gün geçirdiği; Osmanlı savaş tarihine dair materyallerin muhafaza edildiği ve
sergilendiği müzeler ve buradaki malzemenin önemi ele alınır.
TAR4049 Osmanlı İmparatorluğunda Bürokrasi
Osmanlı Merkez ve Taşra Teşkilatının gelişim ve değişimi, bürokrasinin merkeziyetçi ve
adem-i merkeziyetçi eğilimleri, müesseselerin dönüşümleri yüzyıllara göre incelenecektir.
TAR4063 TÜRK BASIN TARİHİ (1831-1918)
Haber yapraklarıyla başlayan halkı bilgilendirme sürecinin nasıl gazete çıkarma ihtiyacına
evrildiği anlatılarak basın tarihine başlangıç yapılır. Matbaanın icadı ve Osmanlı
topraklarındaki ilk basımevleri ve süreli yayınlar, Osmanlılar tarafından kurulan ilk basımevi
anlatılır. İlk Osmanlı gazetesi: Takvim-i Vekayi’den başlayarak dönemin gazeteleri ele
alınır. 1860 sonrası gazeteciliği, siyasal iktidarın basını denetlemek amacıyla yaptığı ilk yasal
düzenlemeler (1864 tarihli Matbuat Nizamnamesi, Âli Kararname, vs.) anlatılır. I. Meşrutiyet
öncesinde Yeni Osmanlıların yurt dışındaki gazetecilik faaliyetleri, I. Meşrutiyetin ilanı ve
Kanun-i Esasi (İlk Anayasa) Dönemi, II. Abdülhamit Dönemi basın rejimi ve gazetecilik
faaliyetleri incelendikten sonra bir muhalefet aracı olarak “Jön Türk Basını” ve II. Meşrutiyet
dönemi gazeteleri üzerinde durulur.
TAR 4065
Modern Ortadoğu Tarihi
Bu derste Osmanlı Devleti’nin son yüzyılından (19. yy) başlamak suretiyle Osmanlı sonrası
dönemde (20. ve 21. yy) oluşturulan Modern Ortadoğu’daki siyasi, askeri, ekonomik ve
sosyo-kültürel yapılar ve gelişmeler konu edilmektedir. Bu cümleden olarak; Ortadoğu
coğrafyası ve jeopolitiği, Ortadoğu’da etnik-dini yapı ve çatışma alanları, Ortadoğu tarihinde
Haşimiler (Irak ve Ürdün Krallıkları), Merkezî Ortadoğu Ülkeleri (Suriye, Filistin, İsrail ve
Lübnan), Arap Yarımadası ülkeleri (Suudi Arabistan ve Yemen), Basra Körfezi Ülkeleri
(Kuveyt, Katar, Bahreyn, Birleşik Arap Emirlikleri ve Umman Sultanlığı), Kuzey
Afrika/Mağrip Ülkeleri (Mısır, Libya, Tunus, Cezayir), İran’da etnik-dini yapı ve siyasi
gelişmeler, Osmanlı sonrası dönemde Türkiye-Ortadoğu İlişkileri, Ortadoğu ve Petrol/Enerji
Kaynakları gibi başlıklar yukarıda kronolojik sıra dahilinde ele alınıp değerlendirilmektedir.
TAR4069 OSMANLI ASKERİ REFORM TARİHİ (1793-1914)
XVIII-XIX. yüzyılda Osmanlı modernleşmesinin lokomotif unsuru olan askeri reformların III.
Selim döneminden başlanarak ele alınması ve 1908'de ilan edilen II. Meşrutiyet'e dek bu
alanda atılan önemli adımların aktarılması amaçlanmaktadır. Bunu yaparken Avrupa'da askeri
alanda meydana gelen gelişmeler ve Doğu-Batı etkileşimi ile teknoloji transferi konuları da
ele alınarak mukayeseli bir yaklaşımla askeri reform sürecinin ortaya konması
hedeflenmektedir. Politik ve historiografik bir kurgu olarak askeri tarih çalışmalarının ve
yazıcılığının gelişmesi, Osmanlı Askeri Teşkilatı Hakkında Genel Bir Giriş ve
Değerlendirme, ilk askeri birlikler ve Yeniçerilerin teşekkül süreci, Avrupa’da 17-18.
Yüzyıllarda savaç teknolojisi ve harp stratejileri alanındaki gelişmeler ve Osmanlılara etkileri,
Batıdan teknoloji transferi ve askeri reform sürecinde yabancı uzmanların istihdamı, barut,
top, tüfek teknolojilerinin takibi, bu süreci kalıcı kılmak amacıyla Kara ve Deniz
Mühendishanelerinin açılması, zincirleme askeri yenilgilerin askeri reform sürecini
hızlandırması, III. Selim devri ve Nizam-ı Cedid reformları, Kabakçı İsyanı ve fiyasko, II.
Mahmud devri askeri reformları, Vak’a-yı Hayriye ve Asakir-i Mansure-i Muhammediye
Ordusu’nun kurulması, Diğer Kapıkulu Ocaklarının Sisteme Entegrasyon Süreci ve
Karşılaşılan Güçlükler, Yeniçeri Ağalığı’nın yerine Seraskerlik’in kurulması, Redif (ihtiyat)
teşkilatının kurulması, Tanzimat ve askeri meseleler, yeni orduların kurulması, mektepli
subaylar yetiştirmek amacıyla Harbiye Mektebi’nin kurulması, yurt dışına askeri alanda
eğitim görmek için öğrenciler gönderilmesi, Islahat Fermanı (1856) ve Gayrimüslimlerin
Askerlik Sorunu, Harbiye ve Bahriye Nezaretlerinin Kurulması ve Yeni Askeri
Teşkilatlanma, Genel Hatlarıyla Osmanlı Denizciliği ve Denizcilik Alanında Yapılan
Reformlar, II. Mahmud devrinde başlayan II. Abdülhamid devrinde güçlenen OsmanlıAlmanya ilişkilerinin askeri ve teknik boyutu, Osmanlı İmparatorluğu'nda Ordu ve Siyaset
İlişkisi, Batıdaki Askeri Gelişmelerle Osmanlı Reform Sürecinin Karşılaştırılması gibi
konular dersin içeriğini oluşturmaktadır.
TAR4077 OSMANLI DİPLOMASİ TARİHİ (18.-20. y)
Fetihten 1700’lü yılların sonlarına kadar Osmanlı’nın devletler arası haber kaynakları
ve yabancı devletlerle diplomasi münasebetlerinde muvakkat elçiler, rütbe ve görevleri
ile başta Venedik ve Ceneviz olmak üzere Avrupa devletleri ile Rusya, İran ve diğer
yabancı devletlerin Osmanlı nezdinde görevli elçileri ve geleneksel protokol- diplomasi
esasları. 18. Yüzyılın son çeyreğinde ikamet elçiliklerinin (daimî elçiliklerinin)
kurulması, muvakkaten ara verilmesi; yurt dışındaki sefaretlerin yeniden ve kesintisiz
tesisi. Elçiler ve maiyyetleri ile rütbe, görev ve misyonları; hususa dair emirler, kanun
ve yönetmelikler. 1815 Viyana Kongresi ve Avrupa diplomasi anlayışının değişmesi; bu
değişimin Osmanlı Devleti ve günümüze etkileri. 19. yüzyılın ilk yarısında Hariciye
Nezareti’nin kurulması, merkez ve yurt dışı teşkilatı ile kabinedeki yeri ve önemi. I.
Dünya Savaşı sonunda harici siyaset ve teşkilatın değişerek, Ankara hükümetine bağlı
yeni bir Hariciye Nezareti’nin doğması, İstanbul Murahhaslığı’nın açılması ve
faaliyetleri.
TAR4081 SOVYET DÖNEMİNDE RUSYA TÜRKLERİNDE FİKİR HAREKETLERİ
Dersin temel konuları şunlardır: Çarlık yönetimi altında Kazakistan; Kazak modernleşmesi;
1905 Rus Devrimi ve Kazaklar; Rus işgali öncesinde Güney Türkistan; Türkisan’da Rus
yayılması (1864-1884); Türkistan’da Rus tesirleri; Türkistan’da ayaklanmalar; 19. Yüzyılda
Buhara medreseleri; Türkistan’da Rus okulları; Türkistan Uyanışına etki eden unsurlar; Usûl-i
Cedit mektepleri; Güney Türkistan’da basın (1905-18); Türkistan yenileşmesinin öncüleri;
1917-24 yıllarında Türkistan’daki siyasi ve toplumsal gelişmeler. Buhara ve Harezm Halk
cumhuriyetleri.
TAR4083 KARADENİZ’İN KUZEYİNDEKİ TÜRK KAVİMLERİ VE DEVLETLERİ
4.-18. Asırlar arasında Karadeniz’in Kuzeyinde hüküm süren Türk kavimleri ve devletlerinin
tarihini anlatır. Dersin temel konuları şunlardır: Karadeniz’in Kuzeyindeki Türk kavimleri
hakkında genel bilgiler; Batı Hunları; Avrupa Avarları; Hazar Kağanlığı; Peçenekler; Uzlar,
Berendiler ve Karakalpaklar; Kumanlar (Kıpçaklar); İdil Bulgarları Hanlığı; Kazan Hanlığı;
Kırım Hanlığı; Astarhan Hanlığı; Nogaylar.
TAR4085 SOVYET YÜZYILI
Sovyet döneminde uygulanan siyasi, toplumsal, iktisadi ve kültürel politikaları ayrıntılı olarak
anlatır ve tartışır. Dersin temel konuları şunlardır: Sovyet dönemi hakkındaki kaynaklar; 1917
İhtilalleri ve iç savaş yılları; Stalin dönemi; Hruşçev dönemi (1953-64); Brejnev dönemi
(1964-82); Gorbaçov politikaları; Sovyet döneminde toplumsal ve kültürel dönüşüm; Rusya
Federasyonu; Boris Yeltsin; Vladimir Putin.
TAR 4091: Çağdaş Siyasal Sistemler
Siyasi Sistem Tanımı -Siyasi Sistemin Biçimleri, Totaliter Sistemler ve Örnekler ,Demokratik
Sisteler, Devlet Biçimleri, Devlet Yapılanmaları, Hükümetlerin Örgütlenme Biçimleri,
Ülkeler ve Modellerin Karşılaştırması, ABD ve Başkanlık Modeli , İngiltere: Monarşi ve
Demokrasi, Almanya: Federalism, İran: İslam Cumhuriyeti, Fransa: Yarı Başkanlık Modeli,
Çin: Komünist Parti Modeli
TAR 4093 TÜRK-ERMENİ İLİŞKİLERİ
İçeriği:Türk- Ermeni İlişkilerinin başlangıcından günümüze kadar uzanan tarihi süreçte yaşananlar,
devlet ve hükümetlerle Ermenilerin ilişkisi, sosyal ve siyasal hayattaki yerleri, Müslüman halkla Gayrı
Müslimlerin ilişkileri , Tehcir gereçeği gelinen nokta, Osmanlıda ortaya konan çözümler ve sonuçları
incelecektir.
TAR 4095 TARİH FELSEFESİ
Tarih disiplini ve felsefe ile olan ilişkisi, Res Gestae ve Historium Rerum Gestarum olarak
Tarih Felsefesi, Antikçağ Yunan dünyasında felsefeye dayalı tarih anlayışı, Sofistlerden sonra
Yunan Tarihçiliği ve Tarih yazıcılığı, Platon’un tarih anlayışı, Theoria-Historia karşıtlığının
ortaya çıkması ve tartışmalar, Tarih Felsefesi’nin Ortaçağdaki kökenleri: Hıristiyan Ortaçağı
ve Augustinus, Hıristiyan tarih düşüncesi ve tarihçilik, Augustinus:İlk Tarih Filozofu, İslam
Ortaçağı’nda düşünce ve İbn Haldun’un Tarih Felsefesi, Rönesans, Yeniçağ ve 17. Yüzyıl
Avrupa’sında Tarih Anlayışları, Rönesans ve sonrasında Tarih Anlayışı: Macchiavelli ve
Bodin, XVI.-XVII. yüzyıllarda tarihsel bilgi sorunu: Bacon ve Hobbes, 17. Yüzyıl:
Milliyetçilik, Descartes ve Tarih’e bakış, Aydınlanma döneminde tarih anlayışı ve Tarih
Felsefesi, Naturalist Epistemolojinin Tekelleşmesi, Aydınlanma devrinde tarih anlayışı,
Modern manada ilk tarih filozofu: Vico, Tarih Felsefesi’nin isim babası: Voltaire, Post
modern tarih anlayışı, bir yöntem olarak Yapı Sökümü, modern tarih anlayışları, Tarih’in
sonu mu? gibi konulardan oluşmaktadır.
YDAR 4041 Arapça Gramer
Bu derste Arapça grameri örnek metinler ile her ünitede bir garmer kaidesinin öğretilmesi
amaçlanmaktır. İsim, Fiil, Harf, İsim ve sıfat tamlaması, isim ve fiil cümlesinin ögeleri, harf-i
cerler, Mazi, Muzari fiil, Emir ve gelecek zamanlar, Kâne ve kardeşleri, İnne ve kardeşleri,
fill ve yeni kelime türetme, İsm-i fail, İsm-i Meful, masdarler, bablar, zamirler, şahıs ve iyelik
ekleri ,mekan ve zaman zarfları, atıflar, olumsuzluk, şibih cümleler, soru cümleleri, nidamünada, müzekker-müennes, sayılar, ikil ve çoğul yapımı, ism-i mevsuller, atıf harfleri, illetli
fiiller gibi Arapça gramerinin temel ögeleri ele alınmaktadır.
8.Yarıyıl
TAR4002 OSMANLILARDA EĞİTİM VE BİLİM
TAR 4020 SELÇUKLULAR ZAMANINDA TÜRKİYE
Selçukluların Anadolu’yu fethi ve Türkiye Selçuklu Devletinin kurulması, kuruluş şekli ve
tarihiyle ilgili problemler; Süleymanşah’ın Bizans İmparatorluğuyla anlaşması, Anadolu’da
siyasi birliği sağlama mücadelesi ve Büyük Selçuklularla rekabet/ güneydoğu politikası; I.
Kılıç Arslan dönemi, Birinci Haçlı seferi ve Türkiye Selçukluları bakımından sonuçları, Kılıç
Arslan’ın ölümü ve fetret dönemi, I. Mesud, II. Kılıç Arslan dönemi ve devletin toparlanması;
Yükseliş Devri (G. Keyhüsrev, İ. Keykavus, Alaaddin Keykubat) ve devletin idare
mekanizmasında değişimler ve neden oldukları sorunlar; Moğol istilası ve Selçuklu
hanedanının sonu, Selçuklu mirası konuları anlatılmaktadır
TAR4022 ENDÜLÜS TARİHİ VE MEDENİYETİ
Araplar tarafından İspanya için kullanılan Endülüs'te İslâm hakimiyetinin kurulması ve 718
tarihinde başlayarak yaklaşık sekiz asır süren “reconquista” hareketinin gelişmesi
çerçevesinde siyasi, sosyal ve iktisadi yapı ile modern Avrupa düşüncesinin oluşumuna etkisi
temel hareket noktası olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda dersin içeriğinde Endülüs kavramı,
İspanya'nın fethi ve valiler dönemi, Endülüs Emevî devletinin kuruluşu ve halifelik dönemi
(756-1031), Müluküt-Tavaif (1031-1090), Murâbıtlar dönemi (1090-1147), Muvahhidler
dönemi (1147-1229), Gırnata Beni Ahmer Emirliği (1238-1492), Endülüs'te İslâm
hakimiyetinin sonu, Endülüs-Osmanlı ilişkileri, Endülüs kültür ve medeniyeti, Endülüs kültür
ve medeniyetinin modern Avrupa düşüncesine etkisi, Endülüs sanatı gibi konular yer
almaktadır.
TAR4024 Selçukludan Osmanlıya Türk Epigrafisi
Selçukludan Osmanlıya Türkiye’deki abide ve mezar kitabelerinin özellikleri tanıtılır,
okunması ve değerlendirilmesi sağlanır. Kitabelerin ve mezartaşlarının tarihî önemi, kullanım
alanları, fizikî özellikleri, çeşitleri, dil ve yazı çeşitleri, kullanılan yazı, metin ve cümle
kalıpları, fiiller tanıtılır. Sonra bânilerin metinde yeralış şekilleri, besmele, ayet, hadis vs. dinî
metinler, tarih ve ebced hesabiyle tarih düşürme usûlleri örneklerle tanıtılır.
TAR4026 XIII. YÜZYIL TÜRİYESİ’NDE FİKİR HAREKETLERİ
1071 Malazgirit Savaşında Bizans ordusu yenilip geri çekildikten sonra Türkler
Anadolu’yu hızla istila ettiler. Yüzyılın sonlarına kadar önce orta Anadolu, sonra Güneydoğu
Anadolu bölgesi olmak üzere Anadolu’nun önemli bir kısmı Selçuklu Devletinin ve
Beyliklerin hakimiyeti altına girdi. Modern öncesi fikir hareketlerinin önemli aktörleri olan
bürokrat, sufi ve alimlerin Anadolu’ya 1071 yılından itibaren mi geldikleri yoksa Moğol
baskısının sebep olduğu ikinci göç dalgasıyla birlikte mi geldikleri döneme ait malumatın
azlığı sebebiyle ihtilaf konusudur. Göçebelere yakın sufilerin daha erken dönemlerden
itibaren Anadolu’ya gelmiş olmaları gerekir. Fakat onlar hakkında da malumat ikinci göç
dalgasından sonraya, 13. yüzyılın başlarına aittir. Müstakil bazı bürokrat ve alimlerin daha 12
yüzyılın başlarında gelmiş olduklarına dair veriler vardır. Medreselerin ve ulemanın
Anadolu’daki varlığına dair farklı görüşler ileri sürülmüştür. Birinci görüş sahipleri
medrselerin 12. yüzyılın başından itibaren Anadolu’nun her yerinde kurulduğunu, ikinci görüş
sahipleri ise 12. yüzyılın sonundan itibaren medreselerin kurulduğunu ileri sürer. Bana göre
ise bu iki görüş sahipleri, Anadolu’daki medrese ve diğer dini kurumların önce doğuda
beylikler idaresinde, 12. yüzyılın erken evlerelerine; batıya doğru Selçuklu idaresi altındaki
yerlerde ise harici ve dahili bazı sebeplerden 12. yüzyılın ikinci ve son evlerelerine doğru
teşekkül etmiş olabileceğini dikkate almamışlardır. Medreseler, şifahaneler ve rasathanelerin
inşa tarihleri ve bunların dağılımları benim görüşümü desteklemektedir. Mevcut
değerlendirmelerde, Türk göçleri öncesi düşünce dünyası ve bunun sonraki dönemlere
etkisinin olup olmadığı bahis konusu dahi edilmemektedir. 12. yüzyılın ikinci yarısında
Selçuklu Anadolusuna bazı alimlerin geldiklerine dair bilgiler olsa da onların uzun süreli
kalmadıkları ve kalanların da devlet adamlarının yanlarında kısa süreli kaldıkları
sanılmaktadır. 13. yüzyılın başından itibaren sufilerin ve alimlerin Anadolu’nun Türk
hakimiyetindeki bölgelerde yoğunlaştığı, bir yüzyıl boyunca canlı bir düşünce ortamı tesis
edildiği herkesçe kabul edilmektedir. Bunlar arasında göçebelere ve kırsalda yaşayan
zümrelere daha yakın olduğu tahmin edilen Hacı Bektaş Veli ve Yunus Emre, şehirlilerle
yakın ilişki içinde olan Bahaeddin Veled oğlu Mevlana Celaleddin Rumi, Evhadüdin Kirmani
ilk dikkati çekenler arasındadır. Tasavvuf tarihi açısından oldukça önemli olan sufi
tecrübesini kaleme alan Muhyiddin İbnü’l-Arabi ve öğrencisi Sadreddin Konevi bu tecrübeyi
verdiği çok sayıda eserle sistemleştirmiştir. 13. yüzyılın başlarında Selçuklu sarayında
bulunmuş ve sultan çocuklarına hocalık yapmış Mecdüddin İshak’ın, yine yüzyılın son
dönemlerde Moğol baskısının yoğun olarak yaşandığı dönemde devlet adamı olan, çağdaşı
ilim adamlarının derslerine katılan ve onları himaye eden Pervane Müineddin Süleyman’ın da
devrin düşünce dünyasına önemli katkıları olmuş olmalıdır. Astronomi alanında Anadolu’da
önemli eserler vermiş Kutbeddin Şirazi başta olmak üzere, matematik, mantık, simya, tıb ve
mekanik alanında önemli alimler bu dönemde Anadolu’nun doğusundan batısına kadar
medreselerde, şifahanelerde, rasathanelerde, sultanlar ve beylerin saraylarında faaliyet içinde
olmuşlar, kendilerinden sonraki dönemlere etki eden eserler bırakmışlardır. Bu konular, 14
haftada 2 kredilik derslerde öğrencilere anlatılmaya çalışılacaktır
TAR4028 CUMHURİYET DÖNEMİ FİKİR HAREKETLERİ
1.Hafta: Üç tarz-ı Siyasetin Serencamı
2.Hafta: Cumhuriyet ve Cumhuriyetçilik
3.Hafta: Demokrasi ve Cumhuriyet
4.Hafta: Devrimcilik ve Sol hareketler
5.Hafta: Muhafazakarlık ve Sağ Hareketler
6.Hafta: İslamcılığın Halleri
7.Hafta: Milliyetçiliğin Görünümü
8.Hafta: Atatürkçülük ve Yorumları
9.Hafta: Anadoluculuk
10.Hafta: Ziya Gökalp-Yahya Kemal
11.Hafta: Ahmet Hamdi Tanpınar-Kemal Tahir
12.Hafta: Cemil Meriç-Necip Fazıl
13. Hafta: Laisizm ve yorumları
TAR 4030 Memlük Tarihi
1250-1517 yılları arasında İslam tarihinde önemli yer tutan bir Türk devleti olan Memlükler,
Osmanlılardan önce İslam Dünyasının en önemli devletlerinden biridir. Bu derste Abbasiler
döneminde Memlük sisteminin kuruluşu ve gelişmesi, Abbasiler sonrasında kurulan
hanedanlarda Memlük askerlerinin rolü, Eyyubiler’de Memlük birlikleri ve hanedanı ele
geçirerek Memlük Devleti’ni kurmaları, Baybars’a kadar Bahri Memlük Devleti’nin ilk
sultanları, Sultan Baybars’ın ve Moğollar ve Haçlılarla mücadelesi, Kalavun dönemi, Melik
Nasır Muhammed dönemi ve hanedan kurma çabaları, Burci Memlükleri’n kuruluşu, Burci
Memlük Sultanları, Osmanlı Memlük İlişkileri, Memlüklerde iktisadi ve soyal hayat,
müesesseler, ilim ve edebiyat ile Memlük Devleti’nin yıklışı ele alınmaktadır.
TAR4032 YAKINÇAĞ TARİHİ KAYNAKLARI
18. ve 20. yüzyıllar arasında cereyan eden tarihi hadiselerle ilgili olarak telif edilmiş matbu
veya yazma resmi tarihler (son dönem vak’anüvisler ve tarihleri ) ile şehir ve müessese
tarihleri. Askerlik ve harp tarihi, maliye ve iktisadî konular dahil, yurt içinde yazlımış, tanınan
Osmanlı kronikleri ile aynı sahada müsteşrikler tarafından yayınlanmış muhtelif eserler
(sefaretnameler, konsolos raporları, önemli layiha ve risaleler, tezkireler, salnameler,
seyahatnameler, hatırat türü eserler, ilmî ansiklopediler (İslam Ansiklopedisi Leiden tabı,
Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi gibi) ve sözlüklerin (Kamusü’l-Âlâm, Lehçe-i
Osmânî ve diğerleri) tanıtımı ve kaynak olarak incelenmeleri. Mecelle ve Düstur gibi hukuk
kitapları; Şer’iyye Sicilleri; özel ve resmî gazeteler (Takvim-i Vekayi, Ceride-i Havadis,
Hakimiyet-i Milliye ile yurt içinde (İstanbul, Kahire ve diğer şehirler) ile yurt dışındaki bazı
şehirlerde (Paris, Londra, Cenevre gibi) neşredilen çok sayıda gazete (resmî, yarı resmî,
vilayet ya da diğer mahallî gazeteler); Türk ve İslam dünyasına dair yurt içi ve yurt dışında
basılmış süreli yayınlar (TOEM, Belleten, Dobruca’nın Sesi, Prılozı ve diğerleri); Osmanlı
hanedanı ve devletin ileri gelenleri ile eserleriyle tanınmış şahısların biyografi ve
bibliyografyaları; bunları ihtiva eden yerli ve yabancı katalogların kaynak olarak tanıtıtımı ve
tahlili. Yerli ve yabancı arşivler ile mevcut fonlardan ilgili olanlarının kaynak kaynak
malzeme suretinde kullanılması.
TAR4036 Latince Metin Okuma
Latinceye Giriş dersinde verilen temel dilbilgisi, sentaks (sözdizimi) kuralları öğretildikten
sonra, basit metinlerle Romalılar’ın düşünce sistemine ve yaşam tarzına aşina olması
amaçlanmaktadır.
TAR4038 YAKINÇAĞ OSMANLI ARŞİV VESİKALARI DEFTERLER
Osmanlı diplomatiğinin temel nitelikleri, Aklam-ı Sitte ve diğer yazılar, tarihi süreçte oluşan
defter ve belge koleksiyonlarının temel özellikleri, Bab-ı Defteri, Mühimme Defterleri,
Şikâyet Defterleri, Ahkâm Defterleri, Düvel-i Ecnebiye Defterleri, Name-i Hümayun
Defterleri, Maliyeden Müdevver Defterler, Kalebend, Nefy ve Kısas Defterleri, Teşrifat
Defterleri, Buyruldu Defterleri, Ayniyat Defterleri, Kanunname-i Askeri Defterleri, Tahvil
Defterleri, Ruus Defterleri, Başmuhasebe Defterleri, Büyük Ruznamçe ve Küçük Ruznamçe
Defterleri, Evkaf Defterleri, Şura-yı Devlet Defterleri, Tanzimat-ı Hayriye ve Meclis-i
Tanzimat Defterleri, Sicill-i Ahval Defterleri, Surre Defterleri, Nüfus Defterleri, Hazine-i
Hassa Defterleri, Darphane-i Amire Defterleri konuları ele alınacak, söz konusu defterler
sadece şekil açısından değil muhteva, dil ve üslup açısından ele alınacaktır.
TAR 4044 Osmanlı Devleti’nde Doğal Afetler
Osmanlı döneminde meydana gelen deprem, sel, kuraklık, şiddetli soğuk, yangın, salgın
hastalık gibi doğal ve sosyal afetlerin vermiş olduğu zararlar, devletin afetler dönemindeki
kriz yönetimi, afetler sırasında sosyal hayat ve toplumsal dayanışma, afetlerin iç ve dış siyasi
gelişmelere etkileri hakkında bilgi verilecek; afetlerin önlenmesi ve bunlarla mücadele
konusunda uygulanan resmî yaptırımlar, afetlerle ilgili çıkarılan yasalar ve bunlarla mücadele
amacıyla ihdas edilmiş kurumlar ve örgütler tanıtılacaktır. Sismoloji ve rasathane çalışmaları,
karantina uygulaması, tulumbacılık ve itfaiye teşkilatı, ayrıca gönüllü sivil kuruluşlar tarihî ve
sosyolojik açılardan incelenecektir.
TAR 4060
Osmanlı Sosyal Tarihi (1774-1922)
Bu derste, Yakınçağ tarihi (1774-1922) sınırları içerisinde olmak üzere, Osmanlı
İmparatorluğu’nun genel toplumsal yapısı ele alınmakta ve ayrıca bu yapının modernleşme
süreciyle birlikte geçirdiği değişim ve dönüşüm incelenmektedir. İlk olarak, Klasik dönem
Osmanlı toplumsal düzeninin nitelikleri ortaya konduktan sonra, Yakınçağ döneminde
imparatorluğun farklı bölgelerinde mevcut olan etnik, dinsel-mezhepsel ve kültürel yapılar
izah edilmektedir. Daha sonra, Osmanlı’da “kamuoyu (efkâr-ı umûmî)” kavramı ve bu
kavramın kronolojik gelişimi ile Siyaset-Toplum ilişkisi, kamuoyunu oluşturan unsurlardan
basın-yayın faaliyetleri, Boykot ve İşçi hareketleri, Yeni Ulaşım ve İletişim araçlarının
toplumsal ve ekonomik hayata etkileri, , 19.Yüzyıl’da örgütlü siyasi muhalefet (Kuleli
Vak’ası, Meslek Cemiyeti, Yeni Osmanlılar ve İttihat ve Terakki Cemiyetleri), Tanzimat ve
Islahat Fermanları’nın Osmanlı millet sisteminde meydana getirdiği değişimler, 19. Yüzyıl’da
Osmanlı’da gündelik yaşam ve değişim, gündelik hayatta yeni mekânlar ve alışkanlıklar,
Klasik Osmanlı mahallesinin özellikleri ve 19. Yüzyıl’da geçirdiği değişimler, Osmanlı aile
yaşantısı ve kadın algısındaki değişim gibi konular ele alınmaktadır.
TAR4064 Osmanlı Devletinde Mistik Düşünce Akımları I
Tasavvuf dersinde tasavvufa giriş, tasavvufun tanımı, konuları, amacı, gayesi, metodu
ve diğer ilimlerle ilişkileri; tasavvuf ve tasavvuf felsefesinin tarihi dönemleri, tasavvufun
kaynağı, doğuşu ve gelişim seyri, önemli mutasavvıflar ve eserleri, tasavvuf klasiklerinin
içerikleri ve belli başlı tasavvuf ekolleri ve bunların ortaya koyduğu sistemler anlatılmaktadır.
Özellikle Osmanlı Tarihinde tasavvufun etkisi-padişahlarla ilişkisi anlatılarak öğrenciye
vukufiyet kazandırmak. Bununla birlikte Peygamberimiz Muhammed Mustafa (S.A.V)
zamanından günümüze kadar olan zaman diliminde etkili olan tasavvuf önderlerini anlatmak
dersin en önemli hedefidir.
Dersin İçeriği
1- İslâmiyetin Doğuşundan Osmanlıya Kadar Tasavvufi Gelişmeler
2- Tasavvuf ve Mistizm
3- Tasavvuf Eğitiminin temel Esasları
4- Türk Dünyasında Ahmet Yesevi ve Şey Edebali Dönemi, Etkileri.
5- Şeyh Hamidi Veli-Yıldırım Bayezıd ilişkisi ve Faaliyetleri
6- Hacı Bayram-ı Veli ve Faaliyetleri
7- Üftade Hazretleri ve Faaliyetleri
8- Şemseddin Sivâsi
9- İmâm-ı Rabbani
10- Mevlâna Halid-i Bağdadi
TAR4066 XIX. YÜZYILDA OSMANLIDA BİLİN,KÜLTÜR VE SANAT
XIX. yüzyıl, Osmanlı İmparatorluğu'nda radikal değişim ve dönüşümlerin yaşandığı önemli
bir devirdir. Gerek askeri, gerekse sivil alandaki ilerlemenin temel dayanağı ise bilimsel
çalışmalar ve mesleki örgütlenmeler olmuştur. Bunun yanında entelektüel zümrenin teşekkülü
ve Batı ile kültürel etkileşim sonucunda sanat alanında da önemli gelişmeler kaydedilmiştir.
Bu ders kapsamında; XIX. yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu'nda bilimsel çalışmalar, amatör
ve gönüllü eğitim-bilim platformları (Beşiktaş Cemiyet-i İlmiyesi-Cemiyet-i İlmiye-i
Osmaniye), akademik kurumların teşekkülünün hazırlık safhası, ilk bilimler akademimiz olan
Encümen-i Dâniş’in teşekkül süreci ve faaliyetleri, diğer resmi ve özel eğitim kurumları,
üniversitenin (Dârulfünûn) teşekkül süreci, Levanten kültürün Osmanlı toplumunda etkileri,
geleneksel Türk sanatları, müzik, tiyatro, resim, heykel vb. alanlardaki gelişmeler, arkeoloji
bilincinin oluşması ve müzecilik alanlarında yaşanan gelişmeler, kültür ve sanat hayatımıza
yön veren yerli-yabancı önemli figürler ve sanatçılar ele alınacaktır.
TAR 4070
Osmanlı Döneminde Irak ve Petrol
Bu derste, Kölemen idaresinin yıkılmasından (1831) Birinci Dünya Savaşı'nın sonuna (1918)
kadar Osmanlı idaresindeki Irak vilayetlerinin idari, siyasi, askeri, ekonomik ve sosyal tarihi
konu edilmektedir. Bu çerçevede; Irak coğrafyası ile etnik ve dini yapısı, Bağdat’taki
Kölemen idaresinin yıkılarak (1831) Irak'ta merkezi idarenin kurulması, Musul’da Celili
hanedanın yıkılması (1834) ve merkezi idarenin kurulması, Bağdat, Basra ve Musul’da
Tanzimat reformlarının uygulanması, Abdülkerim Nadir Paşa ve Mehmed Namık Paşa'nın
Irak’taki reformları, Vecihi Paşa’nın Bağdat'taki icraatları ve idari düzenlemeler, Mehmed
Namık Paşa’nın geniş çaplı reformları, Bağdat Valisi Midhat Paşa’nın mülki, idari, askeri,
mali ve bayındırlık alanlarındaki reformları, II.Abdülhamid döneminde Irak vilayetlerinde
uygulanan reform projeleri ve sonuçları, Irak’taki sosyal yapı ve aşiretler, İktisadi yapı ve Irak
Petrollerinin tarihi gelişimi, II.Meşrutiyet’in ilanı sonrası Irak'ın durumu ve Osmanlı
hakimiyetinin sona ermesi.
TAR4074 Siyasi Tarih Metinleri (1606-1840)
Bu derste, 1606-1840 yılları arasında Osmanlı Devleti’nin imzaladığı önemli siyasi antlaşma
metinleri incelenmekte ve söz konusu antlaşma metinleri içerik ve sonuçları açısından
yorumlanıp değerlendirilmektedir.
Bu bağlamda, ders dönemi boyunca ele alınan antlaşma metinleri şunlardır:
1606 Zitvatoruk Antlaşması,1699 Karlofça Antlaşması, 1700 İstanbul Antlaşması, 1718
Pasarofça Antlaşması, 1774 Küçük Kaynarca Antlaşması, 1790 Osmanlı-Prusya İttifak
Antlaşması, 1798 Osmanlı-Rus İttifak Antlaşması, 1799 Osmanlı-İngiliz İttifak Antlaşması,
1809 Kale-i Sultaniye Antlaşması, 1812 Bükreş Antlaşması, 1829 Edirne Antlaşması, 1833
Kütahya Antlaşması, 1833 Hünkar İskelesi Antlaşması, 1840 Londra Antlaşması
TAR4076 Osmanlı İdaresinde Balkanlar (1789-1922)
Özel olarak Balkanlar, genellikle Avrupa, Osmanlı tarih ve kültüründe merkezi bir rol
oynamıştır. Balkanlar’da beşyüz yıldan uzun bir süre hakimiyet tesis eden Osmanlı
idaresi; bölgede siyasi, coğrafi ve ekonomik bakımdan olduğu kadar; tarihi, kültürel ve
beşerî münasebetler bakımından da derin izler bırakmıştır. Özellikle yakınçağda
Osmanlı Devleti’nin Avrupa’daki hududu, Balkan Yarımadası’ın kıta Avrupası’na
bağlandığı sınır olmuştur. Devletin sınır dinamiğinde 17. yy. sonu ve 18. yy. boyunca
devam eden değişim, Osmanlı’yı Balkanlar’ın idarî ve askeri kültürüyle bütünleştirmiş;
Rumeli’deki tarihî Osmanlı mirasının bu dönemde teşekkül etmiştir. Osmanlı
döneminde Balkanlar (coğrafya, göç, fetih ve istimalet politikaları), Balkanlar’da
Osmanlı devlet teşkilatı ve bölgeyle ilgili kanun, ferman, yasak ve adaletnameler).
Balkanlı kavimlerin dil, din, ekonomi, eğitim ve kültür hayatları; bölgenin eskyeni
askerî-ticarî yolları ile yeraltı ve yerüstü zenginlikleri. Balkanlar’da Osmanlı mülkî
teşkilatı, askeri varlığı, kamu maliyesi ve finansmanı. Büyük devletlerin Balkan
politikaları, Balkanlar’da milliyetçiliğin doğması ve yayılması, Osmanlı’dan bağımsız
yeni devletler tesisi ve genişleme çabaları (Büyük Yunanistan, Büyük Sırbistan, Büyük
Bulgaristan kurma idealleri). Arnavut ve Ulah milliyetçiliğinin kışkırtılması, Bosna
hadiseleri ve devletler arası diplomasiye yansıması (Girit Meselesi, Makedonya Meselesi
ve diğerleri). Osmanlı-Rus savaşları (1828-1829, 1877-1878), Osmanlı-Yunan Harbi
(1897) ile Edirne (1830), Ayastefanos (1878), Berlin (1878) anlaşmalarının Balkan
statükosuna etkileri; Kiliseler Meselesi (Rum, Bulgar, Sırp, Ulah kiliseleri ile Fener
Rum-Ortodoks Patrikhanesi’nin mücadelesi); Panislavizm, Pancermenizm, Pantürkizm
ve Panislamizm gibi fikir akımlarının bölgede hızla yayılması. Osmanlı hükümeti
üzerindeki baskılar ve II. Meşrutiyet’in Rumeli’de ilânı; Balkan Savaşları (1912-1913)
ile Osmanlı Devleti’nin Rumeli’yi kaybetmesi; I. Dünya Savaşı’nden sonra
Balkanlar’dan geri çekilme; nihayet, Lozan Anlaşması üzerine Doğu Trakya dışında
Rumeli’nin tamamen kaybı.
TAR4082 MODERN ORTA ASYA TARİHİ
Çağdaş Türk dünyasında son yüzyıl içinde yaşanan kültür değişimlerini anlatır. Dersin temel
konuları şunlardır: Bolşevik yönetiminin ilk döneminde İdil-Ural; Sovyetlere karşı direniş:
Basmacı isyanı; milli komünistler; Stalin döneminde aydın kırımı; Sovyetlerin milliyetler
siyaseti; din karşıtı siyaset; Kadınların sosyal hayata katılması; Sovyetlerin iktisat siyaseti;
Bağımsızlık döneminde Türk cumhuriyetleri: Özbekistan; Kazakistan; Kırgızistan;
Türkmenistan.
TAR4090 Türkiye Cumhuriyeti ve Dış Türkler
Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşundan sonra sınırları dışında bulunan Türk
topluluklarıyla siyasî, sosyal ve kültürel olarak kurulan ilişkiler, T.C. sınırları dışında yaşayan
Türklerin yaşadığı ülkelerle T.C. arsındaki ilişki ve yaşanan sorunlar dersin içeriğini
oluşturmaktadır.
YTAR 4042 Arapça Metinler
Bu derste temel Arapça derslerini daha önce almış öğrencilere metinler yoluyla gündelik
hayatta karşılaşabilecekleri durumlarda Arapçayı nasıl kullanılacakları öğretilmektedir. On
dört haftalık konular şunlardır: Selamlaşma ve Tanışma, Aile, Yerleşim, Günlük yaşam,
Yeme-içme, eğitim-öğretim, meslekler, alış-veriş, hava durumu, insanlar ve mekanlar,
hobiler, yolculuk, sağlık, tatil, şehir hayatı, küreselleşme, gençlik, güvenlik, çevre ve enerji.