ELK273 Elektrik ve Elektronik Mühendisliğinin Temelleri Ders 4

advertisement
ELK273 Elektrik ve Elektronik Mühendisliğinin
Temelleri
Ders 7- Bobin
Yard.Doç.Dr. Ahmet Özkurt
Ahmet.ozkurt@deu.edu.tr
http://ahmetozkurt.net
Manyetizma
• Manyetik alanlar materyallerın atomlarının polaritesine göre hizalanması
ile oluşur (dünyanın çevresindeki manyetik alan gibi)
• Elektrik akımı ile manyetik alanlar yakından ilişkilidir.
• Yüklerin hareketi manyetik alan oluşturuken, manyetik alana giren yükler
de hareket eder.
• Telden geçen akım tel çevresinde manetik alan oluşturur
Akı çizgileri
• Tel çevresindeki akı çizgileri alanın kuvvetini gösterir
2
• Bir tel aşağıdaki gibi sarıldığında, oluşan manyetik alan dünyanın
manyetik alanı gibi görünür
Sarım
Güney Kutbu
Kuzey Kutbu
Akı çizgileri
3
• Sarım ferromanyetik bir çekirdek (demir gibi) etrafına yapılırsa manyetik
alan yoğunluğu artar
Lenz Kanunu:
• Manyetik alan tarafından oluşturan (indüklenen) akımın yönü manyetik
alana zıt yöndedir.
4
Bobin
•
Bobin manyetik alanda enerji
depolayan bir devre elemanıdır.
•
Ferromanyetik bir çekirek etrafına
sarılmış telden oluşur.
•
Bobinden geçen akım bir manyetik
alan oluşturur ve bu manyetik alan
akım değişimini engellemeye çalışır.
5
Endüktans
 Bobinin akımın değişmesini engelleme özelliği endüktans adını alır ve
birimi Henry (H)’dir.
l
A
N A
L
l
2
µ
N
• Endüktansın değeri
– Bobinin sarım sayısına
– Çekirdekte kullanılan malzemeye
– Kesit alanına
– Sarımın uzunluğuna bağlıdır.
6
Su analojisi
•
Üzerinde ağır bir su değirmeni olan bir nehir düşünün. Başlangıçta su durağan
olsun.
•
Su ilk akmaya başladığında değirmen dönmek istemez, sonra yavaş yavaş suyun
akış hızında dönmeye başlar. Belli bir hızla dönerken durdurmya çalışırsanız bu
defa da durmak istemeyecektir.
•
Bobin de aynı etkiyi teldeki elektron akışına uygular, yani elektron akışındaki
değişikliklere karşı direnir.
7
Bobin Davranışı
• Bobinin akımı ile gerilimi arasındaki ilişki
di
vL
dt
• Eğer akım değişmiyorsa gerilim oluşmaz
• Bu yüzden de DC’de bobin kısa devre gibi davranır.
• Enerji
1 2
wL (t )  Li (t )
2
8
9
Seri Bobinler
Leq  L1  L2  L3  ...  Ln
10
Paralel Bobinler
1
1 1 1
1
    ... 
Leq L1 L2 L3
Ln
11
12
13
14
15
Kullanım Alanları
Bobinler
• Motor modellenmesinde
• Trafo ve AC güç taşıma hatlarında kullanılır.
16
Kullanım Alanları
Trafik ışığı sensörleri
• Kaldırımın içine gömülen
bobinin endüktansı bekleyen
araçların çekirdek görevi
görmesi ile değişir. Sensör
sürekli endüktansın değerini
kontrol eder. Böylece bekleyen
sayısı çok olduğunda tarfik
ışığını değiştirir.
• Benzer bir sistem araçların
tanınması ve sınıflandırlıması
için de kullanılabilir.
17
Kullanım Alanları
• Filtreler
• Osilatörler
18
Cep telefonlarında kullanılan ve 5 GHz ‘de çalışan bir bobin
19
20
Download