Açlık ve yoksulluk

advertisement
GÜNÜMÜZ
DÜNYA SORUNLARI
Editör: Fatih AYDIN
Adnan Doğan BULDUR • Ali MEYDAN • Aybala Demirci AKSOY
Bahadır KILCAN • Bilal ATILKAN • Bülent AKSOY • Gülay GÜNAY
Güzin KANTÜRK YİĞİT • Hilmi DEMİRKAYA • İbrahim Hakkı İMAMOĞLU
Mete ALIM • Mevlüt GÜL • Muhammed ORAL • Murat KEÇE
Mustafa SAĞDIÇ • Osman ÇEPNİ • Özgün BENER • Sibel IŞIK MERCAN
Sibel OĞUZ • Tevfik PALAZ • Turhan ÇETİN • Umut KEDİKLİ • YELİZ MERCAN
Editör: Doç. Dr. Fatih Aydın
GÜNÜMÜZ DÜNYA SORUNLARI
ISBN: 978-605-318-385-3
Kitap içeriğinin tüm sorumluluğu yazarlarına aittir.
© 2016, Pegem Akademi
Bu kitabın basım, yayın ve satış hakları
Pegem Akademi Yay. Eğt. Dan. Hizm. Tic. Ltd. Şti.ne aittir.
Anılan kuruluşun izni alınmadan kitabın tümü ya da bölümleri,
kapak tasarımı; mekanik, elektronik, fotokopi, manyetik, kayıt
ya da başka yöntemlerle çoğaltılamaz, basılamaz, dağıtılamaz.
Bu kitap T.C. Kültür Bakanlığı bandrolü ile satılmaktadır.
Okuyucularımızın bandrolü olmayan kitaplar hakkında
yayınevimize bilgi vermesini ve bandrolsüz yayınları
satın almamasını diliyoruz.
1. Baskı: Şubat 2016, Ankara
Yayın-Proje: Didem Kestek
Dizgi-Grafik Tasarım: Didem Kestek
Kapak Tasarımı: Gürsel Avcı
Baskı: Vadi Grup Ciltevi A.Ş.
İvedik Organize Sanayi 28. Cadde 2284 Sokak No:105
Yenimahalle/ANKARA
(0312 394 55 91)
Yayıncı Sertifika No: 14749
Matbaa Sertifika No: 26687
İletişim
Karanfil 2 Sokak No: 45 Kızılay / ANKARA
Yayınevi: 0312 430 67 50 - 430 67 51
Yayınevi Belgeç: 0312 435 44 60
Dağıtım: 0312 434 54 24 - 434 54 08
Dağıtım Belgeç: 0312 431 37 38
Hazırlık Kursları: 0312 419 05 60
İnternet: www.pegem.net
E-ileti: pegem@pegem.net
ÖNSÖZ
İnsanoğlu mekândan faydalanma konusunda sınırlarını her geçen gün
zorlamaya devam etmektedir. İnsanın çevreden daha fazla yararlanma düşüncesi
endüstrileşme süreci ile yeni bir boyut kazanmış ve bir takım sorunları da beraberinde
getirmiştir. Dünya nüfusundaki hızlı artışın aksine kaynaklar hızla tükenmeye
devam etmektedir. Sömürgeleşmenin getirdiği rekabet, Dünya savaşları, kitle imha
silahlarının üretimi, terör, nüfus patlaması, savaş, sürgün ve katliamların neden
olduğu göçler, az gelişmiş toplumlardaki kadın ve insan hakları ihlalleri, etnik çatışmalar, ekosistemde meydana gelen bozulmaların neden olduğu çevresel sorunlar ve afetler insanlığın karşısında çözülmesi gereken devasa problemler ortaya
çıkardı.
Yirminci yüzyılın ikinci yarısından itibaren Dünya’nın geleceği ile ilgili zirvelerin ve sivil toplum kuruluşlarının sayısındaki artış sevindirici bir gelişme gibi
görünse de, alınan kararların uygulamada yeterince karşılık bulamaması gelecek
açısından kaygı vericidir. Dünyanın gerek fiziki gerekse beşeri açıdan korunması
konusunda alınabilecek önlemlerin belki de en etkilisi gelecek kuşaklara miras
bırakılacak, sürdürülebilir bir Dünya için, bilinçli bireyler yetiştirmektir. Bu da
yerelden başlayarak küresel ölçekte karşılık bulması gereken bir eğitim anlayışıyla gerçekleştirilebilir. Çevre-İnsan ve insan çevre etkileşimi olarak formüle edilen
determinist ve olasılıkçı görüşün; dengeli bir yaklaşımla eğitimin her kademesinde yeterli ölçüde yer alması gerekmektedir. Ancak küresel sorunlara duyarlılık
konusundaki bugünkü durumunun arzu edilen düzeyin çok gerisinde olduğunu
hatırlatmamız gerekir. Dünya’nın ve uluslararası toplumun yasalarla korunamayacağı bugün gelinen nokta itibariyle açık bir şekilde anlaşılmıştır. Sürdürülebilir
bir dünya için siyaset kurumu, üniversiteler ve sivil toplum kuruluşları işbirliği
içerisinde küresel sorunlara ilişkin farkındalığı artıracak gerçekçi ve uygulanabilir
projeler üretmelidir.
Son yıllarda dünya sorunları üzerine birbirinden değerli eserler ortaya konmuştur. Her bir çalışma bu sorunları farklı açılardan ele alarak dünya vatandaşlığına giden yolda önemli katkılar sağlamışlardır. Disiplinler arası bir içeriğe sahip
olan bu eser on dokuz bölümden oluşmaktadır. Her bir bölüm çeşitli üniversitelerde görev yapan değerli akademisyenler tarafından kaleme alınmıştır. Öncelikle
yoğun çalışmaları arasında zaman ayırarak, titizlikle bölümlerini yazan ve daha
sonra geliştiren yazar arkadaşlarıma teşekkürü bir borç bilirim. Bu eserin ortaya
çıkmasında fikir babalığı yapan ve bölümleri okurken çok değerli geri bildirimler
sunan sevgili kardeşim Yrd. Doç. Osman ÇEPNİ’ye teşekkür ederim. Daha önce ol-
duğu gibi bu çalışma süresince yanımda olan, beni yüreklendiren ve sabır gösteren
sevgili eşime sonsuz sevgi ve şükranlarımı sunarım. Türkiye’deki lisans öğrencilerinin küresel sorunlara ilişkin farkındalıklarını artırmak amacıyla kaleme alınan bu
çalışmanın bir ders kitabı olmasının yanında, konu ile ilgili atılacak adımlara bir
referans olması en büyük ümidimizdir.
Doç. Dr. Fatih AYDIN
Editör
BÖLÜMLER VE YAZARLARI
1. BÖLÜM
Günümüz dünya sorunlarına genel bir bakış
Doç. Dr. Hilmi DEMİRKAYA - Akdeniz Üniversitesi
2. BÖLÜM
Dünya Çevre Sorunları
Yrd. Doç. Dr. Osman ÇEPNİ - Karabük Üniversitesi
Doç. Dr. Bülent AKSOY - Gazi Üniversitesi
3. BÖLÜM
İklim Değişikliği
Yrd. Doç. Dr. Murat KEÇE - Süleyman Demirel Üniversitesi
4. BÖLÜM
Afetlerden kaynaklanan sorunlar
Doç. Dr. Mete ALIM - Atatürk Üniversitesi
5. BÖLÜM
Su Sorunları
Yrd. Doç. Dr. Sibel IŞIK MERCAN - Sinop Üniversitesi
6. BÖLÜM
Dünyada Nüfus Sorunu
Doç. Dr. Ali MEYDAN - Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi
7. BÖLÜM
Mülteci Sorunları
Öğr. Gör. Bilal ATILKAN - Karabük Üniversitesi
8. BÖLÜM
Dünyada Kadın Sorunları
Doç. Dr. Gülay GÜNAY - Karabük Üniversitesi
Doç. Dr. Aybala DEMİRCİ AKSOY - Gazi Üniversitesi
Prof. Dr. Özgün BENER - Hacettepe Üniversitesi
9. BÖLÜM
Eğitim Sorunları
Doç. Dr. Fatih AYDIN - Karabük Üniversitesi
Doç. Dr. Turhan ÇETİN - Gazi Üniversitesi
10.BÖLÜM
Sağlık Sorunları
Yrd. Doç. Dr. Güzin KANTÜRK YİĞİT - Karabük Üniversitesi
11.BÖLÜM
İnançsal Sorunlar
Yrd. Doç. Dr. İbrahim Hakkı İMAMOĞLU - Karabük Üniversitesi
12.BÖLÜM
İnsan Hakları Sorunu
Yrd. Doç. Dr. Bahadır KILCAN - Gazi Üniversitesi
13.BÖLÜM
Ayrılıkçı Etnik Terörizm
Yrd. Doç. Dr. Umut KEDİKLİ - Karabük Üniversitesi
14.BÖLÜM
Dünyada tarım kaynaklı sorunlar
Doç. Dr. Mustafa SAĞDIÇ - Yıldız Teknik Üniversitesi
Doç. Dr. Mevlüt GÜL - Süleyman Demirel Üniversitesi
15.BÖLÜM
Açlık ve Yoksulluk
Öğr. Gör. Yeliz MERCAN - Kırklareli Üniversitesi
16.BÖLÜM
Enerji Sorunları
Arş. Gör. Muhammed ORAL - Karabük Üniversitesi
17.BÖLÜM
Sanayi kaynaklı sorunlar
Yrd. Doç. Dr. Adnan Doğan BULDUR - Necmettin Erbakan Üniversitesi
18.BÖLÜM
Bilişim ve Medya Sorunları
Yrd. Doç. Dr. Sibel OĞUZ - Kastamonu Üniversitesi
19.BÖLÜM
Dünya sorunlarına çözüm arayan uluslar arası ve ulusal kuruluşlar
Tevfik PALAZ - Milli Eğitim Bakanlığı
İÇİNDEKİLER
ÖNSÖZ...................................................................................................................................iii
BÖLÜMLER VE YAZARLARI............................................................................................. v
BÖLÜM 1.
GÜNÜMÜZ DÜNYA SORUNLARINA GENEL BİR BAKIŞ
Giriş.......................................................................................................................................... 2
1. Günümüz Dünya Sorunlarının Çeşitleri........................................................................ 2
2. Çözüm Noktasında Dünya Sorunları............................................................................. 6
3. Dünya Sorunlarına Yönelik Eğitim............................................................................... 10
4.Sonuç................................................................................................................................. 13
Kaynakça............................................................................................................................... 14
BÖLÜM 2.
DÜNYA ÇEVRE SORUNLARI
Giriş........................................................................................................................................ 18
1. Çevre, Ekosistem ve Çevre Sorunları Kavramlarına Genel Bir Bakış...................... 21
2. Önemli Çevre Sorunları................................................................................................. 26
2. 1. Nüfus artışı ve mekân sorunu................................................................................ 26
2. 2. Su kirliliği................................................................................................................. 30
2. 3. Toprak kirliliği......................................................................................................... 33
2. 4. Çölleşme ve çoraklaşma......................................................................................... 36
2. 5. Ormansızlaşma........................................................................................................ 39
2. 6. Erozyon..................................................................................................................... 40
2. 7. Hava kirliliği............................................................................................................. 42
2. 8. Küresel ısınma.......................................................................................................... 45
2. 9. Ses kirliliği................................................................................................................ 48
2. 10. Görüntü kirliliği.................................................................................................... 52
2. 11. Radyoaktif kirlilik................................................................................................. 54
2. 12. Katı atık................................................................................................................... 58
3. Çevre Eğitimi................................................................................................................... 60
4.Sonuç................................................................................................................................. 67
Kaynakça............................................................................................................................... 68
x
Günümüz Dünya Sorunları
BÖLÜM 3.
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
Giriş........................................................................................................................................ 78
1. İklim Değişikliği.............................................................................................................. 79
1. 1. İklimde gözlenen değişiklikler.............................................................................. 82
1. 2. İklim değişikliğinin nedenleri............................................................................... 83
1. 2. 1. Doğal/İç nedenler........................................................................................ 85
1. 2. 1. 1. Güneş enerjisindeki dalgalanmalar......................................... 85
1. 2. 1. 2. Milankoviç döngüsü.................................................................. 85
1. 2. 1. 3. Volkanik faaliyetler.................................................................... 85
1. 2. 1. 4. Doğanın değişkenliği................................................................. 85
1. 2. 1. 5. Dağların yükselmesi.................................................................. 86
1. 2. 2. Yapay/Dış nedenler..................................................................................... 86
1. 2. 2. 1. Atmosferin sera etkisi ve küresel ısınma................................. 86
1. 2. 2. 2. Ozon tabakasının incelmesi...................................................... 91
2. Küresel İklim Değişikliğinin Etkileri............................................................................. 92
2. 1. Sıcaklık artışları....................................................................................................... 92
2. 2. Yağış üzerine etkileri............................................................................................... 94
2. 3. Buzulların erimesi ve deniz seviyesinin yükselmesi........................................... 95
2. 4. İnsan sağlığı üzerine etkileri.................................................................................. 97
2. 5. Hava kirliliği üzerine etkisi.................................................................................... 99
2. 6. Su kaynakları üzerine etkisi.................................................................................100
2. 7. Ekosistem ve biyolojik çeşitlilik üzerine etkileri...............................................102
2. 8. Tarım ve gıda güvenliği üzerine etkileri.............................................................103
2. 9. Ekstrem olaylar: Kasırgalar, seller ve yangınlar üzerine etkileri.....................104
3. İklim Değişikliğine Karşı Uluslararası Düzeyde Yapılan Girişimler.......................105
3. 1. Birinci Dünya İklim Konferansı (1979).............................................................105
3. 2. İkinci Dünya İklim Konferansı (1990)...............................................................106
3. 3. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (1992)...................106
3. 4. Kyoto Protokolü (1997)........................................................................................107
Kaynakça.............................................................................................................................110
BÖLÜM 4.
AFETLERDEN KAYNAKLANAN SORUNLAR
Giriş......................................................................................................................................114
1. Yer Kökenli Afetler........................................................................................................116
1. 1. Deprem...................................................................................................................117
1. 2. Tsunami..................................................................................................................126
1. 3. Volkanizma-yanardağ patlamaları......................................................................131
1. 4. Kütle hareketleri....................................................................................................136
İçindekiler
xi
1. 4. 1. Heyelan.......................................................................................................138
1. 4. 2. Çamur akıntıları........................................................................................141
1. 4. 3. Sünme (sürünme, yavaş akma, krip)......................................................142
1. 4. 4. Soliflüksiyon (donma, çözülmeye bağlı akmalar) ................................143
1. 4. 5. Yamaç döküntüsü ve kaya çığı (kaya düşmesi)......................................143
2. Klimatolojik Kökenli Afetler........................................................................................144
2. 1. Sel-taşkın................................................................................................................146
2. 2. Fırtınalar.................................................................................................................151
2. 3. Çığ...........................................................................................................................154
2. 4. Sis.............................................................................................................................156
2. 5. Dolu.........................................................................................................................157
2. 6. Don..........................................................................................................................158
2. 7. Kuraklık..................................................................................................................160
2. 8. Yıldırım...................................................................................................................161
2. 9. Asit yağışları...........................................................................................................162
3. Biyolojik, Sosyal ve Teknolojik Kökenli Afetler.........................................................163
3. 1. Salgınlar..................................................................................................................164
3. 2. Orman yangınları..................................................................................................164
3. 3. Maden kazaları......................................................................................................165
3. 4. Nükleer kazalar......................................................................................................166
4.Sonuç...............................................................................................................................167
Kaynakça.............................................................................................................................169
BÖLÜM 5.
SU SORUNLARI
Giriş......................................................................................................................................176
1. Suyun Niceliksel Durumu............................................................................................176
1. 1. Küresel su sorunları ile ilgili kısa bir tarihçe.....................................................176
1. 2. Dünya üzerinde su nerede ve hangi şekillerde bulunur?.................................178
1. 3. Su kaynaklarının kıtalara ve nüfusa göre dağılımı............................................181
2. Türkiye’deki Durum.......................................................................................................184
2. 1. Türkiye’de su kaynakları yönetimi.......................................................................185
3. Su Kullanımı...................................................................................................................188
3. 1. Dünyada su kullanımı...........................................................................................188
3. 1. 1. Tarım-su ilişkisi.........................................................................................189
3. 1. 2. Enerji-su ilişkisi.........................................................................................189
3. 1. 3. Sanayi-su ilişkisi........................................................................................190
3. 1. 4. Evsel kullanım............................................................................................190
3. 1. 5. Ekosistemler...............................................................................................191
3. 2. Türkiye’de su kullanımının sektörel analizi........................................................191
xii
Günümüz Dünya Sorunları
3. 2. 1. Tarım...........................................................................................................191
3. 2. 2. Sanayi..........................................................................................................192
3. 2. 3. Evsel su kullanımı......................................................................................192
3. 2. 4. Enerji...........................................................................................................192
3. 2. 5. Ekosistemler...............................................................................................193
4. Suyun Niteliksel Durumu-Su Kirliliği.........................................................................194
4. 1. Dünyadaki durum.................................................................................................194
4. 2. Türkiye’deki su kirliliği durumu..........................................................................196
5. Paydaş Katılım Süreci....................................................................................................199
5. 1. Dünyadaki durum.................................................................................................199
5. 2. Türkiye’de paydaş katılım mekanizmaları..........................................................201
5. 2. 1. Bölgemizde su sorununu yaratan etkenler.............................................201
6. Artan Su Talebi Nasıl Karşılanabilir?...........................................................................203
7.Sonuç...............................................................................................................................206
Kaynakça.............................................................................................................................207
BÖLÜM 6.
NÜFUS SORUNLARI
Giriş......................................................................................................................................212
1. Nüfusun Durumu...........................................................................................................213
2. Nüfusun Görselleştirilmesi: Nüfus Piramitleri...........................................................216
3. Nüfusun Dağılışı.............................................................................................................218
4. Nüfus Artışı.....................................................................................................................221
5. Nüfus Sorunları..............................................................................................................223
5. 1. Göç.......................................................................................................................225
5. 2. Eğitim ve sağlık hizmetleri................................................................................227
5. 3. Tüketim alışkanlıkları........................................................................................228
5. 4. Yetersiz beslenme...............................................................................................229
5. 5. İşsizlik..................................................................................................................230
5. 6. Tarım alanlarının daralması.............................................................................231
5. 7. Ormanların tahribi............................................................................................232
5. 8. Sulak alanların ortadan kalkması.....................................................................232
5. 9. Tatlı su kaynaklarının azalması ve niteliğinin bozulması.............................233
5. 10. Biyolojik çeşitliliğin hızla azalması..................................................................233
5. 11. Erozyon................................................................................................................234
6. Sonuç ve Gelecek............................................................................................................236
Kaynakça.............................................................................................................................238
İçindekiler
xiii
BÖLÜM 7.
MÜLTECİ SORUNLARI
Giriş......................................................................................................................................242
1. Mülteci Kavramı ve Hukuksal Düzenleme.................................................................243
1. 1. Mülteci tanımı ve benzer kavramlar...................................................................243
1. 1. 1. Ulusal ve uluslararası mevzuatta mülteci tanımı ve unsurları............244
1. 1. 2. Benzer kavramların değerlendirilmesi...................................................247
1. 1. 2. 1. Şartlı mülteci kavramı.............................................................247
1. 1. 2. 2. Sığınmacı kavramı...................................................................248
1. 1. 2. 3. Göçmen kavramı......................................................................249
1. 1. 2. 4. Vatansız kişi kavramı...............................................................250
2. Mültecilerin Başlıca Hukuksal Sorunları ve Hakları.................................................250
2. 1. Kamu hukuku kaynaklı sorunlar.........................................................................251
2. 1. 1. Sığınma hakkı ve geri gönderilme meselesi...........................................251
2. 1. 2. Eğitim ve öğrenim hakkı..........................................................................252
2. 1. 3. Adil yargılanma hakkı..............................................................................253
2. 1. 4. Sağlık hakkı ve güvencesi.........................................................................254
2. 1. 5. Din özgürlüğü ve ibadet hakkı................................................................255
2. 2. Özel hukuk kaynaklı sorunlar.............................................................................255
3. 2. 1. Evlenme......................................................................................................255
3. 2. 2. Mültecilerin taşınmaz mal edinmesi......................................................256
3. 2. 3. Çalışma ve yerleşme hakkı.......................................................................257
3. 2. 4. Seyahat hakkı.............................................................................................259
3. Mülteci Hareketliliklerinde Türkiye’nin Konumu......................................................259
4. Sonuç ve Değerlendirme...............................................................................................266
Kaynakça.............................................................................................................................268
BÖLÜM 8.
DÜNYADA KADIN SORUNLARI
Giriş......................................................................................................................................272
1. Kadın ve Yoksulluk......................................................................................................274
2. Kadın ve Eğitim............................................................................................................280
3. Kadın ve Sağlık.............................................................................................................286
4. Kadın ve Şiddet............................................................................................................290
5. Kadın ve Ekonomi.......................................................................................................297
6. Kadın ve Çevre.............................................................................................................302
7. Kadın ve Medya...........................................................................................................305
8. Kadın ve Kurumsal Mekanizmalar............................................................................310
9. Kadın ve İnsan Hakları...............................................................................................316
10.Sonuç.............................................................................................................................320
Kaynakça.............................................................................................................................321
xiv
Günümüz Dünya Sorunları
BÖLÜM 9.
EĞİTİM SORUNLARI
Giriş......................................................................................................................................334
1. İnsan Hakları Evrensel Beyannamesinde Eğitim Hakkının Yeri.............................336
2. Türkiye Ulusal Hukukunda Eğitim Hakkının Yeri....................................................337
3. Dünyada Eğitim ile İlgili Temel Sorunlar...................................................................337
3. 1. Toplumsal cinsiyet eşitliği ve eğitim hakkı........................................................338
3. 2. Engelliler ve eğitim hakkı.....................................................................................339
3. 3. Yoksulluk ve eğitim hakkı....................................................................................341
3. 4. Eğitim alanında çalışanların hakları...................................................................342
4. Günümüz Dünyasında Eğitimle İlgili Sorunların Kaynakları ve Çözüm Yolları..345
4. 1. Eğitime insancıl yaklaşım.................................................................................345
4. 2. Yerel ve küresel eğitim politikaları..................................................................346
4. 3. Eğitim ve bilginin yeniden kurgulanması......................................................347
4. 4. Geleceğe yönelik düşünceler............................................................................347
4. 5. Geleceği görebilmek için geçmişin analizi.....................................................348
4. 6. Küresel ortamda öğrenme................................................................................349
4. 7. Sürdürülebilir kalkınma....................................................................................350
4. 8. Güçlükler ve gerilimler.....................................................................................350
4. 9. Ekolojik stres, sürdürülemez ekonomik üretim ve tüketim örüntüleri......351
4. 10. Büyüyen gelir eşitsizliği ve sonuçları...............................................................352
4. 11. Hoşgörüsüzlük ve şiddetin yayılması..............................................................353
4. 12. Dünyanın farklı yerlerinde eğitimi yeniden düzenlemek............................355
5. Sonuç................................................................................................................................355
Kaynakça.............................................................................................................................357
BÖLÜM 10.
SAĞLIK SORUNLARI
Giriş......................................................................................................................................362
1. Sağlık Sorunlarının Tarihçesi.......................................................................................363
2. Dünyada En Çok Ölüme Neden Olan 10 Hastalık....................................................368
2. 1. İskemik kalp hastalığı.........................................................................................371
2. 2. Felç / İnme............................................................................................................371
2. 3. Kronik obstrüktif akciğer hastalığı(KOAH)....................................................372
2. 4. Alt solunum yolu enfeksiyonları ......................................................................372
2. 5. Trekea, bronş ve akciğer kanserleri...................................................................373
2. 6. HIV/ AIDS...........................................................................................................373
2. 7. İshalli hastalıklar..................................................................................................374
2. 8. Diyabet..................................................................................................................374
2. 9. Yol yaralanmaları.................................................................................................374
İçindekiler
xv
2. 10. Hipertansif kalp hastalığı...................................................................................375
3. Bulaşıcı Olmayan Hastalıklardan Ölümler ve Gelir Durumu İlişkisi.....................375
4. Günümüzde Dünyayı Tehdit Eden Hastalıklar..........................................................378
4. 1. HIV/AIDS...........................................................................................................378
4. 2. Tütün, sigara ve alkol.........................................................................................380
4. 3. Obezite.................................................................................................................385
4. 4. Diyabet ................................................................................................................390
4. 5. Sars........................................................................................................................391
4. 6. Ebola.....................................................................................................................392
4. 7 Uyuşturucu madde bağımlılığı.........................................................................394
4. 8. Kanserler..............................................................................................................397
4. 9. AvianInfluenza (kuş gribi, tavuk vebası).........................................................398
4. 10. Kırım kongo kanamalı ateşi..............................................................................399
5. Çevresel Hastalıklar.......................................................................................................400
6. Küresel İklim Değişikliği ve Sağlığımız.......................................................................402
7. Sonuç ve Öneriler...........................................................................................................404
Kaynakça.............................................................................................................................407
BÖLÜM 11.
İNANÇSAL SORUNLAR
1. Din Kelimesinin Kavramsal ve Terimsel Anlamı.......................................................414
2. Dinin Tarihsel Seyri ve Güncel Değeri........................................................................416
3. Modernizm.....................................................................................................................417
4. Şiddetin Kuşattığı Bir Medeniyet İdeali: İslam...........................................................420
5. Tarih Boyunca Zulüm Görmüş Bir Dinden;
Yok Etmeye Dönüşmüş Bir Millet: Yahudilik............................................................426
6. İncilin ve Kilisenin Mutlaklığı Altında Kalmış Olan: Hıristiyanlık.........................434
7. Hıristiyanlığın “Öteki” Korkusu; Diğer Adıyla “İslamofobi”...................................439
8. Sonuç................................................................................................................................441
Kaynakça.............................................................................................................................443
BÖLÜM 12.
İNSAN HAKLARI SORUNU
Giriş......................................................................................................................................448
1. Hak Kavramı...................................................................................................................448
2. Hakların Sınıflandırılması.............................................................................................450
3. İnsan Hakları..................................................................................................................451
3. 1. İnsan haklarının tarihi ve gelişimi......................................................................452
3.1.1 İlk çağda insan hakları.................................................................................453
3.1.2 Orta çağda insan hakları.............................................................................454
xvi
Günümüz Dünya Sorunları
3.1.3 Yeni çağda insan hakları..............................................................................454
3.1.4 Yakın çağda insan hakları............................................................................455
3. 2. İslamiyet’te insan hakları......................................................................................457
3. 3. İnsan hakları eğitimi ............................................................................................459
3. 4. İnsan hakları ihlalleri ...........................................................................................460
4. Sonuç................................................................................................................................466
Kaynakça.............................................................................................................................467
BÖLÜM 13.
AYRILIKÇI ETNİK TERÖRİZM SORUNU
Giriş......................................................................................................................................472
1. Etnik Kimlik ve Etnisite.................................................................................................473
1. 1. Etnik çatışma ve terörizm.....................................................................................474
1. 2. Etnik terörizmin eylem stratejileri......................................................................476
2. Farklı Etnik Terör Hareketleri......................................................................................477
2. 1. İngiltere ve IRA......................................................................................................477
2. 2. İspanya ve ETA......................................................................................................479
2. 3. Fransa ve FLNC.....................................................................................................480
2. 4. Sri Lanka-Tamil Kaplanları..................................................................................480
2. 5. Türkiye- PKK.........................................................................................................480
3. Sonuç................................................................................................................................482
Kaynakça.............................................................................................................................483
BÖLÜM 14.
DÜNYADAKİ TARIM KAYNAKLI SORUNLAR
Giriş......................................................................................................................................486
1. Gelir Dağılımı Sorunu...................................................................................................486
2. Nüfus Baskısı Sorunu....................................................................................................488
3. Tüketim Baskısı Sorunu................................................................................................490
4. Verimlilik Sorunu...........................................................................................................493
5. Tarımsal Üretim Kaynaklı Çevre Sorunları................................................................496
5. 1. Pestisit kirliliği.......................................................................................................496
5. 2. Kimyasal gübre kirliliği........................................................................................497
5. 3. Sulamadan kaynaklanan kirlilik..........................................................................497
5. 4. Hayvansal üretimden kaynaklanan kirlilik........................................................498
5. Tarımsal Faaliyetlerden Kaynaklanan Çevre Sorunlarına Çözüm Önerileri.........499
Kaynakça.............................................................................................................................501
İçindekiler xvii
BÖLÜM 15.
AÇLIK VE YOKSULLUK SORUNLARI
Giriş......................................................................................................................................508
1. Yoksulluk ve Açlık Kavramları.....................................................................................508
1. 1. Yoksulluk kavramı.................................................................................................508
1. 1. 1. Yoksulluğun belirleyicileri........................................................................511
1. 1. 2. Yoksulluğun ölçülmesi..............................................................................512
1. 2. Açlık........................................................................................................................513
2. Beslenme Durumunun Belirleyicileri..........................................................................514
3. Beslenme Durumunun Ölçülmesi...............................................................................515
4. Açlık ve Yoksulluk İlişkisi..............................................................................................516
4. 1. Açlık ve yoksulluğun nedenleri...........................................................................517
4. 1. 1. Açlık ve yoksulluk tuzağında olmak.......................................................517
4. 1. 2. Nüfus artışı.................................................................................................518
4. 1. 3. Gıda güvenliği............................................................................................518
4. 1. 4. İklim ve hava..............................................................................................519
4. 1. 5. Uygulanan politikalar ve piyasa dengesizliği.........................................521
4. 1. 6. Çatışmalar, savaşlar ve yerinden edilme.................................................522
4. 1. 7. Yiyecek israfı..............................................................................................523
4. 1. 8. Engellilik, kronik hastalıklar ve yaşlanma..............................................524
4. 1. 9. Eşitsizlikler.................................................................................................525
5. Dünyada Açlık ve Yoksulluğun Epidemiyolojisi .......................................................526
6. Açlık ve Yoksullukla Mücadele Politikaları.................................................................539
7. Sonuç ve Öneriler...........................................................................................................546
Kaynakça.............................................................................................................................548
BÖLÜM 16.
ENERJİ SORUNLARI
Giriş......................................................................................................................................556
1. Küresel Enerji Görünümü.............................................................................................557
2. Fosil Yakıtların Rezerv ve Tüketim Durumları..........................................................562
3. Türkiye’de Enerji Görünümü........................................................................................568
4. Sonuç................................................................................................................................572
Kaynakça.............................................................................................................................574
BÖLÜM 17.
SANAYİ KAYNAKLI SORUNLAR
Giriş......................................................................................................................................578
1. Çevre Kirliliği..................................................................................................................579
1. 1. Atık sorunu............................................................................................................579
xviii Günümüz Dünya Sorunları
1. 2. Hava kirliliği...........................................................................................................580
1. 3. Toprak kirliliği.......................................................................................................581
1. 4. Su kirliliği...............................................................................................................582
1. 5. Gürültü kirliliği......................................................................................................584
1. 6. Görüntü kirliliği....................................................................................................585
2. Hammadde Temini........................................................................................................587
3. Ulaşım Ağları..................................................................................................................588
4. Enerji İhtiyacı.................................................................................................................589
5. Hızlı ve Plansız Kentleşme............................................................................................590
6. Öneriler...........................................................................................................................591
Kaynakça.............................................................................................................................593
BÖLÜM 18.
BİLİŞİM VE MEDYA SORUNLARI
Giriş......................................................................................................................................596
1. Bilişim ve Bilişim Teknolojileri....................................................................................598
2. Bilişim Toplumu ve Özellikleri.....................................................................................600
3. Dünyada Bilişim Toplumunun Temel Yapısal Sorunları..........................................602
3. 1. Teknik sorunlar......................................................................................................603
3. 2. Ekonomik sorunlar...............................................................................................604
3. 3. Toplumsal ve sosyo-kültürel sorunlar................................................................605
3. 4. Hukuksal sorunlar ................................................................................................606
4. Türkiye’de Bilişim Toplumunun Temel Yapısal Sorunları.........................................607
4. 1. Teknik sorunlar......................................................................................................607
4. 2. Ekonomik sorunlar...............................................................................................608
4.2.1 Nitelikli işgücü sorunu................................................................................608
4.2.2 Araştırma-geliştirme....................................................................................609
4.2.3 Girişimcilik ve risk sermayesi.....................................................................609
4. 3. Hukuksal sorunlar.................................................................................................610
4.3.1 Bilgiye erişmenin önündeki engeller ve bilgi güvenliği...........................610
4.3.2 Fikri ve telif hakları ile tüketicilerin korunması......................................610
4.3.3 E-devlet ve elektronik işlemlere ilişkin düzenlemeler.............................611
4.3.4 Bilişim suçları ve cezalar.............................................................................612
4. 4. Eğitim alanında karşılaşılan sorunlar.................................................................615
5. Bilişim Toplumunda Ortaya Çıkan Etik Sorunlar.....................................................615
5. 1. Bilgiye ilişkin sorunlar.......................................................................................616
5. 2. Fikri mülkiyete ilişkin sorunlar........................................................................617
5. 3. Erişim hakkı ve sayısal uçurum........................................................................618
5. 4. İşsizlik...................................................................................................................619
5. 5. Sağlık sorunları...................................................................................................620
İçindekiler
xix
5. 6. Yeni suç araçları ve yeni suçlar..........................................................................620
5. 7. Ev ofisine ilişkin sorunlar..................................................................................621
5. 8. Aile-sosyal ilişkiler ve özel ilgilere ayrılan zaman..........................................621
5. 9. Sanal ortam ve sanal topluluklar......................................................................623
5. 10. Yapay zeka ve insan............................................................................................623
5. 11. Sosyal ilgi ve teknoloji ilişkisi............................................................................624
6. Bilişim ve Medyanın Önemi.........................................................................................624
7. Geleneksel Medya ve Yeni Medya................................................................................625
8. Yeni Medya Sorunları....................................................................................................628
8. 1. Özel yaşamın gizliliği.........................................................................................629
8. 2. Telif/patent haklarının ihlali.............................................................................630
8. 3. İçeriğin asıl kaynağının gösterilmemesi sorunu............................................631
8. 4. Üretilen içeriklerin olgunlaşmadan ve doğruluğunun teyit
edilmeden yayılması sorunu.............................................................................631
8. 5. Kişisel verilerin güvenliğinin sağlanamaması sorunu...................................632
8. 6. Veri madenciliği olgusu.....................................................................................633
8. 7. Dijital gözetim olgusu........................................................................................634
8. 8. Haber ve ticari enformasyonun sınırlarının belirsizleşmesi sorunu...........635
8. 9. Yeni medya ortamlarının özellikleriyle kullanıcının
yoğun reklama maruz bırakılması sorunu......................................................636
8. 10. İçeriklerin yanıltıcı bir biçimde etiketlenmesi ve
başlıklandırılması sorunu.................................................................................637
8. 11. Nefret söyleminin varlığı...................................................................................637
8. 12. Bireyin yeni medya ortamında sadece tüketici olarak
konumlandırılması sorunu...............................................................................639
9. Sonuç................................................................................................................................639
Kaynakça.............................................................................................................................641
BÖLÜM 19.
DÜNYA SORUNLARINA ÇÖZÜM ARAYAN
ULUSLARARASI VE ULUSAL KURULUŞLAR
Giriş......................................................................................................................................648
1. Birleşmiş Milletler ve uzman kuruluşlar....................................................................650
1. 1. Birleşmiş milletler.................................................................................................650
1. 1. 1. Birleşmiş milletlerin organları.................................................................651
1.1.1.1 BM Genel Kurulu.........................................................................651
1.1.1.2 BM Güvenlik Konseyi.................................................................652
1.1.1.3 Ekonomik ve Sosyal Konsey.......................................................652
1.1.1.4 Sekreterlik.....................................................................................652
1.1.1.5 Birleşmiş Milletler Vesayet Konseyi..........................................653
1.1.1.6 Uluslararası Adalet Divanı..........................................................653
1.1.1.7 BM ve uzman kuruluşları............................................................653
1. 2. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO).............................................653
1. 3. Dünya Sağlık Örgütü (WHO).............................................................................654
1. 4. Birleşmiş Milletler Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF) .................................655
1. 5. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) ...................................................................656
1. 6. Dünya Gıda Programı (WFP) ............................................................................657
1. 7. Dünya Bankası (WB) ...........................................................................................657
2. Diğer Uluslararası ve Ulusal Kuruluşlar.....................................................................659
2. 1. Greenpeace ............................................................................................................659
2. 2. Dünya Doğa ve Doğal Hayatı Koruma Birliği (IUCN)....................................660
2. 3. Dünya Doğayı Koruma Vakfı ve Türkiye Doğal Hayatı Koruma Vakfı.........661
2. 4. Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi (ICRC) ............................................662
2. 5. Arama Kurtarma Derneği (AKUT)....................................................................663
2. 6. Türkiye Erozyonla Mücadele, Ağaçlandırma ve
Doğal Varlıkları Koruma Vakfı (TEMA)............................................................664
2. 7. Türkiye Çevre Koruma ve Yeşillendirme Kurumu (TÜRÇEK) .....................665
3. Uluslar Arası Geçerliliği Olan Belgeler.......................................................................665
3. 1. İnsan hakları ile ilgili olan belgeler.....................................................................665
3. 1. 1. İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi............................................................665
3. 1. 2. Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi............................................................666
3. 1. 3. Çocuk Hakları Sözleşmesi........................................................................667
3. 2.Çevre ile ilgili olan belgeler..................................................................................667
3. 2. 1. Stockholm Konferansı
(Birleşmiş Milletler İnsan Çevresi Konferansı)....................................667
3. 2. 2. Rio Konferansı (Birleşmiş Milletler Çevre ve
Kalkınma Konferansı)..............................................................................669
3. 2. 3. Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi ve
Kyoto Protokolü........................................................................................671
Kaynakça.............................................................................................................................673
1. BÖLÜM
GÜNÜMÜZ DÜNYA SORUNLARINA
GENEL BİR BAKIŞ
Doç. Dr. Hilmi DEMİRKAYA
Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Sosyal Bilgiler Eğitimi
“Dünya herkesin ihtiyacına yetecek kadarını sağlar,
fakat herkesin hırsına yetecek kadarını değil”
(M. Gandhi)
Amaçlar
vv Günümüz dünya sorunlarının ortaya çıkış nedenlerini ve çeşitlerini açıklamak.
vv Dünya sorunlarına yönelik eğitimin boyutlarını incelemek.
vv Dünya sorunlarına çözüm noktasında yapılması gerekenleri ortaya koymak.
Özet
Günümüzün önemli dünya sorunları arasında; hızlı nüfus artışı, mülteci sorunu, terör
olayları, açlık ve yoksulluk, doğal afetler ve çevre sorunları, uluslararası sular sorunu, eğitim sorunu, kadın sorunları, engellilerin sorunları, küresel enerji sorunu, sağlık sorunları,
temel insan hakları sorunu, medya ve iletişim sorunları, tarım kaynaklı sorunlar, inançsal
farklılıklardan kaynaklanan sorunlar, işsizlik sorunu vb. yer almaktadır. Bugün ulusal ve
uluslararası düzeyde mevcut dünya sorunlarının çözülebilmesi için birinci aşama toplumun, bireylerin ve o toplumdaki karar üreticilerinin sorunları tanıması gereklidir. Dünya
sorunlarının çözümünde ikinci önemli nokta ise bilinçten yoksunluktur. Yani günümüz
dünya sorunlarına yalnızca bilgi düzeyinde yaklaşmak yeterli değildir. Büyük kitleleri ilgilendiren bu önemli sorunların çözülmesi için bir dünya vatandaşı olarak hareket etmek,
ortak kararlar almak ve uluslararası işbirliği yapmak gerekmektedir. Bu durumda etkili bir
dünya sorunları eğitimi ilk olarak ailede başlayan, okulda daha sistematik bir hal alan ve
yaşam boyu devam eden bir süreç olarak değerlendirilmelidir.
Anahtar Kelimeler: Dünya sorunları, küresel vatandaşlık, dünya sorunları eğitimi
14
Günümüz Dünya Sorunları
KAYNAKÇA
Aydın, F. & Sağdıç, M. (2013) Attitudes of the students of geography department in contemporary world issues: A case study from Turkey. J. Int. Environmental Application & Science,
8(3), 419-429.
Aydın, F. ve Ünaldı, U. E. (2013). Coğrafya öğretmen adaylarının sürdürülebilir çevreye yönelik
tutumları. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 3(1), 11-42.
Baykal, H. ve Baykal, T. (2008). Küreselleşen dünya’da çevre sorunları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 1-17.
Baylan, E. (2009). Doğaya ilişkin inançlar, kültür ve çevre sorunları arasındaki ilişkilerin kuramsal bağlamda irdelenmesi. Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 1(2), 67-74.
Doğan, M. (2011). Türkiye’de uygulanan nüfus politikalarına genel bakış. Marmara Coğrafya
Dergisi, 23, 293-307.
Duru, B. (2003). Dünya bankası, küresel çevre fonu (GEF) ve küresel çevre sorunları. Ankara
Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 58(2), 79-95.
Geray, C. (1995). Çevre koruma bilinci ve duyarlılığı için halkın eğitimi. Yeni Türkiye Özel Sayısı, 5, 665.
Keleş, R. (2002). Kentleşme politikası. Ankara:İmge Kitabevi.
Kılıçoğlu, G., Karakuş, U. ve Öztürk, T. (2012). Günümüz dünya sorunlarına yönelik tutum
ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Turkish Studies, 7(4), 2209-2224.
Köşker, N. (2013). İlkokul öğrencileri ve sınıf öğretmeni adaylarının doğaya ilişkin algıları ve
sorumluluklarına yönelik düşünceleri. Turkish Studies, 8(3), 341-355.
Kürkçüoğlu, Ö. ve Suğur N. (1998). Yenidünya düzeni arayışları: Küreselleşme. İ. Güneş (Ed.),
Dünya’nın ve Türkiye’nin Yakın Tarihi içinde (s. 62-83). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi
Açıköğretim Fakültesi Yayınları.
Lerner, B. W. & Lerner, K. L. (2003). Forests and deforestration. World of Earth Science, 1, 226.
Malkoç H, (2011). Sınıf öğretmeni adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumlarının ve bilişsel
farkındalık becerilerinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi
Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
MEB, (2006). Kişisel gelişim çevre koruma modülü. Meslekî Eğitim ve Öğretim Sisteminin Güçlendirilmesi Projesi (MEGEP). Millî Eğitim Bakanlığı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü, Ankara.
Özey, R. (2001). Günümüz dünya sorunları. İstanbul: Aktif Yayınevi.
Özgen, N. (Ed.). (2012). Günümüz dünya sorunları. Ankara: Eğiten Kitap.
Özgen, N., Ünaldı Eser, Ü. ve Bindak, R. (2011). Öğretmen adaylarının doğal afetler konusuna
yönelik “etkili öğrenme biçimleri”nin belirlenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim
Fakültesi Dergisi, 12(4), 303-323.
Özmen, F. (2015). Öğretmen adaylarının zihin haritalarında günümüz dünya sorunları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
Günümüz Dünya Sorunlarına Genel Bir Bakış
15
Sapancalı, F. (2001). Yeni dünya düzeni ve küresel yoksulluk. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal
Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 115-140.
Sayhan, H. ve Çamurcu, H. (Ed.). (2013). Günümüz dünya sorunları. İstanbul: Lisans Yayıncılık.
Şahin, C. ve Sipahioğlu, S. (2002). Doğal Afetler ve Türkiye. Ankara:Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
Şakar, S. (2004). Küresel çevre ders notları. Yıldız Teknik Üniversitesi İnşaat Fakültesi Çevre
Mühendisliği Bölümü, İstanbul.
United Nations Department of Economic and Social Affairs [UN DESA] (2015). World Population Prospects The 2015 Revision, http://www.un.org/en/development/ desa/ index. html
07.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Yazıcı, H. ve Arıbaş, K. (Ed.). (2011). Günümüz dünya sorunları. Ankara: Pegem Akademi.
Yazıcı, Ö. (2013). Ortaöğretim öğrencilerinin günümüz dünya sorunlarına yönelik tutumları.
TurkishStudies, 8(6), 807-823.
YÖK [Yüksek Öğretim Kurumu], (2007). Eğitim Fakültesi Öğretmen Yetiştirme Lisans Programları. Yüksek Öğretim Kurulu, Ankara.
Zeiler, T. W. (2002). Encyclopedia of American Foreign Policy. Ed. Alexander DeConde, Richard Dean Burns, and Fredrik Logevall, Vol. 2, 2nd ed., New York: Charles Scribner’s Sons,
p. 135.
2. BÖLÜM
DÜNYA ÇEVRE SORUNLARI
Yrd. Doç. Dr. Osman ÇEPNİ
Karabük Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi,
Coğrafya Bölümü, Coğrafi Bilgi Sistemleri Anabilim Dalı
Doç. Dr. Bülent AKSOY
Gazi Üniversitesi, Eğitim Fakültesi,
İlköğretim Bölümü, Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalı
Amaçlar
vv Çevre’nin ne olduğu ve çevrenin bir sorun olarak nasıl ortaya çıktığını ele almak
vv Başlıca çevre sorunlarının neler olduğu ve çevre sorunlarının temel nedenlerini
anlamaya çalışmak
vv Küresel çevre sorunları ve bu sorunlara yönelik çözüm arayışlarının nasıl olması
gerektiğini anlamak
vv Bu sorunların çözümüne yönelik en önemli adım olarak gösterilen çevre eğitimini
ele almak
Özet
Çevre sorunlarının ele alındığı bu bölümde çevre kavramı farklı boyutlarıyla bir bütün olarak incelenmiştir. Bu kapsamda çevrenin geçmişten günümüze gelinceye kadarki serüveni
hakkında kısa bir bilgi verilmiştir. Konuyla ilgili tanım ve kavramlara yer verildikten sonra
çevre sorunlarının ortaya çıkış süreci incelenerek günümüzdeki mevcut çevre sorunları ana
başlıklar altında incelenmeye çalışılmıştır. Küreselleşmenin etkisiyle uluslararası bir boyut
kazanan çevre sorunlarına uluslararası düzeyde ileri sürülen çözüm önerilerine yer verilmiş olup çevrenin geleceği ve nasıl korunacağına yönelik bilinçlendirmeyi amaçlayan bir
eğitim süreci olan çevre eğitiminden ve mevcut uygulamalardan bahsedilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Çevre, çevre sorunları, çözüm önerileri, çevre eğitimi
68
Günümüz Dünya Sorunları
KAYNAKÇA
Acar, M. (2001). Ülkemizde gürültü mevzuatının uygulanması ve karşılaşılan sorunlar. Gürültü
Kontrol Yönetmeliğinin Revizyon Çalışmaları. Ulusal Sanayi-Çevre Sempozyumu Bildirileri,
Mersin, 759-769.
Afacan, A. T. (2011). Uluslararası çevre eğitimi projelerinin Türkiye’de uygulanabilirliliği üzerine
bir araştırma: Globe Projesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
Ağacan, İ. (2014). Çevre kirliliği sorunları ile mücadelelerde Türkiye’de uygulanan çevre vergileri
ve çevre vergisi bilinci (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
Akçalı, R. (1995). Çevre ve ekoloji. Ekoloji Dergisi, 16, 4-7.
Akman Y., Ketenoğlu, O., Evren, H., Kurt L. ve Düzenli, S. (2000). Çevre kirliliği (çevre biyolojisi). Ankara: Palme Yayıncılık.
Aksay, C. S., O. Ketenoğlu ve L. Kurt. (2005). Global warming and climatic change, (in Turkish).
S.Ü. Fen Ed. Fak. Dergisi, 25, 29-41.
Aksoy, B. ve Karatekin, K. (2013). Ortaöğretimde çevre okur yazarlığı. Ankara: Beyaz Kalem
Yayıncılık.
Aksu, C. (2011). Sürdürülebilir kalkınma ve çevre. http://geka.org.tr/yukleme/dosya/f6574
f6e6b0 a8d70a27bfbd e52c53a47.pdf adresinden 04.09.2015 tarihinde edinilmiştir.
Alım, M. (2006). Avrupa birliği üyelik sürecinde Türkiye’de çevre ve ilköğretimde çevre eğitimi.
Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 599-616.
Altuğ, F. (1990). Çevre sorunları. Bursa: Uludağ Üniversitesi Yayınları.
Alyüz, B. ve Sevil, V. (2006). İç Ortam Havasında Bulunan Uçucu Organik Bileşikler ve Sağlık
Üzerine Etkileri. Trakya University Journal of Science, 7(2), 109-116.
Appenzerler, T. &, Dimick, R. D. (2004). Dünya alarm veriyor. National Geographic. Eylül 2004.
Atalık, A. (2006). Küresel ısınmanın su kaynakları ve tarım üzerine etkileri. Bilim ve Ütopya.
139, 18-21.
Aydan, B. (1983). Çevre sorunları. Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, 1(19), 332.
Aydın, F. ve Çepni, O. (2010). University students’ attitudes towards environmental problems: A
case study from. International Journal of the Physical Sciences, 5(11), 2715-2720.
Aydın, F. ve Çepni, O. (2012). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin çevreye yönelik tutumlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi (Karabük ili örneği). Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(2012), 189-217.
Aydın, Y. (2014). Cumhuriyetten (1923) günümüze (2013) ilköğretim birinci kademe hayat bilgisi
ve fen ve teknoloji öğretim programlarının “çevre eğitimi” açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
Baykal, H ve Baykal, T. (2008). Küreselleşen dünya’da çevre sorunları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 1-17.
Bayram, H. ve Dikensoy, Ö. (2006). Hava kirliliği ve solunum sağlığına etkileri. Tüberküloz Toraks 54, 80-89.
Dünya Çevre Sorunları
69
Block, M. L. &, Calder´on-Garciduenas L. (2009). Air pollution: mechanisms of neuroinflammation and CNS disease. Trends in Neurosciences, 32, 506-516.
Bodur, S. ve Kucur, R. (1994). Görüntü kirliliği üzerine. Ekoloji Dergisi, 12, 50-51.
Bozkurt, O. ve Cansüngü, Ö. (2002). İlköğretim öğrencilerinin çevre eğitiminde sera etkisi ile
ilgili kavram yanılgıları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 67-73.
Bozkurt, N. (1999). Dünyamız gelecekte ne kadar yeşil kalabilecek: felsefe açısından çevre, Felsefelogos, İstanbul: Bulut Yayınevi.
Bozoğlu, B., Keskin, B. ve Çavdar, S. (2003). Küresel ısınma. 6. Çevre Sorunları Öğrenci Yaklaşımları Sempozyumu Nisan 2003. Mersin.
Brass, G.W. (2002). Arctic ocean climate change. US Arctic research commission special publication No. 02-1, Arlington, VA.
Braus, J. A. &, Wood, D. (1993). Environmental education in schools: Creating a program that
works! manual M0044. Peace Corps. District of Columbia. (ENC-017920).
Brown, L. R. (2006). Dünyayı nasıl tükettik (Çev.: M. Fehmi İmre). İstanbul: İş Bankası Yayınları.
Cansaran, A. ve Yıldırım, C. (2008). Toprak ve su. İçinde, O. Bozkurt (Ed.). Çevre eğitimi (ss.
125-152), Ankara: Pegem Akademi.
Cavkaytar, Ö., Soyer Uysal, Ö. ve Şekerel, E. B. (2013). Türkiye’de hava kirliliğinden kaynaklanan sağlık sorunları. Hava Kirliliği Araştırmaları Dergisi, 2(2013), 105-111.
Çelikkıran, A. (1995). İnsan, çevre, eğitim. Eğitim Yönetimi, 1(4), 1-4.
Çepel, N. (1995). Orman ekolojisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Matbaası,
Cilt: 426.
Çepel, N. (1988). Peyzaj ekolojisi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, Cilt: 391.
Çevre ve Orman Bakanlığı (2011). Katı atık. http://www2.çevreorman.gov.tr//KatiAtik.html
adresinden 22.07.2013 tarihinde edinilmiştir.
Chinyamakobvu, E. (2008). Birleşmiş milletler çölleşmeyle mücadele sözleşmesi (bmçms)’nin uygulanmasındaki ekonomik potansiyeller. http://www.tasamafrika.org/pdf/yayinlarEmmanuelTR/.pdf. adresinden 22.08.2015 tarihinde edinilmiştir.
Çokadar, H., Türkoğlui A. ve Gezer, K. (2007). Çevre sorunları. İçinde M. Aydoğdu ve K. Gezer
(Ed.). Çevre Bilimi (85-96), Ankara: Anı Yayıncılık.
Danış, D. (2014). Demografi: Nüfus meselelerine sosyolojik bir bakış. http://www.acikders.org.
tr/ pluginfile.php/4160/mod_resource/content/1/TUBA12.pdf adresinden 05.09.2015 tarihinde edinilmiştir.
Daştan, H. (1999). Çevre koruma bilinci ve duyarlılığının oluşmasında eğitimin yeri ve önemi
(Türkiye Örneği) (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
Davis, J. (1998). Young children, environmental education and the future. In G. Norman (Ed.)
Education and Environment. World Education Fellowship, London.
Demir, İ, Altınbaş, M. ve Arıkan, O. (1999). Katı atıklar için entegre yönetim yaklaşımı, Kent
Yönetimi, İnsan ve Çevre Sorunları Sempozyumu 17-19 Şubat, İstanbul, 252-262.
70
Günümüz Dünya Sorunları
Demirbağı, B. C. ve Güngörmüş, Z. (2012). Bireylerin evsel katı atık yönetimine ilişkin bilgi ve
davranışları. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(3), 127-137.
Demirer, G. (1992). Çevre sorunları ve kapitalizm: Kriz nasıl anlaşılabilir. İstanbul: Sorun Yayınları.
Dicle, O., Çakcı, I. ve Kavas, S. (2011). Yüksek öğretimde öğrencilerin çevre bilinci. SDÜ Orman
Fakültesi Dergisi, 12, 34-39.
Dönmez, Ş. M. (2009). Çevre ve insan. İçinde, K. Arıbaş ve H. Kara (Ed.). 21. yüzyıl ve çevre
(2-28). İzmir: Elik Yayınları.
DPT. (2014). Onuncu kalkınma planı, toprak ve su kaynaklarının kullanımı ve yönetimi. http://
www.ttb.org.tr/halk_sagligi/Sunum_ve_Secilen_Belgeler/toprak_ve_su_kaynaklarinin_
kullanimi_dpt2014.pdf adresinden 20.08.2015 tarihinde edinilmiştir.
Dutkuner, İ. ve Fakir, H. (1999). Erozyon kontrolü ve ağaçlandırma. Ekoloji Dergisi, 8(32), 14-16.
Ergün, M. (1993). İnsan ve eğitimi, Ankara: Ocak Yayınları.
Erdin, E. (2001). Toprak tehlikeli madde deposu mudur? Tabiat ve İnsan Dergisi, Sayı: 27.
Eroğlu, B. (2009). Fen bilgisi öğretmen adaylarının küresel ısınma hakkındaki bilgi düzeylerinin
Belirlenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
Ersoy, Ş. (2006). Küremiz ısınıyor. Bilim ve Ütopya. 139, 5-13.
Ertan, B. ve Keleş, R. (2002). Çevre hukukuna giriş. İstanbul: İmge Kitabevi.
Erten, S. (2004). Çevre eğitimi ve çevre bilinci nedir, çevre eğitimi nasıl olmalıdır? Çevre ve
İnsan Dergisi, Çevre ve Orman Bakanlığı Yayın Organı 65/66. 2006/25 Ankara.
Ertürk, H. (2011). Çevre politikası. Bursa: Ekin Yayınları.
Ertuğrul, M. (2005). Orman yangınlarının Dünya’daki ve Türkiye’deki durumu. ZKÜ Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 7(7), 43-50.
Foster, J. B. (1999). Savunmasız gezegen: çevrenin kısa ekonomik tarihi. Ankara: Epos Yayınları.
Foster, J. B. (2001). Marks’ın ekolojisi. Ankara: Epos Yayınları.
Görmez, K. (1991). Türkiye’de çevre politikaları, Ankara: Gazi Büro.
Görmez, K. (2011). Çevre sorunları. Ankara: Nobel.
Güney, E. (2004). Türkiye çevre sorunları. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Gürbüz, H. ve Kışoğlu, M. (2011). Güncel çevre sorunları. İçinde H. Yazıcı K. Arıbaş (Ed.),
Günümüz dünya sorunları (ss. 153-190). Ankara: Pegem Akademi.
Gürel Keskin, Ş. (2008). Çevre sorunlarına duyarlılık ve çevre bilinci (Afyonkarahisar örneği)
(Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon.
Gürpınar, E. (1989). Çevre sorunları ders notları, İstanbul.
Hanay, Ö. ve (Nacar) Koçer, N. (2006). Elazığ kenti katı atıkları geri kazanım potansiyelinin
belirlenmesi. Fırat Üniversitesi Fen ve Mühendis Bilimleri Dergisi, 18(4), 507-511.
Karabiber, Z. (2002). Gürültü kirliliği ve yapılarda ses yalıtımı. İzolasyon Dünyası Dergisi, 6-10.
Karacan, A. R. (2007). Çevre ekonomi ve politikası. İzmir: Ege Üniversitesi Yayınları.
Dünya Çevre Sorunları
71
Karadayı, G. (2005). Ortaöğretim öğretmenlerinin küresel, ulusal ve yerel çevre sorunları hakkındaki görüşleri (Sakarya ili örneği) (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi,
Ankara.
Karatekin, K. ve Aksoy, B. (2012). Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Çevre Okuryazarlık
Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 7(1),1423-1438.
Kardeşoğlu, E., Yalçın, M. ve Işılak Z. (2011). Hava kirliliği ve kardiyovasküler sistem. TAF Preventive Medicine Bulletin, 10, 97-106.
Kawashima, M. (1998). Development of Teaching Materials. A Focus on Lakes/Rivers in Environmental Education. Tokyo.
Keleş, R. ve Yavuz, F. (1983). Çevre sorunları. Ankara: Siyasi Bilgiler Fakültesi Yayınları.
Keleş, R. ve Hamamcı, C. (2002). Çevrebilim. Ankara: İmge Kitabevi.
Keleş, R., Hamamcı, C. ve Çoban, A. (2012). Çevre politikası. Ankara: İmge Yayınları.
Keleş, R. (2013). 100 soruda çevre, çevre sorunları ve çevre politikası. İzmir: Yakın Kitabevi.
Kemirtlek, A. (2012). Entegre katı atık yönetimi. http://www.istac.com.tr/media/18153/Entegre%20Kat1%20At1k%20Y%C3%B6netimi.pdf adresinden 25.08.2015 tarihinde edinilmiştir.
Kempf, H. (2007). Comment les Riches Detruisent la Planete? (Zenginler dünyanımızı nasıl mahvediyor?) (Çev. İsmail Kılınç). Ankara: Epos Yayıncılık.
Kerr, R. A. (2002). A warmer Arctic means change for all. Polar Science 297, 1490-1492.
Kılıç, S. (2013). Çevre sorunları ve yoksulluk. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 5(1),
9-20.
Kılıç, C. (2009). Küresel iklim değişikliği çerçevesinde sürdürülebilir kalkınma çabaları ve Türkiye. Ç.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 10(2), 19-41.
Kışlalıoğlu, M. ve Berkes, F. (1993). Çevre ve ekoloji. İstanbul: Remzi Kitabevi.
Kıyıcı, F., Aydoğdu, M., Doğru, M., Aslan, O. ve Özkaya, A. (2005). İlköğretim öğretmen
adaylarının çevre eğitimine bakışı. XIV. Ulusal Eğitim Bilimleri Kongresi Bildiriler Kitabı
(567-572). 28-30 Eylül 2005, Denizli: Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi.
Koçak, S. (2006). Çevre sorunları ve ulusal yazılı basın (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara
Üniversitesi, Ankara.
Kocataş, H. (1994). Ekoloji çevre biyolojisi, Ege Üniversitesi Basımevi (2. basım).
Koçer, N., Öbek, E. ve Uslu, G. (2003). Elazığ kentindeki katı atıkların toplama ve taşıma maliyeti ile çöp sahasının durumu. Fırat Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 15(2),
173-182.
Kovel, J. (2005). Doğanın düşmanı: Kapitalizmin sonu mu, dünyanın sonu mu?. İstanbul: Metis
Yayınları.
Kuhlemeier, H., Van Den Bergh, H. &, Lagerweij, N. (1999). Environmental knowledge, attitudes, and behavior in Dutch secondary education. Journal of Environmental Education,
30(2), 4-14.
72
Günümüz Dünya Sorunları
Kumbur, H. ve Doğan, N. (1995). Mersin’de gürültü sorunu. 5. Ergonomi Kongresi Bildirileri,
İstanbul, 227-240.
Külköylüoğlu, O. (2000). Türk eğitim sisteminde çevre eğitimi ve karşılaşılan sorunlar.
V.Uluslararası Ekoloji ve Çevre Sorunları Sempozyumu, Çevre Bakanlığı. 165-191. Ankara.
Liu, E. H. C. &, Tan, S. M. (2000). Patients’ perception of sound levels in the surgical suite. Journal of Clinical Anesthesia 12, 298-302.
Mavi, M. (2008). Lise öğrencilerinin radyasyon konusundaki kavram yanılgılarının tespiti (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
MEB (2012). Aile ve tüketici hizmetleri: Toprak kirliği ve kaynakları. http://www.megep.meb.
gov.tr/mte_program_modul/moduller_pdf/Toprak%20Kirlilik%20KaynaklarC4%B1.pdf
adresinden 05.09.2015 tarihinde edinilmiştir.
MEB (2014). Aile ve tüketici hizmetleri: Su kirliliği ve önlemleri. http://www.megep.meb.gov.tr/
mte_program_modul/moduller_pdf/Su%20Kirlili%C4%9Fi%20Ve%20%C3%96nlemleri.
pdf adresinden 05.09.2015 tarihinde edinilmiştir.
Mills, N. L., Donaldson, K., Hadoke, P. W., Boon, N. A., MacNee, W, Cassee, F. R., Sandström, T.,
Blomberg, A. &, Newby, D. E. (2009). Adverse cardivascular effects of air pollution. Nature
Clinical Practice Cardiovascular Medicine, 6, 36-44.
Morgil, İ., Yılmaz, A., ve Cingör, N. (2002). Fen eğitiminde çevre ve çevre koruma projesi hazırlamasına yönelik çalışma. 5. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi, Eylül
16-18, Ankara, Türkiye.
Narayan, K. M., Ali, M. K. &, Koplan, J. P. (2010). Global noncommunicable diseases-where
worlds meet. The New England Journal of Medicine, 363, 1196-1198.
Nazlıoğlu, M. D. (1988). Çevre bilincinin oluşmasında çevre eğitiminin rolü (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
Orman ve Su işleri Bakanlığı (2013). Erozyonla mücadele eylem planı. http://www.ogm.gov.tr/
ekutuphane/Yayinlar/Erozyonla%20M%C3%BCcadele%20Eylem%20Plan%C4%B.pdf adresinden 05.09.2015 tarihinde edinilmiştir.
Ozaner, F. S. (2004). Türkiye‘de okul dışı çevre eğitimi ne durumda, neler yapılmalı? Ulusal
Ekoloji ve Çevre Kongresi (ss. 67-98), Bolu.
Özer, V. (1995). Gürültü kirliliği. Tübitak Bilim ve Teknik Dergisi, 337, 72-77.
Özer, Ö. (2007). Çevre sorunlarına giriş, İzmir: Tuna Kitabevi.
Özdemir, C., Dursun, Ş. ve Burdurlu, Y. (1999). Konya (şehir merkezi) gürültü kirliliği haritası.
Mühendislik Bilimleri Dergisi, 5(2), 1179-1185.
Özdemir, O. (2010). Doğa deneyimine dayalı çevre eğitiminin ilköğretim öğrencilerinin
çevrelerine yönelik algı ve davranışlarına etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Dergisi, 27, 125-138.
Özey, R. (2001). Çevre sorunları, İstanbul: Aktif Yayınevi.
Özgen, N. (2007). Bismil ilçesinin coğrafyası (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
Dünya Çevre Sorunları
73
Özgen, N. (2011). Öğretmen adaylarının erozyon kavramına yönelik algıları: Fenomenografik
bir araştırma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(2), 321-334.
Özgen, N. ve Kahyaoğlu, M. (2012). Yaşamsal mekanın bozulması: Çevre sorunları. İçinde, N.
Özgen (Ed.). Günümüz dünya sorunları (ss. 69-105), Ankara: Eğiten Kitap Ertem Matbaası.
Öztürk, K. (2002). Küresel iklim değişikliği ve Türkiye’ye olası etkileri. Gazi Üniversitesi Gazi
Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(1), 47-65.
Palmer, j. & Neal, P. (1996). The Handbook of Environmental Education, Routledge, London.
Parlak, B. (2004). Çevre, ekoloji ve çevrebilim: kavramsal bir tartışma. İçinde, M. C. Marın
(Ed.), Çevre Sorunlarına Çağdaş Yaklaşımlar (ss. 14-15). İstanbul: Beta Yayınları.
Ponting, C. (2008). Dünyanın yeşil tarihi (Çev: Ayşe Başcı Sander). İstanbul, Sabancı Yayınları.
Pooley, J. A. &, O’Connor, M. (2000). Environmental education and attitudes: Emotions and
beliefs are what is needed. Environment and Behavior, 32(5), 711-723.
Resmi Gazete (1991). Katı atıkların kontrolü yönetmeliği. (14 Mart 1991, No: 20814). http://
www.resmigazete.gov.tr/arsiv/20814.pdf adresinden 05.09.2009 tarihinde edinilmiştir.
Sabate, J., Vinas, M. &, Solanas, A. M. (2004). Laboratory-scale bioremediation experiments on
hydrocarboncontaminated soils. International Biodeterioration & Biodegradation 54, 19-25.
Schmidt, J. E. (2007). From intentions to actions: The role of environmental awareness on college students. htttp:/www.uwlax.edu/urc/JUR-online/PDF/2007/schmidt.pdf adresinden
20.08.2015 tarihinde edinilmiştir.
Simonnet, D. (1990). Çevrecilik (Çev. M. S., Şakiroğlu). İstanbul: İletişim Yayınları.
Sonnenfeld, David A. &, Mol, Arthur P. J. (2002). “Globalization and the transformation of environmental governance An introduction”. American Behavioral Scientist, 45(9), 1318-1339.
Storksdieck, M., Ellenbogen, K. &, Heimlich, J. E. (2005). Changing minds? Reassing outcomes
in free-choice environmental education. Environmental Education Research, 11(3), 353-369.
Sülün, Y. ve Sülün, S. (2007). İnsan ve çevre. İçinde, M. Aydoğdu, ve K. Gezer (Ed.). Çevre bilimi
(ss. 97-124), Ankara: Arı Yayıncılık.
Talas, C. (1997). Toplumsal politika, Ankara: İmge Yayınevi.
Taşatar, B. (1995). Topraklarımız ve toprak kirliliği, T.C. Çevre Bakanlığı, Çevre Yayınları.
T.C. Çevre Bakanlığı (1991). 2000li yıllara doğru çevre. Ankara.
T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı (2004). Türkiye Çevre Atlası. Ankara.
TEMA (2012). Çölleşmeyle mücadele. http://www.tema.org.tr/web_14966-2_1/neuralnetwork.
aspx?tye=97 adresinden 05.09.2015 tarihinde edinilmiştir.
TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası (2010). Arazi yönetimi terimleri sözlüğü. Ankara.
Torunoğlu, E. (Tarihsiz). Çevre, ekosistem ve temel kavramlar. İçinde Ü. Bakır Öğütveren (Ed.),
Çevre Sorunları ve Politikaları (ss. 2-24). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını, No:1524.
Tufan, F. ve Özkoçak, Y. (2012). Çevre duyarlılığı kazandırmada özel radyo haberlerinin rolü.
İletişim Fakültesi Dergisi, 42, 91-108.
74
Günümüz Dünya Sorunları
Tümertekin, E. (1994). Beşeri coğrafya giriş. İstanbul: İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi
Basımevi.
Türkeş, M. (2003). Sera gazı salınımlarının azaltılması için sürdürülebilir teknolojik ve davranışsal seçenekler (Sustainable technological and behavioral options for reducing of greenhouse gas emissions). V. Ulusal Çevre Mühendisliği Kongresi: Çevre bilim ve teknoloji
Küreselleşmenin Yansımaları, Bildiriler Kitabı, 267-285, Ankara.
Türkeş, M. (2004). Küresel iklim değişikliği ve etkileri. http://www.2023.gen.tr/agustos04/2.htm
adresinden 05.09.2015 tarihinde edinilmiştir.
Türkeş, M. (2010). Klimatoloji ve meteoroloji. İstanbul: Kriter Yayınevi.
Türkeş, M. (2011a). Dünyada ve Türkiye’de iklim değişikliği, kuraklık ve çölleşme. İçinde, II.
Ulusal Toprak ve Su Kaynakları Kongresi Bildiri Kitabı (EK): 5-19, 22-25 Kasım 2011: Kızılcahamam-Ankara.
Türkeş, M. (2011b). Akhisar ve Manisa yörelerinin yağış ve kuraklık indisi dizilerindeki değişimlerin hidroklimatolojik ve zaman dizisi çözümlemesi ve sonuçların çölleşme açısından
coğrafi birleşimi. Coğrafi Bilimler Dergisi, 9(1), 79-99.
Türkeş, M. (2012a). Küresel iklim değişikliği ve çölleşme. İçinde, N. Özgen (Ed.) Günümüz
dünya sorunları-Disiplinlerarası bir yaklaşım (ss. 1-42). Ankara: Eğiten Kitap.
Türkeş, M. (2012b). Kuraklık, çölleşme ve Birleşmiş Milletler çölleşme ile savaşın sözleşmesinin
ayrıntılı bir çözümlemesi. Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi, Çevre Özel Sayısı, 20,
7-56.
Türkeş, M. (2012c). Biyocoğrafyanın ilkeleri, ekolojik bir yaklaşım (Ders notları). İstanbul: Kriter
Yayınevi, Kriter Yayın No: 100.
Türkiye Çevre Korumu ve Yeşillendirme Kurumu (2005). Türkiye’nin çevresel durumu, sorunları ve çözüm önerileri üzerine Türçek yaklaşımı. http://www.turcek.org.tr adresinden
28.08.2015 tarihinde edinilmiştir.
Türkmen, L. (2014). Ekolojik konu ve sorunlar. İçinde, O. Bozkurt (Ed.), Çevre Eğitimi (ss. 157174) Ankara: Pegem Akademi.
Ünal, S. ve Dımışkı, E. (1999). UNESCO-NEP Himayesinde çevre eğitiminin gelişimi ve
Türkiye’de ortaöğretim çevre eğitimi, H.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(17), 142-154.
Ünal, S., Mançuhan, E. ve Sayar, A. (2001). Çevre: bilinci, bilgisi ve eğitimi. Marmara Üniversitesi Yeni Teknolojiler Araştırma Merkezi, İstanbul.
Ünder, H. (1996). Çevre felsefesi etik ve metafizik görüşler. Ankara: Doruk Yayıncılık.
Uslu, O. ve Türkman, A. (1987). Su kirliliği ve kontrolü, Ankara: T. C. Başbakanlık Çevre Genel
Müdürlüğü Yayınları Eğitim Dizisi.
Uşak, M. (2006). Çevre nedir? İçinde, M. Aydoğdu, K. Gezer (Ed.), Çevre bilimi (ss. 1-9). Ankara: Anı Yayıncılık.
Vaizoğlu, S., Altıntaş, H., Temel, F., Ahrabi, F.A., Aydoğan, D., Bostancı, S., Duran, A., Koçkesen, D., Turan, N. ve Güler, Ç. (2005). Bir tıp fakültesi son sınıf örgencilerinin çevre bilincinin değerlendirilmesi. Türk Silahlı Kuvvetleri Koruyucu Hekimlik Bülteni, 4(4), 151-171.
Dünya Çevre Sorunları
75
Vaughan, C., Gack, J., Solorazano, H. &, Ray, R. (2003). The effect on environmental education
on schoolchildren, their parents, and community members: a study of intergenerational
and intercommunity learning. The Journal of Environmental Education. 34(3), 12-21.
Walther, G. R., Post, E., Convey, P., Menzel, A., Parmesan, C., Trevor, J. C., Beebee, J. M., Fromentin, J. C., Guldberg, H. O. &, Bairlein. F. (2002). Ecological responses to recent climate
change. Nature 416: 389-395.
Yıldız, K., Sipahioglu, Ş. ve Yılmaz, M. (2009). Çevre bilimi, Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayımcılık.
Yücel, S. A. ve Morgil, F. İ. (1999). Çevre eğitiminin geliştirilmesi. BAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü
Dergisi, 1(1), 76-89.
İnternet Kaynakları
www.londragazete.com
www.çevreci.wordpress.com
www.fotokritik.com
www.nkfu.com
www.leenglish.com
www.sondevir.com
www.insanhaber.com
www.cevresehir.com
www.mgm.gov.tr
www.floraburada.com
www.meb.gov.tr
3. BÖLÜM
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ
Yrd. Doç. Dr. Murat KEÇE
Süleyman Demirel Üniversitesi, Eğitim Fakültesi,
İlköğretim Bölümü, Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalı
Amaçlar
vv İklim ve iklim değişikliği kavramlarını açıklamak.
vv İklimde yaşanan değişmelerin nedenlerini açıklamak.
vv İklimde gözlenen değişimler üzerinde insanın etkilerini ortaya koymak.
vv İklim değişikliğinin günümüzde çeşitli alanlarda oluşturduğu etkiyi açıklamak.
vv İklim değişikliğinin geleceğe yönelik etkileri üzerine çıkarımlarda bulunmak.
vv İklim değişikliğini önlemeye yönelik uluslararası işbirliğine dayalı çözüm önerilerini sunmak.
Özet
İklim değişikliği günümüz dünyasının maruz kaldığı en önemli sorunlardan biridir. Her ne
kadar iklim değişikliğinin doğal nedenleri olsa da bu soruna neden olan temel etken, insanoğlu
olarak görülmektedir. İnsanlığın emrine sunulan doğanın bencilce ve bilinçsizce kullanılması
neticesinde günümüzde böylesi bir durumla karşı karşıya kalınmaktadır. Özellikle 19. yüzyılın
ikinci yarısından itibaren artan fosil yakıt kullanımı ve teknolojik araç-gereçlerden açığa çıkan
karbondioksit ve karbonmonoksit gibi zehirli gazların atmosferde tutulması sonucunda meydana gelen sera gazı etkisine bağlı olarak dünya hızlı bir şekilde ısınmaya başlamış (küresel
ısınma) ve neticede iklim olaylarında bazı değişmelerin meydana geldiği gözlenmiştir. İklim
değişikliğinin hava kirliliği, su kaynakları, ekosistem ve canlı çeşitliliği, tarım ve gıda güvenliği,
buzulların erimesi ve deniz seviyesinin yükselmesi, doğal afetler (kasırga, sel, kuraklık, yangın) gibi sonuçlar üzerinde etkisi olduğu gibi insan sağlığını tehdit edecek ciddi problemlerle
karşılaşılmasına da neden olmaktadır. Dünyanın bu soruna ilk tepkisi ise 1979’da düzenlenen
I. Dünya İklim Konferansında dile getirilmiş ve iklim değişikliğinin günümüze etkilerinden
bahsedilerek geleceğe yönelik tehditleri vurgulanmıştır. İklim değişikliğini önlemeye yönelik en
geniş katılımlı (189 ülke) işbirliği, 1997’de imzalanıp 2005’te yürürlüğe giren ve Türkiye’nin
2008’de imzaladığı, Kyoto protokolüdür. Diğer taraftan iklim değişikliklerinin etkilerini en aza
indirme hususunun tüm dünya vatandaşlarının ortak sorumluluğu olduğu unutulmamalıdır.
Anahtar Kelimeler: İklim, iklim değişikliği, sera gazı, küresel ısınma, ozon tabakası
110 Günümüz Dünya Sorunları
KAYNAKÇA
Aksan, Z. (2011). İlköğretim öğretmen adaylarının küresel ısınma konusundaki algıları ve görüşleri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
Akyel, Ö. (2009). İklim değişikliği çerçeve sözleşmesi ve Türkiye’deki uygulamaları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
Babuş, D. (2005). Küresel ısınma sorununun uluslararası çevre politikası içerisinde irdelenmesi ve
Türkiye’nin yeri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
Baykal, H. ve Baykal, T. (2008). Küreselleşen dünyada çevre sorunları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 2-17.
C’Neill, B. C., Mackellar F. L., Lutz W. (2001). Population and climate change, Cambridge:
Cambridge University Press.
Çepel, N. (2003). Ekolojik sorunlar ve çözümleri. Ankara: Tubitak Yayınları.
Çepel, N. ve Ergün, C. (2006). Çepel, N. ve Ergün, C. (2006). Küresel ısınma ve küresel iklim değişimi. İçinde, A. Aydemir (Ed.), Erozyon, doğa ve çevre. İstanbul: TEMAYayınları.
Güley, A. Ö. (2009). Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi öğrencilerinin küresel ısınma hakkındaki bilgi düzeylerinin ölçülmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Erciyes Üniversitesi,
Kayseri.
Gürbüz, H. (2011). Güncel çevre sorunları. Yazıcı, H. ve Arıbaş, K. (Ed.) Günümüz Dünya Sorunları, ss. 153-189. Ankara: Pegem Akademi.
Hardy, J. (2003). Climate change: causes, effects and solutions. West Sussex:John Wiley & Sons
Ltd.http://www www.rizetema.org/kutuphane/dosya/kuresel_isinma_ve_kuresel_iklim.
pdf adresinden 13.07.2015 tarihinde edinilmiştir.
IPCC. (2001). Climate Change: Impacts, Adaptation and Vulnerability - Contribution of Working Group II to the Third Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate
Change McCarthy, JJ. et al. (Eds.) Cambridge: Cambridge University Press.
Kadıoğlu, M. (2008). Küresel iklim değişimi ve Türkiye: bildiğiniz havaların sonu. İstanbul: Güncel Yayıncılık.
Karakaya E. ve Özçağ M. (2004) İklim değişikliği ve Kyoto protokolü çerçevesinde Türk cumhuriyetlerinin durumu. http://www.econturk.org/Turkiye2004.html adresinden 05.08.2015
tarihinde edinilmiştir.
Kılıç, C. (2009). Küresel iklim değişikliği çerçevesinde sürdürülebilir kalkınma çabaları ve Türkiye. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 10(2), 19-41.
Lerner, B. W. ve Lerner K. L. (2003), Ozone layer depletion. World of Earth Science, 2, 420-421.
Mazı, F. (2003). Küresel ısınma, Avrupa Birliği ve Türkiye (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara
Üniversitesi, Ankara.
Özey, R. (2011). Çevre sorunları. İstanbul: Aktif Yayınevi.
Selçuk, I. Ş. (2009). Küresel ısınma, Türkiye’nin enerji güvenliği ve geleceğe yönelik enerji politikaları (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
Sunay, Ç. (2000). İnsanlık geleceğiyle mi oynuyor? İklim değişiyor. Bilim Teknik, 392, 36-46.
Şenerol, H. (2010). İklim değişikliği ve Türk turizmine etkisi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi).
Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
İklim Değişikliği 111
Türkeş, M, (2001). Hava, iklim, şiddetli hava olayları ve küresel ısınma. T.C. Başbakanlık Devlet
Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü Teknik Sunumlar Seminerler Dizisi:1, Ankara.
Türkeş, M. (1999). Vulnerability of Turkey to desertification with respect to precipitation and
aridity conditions. Engineering and Environmental Science 23, 363-380.
Türkeş, M. (2007), Küresel iklim değişikliği nedir? temel kavramlar, nedenleri, gözlenen ve öngörülen değişiklikler. I. Türkiye İklim Değişikliği Kongresi-TİKDEK 11-13 Nisan 2007. İTÜ,
İstanbul.
Türkeş, M. (2008). İklim değişikliğiyle savaşım, Kyoto Protokolü ve Türkiye. Mülkiye Dergisi,
32(59), 101-131.
Türkeş, M. (2010). Küresel iklim değişikliği: başlıca nedenleri, gözlenen ve öngörülen değişiklikler
ve etkileri. Uluslararası Katılımlı 1. Meteoroloji Sempozyumu, 27-28 Mayıs, Devlet Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü, Ankara.
Türkmen, L. (2008). Ekolojik konu ve sorunlar. Bozkurt, O. (Ed.) Çevre Eğitimi, ss. 153-178.
Ankara: Pegem Akademi.
World Health Organization & World Meteorological Organization (2012). Atlas of health and
climate. Switzerland:WHO Press.
Yalçın, F. (2010). İlköğretim öğrencilerinin küresel ısınma ve sera etkisi konularındaki bilgi düzeylerinin ve yanlış kavramalarının belirlenmesi üzerine bir çalışma (Yayımlanmamış yüksek
lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
Yaylalı, B. (2009). Sürdürülebilir kalkınma sürecinde iklim değişikliği, diğer çevre sorunlarıyla
etkileşimi ve Türkiye analizi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
Yıldırım, Ö. F. (2013). Role of extra-curricular activites on students’ knowledge, skills, and attitudes toward climate change, climate change adaptation and mitigation. Middle East Technical
University. Unpublished Master Thesis.
Yıldız, K., Sipahioğlu, Ş. ve Yılmaz, M. (2000). Çevre bilimi. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
Zengin, I. (2015). Küresel iklim değişikliği rejiminin oluşturulmasında hegemonik güçlerin önemi
(Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
İnternet Kaynakları
http://www.mgm.gov.tr/iklim/iklim-degisikligi.aspx#sfU adresinden 12.07.2015 tarihinde edinilmiştir.
www.mgm.gov.tr/files/.../iklimdegisikligi/kureseliklimdegisikligietkileri adresinden 12.07.2015
tarihinde edinilmiştir.
www.dsi.gov.tr/docs/iklim-degisikligi/sikca_sorulan_-sorular.pdf adresinden 12.07.2015 tarihinde edinilmiştir.
http://www.ncdc.noaa.gov/oa/climate/research/2006/ann/us-summary.html adresinden 12.07.2015
tarihinde edinilmiştir.
http://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/12/141203_en_sicak_yil adresinden 01.12.2015 tarihinde edinilmiştir.
http://www.sabah.com.tr/dunya/2012/12/09/kyoto-protokolunun-suresi-uzatildi
01.12.2015 tarihinde edinilmiştir.
adresinden
4. BÖLÜM
AFETLERDEN KAYNAKLANAN
SORUNLAR
Doç. Dr. Mete ALIM
Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi
Orta Öğretim Sosyal Alanlar Bölümü, Coğrafya Eğitimi Anabilim Dalı
Amaçlar
vv Afetlerin nedenleri, dağılışı, etkileri ve bunlara karşı alınması gereken tedbirler
hakkında bilgiler vermek.
vv Dünyada yaşanmış bazı afetlere dikkat çekmek.
vv Afetlere yönelik farkındalık ve bilinç oluşturmaya çalışmak.
Özet
Canlı ve cansız çevreye zarar veren, can ve mal kayıplarına neden olan, olağan dışı doğal ve beşerî olaylar olan afetler, Dünya’nın her yerinde etkili olabilmektedir. Afetler, afete
neden olay ile oluştukları ortama göre, yer kökenli afetler, atmosfer kökenli afetler, biyolojik afetler, sosyal afetler ve teknolojik afetler olarak sınıflandırılmaktadır. Günümüzde
afetlerin görülme sıklığı artarken, afetlere bağlı kayıpların azaldığı görülmektedir. Buna
rağmen, bilgi ve teknoloji çağında afetlerin neden olduğu kayıpların kabul edilebilir düzeyde olduğu söylenemez. Oysa afetlerle yaşamak, can ve mal kayıplarını en aza indirmek
nispeten mümkündür. Bu, afetlerin iyi bilinmesi, doğru afet yönetimi ve bilinçli bir toplum
ile mümkün olabilir. Bu bölümde, Dünyamızı etkileyen afetler hakkında bilgiler verilmeye
çalışılmış, afetlere yönelik bir farkındalık ve bilinç oluşturulması amaçlanmıştır. Bu bilgilerin ve farkındalıkların, hayatımızın herhangi bir döneminde işimize yarayabileceği düşünülmektedir.
Anahtar Kelimeler: Dünya sorunları, afetler, afet yönetimi, afet bilinci.
Afetlerden Kaynaklanan Sorunlar 169
KAYNAKÇA
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı [AFAD] (2014a). 2011 Van Depremi Raporu.
https://www.afad.gov.tr/Dokuman/TR/78-20140529153416-mudahale,-iyilestirme-vesosyoekonomik-acidan-2011-van-depremi-raporu.pdf adresinden 27.09.2015 tarihinde
erişim sağlanmıştır.
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı [AFAD] (2014b). 2 Nisan 2014 Şili Depremi ve Bölgedeki Deprem Aktivitesine İlişkin Teknik Analiz. https://www.afad.gov.tr/tr/HaberDetay.
aspx?IcerikID=27 66&ID=12 adresinden 08.07.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı [AFAD] (2014c). Basın duyurusu. https://www.afad.
gov.tr/tr/ HaberDetay.aspx?ID=5&IcerikID=2836adresinden 19.09.2015 tarihinde erişim
sağlanmıştır.
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı [AFAD] (2015a). Basın Odası, Artvin İli’nde Meydana
Gelen Sel Hakkında. https://www.afad.gov.tr/Resim/TR/Icerik/4638-B-20150824233757-aa_
picture_20150824_ 6123268_high.jpg adresinden 12.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı [AFAD] (2015b). Kırklareli Valiliği İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü. http://kirklareli.afad.gov.tr/edirnede-yasanan-sel-felaketine-karsi-destek/
adresinden15.08. 2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı [AFAD] (2015c). Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri
Sözlüğü. https://www.afad.gov.tr/Dokuman/TR/101-2014112716301-sozluk.pdf adresinden 17.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı [AFAD] (2015d). AFAD Hakkında. https://www.afad.
gov.tr/TR/Index.aspx adresinden 17.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Ambraseys, N.N. (1962). Data forthe İnvestigation of the Seismic Sea Waves in the Eastern
Mediterranean. Bull, Seismol Soc. Am. 52, 895-913.
Ardos, M. (1987). Volkan coğrafyası. İstanbul: Türkiyat Matbaacılık.
Atalay, İ. (2004). Doğa bilimleri sözlüğü. İzmir: META Basım.
Doğanay, H. (1994). Tortum (Uzundere) çağlayanı ve turistik potansiyeli (coğrafî bir tanıtım).
Türkiye Kalkınma Bankası Turizm Yıllığı.
Doğanay, H. (2006). Fen bilimlerinde özel konular 2: Yer bilimi. Erzurum: Aktif Yayınevi.
Doğanay, H. (2011). Türkiye ekonomik coğrafyası Ankara: Pegem Akademi.
Doğanay, H. ve Doğanay, S. (2014). Coğrafya’ ya giriş: Ankara: Pegem Akademi.
Doğanay, H. ve Sever, R. (2011). Genel ve fiziki coğrafya: Ankara: Pegem Akademi.
Doğanay, S. ve Alım, M. (2003). Coğrafi bir tanıtım: Yedigöller (Uzundere ) günübirlik rekreasyon alanı. Atatürk Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (30).
Erinç, S. (1982). Jeomorfoloji I-II. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.
Erinç, S. (1996). Kimatoloji ve metodları. İstanbul: ALFA Basım Yayın Dağıtım..
Erol, O. (1991). Genel klimatoloji. Ankara: Gazi Büro Kitabevi.
170 Günümüz Dünya Sorunları
Ersoy, Ş. (2005). Kıyıları Yutan Dev Liman dalgaları Tsunamiler. http://www.jmo.org.tr/resimler/ekler/ adresin den 19.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Ersoy, Ş. (2013). 2013 Afet Raporu “Dünya ve Türkiye”. http://www.yildiz.edu.trimagesimages2013%20AFET
%20RAPORU_v2.pdf adresinden 19.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Ertek, A. (1995). Senirkent Seli (13 Temmuz 1995-Isparta). Türk Coğrafya Dergisi. 30, 127-141.
Genç, Ö. (2011). Kara Ölüm: 1348 Veba Salgını ve Ortaçağ Avrupa’sına Etkileri. Tarih Okulu,
Sayı:x, http://www.johschool.com/OncekiSayilarDetay.aspx?Sayi=X adresinden 19.09.2015
tarihinde erişim sağlanmıştır.
Gusiakov, V.K. (2009). Tsunami History: Recorded. TheSea, Tsunamis. (Ed. E.N. BernardA.R.Robinson),https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=kRO6TnU8HC4C&oi=f
nd&pg=PA23&dq=What+isTsunami+ adresinden 09.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Güney, E. (2004). Çevre sorunları. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Hakyemez, H.Y. (2013). Kıyı çizgileri. Çeviri Ed. Cahit Helvacı, Genel Jeoloji. Ankara: Nobel
Akademik Yayıncılık, (Lutgens, F.K. Tarbuck, E.J. and Tasa, D. (2011). Essentials of Geology. Eleventh Edition, Pearson).
Hoşgören, M.Y. (2004). Hidrografya’nın ana çizgileri I. İstanbul: Çantay Kitabevi.
İzbırak, R. (1989). Yer bilimi bilgileri. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
İzbırak, R. (1992). Coğrafya terimleri sözlüğü. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
Jeoloji Mühendisleri Odası [JMO] (2015ab). Öğrenci Üye Kurultayı, Heyelân ve İnsan. http://
www.jmo.org. tr/
resimler/ekler/9c768e48aca9308_ek.pdf adresinden 13.07.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Kadıoğlu, M. (2011). Afet yönetimi beklenilmeyeni beklemek ve en kötüsünü yönetmek. Müslüm Yılmaz (Ed.), İstanbul: Türkiye Cumhuriyeti Marmara Belediyeler Birliği Yayını, Yayın
No:65.
Karaoğlu, Ö. (2013). Volkanlar ve volkanik riskler. Çeviri Ed. Cahit Helvacı, Genel Jeoloji. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, (Lutgens, F.K. Tarbuck, E.J. and Tasa, D.(2011). Essentials of
Geology. Eleventh Edition, Pearson).
Kara Kuvvetleri Komutanlığı [KKK] (2015).Edirne’de Gerçekleştirilen Kurtarma Tahliye Faaliyetleri. http://www.kkk.tsk.tr/Haberler/Haber157.aspx adresinden 15.08.2015 tarihinde
erişim sağlanmıştır.
Kavak, K.Ş. (2013). Depremler ve yer küre’nin içi. Çeviri Ed. Cahit Helvacı, Genel Jeoloji. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, (Lutgens, F.K. Tarbuck, E.J. and Tasa, D.(2011). Essentials
of Geology. Eleventh Edition, Pearson).
Koca, M.Y. (2013). Kütle hareketleri: yer çekiminin işlevi. Çeviri Ed. Cahit Helvacı, Genel Jeoloji.
Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık, (Lutgens, F.K. Tarbuck, E.J. and Tasa, D.(2011). Essentials of Geology. Eleventh Edition, Pearson).
Afetlerden Kaynaklanan Sorunlar 171
Lahn, E.(1944). Tortum Gölü ve Tortum Şelalesi. Türk Coğrafya Dergisi, 5-6.
Lutgens, F.K. Tarbuck, E.J. and Tasa, D.(2011). Essentials of Geology. Eleventh Edition, Pearson.
Meteoroloji Genel Müdürlüğü [MGM] (2011). 16 Haziran 2011 Günü Ankara’ya Ceviz Büyüklüğünde Dolu Yağdı. http://www.mgm.gov.tr/kurumsal/haberler.aspx?y=2011&f=doluadresinden
17.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Meteoroloji Genel Müdürlüğü [MGM] (2015a). Zirai Don Olayından Korunma Yöntemleri.
http://www.mgm. gov.tr/site/yardim2.aspx?=ZIRAIDON adresinden 17.09.2015 tarihinde
erişim sağlanmıştır.
Meteoroloji Genel Müdürlüğü [MGM] (2015b). Yıldırımdan Korunma Yöntemleri. http://
mgm.gov.tr/site/ yardim2.aspx?=YILDIRIM adresinden 17.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Meteoroloji Genel Müdürlüğü [MGM] (2015c). Orman Yangınları ve Meteoroloji. http://www.
mgm.gov.tr/ arastirma /orman-yanginlari.aspx adresinden 06.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
National Aeronautics and Space Administration [NASA] (2014ab). What are Hurricanes?
http://www.nasa.gov/audience/forstudents/k-4/stories/nasa-knows/what-are-hurricanes-k4.
html) adresinden 19.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Özçağlar, A. (2006). Coğrafyaya giriş. Ankara: Hilmi Usta Matbaacılık.
Özey, R.(2007). Afetler Coğrafyası. İstanbul: Aktif Yayınevi.
Pampal, S. (1987). Jeoloji. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
Ramankutty N. (2006). “Global land-coverchange: recent progress, remaining challenges”, LandUse and Land-Cover Change: Local Processes and Global Impacts, Ed.:HelmutGeist, EricLambin, Springer.
Sipahioğlu, Ş. (2012). Doğal afetler sorunu. N. Özgen (Ed.). Günümüz dünya sorunları. Ankara:
Eğiten Kitap.
Strahler, A. and Strahler, A. (1997). Physical geography, science and systems of the human environment, USA: John Wiley & Sons. Inc.
Şahin, C. (1991). Türkiye afetler coğrafyası. Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
Şahin, C. Doğanay, H. ve Özcan, N.A. (2004). Türkiye coğrafyası. Ankara: Gündüz Eğitim ve
Yayıncılık.
Şahin, C. ve Sipahioğlu, Ş. (2007). Doğal afetler ve Türkiye. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
Şen, Ö.L. (2013). Küresel iklim değişikliği. Çeviri Ed. Cahit Helvacı, Genel Jeoloji. Ankara: Nobel
Akademik Yayıncılık, (Lutgens, F.K. Tarbuck, E.J. and Tasa, D.(2011). Essentials of Geology.
Eleventh Edition, Pearson).
TDK, (1998). Türkçe sözlük. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
172 Günümüz Dünya Sorunları
Turoğlu, H. (2009). Aksu deresi havzası (Giresun) periglasiyal sahasında kütle hareketleri. Türk
Coğrafya Dergisi, 52.
The United States Geological Survey [USGS] (2015a). Multimedia Gallery Home, Photos.
http://gallery.usgs.gov/photos/lQGs38Vji1_11#.VcNVlnHtlHz adresinden 15.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
The United States Geological Survey [USGS] (2015b). Understanding Plate Motions. http://
pubs.usgs.gov/gip/dynamic/understanding.htmladresinden 17.09.2015 tarihinde erişim
sağlanmıştır.
The International Disaster Database [EM-DAT] (2015abcd). Disaster List. http://www.emdat.
be/disaster_list /index.html adresinden 20.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Türkeş, M. (2001). Hava, iklim, şiddetli hava olayları ve küresel ısınma. Devlet Meteoroloji İşleri
Genel Müdürlüğü 2000 Yılı Seminerleri, Teknik Sunumlar, Seminerler Dizisi: 1: 187-205,
Ankara. http://dmi.gov.tr/FILES/iklim/Havaiklim.pdf
Türkeş, M. (2012). Kuraklık, Çölleşme ve birleşmiş milletler çölleşme ile savaşım sözleşmesi’nin
ayrıntılı bir çözümlemesi. Marmara Avrupa Araştırmaları Dergisi, 20 (1).
The United Nations Office for Disaster Risk Reduction[UNISDR] (2015). Our Mandate. http://
www.unisdr.org/ adresinden 01.10.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Ün, Y. (2013). Türkiye’de taşkın gerçeği ve meteorolojik erken uyarı sistemi. http://www.dsi.gov.tr/
docs adresinden 01.10.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Yılmaz, O.(1991). Tortum Çayı Havzası’nın Beşerî ve Ekonomik Coğrafyası (Basılmamış Doktora
Tezi). Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
İnternet Kaynakları
http://www.yerbilimleri.com/ (07.07.2015)
http://yunus.hacettepe.edu.tr/~kdirik/FJ_20_levha%20tektonigi.pdf (07.07.2015)
https://www.inonu.edu.tr/uploads/contentfile/221/files/genel%20jeo.ppt (07.07.2015)
http://www.cografyam.org/ygs_lys/lys_konular/levha_hareketleri.htm (07.07.2015)
http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/bilgi/xMercalli.htm (08.07.2015)
http://www.koeri.boun.edu.tr/2/onemli-depremler-ulusal-deprem-izleme-merkezi/
(08.07.2015)
http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/05/150512_nepal_deprem(08.07.2015) http://www.
bik.gov.tr/iran-da-78-buyuklugunde-deprem-haberi-34279/(08.07.2015).
http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/bilgi/sss_tr.htm (08.07.2015)
http://kyh.deprem.gov.tr/buyukdeprem.htm (08.07.2015)
http://www.oocities.org/herteldenn/deprem2.html (08.07.2015)
http://earthweb.ess.washington.edu/tsunami/general/physics/meaning.html (09.07.2015)
Afetlerden Kaynaklanan Sorunlar 173
http://www.koeri.boun.edu.tr/tsunami/turkiyede_tsunami.html (10.07.2015).
http://www.jeofizik.org.tr/resimler/ekler/fe0093bb30d6f8c_ek.pdf?dergi=24 (11.07.2015)
https://www.ntnu.edu/creep (28.07.2015)
https://www.doğal afet24.blogspot.com (29.07.2015)
http://www.trthaber.com/foto-galeri/dunyanin-en-buyuk-sel-felaketleri/6024/sayfa-15.html
(30.07.2015)
http://www.hurriyet.com.tr/dunya/14438590.asp (07.08.2015)
http://howisjapan.com/ (08.08.2015)
http://dosya.marmara.edu.tr/avrupa/mjes%20arsiv/vol%2020%201%20/3-t_rke_.pdf
(02.08.2015).
http://web.itu.edu.tr/~toros/hava/asityagislari.htm (03.08.2015).
http://www.academia.edu/9757428/T%C3%B Crkiyede_Madencilik_ve_Maden_
Facialar%C4%B1 (04.08.2015).
http://img1.aksam.com.tr/imgsdisk/2015/07/07/070720150034345940240.jpg (01.10.2015)
http://www.hurriyet.com.tr/dunya/17242874.asp (08.08.2015)
http://www.enerji.gov.tr/tr-TR/Sayfalar/Nukleer-Enerji (04.08.2015).
https://www.e-education.psu.edu/worldofweather/node/2084 (06.05.2015)
http://www.cem.gov.tr/erozyon/AnaSayfa/faaliyetlerimiz/plan_ver_projelerimiz/ulusal_olcekde_yurutulen_plan_ve_projeler/cig_onleme_projeleri.aspx?sflang=tr (06.08.2015).
http://www.turksam.org/tr/makale-detay/515-ermenistan-turkiye-yi-metsamor-nukleersantrali-ile-tehdit-ediyor (06.08.2015).
http://www.lightningsafety.noaa.gov/photos.shtml (06.08.2015).
http://web.itu.edu.tr/~toros/hava/resimler/asitolusumu.jpg (15.08.2015)
http://abs.mehmetakif.edu.tr/upload/D007_320_dosya.pptx(15.08.2015)
http://www.koeri.boun.edu.tr/depremmuh/eski/bam_erdik.pdf (20.08.2015)
http://www.bbc.com/turkce/haberler/2014/08/140804_cindeprem_asker.shtml (20.08.2015)
http://www.koeri.boun.edu.tr/sismo/2/deprem-bilgileri/buyuk-depremler/ (20.08.2015)
http://ic.pics.livejournal.com/kavpolit/45591565/155696/155696_original.jpg (12.09.2015)
http://www.physics.drexel.edu/~goldberg/projections/earth_kav.jpg(12.09.2015)
http://www.industrytap.com/complete-coverage-of-fukushima-news/17487/(12.09.2015)
http://cografyaharita.com/haritalarim/4iturkiye-cig-afet-haritasi.png (18.09.2015)
http://www.independent.co.uk/incoming/article9366233.ece/binary/original/turkey-6.
jpg(12.09.2015)
http://i.dailymail.co.uk/i/pix/2011/10/24/article-2052493-0E816A3900000578-334_634x423.
jpg (27.09.2015)
5. BÖLÜM
SU SORUNLARI
Yrd. Doç. Dr. Sibel IŞIK MERCAN
Sinop Üniversitesi Eğitim Fakültesi
“Bir kişinin tasarruf ettiği miktardaki su, bir diğeri için hayati önem
taşıyabilir...”
Amaçlar
vv Küresel su sorunlarının tarihsel sürecini genel olarak açıklamak.
vv Dünyada suyun varlığı ve dağılımı hakkında çıkarımlarda bulunmak.
vv Dünyada ve Türkiye’de su yönetimini değerlendirmek.
vv Suyun gıda, enerji ve diğer alanlardaki politikalardan nasıl etkilendiğini açıklamak.
vv Suyun niteliksel durumu ve kirliliği üzerine değerlendirme yapmak.
vv Su sorunları üzerine sürdürülebilir çözüm önerileri ortaya koymak.
Özet
Bir doğal kaynak olarak suyun eksikliği, dünyayı etkileyen sorunların içerisinde belki de en
önemlisi olarak karşımıza çıkıyor. Dünyada kişi başına düşen kaliteli su miktarı her geçen
gün azalıyor ve suyun yönetiminde rekabet daha da fazla hissediliyor. Su kaynaklarının yönetimi, toplumu ve ekonomiyi; sağlık, gıda üretimi ve güvenliği, evsel su sağlanması ve hijyeni, enerji, sanayi ve çevresel sürdürülebilirlik açısından etkilemekte ve su sorunu insanlık
için hayati ve stratejik önemi bakımından gün geçtikçe daha ciddi alarm vermektedir. Tüm
ulusların dünyadaki su sorununun çözümü için bir araya gelmesi ve çaba göstermesi gerekmektedir.
Anahtar Kelimeler: Su kaynakları, kuraklık, su kalitesi, su sorunları.
Su Sorunları 207
KAYNAKÇA
Akın, M. & Akın, G. (2007). Suyun önemi, Türkiye’de su potansiyeli, su havzaları ve su kirliliği.
Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi. 47(2), 105-118.
Aküzüm,T., Çakmak, B. & Gökalp, Z. (2010). Türkiye’de su kaynakları yönetiminin değerlendirilmesi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 3(1), 67-74.
Aydoğdu, M. & Gezer. K. (2009). Çevre bilimi. Ankara: Anı Yayıncılık.
Ceylan, A. (2005). İklim etkisi ve su kaynaklarından verimli yararlanma yöntemleri. http://
www.dunyasugunu. org/bildiriler/2005/Abdullah_Ceylan.doc adresinden 02.07.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı (2014). Türkiye çevre durum raporu. Ankara.
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü [DSİ] (2009). Turkey water report. http://www.dsi.gov.tr/english/ pdf_files /turkeywaterreport.pdf. adresinden02/07/2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü [DSİ] (2014). Faaliyet raporu. http://www.dsi.gov.tr/ docs/
stratejik-plan/dsi-2014-faaliyet-raporu.pdf?sfvrsn=2 adresinden 06.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Dinçyürek, A. (2003). Yeni bir strateji: Hidro Strateji. İstanbul.
Dünya Su Forumu Raporu (2005). Dünya su forumu bülteni. http://www.iisd.ca/crs/water/worldwater5/ compilationt.pdf adresinden 24.06.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Food and Agriculture Organization of the United Nations [FAO] (2014).The state of the World’s
land and water resources for food and agrıculture. Managing systems at risk.Marseille, 2015.
Food and Agriculture Organization of the United Nations [FAO] (2015). Towards a water and
food secure future critical perspectives for policy-makers. World Water Councıl (2015), Rome.
Kapluhan, E. (2013). Türkiye’de kuraklık ve kuraklığın tarıma etkisi. Marmara Coğrafya Dergisi,
27, 487-510.
Karadağ, A. A. (2008). Türkiye’deki su kaynakları yönetimine ilişkin sorunlar ve çözüm önerileri.
TMMOB 2. Su Politikaları Kongresi.
Karaman, S. & Gökalp, Z. (2010). Küresel ısınma ve iklim değişikliğinin su kaynakları üzerine
etkileri. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi, 3(1), 59-66.
Kılıç, S. (2008). Küresel iklim değişikliği sürecinde su yönetimi. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi
Dergisi, 39.
Mecit, (2013). Sulak alanların korunması ve kirliliğin önlenmesi. III. Ulusal sulak alanlar kongresi 23-25 Ekim 2013 Samsun
Muluk, Ç.B., Kurt, B., Turak, A., Türker, A., Çalışkan M.A., Balkız, Ö., Gümrükçü, S., Sarıgül,
G. & Zeydanlı, U. (2013). Türkiye’de suyun durumu ve su yönetiminde yeni yaklaşımlar: Çevresel perspektif. İş Dünyası ve Sürdürülebilir Kalkınma Derneği - Doğa Koruma Merkezi.
http://www.dkm.org.tr/Dosyalar/ YayinDosya_RnF27jIq.pdf adresinden 28.07.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
208 Günümüz Dünya Sorunları
Organization for Economic Cooperation and Development [OECD] (2012). OECD Environmental Outlook to 2050.http://dx.doi.org/10.1787/9789264122246-en. adresinden
02.07.2015tarihinde erişim sağlanmıştır.
Özdemir, E. (2006). Çevre ve su kirliliği. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Fakültesi Yayınları No:42.
Pearce, F. (2009). Nehirler kuruyunca (F. Doruker, Çev.) İstanbul:Altın Kitaplar Yayınevi.
Saltürk, M. (2006). Orta Doğu’da su sorunu ve Türkiye açısından incelenmesi. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 3, 21-38.
Soylu, N., Suiçmez, B. R., Baran, E. A, & Alemdaroğlu, E. (2006). Türkiye su kaynakları ve
sulama hizmetleri yapılanması. TMMOB Su Politikaları Kongresi Bildiriler Kitabı 2. Cilt.
TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Ankara Şubesi.
Sönmez, A.Y., Hisar, O., Karataş, M., Arslan, G. & Aras, S.M. (2008). Sular Bilgisi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
The United Nations World Water Development Report 2 (2006). Global Hydrology and Water
Resources, http://www.greenfacts.org/en/water-resources/figtableboxes/8.htm adresinden
24.06.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Türkiye Büyük Millet Meclisi Araştırma Komisyonu Raporu (2008). Küresel ısınmanın etkileri
ve su kaynaklarının sürdürülebilir yönetimi.
Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK] (2010).Çevre İstatistikleri. http://www.tuik.gov.tr/pretablo.
do? alt_id=1019 adresinden 09.07.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Türkiye Sanayicileri ve İşadamları Derneği [TÜSİAD] (2008). Türkiye’de su yönetimi: sorunlar
ve öneriler. TÜSİAD yayın no: T/2008-09/469 İstanbul
United Nations Inter-Agency Mechanism On All Related Issues, Including Sanitation [UNWATER] (2015). Statistics water quality. http://www.unwater.org/statistics/en/?page=
1&ipp=10&no_cache=1&tx_
dynalist_pi1[par]=YToxOntzOjE6IkwiO3M6MToiMCI7
fQ== adresinden 06.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
United Nations Department of Economic and Social Affairs, Population Division [UNDESA] (2015).
World Population Prospects: The 2015 Revision. New York: United Nations
US Energy Information Administration [EIA] (2010). International energy outlook 2010: Highlights. Washington DC, Office of Integrated Analysis and Forecasting, EIA, US Department
of Energy.
Üstün Kurnaz, S. (2013). 3. Ulusal Sulak Alanlar Kongresi 23-25 Ekim 2013 Samsun
World Water Assessment Programme [WWAP] (2006). World Water Development Report 2:
Water: A Shared Responsibility. Paris/New York, UNESCO/Berghahn Books.
World Water Assessment Programme [WWAP] (2012). The United Nations World Water Development Report 4: Managing Water under Uncertainty and Risk. Paris.
World Wide Fund for Nature [WWF] (2011). Türkiye’nin sulak alanlarının korunması: sorunlar ve çözüm önerileri.http://Awsassets.Wwftr.Panda.Org/Downloads/2subat_Bilginotu.Pdf
adresinden 09.07.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
6. BÖLÜM
NÜFUS SORUNLARI
Doç. Dr. Ali MEYDAN
Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalı
Amaçlar
vv Geçmişten bugüne dünya nüfusunun genel özellikleri kavramak
vv Dünya nüfusunun genel durumunu kavramak
vv Nüfus artışını etkileyen etmenleri ortaya koyabilmek
vv Nüfusun dağılışında etken olan etmenleri kavrayabilmek
vv Hızlı nüfus artışı, nüfus planlaması, ülkemizin ve dünyanın nüfusla ilgili temel sorun ve kavramlarını kavramak.
vv Nüfus artışının çevre üzerindeki olumsuz etkilerini ortaya koyabilmek
Özet
Binyıllar boyunca bir sorun olarak görülmeyen, hatta güç unsuru olarak görülen ve artışı
için her zaman teşvik edilen nüfus olgusu 20. yüzyılın en büyük çevre sorunu olarak görülmeye başlanmıştır. İnsanca yaşam şartlarının oluşturulması, doğal süreçlerin sekteye uğratılmaması, gelecekte de yaşayabileceğimiz bir dünyanın olabilmesi için acil alınması gerekli
önlemlerin başında nüfus planlaması ve lüks tüketim ihtiyaçlarının göz geçirilmesinin yanı
sıra, nüfusun doğa üzerindeki baskısının da en aza indirilmesi gelmektedir. Günümüzde
yaşam için gerekli kaynaklar, yenilenme hızından daha hızlı tüketilmekte, fosil yakıtların
nerdeyse bitme noktasına gelmekte, erozyonla, yanlış ve amaç dışı kullanımla topraklar
elden çıkmakta, bir yanda israf almış başını giderken, bir yanda en temel ihtiyaçlar olan su
ve gıda maddelerine bile ulaşamayan milyonlarca insan bir arada yaşamaktadır.
Anahtar Kelimeler: Nüfus artışı, nüfus sorunu, lüks tüketim, israf
238 Günümüz Dünya Sorunları
KAYNAKÇA
Akınoğlu, O. (2006). Coğrafya eğitimi ve toplum. Marmara Coğrafya Dergisi, 13, 25-48.
Ardoğan, R. (2012). Tüketim, nüfus ve çevre sorunları: Orantısız denklem. Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi. 1(4), 81-106
Başıbüyük, A. (2015). Nüfus Coğrafyası, İçinde (Ed: H. Yazıcı, M. K. Koca) Genel Coğrafya.
Ankara: Pegem Akademi
Baykal, H. ve Baykal, T. (2008). Küreselleşen dünya’da çevre sorunları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 5(9), 1-17
BM Mülteciler Yüksek Komiserliğine [UNHCR] (2015). Suriyeli Mültecilerin Toplamı İlk Kez 4
Milyonu Geçti. http://www.unhcr.org.tr/?content=648 20.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
British Broadcasting Corporation [BBC] (2015). Global Population Growth. http://www.bbc.
co.uk/schools/
gcsebitesize/geography/population/population_change_structure_rev1.
shtml adresinden 09.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Çepel, N. (1999). Orman ve biz. İstanbul: Tema Vakfı Yayınları
Çevre Kuruluşları Dayanışma Derneği [ÇEKUD] (2015). Kızılderili Reisten ABD Başkanı’na
Çevre Mektubu. http://www.cekud.org.tr/index.php/kizilderili-reisten-abd-baskaninacevre-mektubu-2/ adresinden 15.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Demir, K. ve Çabuk, S. (2010). Türkiye’de metropoliten kentlerin nüfus gelişimi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28(1), 193-215
E-COĞRAFYA (2015).Dünyada Nüfus Dağılışı. http://www.e-cografya.org/co%C4%9Frafya/
haritalar-atlaslar-bayraklar/919-duenyada-nuefus-dag-l-s.html 15.09.2015 tarihinde erişim
sağlanmıştır.
Ekonomi ve Strateji Danışmanlık Hizmetleri [ESDH] (2015). Dünya Toplam Kentli ve Kırsal Nüfusu 1950-2025. http://www.esdh.com.tr/pdf/dunyatoplamken1950-2025.pdf 19.09.2015
tarihinde erişim sağlanmıştır.
Giddens, A. (2013). Sosyoloji: Başlangıç Okumaları (Çev: Günseli Aksoy). İstanbul: Say yayınları
Güler, Ç. ve Çobanoğlu, Z. (1994). Nüfus, Nüfus Hareketleri ve Göçler. Ankara: Aydoğdu Ofset
Güner, İ. (2012). Nüfus Coğrafyası. İçinde. (Ed: C. Şahin) Genel Beşeri ve Ekonomik Coğrafya.
Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık
Güney, E. (2004). Çevre sorunları coğrafyası. Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık
Hertsgaard, M. (2001). Yeryüzü gezgini. İstanbul: TEMA Vakfı Yayınları
Karabulut, A. (2007). Türkiye’deki işsizliği önlemede aktif istihdam politikalarının rolü ve etkisi.
Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü Uzmanlık Tezi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
Kışlalıoğlu, M. ve Berkes, F. (1991). Çevre ve ekoloji. İstanbul: Remzi Kitabevi
Koç, H. (2011). Nüfus artışı ve olası sonuçları. İçinde. (Ed: H. Yazıcı ve K. Arıbaş) Günümüz
Dünya Sorunları. Ankara: Pegem Akademi
MEB Komisyon (2014). Coğrafya 10 Ders Kitabı. Ankara: Milli Eğitim Basımevi
Ortaylı, İ. (2014). Eski dünya seyahatnamesi. İstanbul: Timaş Yayınevi
Nüfus Sorunları 239
Özen, A. ve Beklioğlu, M. (2007). Sulak alanlarla ilgili temel bilgiler. Sulak alan Yönetim Planlaması Rehberi içinde. (Ed: H. Özbek). Ankara: Çevre ve Orman Bakanlığı
Scoullos, M. J. (Koord.) (2004). Sürdürülebilir çevre eğitimi ve entegre su kaynakları yönetimi İçin
Bir eğitim paketi: Akdeniz’de Su. İstanbul: Yeşil Adımlar Çevre Eğitimi Derneği
Sezgin, A. (2002). “Sürdürülebilir Bir Barbarlığa Doğru mu Özgürlükçü Bir Topluma Doğru
mu?”, Özgür Üniversite Forumu, Sayı 19
T. C. Kalkınma Bakanlığı [T.C. KB] (2015). T.C. Kalkınma Bakanlığı Uluslararası Ekonomik
Göstergeler Raporu. kalkinma.gov.tr 13.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Tümertekin, E. ve Özgüç, N. (2009). Beşeri coğrafya: İnsan, kültür, mekan. İstanbul: Çantay Kitabevi
TWİCSY (2015). Dünyanın Geri Kalanındaki Yiyecek Sıkıntısı. http://twicsy.com/i/Mkwz2d#,
23.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
United Nations Department of Economic and Social Affairs [UN DESA] (2015). World PopulationProspectsThe 2015 Revision, http://www.un.org/en/development/desa/index.html
07.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Uyar Bozdağlıoğlu, E. Y. (2008). Türkiye’de işsizliğin özellikleri ve işsizlikle mücadele politikaları. Manas Sosyal Bilimler Dergisi, 20, 45-65
Ünlü, H. (2006). Hayrettin Karaca röportajı: Param var ama tüketmeye hakkım yok. www.aksam.com.tr adresinden 15.01.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
7. BÖLÜM
MÜLTECİ SORUNLARI
Öğr. Gör. Bilal ATILKAN
Karabük Üniversitesi Adalet Meslek Yüksekokulu
Amaçlar
vv
Mülteci hareketliliğinin Dünyada ve Türkiye’deki tarihsel sürecinin değerlendirilmesi
vv
Mültecilik statüsünün benzer kavramlar ile tanımlanması ve mültecilik kavramına ilişkin ulusal ve uluslararası mevzuatın incelenmesi
vv
Türkiye ve komşu ülkelerin mültecilik statüsüne ilişkin sayısal verilerin incelenmesi
vv
Mültecilere sağlanan hak ve güvencelerin incelenerek ulusal ve uluslararası kaynaklar
ışığında kapsamlarının belirlenmesi
vv
Yakın dönem mülteci hareketliliğinin Türkiye açısından doğurduğu sonuçların belirlenmesi ve değerlendirilmesi
Özet
Mülteci terimi ülke vatandaşı olmayan bir kimsenin kanunun saydığı sebeplerden biri ile ülkesinden ayrılarak başka bir ülkenin sınırlarında kendine güvence araması şeklinde tanımlanabilir. Mültecilik, geçmişten dönemlerden günümüze dek devletlerin gündeminde olmuştur.
Zamanla artan mülteci talepleri, bu alanın daha kapsamlı düzenlenmesini zorunlu kılmıştır.
Gerek ulusal gerekse uluslararası alanda devletler mülteci hareketliliğine karşın düzenlemeler
getirerek olumsuz sonuçların doğmasının önüne geçmeye çalışmıştır. Özellikle 2000’li yılların
başından itibaren ciddi anlamda mevzuat düzenlemesine gidilerek yabancıların çalışma izinleri, korunması ve ikametleri gibi konular hükme alınmıştır.
Günümüzün en güncel meselelerinden biri olan iltica hareketliliklerinin uluslararası alanda
ciddi bir mülteci krizi oluşturduğu açıktır. Meseleye insan hakları çerçevesinden bakıldığında,
ülkelerin iltica ve sığınma taleplerine ne derecede karşılık verebildiği de bir başka sorunu gündeme getirmektedir. Uluslararası örgütlerin ve devletlerin sorumluluk paylaşımlarında pasif
kalmaları Türkiye açısından durumu daha da kritik hale getirmektedir. Konunun son kısmında
Türkiye’nin mülteci hareketliliğinde oynadığı role değinilerek toplumsal ve ekonomik sonuçları
üzerinde değerlendirme yapılacaktır.
Anahtar Kelimeler: Göç, Mülteci, Mülteci Mevzuatı, Mülteci Sorunları ve Hakları, Cenevre
Sözleşmesi
268 Günümüz Dünya Sorunları
KAYNAKÇA
Akdoğan G. (2012). Yabancı uyruklu gerçek kişilerin taşınmaz edinimlerinde söz konusu olan
karşılıklılık ilkesi. Sıra No: 203, s. 19-26.
Altınışık, Ç. ve Yıldırım, M.Ş. (2002). Mülteci haklarının korunması. Ankara: Ankara Barosu
Yayınları.
Barkın E. (2014). 1951 tarihli mülteciliğin önlenmesi sözleşmesi. Ankara Barosu Dergisi, 1,
333-356.
Başak C. (2011). Mülteciler sığınmacılar ve yasadışı göçmenler. İçişleri Bak. Genel Yayın No:
686, Ankara.
Berki F. (1955). Türkiye’de yabancılar hukuku. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1-2
s.172-200.
Bozkurt E., Kütükçü M.A. ve Poyraz Y. (2009). Devletler hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları.
Buz s. (2008).Türkiye sığınma sisteminin sosyal boyutu. 76, 120-129.
Çelikel A. (2010). Yabancılar hukuku. İstanbul: Beta Yayınları.
Çiçekli B. (2009). Yabancılar hukuku. Ankara: Seçkin Yayınları.
Daver, B. (1953). İnsan hakları ve mülteci meselesi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi
Dergisi, 1,180-199
Doğan V. (2010). Türk vatandaşlık hukuku. Ankara: Seçkin Yayınları.
Ergüven N. ve Özturanlı B.(2013) Uluslararası mülteci hukuku ve Türkiye. Ankara Üniversitesi
Hukuk Fakültesi Dergisi, 62, 1007-1061
Ermumcu, S. (2013) . Sığınmacıların ve mültecilerin sosyal güvenlik hakkı. Çalışma İlişkileri
Dergisi, 2, 58-76.
Erten, R. (2015). Yabancılar ve uluslararası koruma kanunu hakkında genel bir değerlendirme.
Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1, 14-45.
Nomer, E. (2011) Devletler hususi hukuku. İstanbul: Beta Yayınları.
Poyraz Y. (2012). Suriye vatandaşlarının geçici korunması ve uluslararası mülteci hukuku. Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2, 53-71.
Türk Vatandaşlığı Kanunu (2009) T.C. Resmi Gazete 27256.
Ulutaş A. (2012). Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Suçluların Geri Verilmesi. Türkiye
Barolar Birliği Dergisi, s. 110-215
Uzun A. (2015). Günümüzün sosyal ve ekonomik sorunu olan suriyelilerin mülteci ve ekonomi
hukuku bakımından değerlendirilmesi. Ankara Barosu Dergisi, 1, 107-119
Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu (2013) T.C. Resmi Gazete 28615.
Yabancıların Çalışma İzinleri Hakkında Kanun (2003) T.C. Resmi Gazete 25040.
Yavuz Ö. (2015) Türkiye’deki Suriyeli mültecilere yapılan sağlık yardımlarının yasal ve etik temelleri. 30, s. 265-280.
Mülteci Sorunları 269
http://www.unhcr.org.tr/ adresinden 15.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
http://www.nvi.gov.tr/Hizmetler/Vatandaslik,
07.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Vatandaslik_Kazanilmasi.html/
adresinden
http://multeci.net/ adresinden 12.07.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
http://www.hyd.org.tr/ adresinden 13.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
http://tdk.gov.tr/ adresinden 08.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
http://www.goc.gov.tr/ adresinden 10.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
http://www.multecihaklari.org/ adresinden 07.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
8. BÖLÜM
DÜNYA KADIN SORUNLARI
Doç. Dr. Gülay GÜNAY
Karabük Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi,
Sosyal Hizmetler Bölümü
Doç. Dr. Aybala Demirci AKSOY
Gazi Üniversitesi, Mesleki Eğitim Fakültesi,
Aile Ekonomisi ve Beslenme Eğitimi Bölümü
Prof. Dr. Özgün BENER
Hacettepe Üniversitesi, İktisadi İdari Bilimler Fakültesi,
Aile ve Tüketici Bilimleri Bölümü
Amaçlar
vv
Kadınlar ve erkekler arasında genel olarak ortaya çıkan farklılıkları ve kadınların toplum içinde yaşadıkları dezavantajlı durumları belirlemek,
vv
Pekin’de gerçekleştirilen Dördüncü Dünya Kadın Konferansında belirlenmiş olan kritik
alanlarla ile ilgili kadınların dünyadaki ve Türkiye’deki avantajlı ve dezavantajlı durumlarını istatistiksel göstergelerle değerlendirmek,
vv
Ulusal ve uluslararası arenada pek çok kurum ve kuruluşlar tarafından kadınların güçlendirilmesine yönelik geliştirilmiş olan politika, strateji ve uygulamaları incelemek,
vv
Kadının güçlendirilmesinin sürdürülebilir kalkınma ve ekonomik büyümenin yanı sıra
barış ve güvenliğin elde edilmesinde önemini vurgulamak,
vv
Toplumların kalkınmasında toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasının gerekliliğini
ortaya koymak,
vv
Kadınların rolünün, sadece bugün için değil gelecek nesillerin yaşam kalitelerinin ve
refah düzeylerinin korunması ve geliştirilmesinde de (bir sonraki kuşağın önündeki fırsatları yakalamasında) etkinliğini pekiştirmek amaçlanmıştır.
Dünya Kadın Sorunları 321
KAYNAKÇA
2001 Yılı Aile Raporu (2002). Aile içi ilişkiler komisyonu. İçinde, İ. Çaylıoğlu (Ed.) 3. ailede
rol ve sorumluluklar. T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Yayınları, Yayın No:120.
Ankara: Beyda Ofset.
Abrar, N. ve Ghouri, A.M. (2010). Dual Earners and Balance in Their Family and Work Life:
Findings from Pakistan. European Journal of Social Sciences, 17(1), 28- 40.
Acar, F. ve Arıner, H. O. (2009). Kadınların insan hakları ve toplumsal cinsiyet eşitliği. http://
www.mulkiyetetis.
gov.tr/ortak_icerik/mulkiyetetis/ kadin.pdf . adresinden 28.08.2015 tarihinde edinilmiştir.
Açıkgöz, R. (2010). Kadın yoksulluğu üzerine bir inceleme. Yardım ve Dayanışma, 1(2), 45-60.
Açıkgöz, R. ve Yusufoğlu, Ö.Ş. (2012). Türkiye’de yoksulluk olgusu ve toplumsal yansımaları.
İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 1(1), 76-117.
Afşar, B. ve Öğrekçi, S. (2015). Tarihsel süreçte kadının gelişimi ve ekonomideki rolü: Toplayıcı
kadından günümüz kadınına dönüşüm. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi, 17(1), 65-86.
Ahamad, T. ve Narayana, A. (2015). Girl education: A lifeline to rural transformation in India.
International Journal of Applied Research 1(6): 84-87.
Aile Araştırma Kurumu (1995). Aile içi şiddetin sebep ve sonuçları, Yayın no:86, Ankara: Bizim
Büro Basım Evi.
Akhun, İ. (2000). Kız çocuklarının mesleki eğitime ve istihdama yönelimleri. Ankara: Cem Ofset.
Akın, A. (2007). Toplumsal cinsiyet (Gender) ayırımcılığı ve sağlık. Toplum Hekimliği Bülteni,
26(2), 1-9.
Akın, A. (2014). Kadın sağlığı/Üreme sağlığı. Türkiye sağlık raporu 2014. İçinde M. Ertem ve G.
Çan (Ed.) Halk Sağılığı Uzmanları Derneği (HASUDER) Yayın No: 2014-8.
Akın, A. ve Demirel, S. (2003). Toplumsal cinsiyet kavramı ve sağlığa etkileri. Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 4, 73 -82.
Akın, A., Esini, Ç ve Çelik, K. (2003). Kadının sağlık hakkı ve dünya sağlık örgütünün avrupa’da
kadın sağlığının iyileştirilmesine yönelik stratejik eylem planı. İçinde, Akın A (Ed.) Toplumsal Cinsiyet, Sağlık ve Kadın, Hacettepe Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, s.17-32.
Aktaş, D., Şahin, E. ve Gönenç, İ.M. (2012). Kadın sağlığını etkileyen, sık görülen bazı jinekolojik problemler ve hemşirelik yaklaşımları. Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(2), 37- 53.
Aktaş, G. (2013). Yoksulluğu ev içinden tanımlamak: Kadın bakış açısından yoksulluk. 7. Ulusal
Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı. (Ed. Tuna, M.) 2-5 Ekim, Muğla, Türkiye.
Algan, B. ve Algan, M. (2013). Eğitim hakkı ve özgürlüğü bağlamında eğitim hizmetlerinin
ruhsat usulü ile özel kişilere gördürülmesi. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 17(3),
147 – 194.
322 Günümüz Dünya Sorunları
Anıl, E., İlkkaracan, P., Kılıç, Z., Ronge, K., Seral, G. ve Ülgen, T. (2001). Pekin+5: Birleşmiş
Milletler’de Kadının İnsan Hakları ve Türkiye’nin Taahhütleri İstanbul, Stampa.
Ashford, L.S. (2012a). Women and Education. Global women’s issues women in the world today.
United States Department of State Bureau of International Information Programs.
Ashford, L.S. (2012b). Women and Health. Global women’s issues women in the world today.
United States Department of State Bureau of International Information Programs.
Ashford, L.S. (2012c). Women in Power and Decisionmaking. Global women’s lssues women in
the world today. United States Department of State Bureau of International Information
Programs.
Aslan, A. (2007). Lise son sınıf kız öğrencilerin cinsiyet rollerine ilişkin düşünceleri (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi) , Ankara Üniversitesi, Ankara.
ASPB, (2014). Kadına Karşı Şiddetle Mücadele Alanında Çalışan Personele Yönelik El Kitabı. http://kadininstatusu.aile.gov.tr/data/542a8e0b369dc31550b3ac30/Kad%C4%B1na%20
Y%C3%B6nelik%20Siddetle%20Mucadele%20Kitap%201.pdf adresinden 23.11.2015 tarihinde edinilmiştir.
Ataman, H. (2008). Eğitim hakkı ve insan hakları eğitimi. İnsan Hakları Gündemi Derneği,
İzmir.
Ataman, Ü.C. (2003). Kadına yönelik şiddet; cinsel taciz/ırza geçme. 12(9), 333-335.
Ay, D. (2014). Eğitim sektörü raporu. TSKB Ekonomik Araştırmalar. http://www.tskb.com.tr/i/
content/731_1_Egitim_Sektoru_Raporu_Haziran_2014.pdf adresinden 28.08.2015 tarihinde edinilmiştir.
Aydemir, D. ve Aydemir, E.(2011). Türk siyasetinde kadın: Çok Oluyoruz! Uluslararası Stratejik
Araştırmalar Merkezi, Uşak Raporları No: 11-05, Ankara, Uşak Yayınları.
Babaoğlu, M. ve Bener, Ö. (2008). Sürdürülebilir Tüketim Davranışı ve Çevre Bilinci Oluşturmada Bir Araç Olarak Tüketici Eğitim Sosyolojik Araştırmalar E-Journal. http://www.sdergi.hacettepe.edu.tr/surdurulebilirtuketimdavranisi.pdf adresinden 02 Eylül 2015 tarihinde
edinilmiştir.
Başçı, G. ( 2015). Yerel yönetim seçimlerinde kadın seçmen ve temsilcilik: Çorum İli Örneği.
Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1): 273-299.
Bener, Ö. (2009). Kadın ve eğitim. Ankara: Altıncıoğlu Matbaası.
Berktay, F. (2004). Kadınların insan Haklarının gelişimi ve Türkiye. sivil toplum ve demokrasi
konferans yazıları no 7. http://stk.bilgi.edu.tr/media/uploads/2015/02/01/berktay_std_7.
pdf adresinden 18.08.2015 tarihinde edinilmiştir.
Berktay, F. (2010). Felsefenin kadına bakışı. Türkiye’de toplumsal cinsiyet çalışmaları eşitsizlikler
mücadeleler kazanımlar. Der: H. Durudoğan vd, s.23-33. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
Besler, S. ve Oruç, İ. (2010). Türkiye’de ve yazılı basında kadın yöneticiler, Anadolu Üniversitesi
Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 17-38.
Dünya Kadın Sorunları 323
Besler, S. ve Oruç, İ. (2010). Türkiye’de ve yazılı basında kadın yöneticiler. Anadolu Üniversitesi
Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1),17-38.
Birleşmiş Milletler (BM) (2006). Advancement of Women; In-depth Study on All Forms of Violence against Women” (A/61/122/Add.1).
Birleşmiş Milletler (BM) (2010). The World’s Women 2010. Trends and Statistics United Nations
publication Sales No. E.10.XVII.11 New York, ST/ESA/STAT/SER.K/19.
Boyner, Ü. (2011). Kadın milletvekillerinden beklentimiz var. GÖRÜŞ (Tüsiad Görüş Dergisi),
67.
Bradshaw, S. ve Linneker, B. (2003). Challenging women’s poverty: Perspectives on gender and
poverty reduction strategies from Nicaragua and Honduras, CIIR-ICD Briefing, CIIR-ICD
London.
Council of Europe (2002). Recommendation Rec (2005)5 of the committee of ministers to member
states on the protection of women against violence adopted on 30 April 2002 and explanatory
memorandum. Strasburg, France: Author.
Çallı, Y. (2009). Türk anayasa hukukunda eğitim hakkı (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi).
Ankara Üniversitesi, Ankara.
Çelenk, S. (2010). Kadınların medyada temsili ve etik sorunlar, televizyon haberciliğinde etik içinde. AÜ İLEF: Ankara. 229-236.
Dinçkol, B. (2005). Kadın-erkek eşitliği için pozitif ayrımcılık. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(8);101-117.
Doğan, E. (2014). Türkiye’de yoksulluğun ölçülmesi. T.C. Kalkınma Bakanlığı Yayın No: 2880
Duflo, E. (2012). Women empowerment and economic development. Journal of Economic Literature 2012, 50(4), 1051–1079.
Dünya Kalkınma Raporu (2012). Toplumsal cinsiyet eşitliği ve kalkınma. Dünya Bankası Washington DC 201220433. http://www.wds.worldbank.org/external/default.pdf adresinden
30.08.2015 tarihinde edinilmiştir.
Ecevit, Y. (2003). Toplumsal cinsiyetle yoksulluk ilişkisi nasıl kurulabilir? Bu ilişki nasıl çatışabilir? Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 25(4), 83-88.
Egeli, G. (1998). Nüfus, çevre, kalkınma ilişkilerinde kadın gönüllü kuruluşlarının rolü. nüfus,
çevre ve kalkınma konferansı. Ankara: Türkiye Çevre Vakfı Yayını.
Ehrlich, P. R., ve Ehrlich, A. H. (1991). Healing the planet. New York: Addison-Wesley.
Emine Fırat, E. ve Aydın, A. (2015). İnsani kalkınma endeksine göre Türkiye’nin eğitim endeks
göstergelerinin OECD ülkeleri ile karşılaştırılması. Selçuk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 15(29), 62 – 87.
Eno Eyo,U. 2006, Violence against women. Health Care for Women International, 27,199-203.
Ersoy, E. (2009). Cinsiyet kültürü içerisinde kadın ve erkek kimliği (Malatya Örneği). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 209-230.
324 Günümüz Dünya Sorunları
EUROSTAT (2014). Employment statistics. http://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/
index.php/Employment_statistics adresinden 28.09.2015 tarihinde edinilmiştir.
Eyben, R. Kabeer, N. and Cornwall, A. (2008). Conceptualising Empowerment and the Implications for Pro Poor Growth. A paper for the DAC Poverty Network. www.gsdrc.org/docs/
open/SE8.pdf adresinden 28.08.2015 tarihinde edinilmiştir.
Foster, J. and Amartya S. (1997). On Economic Inequality After a Quarter Century. 2nd ed.
Oxford: Clarendon Press.
Fusco, R.A. and Fantuzzo, J.W. (2009). Domestic Violence crimes and children: A Populationbased Investigation of Direct Sensory Exposure and The Nature of Involvement. Children
and Youth Services Review. 31, 249-256.
Gimenez, M.E. (2004). Connecting Marx and feminism in the era of globalization: A preliminary investigation, Socialism and Democracy, 18(1), 85-105.
Göğüs Tan, M. (2007). Women, Education and Development in Turkey. Education in “Multicultural” Societies – Turkish and Swedish Perspectives, Eds. Carlson, M, Rabo, A and Gök,
F Swedish Research Institute in Istanbul, Transactions, vol. 18 (Stockholm), pp. 107-122.
Gömbül, Ö. (1998). Ailede kadına eşi tarafından uygulanan şiddet,şiddette mesleki role ilişkin
hemşirelik tutumları ile cinsiyet rol kalıpları arasında ilişki (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
Hacettepe Üniversitesi. Ankara
Gözütok, F. D. (1995). Kadın ve eğitim. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi,
28(1), 43-47.
Gracia, E. ve Herrero, J. (2007). perceived neighborhood social disorder and attitudes toward
reporting domestic violence against women. Journal of Interpersonal Violence, 22(6), 737752.
Graham-Bermann, S. A. (2001). Assessment and Therapy. Domestic Violence Intervention. (Ed:
H.S. Friedman) Specialty Articles from The Encyclopedia of Mental Health. Academic
Press. 173-188.
Güldal, D. (2006). Kadın Yöneticileri Motive ve Demotive Eden Faktörlerin Tespitine Yönelik Bir
Araştırma (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
Günay, G. ve Bener, Ö. (2011). Kadınların Toplumsal Cinsiyet Rolleri Çerçevesinde Aile İçi
Yaşama Algılama Biçimleri. Türk Sosyal Araştırmalar Dergisi, 15(3), 157-171.
Haarr, R. N. (2012). Human Rights of Women. Global women’s Issues Women in the World
today. United States Department of State Bureau of International Information Programs.
Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü (HU NEE) – Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı
(ASPB). (2015). Türkiye’de Kadına Yönelik Aile içi Şiddet Araştırması 2014. Ankara: Elma
Teknik Basım
Harris, G. E. (2006). Conjoint therapy and domestic violence: Treating the individuals and the
relationship. Counselling Psychology Quarterly, 19(4), 373-379.
Hausmann, R., Tyson, L. D. and Zahidi, B.S. (2011). The Global Gender Gap Report 2011. World
Economic Forum Geneva, Switzerland. http://www3.weforum.org/docs/WEF_GenderGap_Report_2009.pdf adresinden 30.09.2015 tarihinde edinilmiştir.
Dünya Kadın Sorunları 325
Holt, S., Buckley, H. ve Whelan, S. (2008). The Impact of Exposure to Domestic Violence on
Children and Young People: A Review of the Literature. Child Abuse ve Neglect, 32, 797–810.
Huch, M. H. (2000). Violence against Women: A Worldwide Problem. Nursing Science Quarterly, 13(4), 339-346.
International Women’s Day (2007). Ending Impunity for Violence against Women and Girls
http://www.un.org/events/women/iwd/2007/pdf/background.pdf. adresinden 16.12.2009
tarihinde edinilmiştir.
Işıloğlu, B. (2006). Anksiyete ve depresyon tanısı ile izlenen evli kadınlarda aile içi şiddetin sosyodemografik faktörler, çift uyumu ve hastalıkla ilişkisi. T.C Sağlık Bakanlığı Bakırköy Prof. Dr.
Mahzar Osman Ruh Sağlığı ve Sinir Hastalıkları Eğitim ve Araştırma Hastanesi, Uzmanlık
Tezi, İstanbul
İçli, G., Öğün, T. A. ve Özcan, N. (1995). Ailede kadına karşı şiddet ve kadın suçluluğu. Kadın
Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü. Ankara: Bizim Büro Basım Evi.
İlkin, A. ve E. Atkin (1991). Çevre sorunları. Ekonomik ve sosyal sorunlar çözümler öneriler
dizisi I, TOBB Yayınları, Ünal Ofset, Ankara. 5-13.
İmamoğlu, E. O. (1991). Aile içinde kadın-erkek rolleri. Türk Aile Ansiklopedisi. Ankara: Cilt 3,
T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu. Ankara Türkiye Yazarlar Birliği Vakfı s: 832-835.
Jaffe, P. G. Wolfe, D. A. and Kaye, S.W. (1990). Children of Battered Women. Newbury Park, CA:
Sage.
Jalbert, S. E. (2012). Women and The Economy. Global women’s Issues Women in the World today.
United States Department of State Bureau of International Information Programs.
Johnsson-Latham, G. (2007). A Study on Gender Equality as a Prerequisite for Sustainable development. Report to the Environment Advisory Council, Sweden.
Kabaş, D. (2004). Kadınların Çevre Sorunlarına İlişkin Bilgi Düzeyleri ve Çevre Eğitimi. Gazi
Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Kabaş, T. (2009). Gelişmekte Olan Ülkelerde Yoksulluğun Nedenleri ve Yoksullukla Mücadele,
Adana: Nobel Kitap.
Kalınkara, V. (2011). Temel Gerontoloji Yaşlılık Bilimi. I. Baskı. Yayın No:145, Ankara: Nobel
Yayıncılık.
Kaplan, İ. (2008). Türkiye’de milli eğitimin ideolojisi (7.Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları 527.
Karaca, Y. ve Papatya, N. (2011). Reklamlardaki kadın imgesi: Ulusal televizyon reklamlarına
ilişkin bir değerlendirme. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
Dergisi, 16(3), 479-500.
Karaca, Y. ve Papatya, N. (2011). Reklamlardaki kadın imgesi: Ulusal televizyon reklamlarına
ilişkin bir değerlendirme,. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi
Dergisi, 16(3), 479-500).
Karadeniz, O. ve Durusoy Öztepe, N. (2013). Türkiye’de Yaşlı Yoksulluğu. Çalışma ve Toplum.
3, 77 – 102.
326 Günümüz Dünya Sorunları
Karaduman Taş A.K., Uyanık, D. ve Karakaya, Z. (1997). Şiddeti İçselleştiren Kadın Profili. III.
Kadın Çalışmaları Toplantısında Sunulmuş Bildiri, Adana 17-19 Mayıs.
Karaduman, S. (2010). Modernizmden Postmodernizme Kimliğin Yapısal Dönüşümü. Journal
of Yasar University, 17(5), 2886‐2899.
Kiracı, H. and Karalar, R. (2010). Bireysel değerlerin sürdürülebilir tüketim davranışı üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik öğretmenler üzerinde bir araştırma. İşletme Araştırmaları
Dergisi 2(2), 79-106.
Koçak, F. ve Balcı, V. (2010). Doğada yapılan sportif etkinliklerde çevresel sürdürülebilirlik.
Ankara Üniversitesi Çevrebilimleri Dergisi, 2(2), 213-222.
Kolankaya, A. (2011). Kadın Sağlığı. http://www.tapv.org.tr/getpdf.aspx?dosyaid=14 adresinden 25.09.2015 tarihinde edinilmiştir.
Korkmaz, A. ve Uçar Tüfekçi, N. (2007). Çalışma Hayatında Tarımda Kadın ve Sorunları: Ağlasun İlçesi Örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 12, 37-61.
Korkmaz, H. (2014). Yönetim kademelerinde kadına yönelik cinsiyet ayrımcılığı ve cam tavan
sendromu. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(5), 1-14.
Krug EG, Dahlberg LL, Mercy JA, Zwi AB, Lozano R. (2002). World Report on Violence and
Health. World Health Organization Geneva.
KSGM (2013). Kadınların Yetki ve Karar Alma Mekanizmalarına Katılımı TAIEX Çalıştayı.http://
kadininstatusu.aile.gov.tr/duyurular/kadinlarin-yetki-ve-karar-alma-mekanizmalarinakatilimi-taiex-calistayi-duzenlendi adresinden 29.08.2015 tarihinde edinilmiştir.
KSGM (Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü) (2009). Türkiye’de Kadına Yönelik Aile İçi Şiddet
Araştırması. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü Yayınları, Ankara, 2009
KSGM (Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü) Ulusal Eylem Planı (2007). Kadına yönelik aile içi
şiddetle mücadele 2007-2010. T.C. Başbakanlık Kadın Statüsü ve Sorunları Genel Müdürlüğü. www.ksgm.gov.tr/uep.pdf. adresinden 26.11.2008 tarihinde edinilmiştir.
KSGMa (2008). Politika Dokümanı. Kadın ve Sağlık. http://kadininstatusu.aile.gov.tr/
data/542a8e0b369dc31550 b3ac30/saglik.pdf adresinden 25.08.2015 tarihinde edinilmiştir.
KSGMa (2008). Politika Dokümanı. Kadın ve Yoksulluk. http://kadininstatusu.aile.gov.tr/
data/542a8e0b369dc3 1550b3ac30/yoksulluk.pdf adresinden 25.08.2015 tarihinde edinilmiştir.
KSGMc (2008). Politika Dokümanı. Kadın ve Ekonomi. http://kadininstatusu.aile.gov.tr/
data/542a8e0b369dc31 550b3ac30/ekonomi.pdf adresinden 25.08.2015 tarihinde edinilmiştir.
KSGMd (2008). Politika Dokümanı. Kadın ve Çevre. http://kadininstatusu.aile.gov.tr/data/542a
8e0b369dc31550b3ac30/cevre.pdf adresinden 25.08.2015 tarihinde edinilmiştir.
Dünya Kadın Sorunları 327
KSGMe (2008). Politika Dokümanı. Kadın ve Medya. http://kadininstatusu.aile.gov.tr /
data/542a8e0b369dc31550b3ac30/media.pdf adresinden 25.08.2015 tarihinde edinilmiştir.
Leibowitz, L. (2012). Cinsiyet Farklılıklarının Gelişimi Üzerine Perspektifler. (Ed: Reiter, R.R.)
Kadın Antropolojisi (Çev: B. Abiral). Ankara, Dipnot Yayınlar s:19-38
Lipton, M. ve Ravallion, M. (1995). Poverty and Policy. In J. Behrman and T. N. Srinivasan, eds.,
Handbook of Development Economics. Vol. 3.
Mazı, F. ve Tan, M. (2009). Nüfus Artışı, Kaynak Tüketimi ve Çevre, Mevzuat Dergisi, 12(136),
http://www.mevzuatdergisi.com/2009/04a/02.htm adresinden 30.08.2015 tarihinde edinilmiştir.
Meyer-Emerick, N. (2002). Policy Makers, Practitioners, Citizens Perceptions of the Violence
against Women Act of 1994. Administration and Society, 33(6), 629-663.
Mollen, C.J., Fein, J.A., Localio, A.R. ve Durbin, D.R. (2004). Characterization of interpersonal violence events involving young adolescent girls vs. events involving young adolescent
boys. Archives of Pediatrics ve Adolescent Medicine, 158, 545–550.
Molnar, B.E. Roberts, A.L. Browne, A., Gardener, H. ve Buka, S.L. (2005). What Girls Need:
Recommendations for Preventing Violence among Urban Girls in The US. Social Science ve
Medicine 60, 2191–2204
Narayan, D. (2009) Can Anyone Hear Us ? Voices From 47 Countries. Washington DC: World
Bank.
Newland, K. (1980). Women, Men, and the Division of Labor. Worldwatch Paper 37. Washington
DC http://files.eric.ed.gov/fulltext/ED187625.pdf adresinden 25 Ağustos 2015 tarihinde
edinilmiştir.
Odgers, C.L. ve Moretti, M.M. (2002). Aggressive and antisocial girls: research update and challenges. International Journal of Forensic Mental Health, 1(2):103–119.
OECD (2008a). Environmental policy and household behaviour: Review of evidence in the areas of energy, food, Transport, Waste and Water.
OECD (2008b). Gender and Sustainable Development: Maximising the Economic, Social and
Environmental Role of Women. Retriewed: 03.08.2012. from: http://www.oecd.org/dataoecd/58/1/40881538.pdf. adresinden 30.07.2015 tarihinde edinilmiştir.
OECD (2012). Women’s economic empowerment The OECD DAC Network on Gender Equality (GENDERNET). OECD http://www.oecd.org/dac/povertyreduction/50157530.pdf
adresinden 20.08.2015 tarihinde edinilmiştir.
OECD, (2010). Gender brief. Prepared by OECD Social Division. www.oecd.org/els/social adresinden 20.09.2015 tarihinde edinilmiştir.
Orhon, N. (2010). Küresel medya izleme projesi 2010. http://bianet.org/files/doc_files/000/000/164/original/K%
C3%BCresel_Medya_%C4%B0zleme_Projesi_2010_Bas%C4%B1n_b%C3%BClteni-2.doc
adresinden 30.07.2015 tarihinde edinilmiştir.
328 Günümüz Dünya Sorunları
Oskamp, S. (2000). A Sustainable future for humanities? How can psychology help? American
Psychological. 55, 496-508.
Owren, C. (2012). Chapter 11. Women and environment. Global women’s issues: Women in the
world today. united states department of state bureau of international ınformation programs.
Öğütçü, M. (2005). Doğal hukuk ve pozitif hukuk ışığında insan hakları alanındaki bazı kavramlar. Prof.Dr.İrfan BAŞTUĞ Anısına Armağan, DEÜHFD, 7(Özel Sayı), 555-615
Örnek Büken, N ve Şahinoğlu, S. 2006, Violence against Women in Turkey and the Role of Women Physicians. Nursing Ethics 13(2), 197-204.
Özer, M. ve Biçerli, K. (2003-2004). Türkiye’de kadın işgücünün panel veri analizi, Sosyal Bilimler Dergisi (2003-2004), 55-85.
Özgür, A. Z. (1996). Reklam Filmlerinde Görünen Kadınların İşlevsel Rolleri, Kurgu Dergisi,
Sayı 14.
Özkan, S. ve Özbaş, S. (2011). Kadın sağlığını geliştirmede medyanın kullanımı ve etkisi, TAF
Prev Med Bull 2010; 9(5), 541-546.
Öztan, Y. (1996). Çevre kirlenmesi ve korunmasi. Standart Dergisi, Yayın No: 502, Haziran.
Öztürk, M. ve Çetin, B.I. (2009). Dünyada ve Türkiye’de yoksulluk ve kadınlar. Journal of Yasar
University, 3(11), 2661-2698.
Pekin+5 Siyasi deklarasyonu ve sonuç belgesi (2003). Pekin deklarasyonu ve eylem platformu
(Türkçe-İngilizce), 2. Baskı Ankara:Cem Web-Ofset.
Primo, A. (2003). Gender Issues in the Information Society. UNESCO Publications for the World
Summit on the Information Society (WSIS), Paris. CI- 2003/WS/05
Rao Gupta, G. (2012). Women and Poverty. Global women’s Issues Women in the World today.
United States Department of State Bureau of International Information Programs.
Schwartz, M.D., 2005, The past and the future of violence against women. Journal of Interpersonal Violence, 20(1), 7-11
.
Seyyar, A. (2000). Aile içinde çocuklara yönelik şiddete karşı sosyal politikalar KAMU İŞ Dergisi, 5(4),1-17.
Subaşı, N. (2001), Kadına yönelik şiddet ve kadın sağlığı üzerine etkileri. Aktüel Tıp Dergisi.
6(1), 21-32.
Subaşı, N. ve Akın, A. (2003). Kadına yönelik şiddet; Nedenleri ve sonuçları, toplumsal cinsiyet,
sağlık ve kadın. Hacettepe Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi.
Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
Sudermann, M. and Jaffe, P 1999, A Handbook for health and Social Service Providers and Educators on Children Exposed to Women Abuse/Family Violence. Ottawa, Ontario: National
Clearinghouse on Family Violence.
Şen, M. (2013). İnsan hakları bağlamında çalışma hakkı. Melikşah Üniversitesi Hukuk Fakültesi
Dergisi MÜHFD II (2), 13-37.
Dünya Kadın Sorunları 329
Şener Ü. (2009). Kadın yoksulluğu. Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı (TEPAV)
değerlendirme notu. http://www.tepav.org.tr/upload/files/1271312994r5658.Kadin_Yoksullugu.pdf adresinden 25.08.20
12 tarihinde edinilmiştir.
Şenses, F. (2001). Küreselleşmenin öteki yüzü: Yoksulluk. İstanbul: İletişim Yayınları.
TBB, (2013). İnsan Hakları Raporu. Türkiye Barolar Birliği İnsan Hakları Merkezi. Türkiye Barolar Birliği Yayınları: 235, Ankara, Şen Matbaa.
TBMM (2008). 59’uncu Birleşim 6 Şubat 2008 Çarşamba. Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak
Dergisi
Toksoy Redman, B.(2012). Üst yönetimde kadın temsili: Avrupa Birliği ve Türkiye’deki gelişmeler, http://www.tusiad.org.tr/bilgi-merkezi/fikir-ureten-fabrikadan/ust-yonetimde-kadintemsili--avrupa-birligi-ve-turkiyedeki-gelismeler adresinden 02.09.2015 tarihinde edinilmiştir.
Topgül, S. (2013). Türkiye’de yoksulluk ve yoksulluğun kadınlaşması. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(1), 277-296.
Tural, N. (1990). Kadınların çalışması ve istihdam sorunları. Türk Aile Ansiklopedisi, T.C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu, Cilt 2, 640-649.
Turan, A. (2013). İnsan hakkı kuşakları arasındaki tamamlayıcılık ilişkisi. İnönü Üniversitesi
Hukuk Fakültesi Dergisi 4(2), 357 – 378.
TÜİK (2008). Tüketim harcamaları, yoksulluk ve gelir dağılımı. Sorularla Resmi İstatistikler
Dizisi – 6. Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası, Ankara.
TÜİK (2012). İstatistiklerle Kadın 2012. http://www.tuik.gov.tr/ adresinden 14.09.2015 tarihinde edinilmiştir.
TÜİK (2013). Gelir ve Yaşam Koşulları. http://www.tuik.gov.tr/ adresinden 14.09.2015 tarihinde edinilmiştir.TÜİK (2014). Hanehalkı İşgücü İstatistikleri, http://www.tuik.gov.tr/ adresinden 14.09.2015 tarihinde edinilmiştir.
Türk, E. (1999). Türk Eğitim Sistemi. Ankara, Nobel Yayın Dağıtım .
Türmen, T. (2003). Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Sağlığı. Toplumsal Cinsiyet, Kadın ve Sağlık.
Hacettepe Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi, Hacettepe Üniversitesi Yayınları, Ankara, 2003.
TÜSİAD ve KAGİDER (2008). Kadın-Erkek Eşitliğine Doğru Yürüyüş: Eğitim, Çalışma Yaşamı
ve Siyaset. Raporunun Güncellemesi, Yayın No. TÜSİAD-T/2008-07/468, Yayın No. KAGİDER-001, Graphis Matbaa, İstanbul.
Tüzün, I. (2009). Eğitim Hakkı ve Eğitimde Haklar Uluslararası insan Hakları Belgeleri Işığında
Ulusal Mevzuatın Değerlendirilmesi (Der. Işık Tüzün) Eğitim Reformu Girişimi, İstanbul,
Yelken Basım
Uçar, C. (2011). Kadın Yoksulluğu ile Mücadelede Sosyal Politika Araçları ve Etkinlikler. Uzmanlık
Tezi. Ankara: TC Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü.
330 Günümüz Dünya Sorunları
Uçar, H. (1991). Global Yapılaşmada Çevre Faktörü Ekonomik Büyüme ve Çevre Korunması. Yabancı Sermaye ve Koordinasyon Derneği Yayın No:3 İstanbul, pp: 34 – 36.
UN (2009). World Population Prospects. United Nations Department of Economic and Social
Affairs United Nations, New York.
UNDP (2014). 2014 İnsani Gelişme Raporu’ndaki İnsani Gelişme Endeksi (İGE) Değerleri ve
Sıralamadaki Değişiklikler, http://www.tr.undp.org adresinden 15.08.2015 tarihinde edinilmiştir.
UNICEF (2007). The State of The World’s Children 2007. Women and Children. The Double
Dividend of Gender Equality. The United Nations Children’s Fund, UNICEF House, 3 UN
Plaza, New York, NY 10017, USA.
UNICEF (United Nations International Children’s Emergency Fund) (2006). Violence against
children. Violence against children in the home and family. http://www.unicef.org/violencestudy/3.%20World%20Report%2
0on %20Violence%20against%20Children.pdf adresinden 25.10.2015 tarihinde edinilmiştir.
Ünal, G.(2005). Aile içi şiddet. Aile ve Toplum. 7(8), 85-92.
Ünaldı, H. (2013). Kentsel Yoksulluğun Kadınları. 7. Ulusal Sosyoloji Kongresi Bildiri Kitabı. (Ed:
Tuna, M.) 2-5 Ekim, Muğla, Türkiye. S:13-20.
WHO (2002). World Report on Violence and Health; Summary, Geneva, World Health Organization.
WHO (2005). Multi-Country Study on Women’s Health and Domestic Violence Against Women
Initial Reports on Prevalence, Health Outcomes and Women’s Responses, Geneva World Health Organization.
WHO (2009). Women and health: today’s evidence tomorrow’s agenda. WHO Genova http://
www.who.int/gende r/documents/9789241563857/en/ adresinden 14.09.2015 tarihinde edinilmiştir.
WHO (World Health Organization) (1998). Gender and Health, Technical Paper, WHO/FRH/
WHD/98.16, Geneva.
WHO (World Health Organization) (2010). Towards Universal Access: Scaling up Priority HIV/
AIDS Interventions in the Health Sector. Geneva, Switzerland. http://www.who.int/hiv/
pub/2010 progressreport
/en/ adresinden 11.09.2015 tarihinde edinilmiştir.
World Bank, (2011). A Measured Approach to Ending Poverty and Boosting Shared Prosperity:
Concepts, Data, and the Twin Goals. http://www.worldbank.org/en/topic/measuringpoverty
adresinden 10.09.2015 tarihinde edinilmiştir.
Yusufoğlu, Ş. (2010). Kadın yoksulluğu üzerine sosyolojik bir araştırma: Elazığ örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Fırat üniversitesi, Elazığ.
Zihinoğlu, Ö. (2013). Kadının güçlendirilmesi ve eğitim. İstanbul Kültür Üniversitesi, Küresel
Eğilimler Serisi, Çalışma Kâğıdı No.1, s.6.
9. BÖLÜM
EĞİTİM SORUNLARI
Doç. Dr. Fatih AYDIN
Karabük Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü
Doç. Dr. Turhan ÇETİN
Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Eğitimi ABD
“Eğitim inanç oluşturur, inanç umudu geliştirir, umut da barışı
getirir”
Confucius
Amaçlar
vv Günümüz dünyasında insanlık nasıl bir eğitime gereksinim duymaktadır?
vv Mevcut küresel toplumsal dönüşüm bağlamında eğitimin amacı nedir?
vv Öğrenme nasıl örgütlenmelidir?
Özet
Küreselleşmenin önemli bir noktaya geldiği günümüz dünyasında güncel ve etkili bir vatandaş olabilmenin yolu standartlara uygun iyi bir eğitim almaktan geçmektedir. Eğitim
standartları yüksek olan ülkelerin refah düzeyi ve insanlarının mutluluk derecesi daha
yüksektir. Buna karşın dünyanın pek çok ülkesinde ve bölgesinde farklı eğitim sorunları yaşanmaktadır. Eğitime erişime engel olan pek çok öge bulunur. Bunların en başında
yoksulluk, iç ve dış çatışmalar ile bunların beraberinde getirdiği kültürel, etnik, dinsel ve
ekonomik sorunlar yer almaktadır. Birleşmiş Milletler ve benzeri kuruluşlar dünyadaki
eğitim sorunları ve bu sorunları ortaya çıkaran etkenlerle mücadele etmek amacıyla birçok çalışma yürütmektedirler. Eğitimde herkese fırsat ve imkân eşitliği sağlamak gayesiyle
yürütülen çalışmalarda karşılaşılan en önemli sorunların başında finansman ihtiyaçlarının
sağlanması gelmektedir.
Anahtar Kelimeler: Eğitim Hakkı, insan hakları, birleşmiş milletler, UNESCO, fırsat eşitliği
Eğitim Sorunları 357
KAYNAKÇA
Ataman, H. (2008). Eğitim hakkı ve insan hakları eğitimi. İzmir: İnsan Hakları Gündemi Derneği Yayınları.
Demirtaş, A. (1988). Temel eğitimimizin temel sorunları. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi
Dergisi, 3, 51-63.
International Labour Organization[ILO] (2012). Global employment, trends for women. Geneva,
ILO.
International Telecommunication Union [ITU] (2013). Trends in telecommunication reform:
Transnational aspects of regulation in a networked society. Geneva, International Telecommunication Union.
Işık, M., Taştan, N., Temur, N., Kara, Ö. & Mısırlıoğlu, S. (2011). Türkiye’de engellilere yönelik
ayrımcılık ve hak ihlalleri 2011 yılı izleme raporu. İstanbul: Eşhid Yayınları.
International Telecommunication Union [ITU] (2013).The world in 2014: Fact and figures. Geneva, ITU.
International Telecommunication Union [ITU](2014). Trends in telecommunication reform,
Special Edition. Fourth-Generation regulation. Geneva, ITU.
Kaplan, R. (2015). Birleşmiş milletler belgelerinde eğitim hakkı. TAAD, 6(20), 329-372.
Kavak, Y. & Ergen, H. (2007). Türkiye’de ilköğretime katılım ve okula gidemeyen çocuklar. Milli
Eğitim Dergisi, 35(172), 8-19.
Lutz, W., Muttarak, R. & Striessnig, E. 2014. Universal education is key to enhanced climate
adaptation. Science. 346.www.iiasa.ac.at/ web/home/about/news/20141127-Science-Pop.
html adresinden 05.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Mimiko, N. O. (2012). Globalization: The politics of global economic relations and international
business. Durham, N. C.: Carolina Academic.
National Intelligence Council [NIC] (2012). Global trends 2030: Alternative worlds. Washington
DC, National Intelligence Council.
Oxfam (2014).Working for the few: Political capture and Economic inequality. Oxfam Briefing
Paper No. 173. Oxford, U. K.: Oxfam.
Özden, Y. (2013). Eğitimde Yeni Değerler, Eğitimde Dönüşüm (9. Basım). Ankara: Pegem Akademi Yayınları
Power, C. (1997).The power of education: Education for all development. Globalization and
UNESCO. London, Springer.
Power, C. (2015). The power of education: Education for all development. Globalization and
UNESCO. London, Springer.
Schimdt, E. & Cohen, J. (2013). The new digital age: Reshaping the future of people. Nations and
Business. New York, Knopf.
World Economic Forum (2014).Outlook on the Global Agenda 2015.Global Agenda Councils.
358 Günümüz Dünya Sorunları
United Nations Department of Economic and social Affairs [UN DESA] (2012). World urbanization prospects: The 2011 revision. New York: United States.
UN Women (2011). Progress of the world’s women: In pursuit of justice. New York, UN Women.
UN Women(2013). A transformative stand-alone goal on achieving gender equality, women’s
rights and women’s empowerment. New York, UN Women.
United Nations [UN] (2013). A new global partnership: Eradicate poverty and transform economies through sustainable development. Report of the High-level panel of eminent persons on
the post-2015 development agenda. New York, United Nations.
UNESCO (2013). A Human Rights-Based Approach to Education for All, http://www. unicef.
org/publications/files/A_Human_Rights_Based_Approach_to_Education_for_All. Pdf adresinden 02.09.2013tarihinde erişim sağlanmıştır.
UNESCO (2014). Teaching and Learning: Achieving quality for all. EFA Global Monitoring Report 2013-2014. Paris, UNESCO.
UNESCO (2015). Towards a global common good? Rethinking Education. Paris, France, UNESCO.
United Nations Human Settlement Programme [UN-HABİTAT](2013). UN-HABİTAT global
activities report 2013, our presence and partnerships.Nairobi.
United Nations Human Settlement Programme [UN-HABİTAT] (2015). UN-Habitat, www.
un-ngls.org/spip.php?page=article_fr_s&id_article=819 adresinden 24.10.2015 tarihinde
erişim sağlanmıştır.
World Bank (2011). Conflict, security, and development. Washington, DC, the World Bank.
http://www.unicefd.org/turkey/pdf/_gi17.pdf adresinden 20.10.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
10. BÖLÜM
SAĞLIK SORUNLARI
Yrd. Doç. Dr. Güzin KANTÜRK YİĞİT
Karabük Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü
Amaçlar
vv Sağlık kavramının açıklanması
vv Sağlık sorunlarının tarihsel boyutunun açıklanması
vv Dünyada en çok ölüme neden olan hastalıkların incelenmesi
vv Günümüzde yaşanan sağlık sorunlarının farklı açılardan incelenmesi
Özet
Sağlık insanın sahip olduğu en değerli varlıklarındandır. Sadece fiziksel olarak değil, ruhsal ve sosyal açıdan da iyiliği ifade eden sağlığı tehdit eden pek çok faktör vardır. Dünya
üzerinde pek çok sorun yer almakta, sağlık sorunları da bunlardan birini oluşturmaktadır.
İnsanlık tarihi boyunca sağlığını tehdit eden sorunlar hep olmuştur. Özellikle salgın hastalıklar binlerce insanın kısa sürede hayatını kaybetmesine neden olmuştur. Zamanla bu
salgınların bir kısmı önlenmiş, bir kısmının yerini yeni salgınlar almıştır. Nüfus artışının,
sanayinin, çevre kirliliğinin, sosyal ve ekonomik şartların doğrudan ve dolaylı etkileri günümüz sağlık sorunlarının oluşmasında önemli rol oynamıştır. Dünya Sağlık Örgütü’nün
çalışmaları sağlık sorunlarının boyutunu görmek açısından dikkate değerdir. Ülkelerin
ekonomik sosyal yapıları ve uyguladıkları sağlık politikaları sağlık sorunlarının çözüme
ulaştırılmasında etkilidir. Yaşanan sağlık sorunlarının bir kısmının önlenebilir olması, sağlık sorunlarının azaltılabilmesi ve daha sağlıklı nesiller yetiştirebilmek için önem taşımaktadır
Anahtar Kelimeler: Sağlık, Hastalık, Sağlık Sorunları, Dünya Sağlık Örgütü
Sağlık Sorunları 407
KAYNAKÇA
Acar, A. ve Beşirbellioğlu, B. (2005). Kuş Gribi (AvianInfluenza), TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 4(6), s. 345-353.
Akın, L. (2008). Kırım-Kongo Kanamalı Ateşi, Hacettepe Tıp Dergisi, 39, s. 134-143.
Akyol, A.D. (2005). Şiddetli Akut Solunum Yetmezliği endromu (SARS) ve Korunma Önlemleri. Ege Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 21(2), 107-123
Atay, H.,Tüvan, A., Demir, Ö. ve Balta, İ. (2012).İklim Değişikliğinin Sağlık Üzerine Etkileri,
İklim ve Sağlık Arasındaki İlişkilere Genel Bakış: Hastalıklar, Hassas Gruplar, Adaptasyon
ve Öneriler. T.C Orman ve Su İşleri Bakanlığı, Meteoroloji Genel Müdürlüğü, Araştırma
Dairesi Başkanlığı, Klimatoloji Şube Müdürlüğü, Ankara
Bilir, N. (2010). Dünyada ve Türkiye’de tütün kullanımı epidemiyolojisi. İçinde, Z. A. Aytemur,
Ş. Akçay ve O. Elbek (Eds.), Tütün ve Tütün Kontrolü, Toraks Kitapları, Sayı: 10, s. 21-36,
Ankara.
Boyle, P. ve Levis, B. (2008). World Cancer Report, World Health Organization, International
Agency for Research on Cancer, Fransa.
CDC (2015). SARS Basics Fact Seet, Centersfor Disease Control and Prevention, http://www.
cdc.gov/ sars/about/fs-sars.html adresinden 02.09.2015tarihinde erişim sağlanmıştır.
Ceyhan, M. (2006). Avian Influenza (Kuş gribi, tavuk vebası): Yaşadığımız Bir Salgının Ardından, Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 49, s. 81-89. http://www.cshd.org.tr/csh/pdf/
pdf_CSH_195.pdf adresinden 20 Ağustos 2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Cüzzam (2015). Wikipedia, The Free Encyclopedia. https://tr.wikipedia.org/wiki/
C%C3%BCzzam adresinden 05 Eylül 2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Çelen, M.K. (2015). Kırım Kongo Kanamalı Ateş’te Tedavi ve Korunma, Dicle Üniversitesi, Diyarbakır. http://www.dicle.edu.tr/Contents/67ed41bc-9585-454e-8a38-1a582cb769a7.pdf
adresinden 15 Eylül 2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Çiçek Hastalığı. (2015). Wikipedia, Th eFree Encyclopedia. https://tr.wikipedia.org/
wiki/%C3%87i%C3%A7ek _hastal%C4%B1%C4%9F%C4%B1 adresinden 05 Eylül 2015
tarihinde erişildi.
Doğal Yaşam Rehberi (2015) http://dogalyasamrehberi.com/salgin-hastaliklarin-tarihi/ adresinden 06 Eylül 2015 tarihindeerişim sağlanmıştır.
Ecoclimax (2010). Ecology, Nature&Environment, http://www.ecoclimax.com/2010/12/strokedensity-map.htm adresinden 01.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Eraksoy, H.( 2003). 21. yy’ın ilk ağır ve bulaşıcı hastalığı SARS. Bilim ve Ütopya, 108, s. 18,
Ankara.
Ergönül, Ö. (2009). Kırım Kongo Kanamalı Ateşi, AKEM Dergisi, 23 (Ek: 2), s. 234-240, İstanbul.
Ergün, A. (1998). Sigara ve sistemik etkileri. Türkiye Klinikleri Tıp Bilimleri Dergisi,18(3), 159163, Ankara.
408 Günümüz Dünya Sorunları
Ertan, Yıldız (2015?), Tarihin En Büyük 18 Salgını! Ebola da Neymiş? http://www.mynet.com/
my/ yildiz.ertan/tarihin-en-buyuk-18-salgini-ebola-da-neymis-1035357#comment adresinden 6 Eylül 2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Fisher, M. (2012), Who Smokes Most: A SuprisingMap of SmokingRatesby Country, The Washington Post. https://w.w.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2012/10/19/whosmokes-most-a-surprising-map-of-smoking-rates-by-country/ adresinden 06 Eylül 2015
tarihinde erişim sağlanmıştır.
Ikhuoria, Edwin (2014), Case Study: How Nigeria Cantainedthe Ebola Outbreak, http://www.
one.org/us/2014/10/29/case-study-how-nigeria-contained-the-ebola-outbreak/ adresinden 08.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
İnsan ve Evren (2014), Dünyayı Sarsan Salgın Hastalıklar, https://insanveevren.wordpress.
com/2014/ 12/15/dunyayi-sarsan-salgin-hastaliklar/ adresinden 06 Eylül 2015 tarihinde
erişim sağlanmıştır.
Kaiser Family Foundation (2013). Adult HIV Prevalence Rate 2012, https://kaiserfamilyfoundation. files. wordpress.com/2013/10/adult-hiv-prevalence-rate-2012-globalhealth.png adresinden 01.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Kalyoncu, A., Ünlü, B. ve Taştan, U. (2014). Gençlerin tehlikeli oyunu: Sentetik kannabinoidler
(Bonzai) üzerine bir gözden geçirme. Bağımlılık Dergisi, 15(3), 150-155
Kuray, Ş. (2003). SARS (Severe AcuteRespiratorySyndrome). http://www.klinik1.netteyim.
net/34-hst-sars.html adresinden 27.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Mavi Tıp Laboratuarı (2015). Dünyada AIDS, http://aids.com.tr/aids.html adresinden 25 Ağustos 2015 tarihinde erişildi.
Morrish, N. J.,Wang, S. L., Stevens, L. K., Fuller, J. H., & Keen, H.(2001). Mortality and causes of
death in the WHO multinationalstudy of vasculardisease in diabetes. Diabetologia, 44(2),
14-21
Nikiforuk, A. (2013). Mahşerin dördüncü atlısı. İstanbul: İletişim Yayınları
Numanoğlu, N. (2003). Severe AcuteRespiratorySyndrome (SARS). Ani gelişen ciddi solunum
yetersizliği sendromu. http://www.meteor.gov.tr/2003/sağlik/sars.htm adresinden 10 Ağustos 2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Özey, R. (2006). Günümüz Dünya Sorunları. İstanbul: Aktif Yayıncılık.
Pietrangelo, A (2014). The Top 10 Dead liest Diseases, http://www.healthline.com/health/top10-deadliest- diseases adresinden 20 Ağustos 2015 tarihinde erişildi.
Roteknik, (2014), Küresel Çevre http://roteknik.net/kuresel-cevre-bulasici-hastaliklar-sorunu/
adresinden 16 Ağustos 2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Sağlığımızın Teşviki ve Geliştirilmesine Yönelik Ottowa Sözleşmesi (1986). Birinci Uluslararası
Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Konferansı, 17-21 Kasım.
Sağlık Bakanlığı, 2012, Türkiye Beden Ağırlığı Algısı Araştırması, Sağlığın Geliştirilmesi Genel
Müdürlüğü, Ankara.http://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/bedenagir_tr.pdf adresinden 08.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Sağlık Sorunları 409
SARS. (2015). Wikipedia, The Free Encyclopedia. https://tr.wikipedia.org/wiki/%C5%9Eiddetli_
akut_solunum_yolu_sendromu#cite_note-Thiel-3 adresinden 05 Eylül 2015 tarihinde erişildi.
Shah, A. (2014). HealthIssues. http://www.globalissues.org/issue/587/health-issues adresinden
27.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
T.C. Sağlık Bakanlığı (2011 a), Sağlığın teşviki ve geliştirilmsi sözlüğü, Ankara: Anıl Matbaacılık.
T.C. Sağlık Bakanlığı (2011 b), Sağlığın teşviki ve geliştirilmesine yönelik dönüm noktaları, global
konferanslardan bildiriler, Ankara: Anıl Matbaacılık.
T.C. Sağlık Bakanlığı, (2012). Dünya ve Türkiye’de Kanser, http://www.saglik.gov.tr/EN/belge/1-15486/dunya-ve-turkiyede-kanser.html adresinden 10 Eylül 2015 tarihinde erişim
sağlanmıştır.
T.C. Sağlık Bakanlığı, (2013). Yeni Dünya Kanser İstatistikleri Yayınlandı, Türkiye Halk Sağlığı
Kurumu, Kanser Daire Başkanlığı, Ankara. http://kanser.gov.tr/daire-faaliyetleri/kanseristatistikleri-860-yeni-d%C3%BCnya-kanser-istatistikleri-yay%%C4%B1nland%C4%B1.
html adresinden 10 Eylül 2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Tekbaş, F.,Vaizoğlu, S., Oğur, R. ve Güler, Ç. (2005). Küresel Isınma, İklim Değişikliği ve Sağlık
Etkileri. Gülhane Askeri Tıp Akademisi Komutanlığı, Ayın Kitabı, s. 1-51. Ankara.
Türk Tabipler Birliği (2010). Kırım Kongo Kanamalı Ateşi Bilimsel Değerlendirme Raporu,
Türk Tabipleri Birliği Yayınları, Ankara.
Türkiye Endrokrinoloji ve Metabolizma Derneği, (2014), Obezite Tanı ve Tedavi Kılavuzu,
Ankara. http://www.turkendokrin.org/files/file/OBEZITE_TTK_web.pdf adresinden
08,09,2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Uçan, S. (2011), SARS, Türk Toraks Derneği, http://www.toraks.org.tr/news.aspx?detail=900
adresinden 09.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
UNICEF/WHO (2009), Diarrhoea: Why Children are Still Dying and When Can Be Done?
http://www.unicef. org/health/files/Final_Diarrhoea_Report_October_2009_final.pdf adresinden 07.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
UNODC (2015) World Drug Report 2015, United Nations Office on Drugs andCrime, New
York. http://www.unodc.org/documents/wdr2015/World_Drug_Report_2015.pdfhttp://
www.unodc.org/documents/wdr2015/World_Drug_Report_2015.pdf
adresinden
09.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Veba (2015). Wikipedia, The Free Encyclopedia. https://tr.wikipedia.org/wiki/
B%C3%BCy%C3%BCk_ Veba_Salg%C4%B1n%C4%B1 adresinden 05 Eylül 2015 tarihinde erişildi.
WHO (2011), Bulaşıcı Olmayan Hastalıklara İlişkin Küresel Durum Raporu 2010, İsviçre. http://
beslenme.gov.tr/content/files/home/kuresel_durum_raporu.pdf adresinden 18.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2014 a). Global Helath Observatory Map Gallery, http://
gamapserver.who. int/mapLibrary/Files/Maps/Global_Death_rates_2012.png adresinden
04.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
410 Günümüz Dünya Sorunları
World Health Organization [WHO] (2014 b). % Prevalence of Childhood Overweight
1960’s-90’s,
http://www.worldobesity.org/site_media/library/resource_images/Adults_
and_children_earliest_and_most_recent_available_timepoints_combined_gender_November_14.pdf adresinden 1.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2015). WHO Calls on Countries to Reduce Sugar In take
Among Adults and Children. http://www.who.int/mediacentre/news/releases/2015/sugarguideline/en/ adresinden 02.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2015a). The Top 10 Causes of Death, http://www.who.int/
mediacentre/ factsheets/fs310/en/index2.htmladresinden 20.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2015b). The Top 10 Causes of Death, http://www.who.int/
mediacentre/ factsheets/fs310/en/index1.htmladresinden 20.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2015c). The Top 10 Causes of Death, http://www.who.int/
mediacentre/ factsheets/fs360/en/adresinden 20.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2015d). Media Centre. http://www.who.int/mediacentre/
factsheets/fs339/en/ adresinden 25.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2015e). Tobacco Free Initiative. http://www.who.int/tobacco/ health_ priority/en/ adresinden 25.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2015f). Global Health Observatory (GHO), Data. http://
www.who.int/ gho/phe/secondhand_smoke/en/ adresinden 25.08.2015 tarihinde erişim
sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2015g). Media Centre. http://www.who.int/mediacentre/
factsheets/fs349/en/ adresinden 25.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2015h). Obesity. http://www.who.int/topics/obesity/en/
adresinden 08.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2015i). Global STrategy on Diet, Physical Activity and
Health, http://www. who.int/dietphysicalactivity/childhood/en/ adresinden 08.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2015j). Obesity and Overweight. http://www.who.int/mediacentre/ factsheets/fs311/enadresinden 20.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2015k). Diabetes. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs312/en adresinden 02.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2015m). Ebola virüs disease. http://www.who.int/mediacentre/ factsheets/ fs103/en/ adresinden 02.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2015n). Illicit Drugs, http://www.euro.who.int/en/healthtopics/disease-prevention/illicit-drugs/illicit-drugs adresinden 03.09.2015 tarihinde erişim
sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2015o). Media Centre. http://www.who.int/mediacentre/
factsheets/fs339/en/ adresinden 25.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
11. BÖLÜM
İNANÇSAL SORUNLAR
Yrd. Doç. Dr. İbrahim Hakkı İMAMOĞLU
Karabük Üniversitesi
İlahiyat Fakültesi
Temel İslam Bilimleri Bölümü
Amaçlar
vv Din kelimesinin kavramsal ve terimsel anlamını açıklamak
vv Dinin tarihsel sürecini açıklamak ve güncel değerini ifade etmek
vv İslam inancı üzerinden dünyada yaşatılan sorunları belirtmek
vv İslamofobi kavramını açıklamak
vv Bu bölümün ana amacı dinin aktüel ve tarihi görünümüyle yarınların nasıl inşa
edilebileceğinin cevabını aramaktadır.
Özet
Birbirleriyle ilişkilerine sorun olduğu görülen dinleri incelemek ve teolojilerini daha yakından tanımak, bugüne gelindiğinde problemlere karşı nasıl bir refleks gösterdiklerini anlamak için gereklidir. Filistin sorununun analizi için Yahudiler için bölgenin vaat edilmiş
topraklar olduğunu bilmek gerekir. İslamofobi problemi yaşayan batının anlaşılması için
kilisenin, kendisi dışındaki “ötekine” nasıl yaklaştığını doğru çözümlemek gerekir. Bunun
için İslam, Yahudilik ve Hıristiyanlık dinlerinin tarihi süreçleri incelenmiş ve her birisinin
belirlenen problemine geçilmiştir. Bu bağlamda İslam’la şiddet ve cihat, Yahudilikle Siyonizm, Hıristiyanlıkla İslamofobi birlikte eşleştirilerek anlatılmıştır. Batının yaşadığı son
150 senelik teolojik, sosyolojik, bilimsel tecrübeyi batı dışı toplumlara da yaşatma olarak
tanımladığımız modernite din gerçekliğini görünmez hale getirmiştir. Batı gibi ve batı kadar gelişme retoriği üzerine kurulu olan modernite, Tanrı’nın neredeyse by-pass edildiği
deist –daha ilerisi ateist- bir hayat okumasına insanlığı mecbur bırakmıştır. Başka bir ifadeyle Tanrı’sız insan yalnızlığa, tanrısız bir çevre kirliliğe mahkûm edilmiştir. Bu konu da
yine bir din sorunu olarak karşımıza çıkar.
Anahtar Kelimeler: Din, Modenizm, İslam, İslamofobi, Hıristiyanlık, Yahudilik, Siyonizm, Cihad
İnançsal Sorunlar 443
KAYNAKÇA
Alparslan, Y. (2003). Konsillerin hıristiyanlık tarihindeki yeri ve İznik konsili. Uludağ İlahiyat
Fakültesi Dergisi, 12(2), 257-296.
Aral, B. (2010). Batı uygarlığı, uluslar arası düzen ve uluslar arası hukuk. Modernite ve Dünya
düzen(ler)i. İstanbul: Klasik Yayınları.
Aydın, M. (1995). Din fenomeni. Konya: Din Bilimleri Yayınları.
Aydın, M. (2013). Ana hatlarıyla dinler tarihi. Samsun: Ensar Yayınları.
Bilge, M. (2004). Medeniyet ve diriliş. Ankara:Hece Yayınları.
Canatan, K. (1995). Bir değişim süreci olarak modernleşme. İstanbul: İnsan Yayınları.
Cohn, D. & Sherbok, L. (2011). Yahudiliğin kısa tarihi. çev. Bilal Baş, İstanbul: İz Yayınları.
Çalışkan, İ. (2002). Kurân’da din kavramı. Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
Çınar, S. (2004) Martin Luther ve Luterah Kiliseleri (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Ankara
Üniversitesi, Ankara.
Demirci, K. (1998). Hıristiyanlık. TDV Ansiklopedisi, İstanbul.
Durant, W. (tarihsiz) İslam Medeniyeti, trc. Orhan Bahattin, yy:Tercüman 1001 Temel Eser.
El-Buhârî, Muhammed b. İsmail (1994). Edebu’l-mufred, yy:Mektebe ed-Delîl.
Emecen, F. (2005). Mohaç Muharebesi. TDV İslam Ansiklopedisi. İstanbul.
Er, İ.H. (2006). Cennet doğuda bir yerdedir. Ankara: Elips Yayınları.
Erdem, M. (1999). Hazreti Âdem (İlk İnsan). Ankara:TDV Yayınları.
Fığlalı, E. R. (1991). Çağımızda İslam itikadı mezhepleri. İstanbul:Selçuk Yayınları.
Garaudy, R.(2011). İlahi Mesajların Toprağı Filistin. İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
Gencer, B. (2014). İslamda modernleşme. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
Giddens, A.(1994). Modernliğin sonuçları. İstanbul:Ayrıntı Yayınları.
Guenon, R. (1991) Doğu ve Batı (çev. F. Arslan).İstanbul:Ağaç Yayınları.
Günaltay, Ş. (1947). Yakın Şark III (Suriye ve Filistin). Ankara:Türk Tarihi Kurumu Yayınları.
Kahraman, A.(1965). Dinler Tarihi. Sümer Matbaası.
Kahraman, M. L.(1996). Filistin, TDV Ansiklopedisi, İstanbul.
Karlığa, B. (2012). Din ve medeniyet. İstanbul: Mahya Yayınları.
Koçak, H. ve Koyuncu, A.A. (2014). Modern ve postmodern insan-doğa anlayışına eleştirel bir
yaklaşım. Çevre ve Ahlak Sempozyumu, Gaziantep.
Özdemir, M. (1994). Endülüs Müslümanları I, Ankara: TDV Yayınları.
Sarıkoğlu, E. (1983). Dinler Tarihi. İstanbul.
Yazır, M. H. (1977). Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Eser kitapevi.
Yazır, M. H.(1935). Hak Dini Kur’ân Dili. İstanbul: Matbaa-i Ebuzziya.
444 Günümüz Dünya Sorunları
Yıldırım, E. (2010). Modernlikten küreselliğe medeniyetlerin paradigmal dönüşümü. İstanbul:
Modernite ve Dünya Düzen(ler)i. Klasik Yayınları.
e-KAYNAK
Ankara Üniversitesi (tarihsiz) http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/37/772/9833.pdf adresinden 04.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Wikipedia (2007) https://tr.wikipedia.org/wiki/İslamofobi adresinden 14.7. 2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Diyanet İşleri Başkanlığı (2015). http://www.diyanet.gov.tr/EgitimHizmetleriGenelMudurlugu/Sayfalar/DergidenSecmelerDetay.aspx?rid=+17adresinden 04.09.2015 tarihinde erişim
sağlanmıştır.
12. BÖLÜM
İNSAN HAKLARI SORUNU
Yrd. Doç. Dr. Bahadır KILCAN
Gazi Üniversitesi, Gazi Eğitim Fakültesi,
İlköğretim Bölümü, Sosyal Bilgiler Öğretmenliği Anabilim Dalı
Amaçlar
vv Hak kavramının önemini ve insanın sahip olduğu hakları açıklayabilme
vv İnsan haklarının tarihsel gelişimini açıklayabilme
vv İnsanın sahip olduğu hakları sınıflayabilme
vv İnsan haklarının insan yaşamındaki önemini açıklayabilme
vv İnsan hakları ihlallerinin altında yatan sebepleri açıklayabilme ve bunlara çözüm
önerileri sunabilme
Özet
Hak kavramı, insanın hem doğuştan getirdiği hem de yaşamının devamı ile elde ettiği
ayrıcalıkların bütünü olarak tanınabilir. Bu bütünün, tamamen ya da bir parça halinde
eksilmesi ya da bozulması onun var olan hak bütünlüğünün ihlali anlamına gelmektedir.
Temelleri ilk insandan bu zamana kadar uzanan insan hakları, insanoğlunun çoğalmasına
bağlı olarak çeşitlenmiştir. Bu çeşitlilik yaşanan hak ihlallerindeki artışı da beraberinde getirmiştir. Hal böyle olurken, dünyadaki adalet cübbesini kimsenin giymesine izin vermeyen
devletlerin başını çektiği çeşitli uluslararası kuruluşlar, sözde insan hakları savunuculuğuyla, kendilerinden olmayanlar hakkındaki yanlı kararlarını, insan hakları savunuculuğu adı altında uygulamaya koymaktadırlar. Bütün bunların sonucunda, hakkı savunulan
insanın dili, dini, ırkı, mezhebi gibi farklılıkların göz önünde bulundurulmadan, piyasa
ekonomisinin işleyebilmesi adına insan haklarını ihlal eden, dünya burjuvazisinin olmadığı bir insan hakları savunuculuğunun 21. yüzyıl dünyasında yaşanması, pek mümkün
görünmemektedir. Beklenen odur ki; yaşanacak olanlar karşısında yanılmak bize düşsün..
Anahtar Kelimeler: Hak kavramı, İnsan hakları, İnsan haklarının temelleri, İnsan hakları
ihlalleri
İnsan Hakları Sorunu 467
KAYNAKÇA
Abbaslı, N. (2011). Yüzyılın soykırımı Hocalı. İstanbul: Bilge Karınca.
Abdiimamoğlu, K. (1994). Modern anayasa hukuku açısından Medine vesikası. Bilgi ve Hikmet,
5, 38-45.
Altıparmak, K. (2009). Kopya davalar ve pilot kararlar: Bir kararda bin adaletsizlik?, K. Altıparmak (Yay. Haz.). 50. Yılında Avrupa insan hakları mahkemesi, başarı mı, hayal kırıklığı mı?
(ss.60-107). Ankara: Ankara Barosu.
Arslan, Z. (2005). Avrupa insan hakları sözleşmesinde din özgürlüğü. Ankara: Liberal Düşünce
Topluluğu.
Aşar, H. (2014). İnsan hakları düşüncesinin temeli olan “İnsan Onuru” sorunu. Felsefe Dünyası,
59, 226-236.
Atalar, Ö. (2002). Avrupa birliği ve insan hakları (Uzmanlık Tezi). Başbakanlık İnsan Hakları
Başkanlığı, Ankara.
Aydın-Koyuncu, Ç. (2008). İnsan hakları ve güvenlik ilişkisi açısından azınlık sorunları: Yunanistan örneği (Yayınlanmamış doktora tezi). Uludağ Üniversitesi, Bursa.
Başaran, T. (2007). İlköğretim okullarında vatandaşlık ve insan hakları eğitimi programının
uygulanışına ilişkin sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşleri (Yayınlanmamış yüksek lisans
tezi). Trakya Üniversitesi, Edirne.
Başdemir, H. Y. (2011). Türkiye’de din özgürlüğü ve laiklik. Ankara: Liberte.
Beetham, D. (t.y.). Demokrasi ve insan hakları (Çev. B. Canatan). Ankara: Liberte.
Bulaç, A. (1994). Bir arada yaşamanın mümkün projesi: Medine vesikası. Bilgi ve Hikmet, 5,
3-15.
Büyükkaragöz, S. S. ve Kesici, Ş. (1998). Demokrasi ve insan hakları eğitimi. Ankara: Türk Demokrasi Vakfı.
Çüçen, K. (2011). İnsan hakları. Bursa: MKM.
Dağı, İ. D. (1998). İnsan hakları, insani yardım ve dış politika. Liberal Düşünce, 3(9), 116-121.
Donnelly, J. (1995). Teoride ve uygulamada evrensel insan hakları (Çev. M. Erdoğan ve L. Korkut). Ankara: Yetkin.
Edis-Şahin, Y. (2009). Küreselleşme ve insan hakları. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Elektronik Dergisi, 2(4), 174-178.
Erdem, M. (2012). Medine Vesikası’nın maddelendirilme şekli ve Türkçe çevirileri üzerine bazı
mülahazalar. The Journal of Academic Social Science Studies, 5(8),525-542.
Galtung, J. (1999). Bir başka açıdan insan hakları (Çev. M. Sözen). İstanbul: Metis.
Gölcüklü, A. F. ve Gözübüyük, A. Ş. (1996). Avrupa insan hakları sözleşmesi ve uygulaması (Genişletilmiş 2. Baskı). Ankara: Turhan.
Gül, O. K. (2007). Doğu Türkistan’dan Türkiye’ye hazin bir göç hikâyesi. Turkish Studies, 2(1),
252-273.
468 Günümüz Dünya Sorunları
Güneş, A. (2005). Toplumsal bir zorunluluk: Bir arada yaşamak. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(2), 89-103.
Kara, U. (2013). İnsan haklarının felsefi temelleri. A. I. Karakaş ve İ. G. Şen (Ed.). İnsan hakları
ve kamu özgürlükleri (ss.22-35). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi.
Karaman-Kepenekçi, Y. (1999). İnsan hakları eğitiminde okul ve sınıf havasının rolü. Kuram ve
Uygulamada Eğitim Yönetimi, 5(3), 353-361.
Karaman-Kepenekçi, Y. (2003). İlköğretimde insan hakları ve sorumluluk eğitimi. Kuram ve
Uygulamada Eğitim Yönetimi, 34, 280-299.
Karaman-Kepenekçi, Y. ve Aslan, C. (2013). Ortaöğretim okullarına önerilen 100 temel eserdeki romanlarda insan hakları üzerine bir çözümleme. Eğitim ve Bilim, 38(168), 183-197.
Kartal, B. ve Başçı, E. (2014). Türkiye’ye yönelik mülteci ve sığınmacı hareketleri, Celal Bayar
Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2), 275-299.
Köprülü, Z. (1992). İnsan hakları açısından Irak Türkleri. Ankara: Irak Türkleri Kültür ve Yardımlaşma Derneği.
Kuçuradi, İ. (2009). Uludağ konuşmaları: Özgürlük, ahlâk, kültür kavramları (Dördüncü Baskı).
Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
Levent, E. (2006). AB sürecinde belgelerle insan hakları. Eğitim, Demokrasi, Vatandaşlık, (Geliştirilmiş 2. Baskı). İstanbul: Arı.
Paine, T. (1998). İnsan hakları (Çev. M. O. Dostel). İstanbul: MEB.
Sancaklı, S. (2013). Hz. Peygamber ve insan hakları. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi,
2, 23-51.
Sanioğlu, H. (2006). Avrupa birliği hukukunda insan hakları (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi).
Selçuk Üniversitesi, Konya.
Saruhan, M. N. (2014). Evrensel insan hakları açısından İslam’da devlet tebaa ilişkisi: Medine
toplumu örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Fatih Üniversitesi, Ankara.
Shestack, J. J. (2006). İnsan haklarının felsefi temelleri (Çev. A. R. Çoban ve B. Canatan). Liberal
Düşünce, 11(43), 87-119.
Söylemez, S. (2013). Yoksullukla mücadelenin insan hakları bağlamında değerlendirilmesi.
Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 38, 217-226.
Taşer, S. (2013). İnsan hakları ihlalleri. H. Sayhan ve H. Çamurcu (Ed.). Günümüz dünya sorunları (ss.113-162). İstanbul: Lisans.
Ünal, Ş. (1994). İnsan haklarının tarihi, felsefi ve hukuki temelleri. Ankara Barosu Dergisi, 1,
41-74.
Yaman, Ö. F. (2015). İnsan hakları perspektifinden Medine Vesikası ile Magna Carta’nın karşılaştırılması (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Turgut Özal Üniversitesi, Ankara.
İnternet Kaynakları
www.sondevir.com
www.gokbayrak.com
13. BÖLÜM
AYRILIKÇI ETNİK TERÖRİZM SORUNU
Yrd. Doç. Dr. Umut KEDİKLİ
Karabük Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi,
Uluslararası İlişkiler Bölümü
Amaçlar
vv Devletlerin varlığına ve güvenliğine karşı bir tehdit oluşturan terörizm ve özellikle
ayrılıkçı amaçlar taşıyan etnik temelli terörizmi ele almak
vv Etnik ayrılıkçı amaçlar taşıyan çeşitli terör örgütlerinden örnekler verilerek bu terör şeklinin nasıl devletlerin siyasi ve ülkesel egemenliğini tehdit ettiği ve bu şekliyle uluslararası barış ve güvenlik için de bir tehdit oluşturduğunu göstermek
Özet
Terörizm olgusu, ortaya çıktığı toplum içerisinde korku ve dehşet yaratarak güvensiz ve
huzursuz bir ortam yaratırken, öte yandan devletin bütünlüğü açısından da bir tehdit oluşturmaktadır. Dolayısıyla terörizm, devletlerin gerek kendi güvenliği gerekse bireylerin güvenliği ve barış içerisinde bir arada yaşayabilmesi açısından mücadele edilmesi gereken bir
tehdittir. Terörizm, farklı ideolojik görüşlerden beslenerek ortaya çıkmaktadır. Dünya’da sol
ideolojiyi benimseyen terör yapılanmaları olduğu gibi farklı sağ ideolojiden beslenen terör
hareketleri de söz konusudur. Farklı ideolojilere sahip terör örgütleri içerisinde özellikle
etnik temellere sahip olan ve ayrılıkçı amaçlar taşıyan terör hareketleri günümüzde halen
devletler için önemli bir tehdit unsurudur. Dolayısıyla bu bölümde terörizmin tanımı ve
özellikleri vurguladıktan sonra, etnik temelli terörizmin ortaya çıkış nedenleri, etnik terörizmin taktik stratejileri ve çeşitli devletler için tehdit oluşturan farklı etnik terör örgütlerinden örnekler verilmektedir. Etnik terörizmi ortaya çıkaran nedenler devletler tarafından iyi
algılanabilir ve bu nedenlerin varlık sebepleri ile etkili şekilde mücadele edilebilirse, etnik
terörizmin devlet için tehdit olmasının da önüne geçilebilecektir.
Anahtar Kelimeler: Terörizm, etnik kimlik, etnik terörizm, IRA, ETA, PKK
Ayrılıkçı Etnik Terörizm Sorunu 483
KAYNAKÇA
Altınbaş, D. (2000). Korsika ayrılıkçı hareketi. terörizm incelemeleri, Der. Ümit Özdağ ve Osman Metin Öztürk, ss. 409-437, Ankara: ASAM Yayını.
Aydın, A (1992). Kürtler, pkk ve öcalan. Ankara: Kiyap Yayınları.
Başeren, S. H. (2000). Terörizm. kavramsal bir değerlendirme: Terörizm incelemeleri, Der. Ümit
Özdağ ve Osman Metin Öztürk, ss. 1-15, Ankara: ASAM Yayını.
Çay, A. (1984). Doğu ve Güneydoğu’nun kültürel yapısı. İstanbul: Turan Kültür Vakfı Yayınları.
Demirel, E. (2001). Terör. İstanbul: Kültür ve Sanat Yayınları.
Detrez, C (2008). Devrimci savaş stratejisi üzerine. http://www.kurtuluscephesi.com/gerilla/
marighella2.ht
ml adresinden 09.06.2009 tarihinde edinilmiştir.
Ergil, D. (1993). Terörizmin mantığı ve hedefi. Ankara Üniversitesi, SBF Dergisi, 46 (1), 171-181.
Eriş, H. E. (2000). IRA: İrlanda cumhuriyetçi ordusu, Terörizm incelemeleri, Der. Ümit Özdağ ve
Osman Metin Öztürk, ASAM Yayını, Ankara, 2000, ss. 325-371.
Gürses, E. (1997). Ayrılıkçı terörün anatomisi Ira, ETA, PKK. İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
Hazır, H. (2001). Siyasal şiddet ve terörizm. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Höke, M. (2000). Milliyetçilik akımından partileşmeye, partileşmeden teröre: Bask milliyetçiliği, terörizm incelemeleri. Der. Ümit Özdağ ve Osman Metin Öztürk, ss. 372-408, Ankara:
ASAM Yayını.
Kymlicka, W. (1998). Çokkültürlü yurttaşlık. Çev. Abdullah Yılmaz. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü. Ankara: Bilim Sanat Yayınları.
Özcan, N. A. (1999). PKK. Ankara: Asam Yayını.
Özgür, N. (1999). Etnik sorunların çözümünde etnik parti. İstanbul: Der Yayınları.
Öztürk, O. M. (2000). Avrupa ve Orta Doğu ülkelerinin terör karşısındaki konumları. Terörizm
incelemeleri. Der. Ümit Özdağ ve Osman Metin Öztürk, ss.134-175. Ankara: ASAM Yayını.
Poweroy, W. (1992). Marksizm ve gerilla savaşı. Çev. A. Sarı Ali, İstanbul: Belge Yayınları.
Volkan, V. D. (1993). Etnik terörizmin psikolojisi. Ankara: Politik Psikoloji Yayınları.
Wallerstein, I. (1993). Irk, ulus, sınıf. İstanbul: Metis Yayınları.
Yılmaz, A. (1994). Etnik ayrımcılık: Türkiye, İngiltere, Fransa, İspanya. Ankara: Vadi Yayınları.
14. BÖLÜM
DÜNYADA TARIM KAYNAKLI
SORUNLAR
Doç. Dr. Mustafa SAĞDIÇ
Yıldız Teknik Üniversitesi, Eğitim Fakültesi, İlköğretim Bölümü
Doç. Dr. Mevlüt GÜL
Süleyman Demirel Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, Tarım Ekonomisi Bölümü
Amaçlar
vv Tarım sektöründe yaşanan değişimleri açıklamak.
vv Tarımın gelir dağılımındaki yerini belirtmek.
vv Tarım-Nüfus ilişkisini ortaya koymak.
vv Tarımda yaşanan verim probleminin nedenlerini açıklamak.
vv Tarımsal kaynaklı çevre kirliliği hakkında bilgi vermek.
vv Tarımsal sorunlara yönelik çözüm önerileri sunmak.
Özet
Dünyadaki toplam üretim değeri içinde tarım sektörünün katkısının oransal olarak
azalması, bunun karşısında sektördeki istihdamın daha az azalma göstermesi, özellikle
gelir dağılımı açısından sorun teşkil etmektedir. Özellikle gelişmekte olan ülkelerde tarım
sektöründe, istihdam açısından acil sorunlar bulunmaktadır. Dünyada hızlı nüfus artışı
ile toplumun beslenme ihtiyacını karşılamak da zorlaşmaktadır. Ayrıca günümüzdeki
ekonomik gelişmeyle birlikte beslenme kalitesi de önem kazanmaktadır. Gıda güvenliğinin
sağlanamaması, beslenme hususunda yaşanan temel sorunlardandır. Tarımsal üretimde
verimlilik de büyük önem taşımaktadır. Özellikle verim artışına dönük biyoteknoloji
alanındaki gelişmeler yoğun bir tartışma konusu olmaya devam etmektedir. Tarımda girdi
kullanımlarındaki artışla beraber pestisit kirliliği, kimyasal gübre kirliliği, yanlış sulama,
hayvansal atık kirliliği gibi çevresel birçok sorun ortaya çıkmıştır. Bu nedenle dünya
ölçeğinde geliştirilen Entegre Mücadele, İTU (iyi tarım uygulamaları), biyolojik mücadele
gibi çevre dostu mücadele yöntemlerinin geliştirilmesi gerekmektedir. Bu çerçevede
sürdürülebilir tarım, organik tarım gibi kavramlar yoğun olarak tartışılmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Tarım Sektörü, Beslenme, Gıda Güvenliği, Sürdürülebilir Tarım
Dünyada Tarım Kaynaklı Sorunlar 501
KAYNAKÇA
Alagöz, T., Kumova, Y., Atılgan, A. ve Akyüz, A. (1996). Hayvancılık tesislerinde ortaya çıkan
zararlı atıklar ve yarattığı çevre kirliliği üzerine bir araştırma, Tarım-Çevre İlişkileri Sempozyumu, Mersin Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Yayınları.
Alper, S. (2010). Türkiye’de bitkisel üretimde girdi kullanımının yarattığı çevresel sorunlar. TÜİK,
Uzmanlık Tezi, 132 s., Samsun.
As, Ö. (2009). Ayın konusu: Genetiği değiştirilmiş ürünler. Gıda Dergisi, 6, 10-20.
Atsan, T., Eremkaya, T., 2008. Genetiği Değiştirilmiş Organizmaların Tarım ve İnsan Sağlığı
Üzerine Etkileri, U.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi 22(2), 1-6.
Aydın, A. (2002). Tarım ve çevre Sorunları. Alatarım Dergisi, 1(1), 13-18.
Banse M., Hans van Meijl, Andrzej Tabeau & Geert Woltjer (2008). Will EU biofuel policies affect global agricultural markets? European Review of Agricultural Economics, 35(2),117–14.
Barker, J.C. (1996). Lagoon design and management for livestock waste treatment and storage.
North Carolina State Univ. Coop. Ext. Serv. EBAE 103-83, Raleigh, 8s., North Carolina.
Beach R. H., Benjamin J. DeAngelo, Steven Rose, Changsheng Li, William Salas, Beusen A.H.W.,
A.F. Bouwmana, P.S.C. Heuberger, G. Van Drecht, K.W. & Van Der Hoek (2008). Bottomup uncertainty estimates of global ammonia emissions from global agricultural production
systems, Atmospheric Environment. 42, 6067– 6077
Beusen, A. H. W., Bouwman, A. F., Heuberger, P. S. C., Van Drecht, G. & Van Der Hoek, K. W.
(2008). Bottom-up uncertainty estimates of global ammonia emissions from global agricultural production systems. Atmospheric Environment, 42 (24), 6067– 6077.
Bonner, J., Thomas, J., Crenshaw, M., McKinley, B. & Burcham, T.N. (1995). Managing animal
waste nutrients. Mississippi State Univ. Coop. Ext. Serv., No: 1937, pp.12, Mississippi.
Bosi Bağcı, A.T. (2003). Gıda güvenliği ve güvencesi. Türk Belediyecilik Sempozyumu, Sağlıklı
Modern Kentleşme, 13-14 Aralık 2003, Ankara
Brauer, D. (1996). Food for the billions-before the world food summit. Development and Cooperation, 5(5).
Britz W. & Delzeit R. (2013). The impact of German biogas production on European and global
agricultural markets,land use and the environment, Energy Policy, 62, 1268–1275.
Buzbaş, N. (2010). Türkiye ve AB’de gıda güvenliği: Ortaklığın sinerjisi. 28. Türkiye-AB Karma
İstişare Komitesi Toplantısı, 13-14 Eylül 2010, Edinburg, s. 17, İskoçya.
Candan, E. & Özalp Günal, S. (2013). Tarımda Kadın Emeği. Tarım Ekonomisi Dergisi, 19(1),
93-101.
Caswell, J.A. & Modjuzska, E.M. (1996). Using Informational labeling to ınfluence the market
for quality in food products. American Journal of Agricultural Economics, 78, 1248-1253.
502 Günümüz Dünya Sorunları
Coşkun A.S., Elibol, P., Coşkun, M., Çalışkan, E., Tükenmez, M.A. & Yeğen, B.Ç. (2007). Hekimlerin ve veteriner hekimlerin araştırmalarda deney hayvanı kullanımına bakış açıları,
Cerrahpaşa Tıp Dergisi, 38, 146 – 151.
Çelik, V. & Turgut-Balık, D. (2007). Genetiği Değiştirilmiş Organizmalar. Erciyes Üniversitesi
Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 23(1-2), 13-23.
Çetiner, S. (2010. Genetiği Değiştirilmiş Organizma (GDO) Nedir? Sorular ve Yanıtlar-1. Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, 10 (38), 40-54.
Delen. N. (2008). Fungisitler. Nobel Yayınevi, İzmir.
Delice, N. & Delice, A. (2005). Uyum çalışmaları çerçevesinde iyi tarım uygulamaları standardının değerlendirilmesi. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 9(3), 53-62.
Demirulus, H. & Aydın, A. 1996. Tavukçuluk Artık ve Atık Maddelerinin İşlenerek Çevre Kirliliğinin Azaltılması. Ekoloji Çevre Dergisi, 19(6),22-26.
Dernek, Z. (2005). Tarım ekonomisi ve işletmeciliği. Süleyman Demirel Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, Isparta.
Dobrovolski R., Rafael D.L., François G., Sidney F.G., José Alexandre F.D (2013). Global agricultural expansion and carnivore conservation biogeography, Biological Conservation 165,
162–170.
Dölekoğlu, Ö.C. (2003). Gıda Güvencesi, TEAE Bakış, (4), Ankara.
Durmuşoğlu, E., Tiryaki, O. & Canhilal, R. (2010). Türkiye’de pestisit kullanımı, kalıntı ve dayanıklılık sorunları. Türkiye Ziraat Mühendisliği 7. Teknik Kongresi, 11-15 Ocak 2010, Bildiriler Kitabı 2, 589-607, Ankara.
Ergül, M., Ayhan, V. & Öğretmen, T. (1992). Hayvancılık ve çevre. 1. Uluslararası Çevre Sempozyumu, 231-243, İzmir.
Ersun, N., Arslan, K. (2010). Türkiye’de organik tarım ve iyi tarım uygulamaları üretim ve pazarlama esasları. İTO Yayınları, Yayın No: 2010-101, İstanbul.
Food and Agriculture Organization of the United Nations [FAO] (2000). Handbook for defining
and setting up a food security ınformation and early warning system (FSIEWS), Rome.
Food and Agriculture Organization of the United Nations [FAO] (2015). Faostat. İnternet adresi: http://faostat.fao.org, adresinden 05.09.2015. tarihinde erişim sağlanmıştır.
Gilbert, N. (2013). A hard look at GM crops. Nature 497(7447), 24-26.
Giray H. & Soysal A. (2007). Türkiye’de gıda güvenliği ve mevzuatı. TSK Koruyucu Hekimlik
Bülteni, 6(6), 485-490.
Güler, S., 2004. Dünya’da ve Türkiye’de gübre tüketiminde yaşanan gelişmeler. İçinde: Karaman,
M.R., Brohi, A.R. (eds) Türkiye 3. Ulusal Gübre Kongresi, Tarım-Sanayi-Çevre, 11-13 Ekim
2004, 47-54, Tokat.
Haney N. & Cohen S. (2015). Predicting 21st century global agricultural land use with a spatially and temporally explicit regression-based model, Applied Geography 62, 366-376.
Dünyada Tarım Kaynaklı Sorunlar 503
Haspolat, I. (2012). Genetiği değiştirilmiş organizmalar ve biyogüvenlik. Ankara Üniversitesi
Veterinerlik Fakültesi Dergisi, 59, 75,80.
Henson, S.J. & Traill, B. (1993). The demand for food safety. market ımperfections and the role
of government. Food Policy, 18,152-162.
International Labour Organization [ILO] (2015). Key indicators of the labour market. Geneva,
2014. http://www.ilo.org adresinden 05.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
İçel, C.D., Yüksel, B. & Uz, M. (2009). Avrupa Birliği’nde iyi tarım uygulamaları. Standart Dergisi, 48(565), 44-49
Karaman, S. (2006). Hayvansal üretimden kaynaklanan çevre sorunları ve çözüm olanakları.
KSÜ. Fen ve Müh. Dergisi, 9(2), 133-139.
Kılıç, İ. & Ercan, Ş. (2009). Hayvan barınaklarından kaynaklanan gaz emisyonları ve çevresel
etkileri, Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 14(2), 151-160.
Leisinger, K.M. (2000). Population growth, food security, and civil society: The hunger problem
can be solved. Development and Cooperation, (1), 8-12.
Meseri, R. (2008). Beslenme ve genetiği değiştirilmiş organizmalar. TAF Preventive Medicine
Bulletin, 7(5), 455-460.
Mutlu, A. (1999). Adana ili çevresindeki hayvancılık tesislerinde ortaya çıkan atıkların yarattığı
çevre kirliliği üzerinde bir araştırma (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi.Adana.
Pardey P.G., Jason M.B., Terrance M.H., Timothy K.M.B & Vernon R. E. (2014). A Bounds
analysis of world food futures: Global agriculture through to 2050, Australian Journal of
Agricultural and Resource Economics, 58, 571–589.
Resmi Gazete [RG] (2006). Tarım Kanunu. Kanun No. 5488, Kabul Tarihi: 18/4/2006.
Resmi Gazete [RG] (2010). Resmi Gazete—İyi tarım uygulamaları hakkında yönetmelik. Resmi
Gazete Tarihi: 07.12.2010, Resmi Gazete Sayısı: 27778.
Roorda van Eysinga, N.L. (1984). Nitrate and glasshouse vegetables. Fertilizer Research, 5, 149156.
Rosegrant M. W., Tokgoz S. & Bhandary P. (2013). The new normal? A tighter global agricultural supply and demand relation and its implications for food security, Amer. J. Agr. Econ.
95(2), 303–309.
Schroeder J. I., Delhaize E., Frommer W. B., Guerinot M. L., Harrison M. J., Estrella L. H., Horie
T., Kochian L. V., Munns R., Nishizawa N. K., Tsay Y. F. & Sanders D. (2013). Using membrane transporters to improve crops for sustainable food production. Nature 497(7447), 6066.
Sönmez, İ., Kaplan, M. & Sönmez, S. (2008). Kimyasal gübrelerin çevre kirliliği üzerine etkileri
ve çözüm önerileri. Derim Dergisi, 25(2), 24-34.
Stephen J. DelGrosso (2008). Mitigation potential and costs for global agricultural greenhouse
gas emissions, Agricultural Economics, 38, 109–115.
504 Günümüz Dünya Sorunları
T.C. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı [TKB] (2004). Osmanlı’dan günümüze tarım ve tarıma hizmet
veren kurumların teşkilatlanma süreçleri. T.C. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Yayınları, 70s.,
Ankara.
Taşkaya, B. (2004). Tarım ve çevre. TEAE-Bakış, 5(1). Ankara.
Tiryaki, O., Canhilal, R. & Horuz, S. (2010). Tarım ilaçları kullanımı ve riskleri. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 26(2), 154-169.
Turabi, M.S. (2007). Bitki koruma ürünlerinin ruhsatlandırılması. Tarım İlaçları Kongre ve Sergisi, TMMOB Ziraat Müh. Odası ve Kimya Müh. Odası, Bildiriler Kitabı.
Türker, S. (2012). Türkiye’de gıda güvenliği ve mevzuatının gelişim süreci. Sağlık Düşüncesi ve
Tıp Kültürü Dergisi, 21, 34-37.
Yavuz, F. (2005). Türkiye’de tarım. T.C. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı Yayınları, s. 243, Ankara.
Yılmaz, F. (2014). Bitkisel üretimde genetiği değiştirilmiş organizmalar ve ürünler ile biyogüvenlik.
T.C. Kalkınma Bakanlığı, Uzmanlık Tezi, İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü Yayın No: 2914, 221s., Ankara.
Zhang, X. & Ximing, C. (2011). Climate change impacts on global agricultural land availability,
Environmental Research Letters, 6, 1-8.
15. BÖLÜM
AÇLIK VE YOKSULLUK SORUNLARI
Öğr. Gör. YELİZ MERCAN
Kırklareli Üniversitesi
Sağlık Yüksekokulu
Amaçlar
vv Açlık ve yoksulluk kavramlarının açıklanması
vv Açlık ve yoksulluğun nedenlerinin ve diğer belirleyicilerle olan ilişkilerinin değerlendirilmesi
vv Dünyada açlık ve yoksulluğun boyutlarının ortaya konulması
vv Açlık ve yoksullukla mücadelede uluslararası örgütlerin ve yaklaşımların rolünün
açıklanması.
Özet
Bugün dünyada uluslararası örgütlerin yoğun çabalarına rağmen yaklaşık her dokuz
kişiden biri hem aç hem de aşırı yoksuldur. Yoksulluk toplumun yaşam standartlarının
belirlenen bir düzeyin altında kalma durumu olarak tanımlanırken, açlık gıda gereksinimi
olduğunda vücudun sinyal vererek rahatsızlık hissi oluşmasıdır. Kalori miktarına göre
hesaplanan ve günlük alması gereken temel gıda maddelerinden oluşan sepetin altında
gıdaya ulaşan kişiler aç, sepetin parasal karşılığı altında geliri olan kişiler aşırı yoksul
olarak tanımlanır ve bu sınırlarda açlık ve yoksulluk çizgisi oluştururlar. Dünyada
uluslararası ve ulusal gelir dağılımı eşitsizlikleri derindir. Özellikle Asya ve Sahra-altı
Afrika’da yaşayan insanlar yoksulluk ve açlık nedeniyle acı çekmekte, en fazla kadın ve
çocuklar bu durumdan etkilenmektedir. Sahra-altı Afrika’da açlık nedeniyle ölümler tüm
çocuk ölüm nedenleri arasında üçüncü sıradadır. Gelişmekte olan ülkelerin birçoğunda
Milenyum Gelişme Hedefleri’ne erişilememiş ve 2015 sonrası için yeni Sürdürülebilir
Kalkınma Hedefleri belirlenmiştir. Açlık ve yoksullukla mücadelede barış içinde ve
bütüncül yaklaşımlarla belirlenen hedeflere ulaşmak için çaba harcanmalı, istikrarlı
olunmalı ve katılım sağlanmalıdır.
Anahtar Kelimeler: Yoksulluk, Açlık, Açlık sınırı, Gelir
548 Günümüz Dünya Sorunları
KAYNAKÇA
Alkire, S., Conconi, A., Robles, G. & Seth, S. (2015) Multidimensional Poverty Index - Winter
2014/2015: Brief Methodological Note and Results, MPI Methodological Note, University
of Oxford.
Başar, E. (2010) Demografiye Giriş, Ankara: Gazi Kitabevi Tic. Ltd. Şti.
Bellù LG. & Liberati P. (2005) Impacts of Policies on Poverty, The Definition of Poverty, Food
and Agriculture Organization of the United Nations, Conceptual and Technical Material,
EASYPol, Module 004.
Birleşmiş Milletler Türkiye Dergisi (2015) Dünyada açlık azalıyor, fakat 805 milyon insan hala
kronik beslenme sorunuyla karşıkarşıya. http://www.bmdergi.org/tr/dunyada-aclik-azaliyor-fakat-805-milyon-insan-hala-kronik-sekilde-yetersiz-beslenme-sorunuyla-karsi-karsi
ya/ adresinden 06.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Çalışkan, Ş. (2010) Türkiye’de Gelir Eşitsizliği ve Yoksulluk, Sosyal Siyaset Konferansları, 59 (2),
89–132.
Çok Boyutlu Yoksulluk Endeksi [ÇBYE] (2015) Sıkça Sorulan Sorular. http://www.tr.undp.
org/content/dam/ turkey/docs/Publications/hdr/faq_mpi-TR_ece%20FU.pdf adresinden
13.07.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
DeRose L. (1998) Who’s hungry? And how do we know? Food shortage, poverty, and deprivation,
United Nations University Press, Tokyo - New York – Paris, The United Nations University.
ISBN 92-808-0985-7
Doğan, E. (2013). Türkiye’de Yoksulluğun Ölçülmesi, T.C. Kalkınma Bakanlığı Bölgesel Gelişme
Ve Yapısal Uyum Genel Müdürlüğü, Yayın No: 2880, Ankara. ISBN:978-605-4667-75-8
Dünya Engellilik Raporu (2011). DSÖ Kütüphanesi ve Yayın Kataloğu Verileri, Anıl Group Matbaa, Ankara.
Erbaş, M. ve Arslan, E. (2012). Açlığın Önlenmesi ve Gıda Güvencesinin Sağlanması, Gıda Mühendisliği Dergisi 36, 50-59.
Filiztekin, A. ve Çelik, M.A. (2010) Türkiye’de Bölgesel Gelir Eşitsizliği, MEGARON ; 5(3):116127.
Food and Agriculture Organization of the United Nations [FAO] (2014). Rome declaration on
nutrition. Why it matters & What can be done. http://www.fao.org/assets/infographics/
FAO-infographic-ICN2-RomeDeclaration-en.pdf adresinden 08.08.2015 tarihinde erişim
sağlanmıştır.
Food and Agriculture Organization of the United Nations [FAO] (2015). The State of Food
Insecurity in the World 2015. http://www.fao.org/3/a-i4646e.pdf adresinden 28.08.2015
tarihinde erişim sağlanmıştır.
Food and Agriculture Organization of the United Nations [FAO] (2015a). Food wastage:key
facts and figures. http://www.fao.org/news/story/en/item/196402/icode/ adresinden
03.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Açlık ve Yoksulluk Sorunları 549
Food and Agriculture Organization of the United Nations [FAO] (2015b). Food waste harms
climate, waer, land and biodiversity. http://www.fao.org/news/story/en/item/196220/icode/ adresinden 10.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Food and Agriculture Organization of the United Nations [FAO] (2015c). Hunger Map 2015.
http://www.fao.org/3/a-i4674e.pdf adresinden 07.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Food and Agriculture Organization of the United Nations [FAO] (2015d). State of food insecurity in the World. http://www.fao.org/3/a-i4671e.pdf adresinden 09.08.2015 tarihinde
erişim sağlanmıştır.
Gennari P. ve Lartey A. (2014) Food and Nutrition in Numbers 2014. Food and Agriculture Organization of the United Nations, Rome.
Global Hunger Index [GHI] (2014). The Challenge of Hidden Hunger. International Food Policy
Research Institute, Washington.
Güler, Ç. ve Akın L. (2012) Halk Sağlığı Temel Bilgiler Kitabı, Hacettepe Üniversitesi Yayınları
Cilt 3, Ankara.
Güneş, M. (2013) Kamu Politikası Oluşturma Sürecinde Yoksullugun Rolü, Journal Of Academıc Approaches, 4(1).
İncedal, S. (2013) Türkiyede Yoksulluğun Boyutları: Mücadele Politikaları ve Müdahale Araçları,
Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü Ankara.
Killmann, W. (2008) Climate Change and Food Security: A Framework Document, Food And
Agriculture Organizatıon Of The United Nations, Rome.
Krishnamurthy P. K., Lewis, K., Choularton, R.J. (2012) Climate Impacts On Food Security and
Nutrition, World Food Programme (WFP) Met Office Hadley Centre.
Kurter, D. (2014). Yoğun Nüfus Artışı Kaynaklı Ortaya Çıkan Açlık ve Yoksulluk, Araştırma Raporu. http://www.mbmtr.org/ uploads/1/7/9/4/17943871/gk7_2_denizkuter.pdf 03.08.2015
tarihinde erişim sağlanmıştır.
Lagarde, C. & Yong Kim ,J. (2015) Ending Poverty and Sharing Prosperity Global Monitoring
Report 2014/2015 The World Bank, Washington, USA.
Malik, K. (2014) Human Development Report 2014 Sustaining Human Progress: Reducing Vulnerabilities and Building Resilience, United Nations Development Programme, ISBN 978-921-126368-8, New York, USA.
Memiş, H. (2014) Küreselleşme ve Yoksulluk İlişkisi, Journal Of Academic Approaches, 5(1).
Millennium Development Goal [MDG] (2015): The Millennium Development Goals Report
United Nations 2015, New York.
Multidimensional Poverty Index [MPI] (2014). FAQs Human Development Report. UNDP,
New York.
Oxford Poverty & Human Development Initiative [OPHI] (2015). Global MPI 2015:Key Findings. http://www.ophi.org.uk/multidimensional-poverty-index/mpi-2015 adresinden
10.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır
550 Günümüz Dünya Sorunları
Oxford Poverty & Human Development Initiative [OPHI] (2015a). Global MPI Interactive Databank. http://www.dataforall.org/dashboard/ophi/index.php/ adresinden 15.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Özgenç N. (2013) Sürdürülebilirlik ve Yoksulluk İlişkisi, Aile ve Sosyal Politikalar Uzmanlık Tezi,
T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Sosyal Yardımlar Genel Müdürlüğü, Ankara.
Öztürk N. ve Göktolga Z.G. (2010) Yoksulluk ve Gelir Bölüşümünü Belirlemede Kullanılan
Ölçütler, Bütçe Dünyası Dergisi Sayı 34 / 2.
Sağlık Bakanlığı [SB] (2011). Sağlığın Teşviki ve Geliştirilmesi Sözlüğü. Ankara: Anıl Matbaacılık.
Sheeran J. (2009) World Hunger Series, Hunger and Markets, World Food Programme USA.
Taş, H.Y. ve Özcan, S.(2012) Türkiye’de ve Dünya’da Yoksulluk Üzerine Bir Araştırma, SESSION
3D: Büyüme ve Gelişme III, International Conference on Eurasian Economies, 423-30.
The Hunger Project [THP] (2015). Know your World: Facts about hunger and poverty. http://
thp.org/ knowledge-center/know-your-world-facts-about-hunger-poverty/ adresinden
09.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK] (2008). Yoksulluk Çalışmaları, Ankara.
Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK] (2013). Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, Ankara.
Türkiye İstatistik Kurumu [TÜİK] (2014). İstatistiklerle Türkiye 2014, Yayın No: 4380, Ankara.
United Nations [UN] (2012). The Challenge. http://www.un.org/en/zerohunger/challenge.
shtml adresinden 06.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
United Nations [UN] (2014). The Road to Dignity by 2030: Ending Poverty, Transforming All
Lives and Protecting the Planet. http://www.un.org/disabilities/documents/reports/SG_
Synthesis_Report_ Road_to_Dignity_by_2030.pdf adresinden 09.08.2015 tarihinde erişim
sağlanmıştır.
United Nations [UN] (2015). Millennium development goals and beyond 2015. http://www.
un.org/ millenniumgoals/poverty.shtml adresinden 09.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
United Nations [UN] (2015a). Transforming our world: the 2030 Agenda for Sustainable Development, Resolution adopted by the General Assembly on 25 September 2015. . http://www.
un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/RES/70/1&Lang=E adresinden 11.11.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
United Nations Department of Economic and Social Affairs [UN DESA] (2015). World Population Prospects The 2015 Revision, http://esa.un.org/unpd/wpp/Publications/Files/
Key_Findings_WPP_2015.pdf adresinden 23.07.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
United Nations Development Programme [UNDP] (2006). What is poverty? Concepts and Measures, International Poverty Centre Poverty In Focus 2006 United Nations Development
Programme Brasilia. http://www.ipc-undp.org/pub/IPCPovertyInFocus9.pdf adresinden
01.07.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Açlık ve Yoksulluk Sorunları 551
United Nations Deveopment Programme [UNDP] (2014). 2014 İnsani Gelişim Raporu. http://
www.tr.undp.org/
content/turkey/tr/home/library/human_development/hdr-2014.html adresinden 09.08.2015
tarihinde erişim sağlanmıştır.
United Nations Deveopment Programme [UNDP] (2014a). International Human Development
Indıcators. http://hdr.undp.org/en/countries adresinden 05.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
United Nations Deveopment Programme [UNDP] (2014b). Human Development Reports.
http://hdr.undp.org/en/data adresinden 06.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
United Nations Deveopment Programme [UNDP] (2015). A New Sustainable Development
Agenda. http://www.undp.org/content/undp/en/home/mdgoverview/mdg_goals/mdg1.
html adresinden 09.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
United Nations Deveopment Programme [UNDP] (2015a). The Millennium Development
Goals Report 2015. http://www.undp.org/content/undp/en/home/librarypage/mdg/themillennium-development-goals-report-2015/ adresinden 09.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
United Nations Deveopment Programme [UNDP] (2015b). Sürdürülebilir Kalkınma için 2030
Gündemi.
http://www.undp.org/content/turkey/tr/home/post-2015/sdg-overview.html
adresinden 10.11.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
The UN Refugee Agency [UNHCR] ( 2014). World at War Global Trends Forced Displacement
in 2014, http://unhcr.org/556725e69.html adresinden 05.08.2015 adresinden tarihinde erişim sağlanmıştır.
The UN Refugee Agency [UNHCR] ( 2015). The sea route to Europe: The Mediterranean passage in the age of refugees, http://www.unhcr.org/5592bd059.html adresinden 05.08.2015
tarihinde erişim sağlanmıştır.
Walker R. (2015) Demographic Vulnerability: Where Population Growth Poses The Greatest
Challenges, Population Institute, Washington.
World Bank [WB] (2005). Understanding the Determinants of Poverty, Poverty Manual, All,
JH Revision of August 8, The World Bank P 124-218. http://siteresources.worldbank.org/
PGLP/Resources/PMch8.pdf adresinden 13.07.2015tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Bank [WB] (2015). Country and lending groups. http://data.worldbank.org/about/
country-and-lending-groups adresinden 04.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Weisfeld-Adams, Emma & Andrzejewski, Anastasia (2008) Hunger and poverty: Definitions and
distinctions. New York, NY: USA.
World Food Programme [WFP] (2012). World Food Programme Two minutes to learn about:
School Meals. http://documents.wfp.org/stellent/groups/public/documents/communications/wfp220221.pdf adresinden 08.08.2015tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Food Programme [WFP] (2015). Hunger. http://www.wfp.org/hunger adresinden
24.07.2015tarihinde erişim sağlanmıştır.
552 Günümüz Dünya Sorunları
World Food Programme [WFP] (2015a). What causes hunger? http://www.wfp.org/hunger/causes adresinden 06.08.2015tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Food Programme [WFP] (2015b). Two Minutes on Climate Change and Hunger A Zero
Hunger World Needs Climate Resilience. http://documents.wfp.org/stellent/groups/public/
documents/ communications/ wfp269854.pdf adresinden 24.07.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2011). The Global Prevalence of Anamemia in 2011.
http://apps.who.int/iris/bitstream/10665/177094/1/9789241564960_eng.pdf?ua=1 adresinden 10.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2012). The World Bank Child Malnutrition Database:
Estimates for 2012 and Launch of Interactive Data Dashboards. http://www.who.int/nutgrowthdb/jme_2012_summary_ note_v2.pdf?ua=1 adresinden 06.08.2015 tarihinde erişim
sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2014). MDG 1: Eradicate extreme poverty and hunger. http://www.who. int/topics/millennium_development_goals/hunger/en/ adresinden
08.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2014a). Food safety. http://www.who.int/mediacentre/
factsheets/fs399/en/ adresinden 24.07.2015tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2014b). Disability and health. http://www.who.int/mediacentre/factsheets/ fs352/en/ adresinden 10.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2014c). Global Targets 2025. http://www.who.int/nutrition/global-target-2025/en/ adresinden 24.07.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2015). Micronutrients. http://www.who.int/nutrition/topics/micronutrients/en/ adresinden 10.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2015a). BMI classification. http://apps.who.int/bmi/index.jsp? introPage= intro_3.html adresinden 27.07.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Health Organization [WHO] (2015b). Disability. http://www.who.int/topics/disabilities/
en/ adresinden 10.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
16. BÖLÜM
ENERJİ SORUNLARI
Arş. Gör. Muhammed ORAL
Karabük Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi,
Coğrafya Bölümü, Beşeri ve Ekonomik Coğrafya Anabilim Dalı
Amaçlar
vv Enerjinin ne denli bir öneme sahip olduğunu ortaya koymak
vv Niçin küresel bir sorun olduğuna değinmek
vv Küresel enerji talebinin %87’sini karşılayan fosil yakıtların rezerv ve tüketim durumlarını ortaya koymak
vv Alternatif enerji kaynaklarının gerekliliğine değinmek
vv Türkiye’deki enerji görünümüne değinmek
Özet
Küresel sorunların en önemli ayaklarından birini oluşturan enerji problematiği özellikle
petrol krizlerinden günümüze gelinceye kadar ki süre içerisinde büyüyerek devam etmiş,
siyasi krizlerin odağında bulunan bir sorun olarak öne çıkmıştır. Enerjinin coğrafyası, güvenliği, projeksiyonları, diplomatik boyutu, iklimsel etkileri, alternatif enerji kaynakları,
konunun temelini oluşturan alanlardır. Gelişmiş ülkelerin yanında gelişmekte olan ülkelerin de yoğun enerji kullanımı küresel talebi artırmakta ve yeni kaynaklara yatırım yapmayı
zorunlu kılmaktadır. Sınırlı olan fosil yakıt rezervlerinin tükenme tehlikesi ve düzensiz bir
coğrafi dağılışa sahip olup (petrol, doğalgaz) enerji güvenliği sorunları ortaya çıkarması bu
durumu destekler niteliktedir. Bu bağlamda, kitabın bu bölümünde enerjinin niçin zorunlu
bir ihtiyaç olduğu, küresel enerji görünümü, fosil yakıtların rezerv ve tüketim durumları,
Türkiye’de enerji görünümü ve sonuç şeklinde küresel bir sorun olarak enerjiye değinilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Enerji Kaynakları, Fosil Yakıtlar, Petrol Krizleri, Alternatif Enerji
Kaynakları, Türkiye’de Enerji Görünümü
574 Günümüz Dünya Sorunları
KAYNAKÇA
Aydın, F. F. (2010). Enerji tüketimi ve ekonomik büyüme. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari
Bilimler Fakültesi Dergisi, 35, 317-340.
Aydın, L. (2014). Enerji ekonomisi ve politikaları. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Boru Hatları ile Petrol Taşıma Anonim Şirketi (BOTAŞ) (2011). Uluslararası projelerimiz. Ankara: BOTAŞ Yayını.
BritishPetroleum (BP) (2013). Statistical review of world energy. BP Press, Londra.
BritishPetroleum (BP) (2014). Statistical review of world energy. BP Press, Londra.
BritishPetroleum (BP) (2015). Energy outlook 2035. BP Press, Londra.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (2015). Dünya ve ülkemiz enerji ve tabii kaynaklar görünümü. Ankara: Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı Yayını 7.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (2015). Enerji piyasaları zirvesi. http://www.enerji.gov.tr/
tr-TR/Bakanlik-Haberleri/Enerji-Piyasalari-Zirvesi adresinden 21.07.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
İlbaş, M. (2014). Enerji-politik dünya ve Türkiye, Ankara: Berikan Yayınevi.
Kavak, K. (2013). Dünyadaki enerji oyununu değiştiren yeni faktör: Konvansiyonel olmayan petrol ve doğal gaz. Ankara: Türk Akademisi Siyasi Sosyal Stratejik Araştırmalar Vakfı Yayını.
Kazokoğlu, C. (2013). Kaya gazı ve petrolün geleceği. http://www.bbc.com/turkce/adresinden
28.10.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Kısacık, S. (2013). Türkiye: Enerji bağımlılığı sarmalında gelişen bir ülke. http://politikaakademisi.org/turkiye-enerji-bagimliligi-sarmalinda-gelisen-bir-ulke/. adresinden 10.03.2015
tarihinde erişim sağlanmıştır.
Korkmaz, S. ve Yılgör, M. (2012). Enerji tüketimi-iktisadi büyüme ilişkisi. Kocaeli Üniversitesi
Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 22, 111-125.
Orta Vadeli Program (2009-2011)’ın Kabul Edilmesi Hakkında Karar (2009). T.C Resmi Gazete,
27351, 16 Eylül 2009.
Ponting, C. (2012). Dünyanın yeşil tarihi (Çev. A. Başçı). İstanbul: Bilnet Matbacılık.
Sevim, C. (2013). Küresel enerji politikalarındaki yeni dinamikler ve yenilenebilir enerji politikaları. III. Elektrik Tesisat Ulusal Kongre ve Sergisi Bildirileri. İzmir.
Sevim, C. (2013). Küresel enerji stratejileri ve jeopolitik. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
Tiftikçigil, B.Y. ve Yesevi, Ç.G (2015) Türkiye’nin Enerji Görünümü Stratejiler ve İlişkiler. Derin
Yayınları, İstanbul.
Türkiye Petrolleri (TP) (2014). Ham petrol ve doğalgaz sektör raporu. Ankara: Türkiye Petrolleri
Yayını.
Enerji Sorunları 575
Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK) (2014). Taşkömürü sektör raporu. Ankara: Türkiye Taşkömürü Kurumu Yayını.
United Nations (UN) (2010). Energy for a sustainable future, the secretary-general’s advisory
group on energy and climate change (AGECC) summary report and recommendations. New
York, USA.
Yergin, D. (2013) Petrol: Para ve güç çatışmasının epik öyküsü (Çev. K. Tuncay). İstanbul: Türkiye
İş Bankası Yayını.
17. BÖLÜM
SANAYİ KAYNAKLI SORUNLAR
Yrd. Doç. Dr. Adnan Doğan BULDUR
Necmettin Erbakan Üniversitesi
Ahmet Keleş Eğitim Fakültesi
Coğrafya Eğitimi Ana Bilim Dalı
Amaçlar
vv Sanayi ve sanayileşme kavramlarını açıklamak.
vv Sanayi kaynaklı sorunları sınıflandırmak.
vv Sanayinin neden olduğu çevre sorunlarına yönelik çözüm önerileri sunmak.
Özet
Günümüz dünya sorunlarının içinde sanayi kaynaklı sorunlar önemli bir yer tutar. Sanayi
kaynaklı sorunların başında çevre kirliliği gelir. Her türlü sanayi üretimi ortaya katı, sıvı ve
gaz atıkların ortaya çıkmasına yol açar. Bunlar zaman içerisinde birikerek doğal ortamı ve
insan sağlığını tehdit edici boyutlara ulaşır. Sanayi üretiminin büyük oranda hammadde
tüketiyor olması, gerek tarımsal ve gerekse diğer hammadde kaynaklarının üzerinde büyük
baskılara sebep olmaktadır. Sanayinin gelişmesiyle yeni ulaşım ağ ve sistemlerine olan
ihtiyaç ile artan enerji talebinin karşılanması, doğa üzerinde yeni tahribatların meydana
gelmesine yol açmaktadır. Sanayileşmenin bir başka boyutu da şehirleşmeye yol açmasıdır.
Büyüyen şehirler ise gecekondulaşma, altyapı yetersizliği, işsizlik ve sosyal problemler gibi
olumsuzlukları doğurmaktadır. Sanayiden kaynaklı sorunların ortadan kaldırılmasına
yönelik çabaların başında sürdürülebilir kalkınma adına çevre dostu teknolojilerin
kullanılması gelmektedir.
Anahtar Kelimeler: Sanayi, Çevre, Kirlilik
Sanayi Kaynaklı Sorunlar 593
KAYNAKÇA
Arıbaş, K. ve Kara, H. (2009), 21. Yüzyıl ve çevre, Uşak: Elik Yayınları.
Güney, E. (2004a), Çevre sorunları coğrafyası, Ankara: Gündüz Eğitim ve Yayıncılık,
Güney, E. (2004b), Çevre Sorunları, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
Halkman A. K., Atamer M. ve Ertaş H (2000) Endüstri ve çevre ilişkileri, Türkiye Ziraat Mühendisliği V. Teknik Kongresi, II. Cilt, T. Ziraat Mühendisleri Odası, Yay. No: 38, s. 1029-1048,
Ankara.
Karabağ, S. (1997). Enerji kaynaklarının çıkarımı, taşınımı, üretimi ve kullanılması ile meydana
gelen çevre sorunları, Gazi Ün., Gazi Eğitim Fak., 17(2), Ankara.
Keleş, R. (1993). Kentleşme politikası. Ankara: İmge Kitabevi.
Keleş, R. ve Hamamcı, C. (2002). Çevrebilim. Ankara: İmge Kitabevi.
Marin, C. ve Yıldırım, U. (Editörler) (2004), Çevre Sorunlarına Çağdaş Yaklaşımlar, Beta Basım
A.Ş., İstanbul.
Özey, R. (2011), Günümüz dünya sorunları, (5. Baskı) Aktif Yayınevi, İstanbul.
Pontıng, C. (2012) Dünyanın yeşil tarihi, (Çev. A. Başçı), Bilnet Matbacılık, İstanbul.
Şahin, C. ve Sipahioğlu, Ş. (2009), Doğal afetler ve Türkiye, Gündüz Eğitim ve Yayıncılık, Ankara.
Şahin, C. (1991), Türkiye afetler coğrafyası, Gazi Ün. Yay. No:172, Gazi Eğt. Fak. Yay. No:21,
Ankara.
Tümertekin, E. (1994), Ekonomik coğrafya, İstanbul Üniv., Edb. Fak. Basımevi, İstanbul.
İnternet kaynakları
http://www.csb.gov.tr/gm/cygm/index.php?Sayfa=sayfa&Tur=webmenu&Id=266 (Erişim Tarihi: 12.08.2015)
http://www.istesaglikdergisi.com.tr/index.php/ekim-2009/157-cevre-kirliliginin-bas-aktorlerifabrikalar (Erişim Tarihi: 20.08.2015)
http://www.milliyet.com.tr/endustriyel-kirlilik-dogayi-tehdit-ediyor--cevre-885572/
Tarihi: 15.08.2015)
(Erişim
http://www.msxlabs.org/forum/soru-cevap/215731-sanayinin-gelismesinin-cevreye-olumluve-olumsuz-etkileri-nelerdir.html#ixzz3hw42tXDV (Erişim Tarihi: 13.08.2015)
http://www.ttgv.org.tr/tr/sanayi-ve-cevre-birlikteligi-i-yeni-firsatlar (Erişim Tarihi: 16.08.2015)
18. BÖLÜM
BİLİŞİM VE MEDYA SORUNLARI
Yrd. Doç. Dr. Sibel OĞUZ
Kastamonu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi,
İlköğretim Bölümü, Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalı
Amaçlar
vv Bilişim, bilişim teknolojisi, bilişim toplumu ve medya kavramları hakkında genel
bir bilgi sahibi olmak
vv Bilişim ve medyanın önemini kavramak
vv Bilişim ve medya sorunları hakkında bilgi sahibi olmak
vv İnternetin bireyler üzerindeki etkileri hakkında bilgi sahibi olmak
Özet
Günümüz dünya sorunlarından biride teknolojinin hızlı gelişmesi sonucu ortaya çıkan
bilişim ve medya sorunlarıdır. Bilişim, insanoğlunun teknik, ekonomik ve toplumsal
alanlardaki iletişiminde kullandığı ve bilginin elektronik makineler aracılığıyla ulaşılmasını
sağlayan bir bilimdir. Eski zamanlarda bilginin ulaşılmasında kitap, gazete, radyo,
televizyon gibi araçlar kullanılmaktadır. Günümüzde ise bunların yanı sıra bilgisayar
ve cep telefonları daha çok kullanılan teknoloji aracıdır. İletişim alanında özellikle bilgi
enformasyonun iletimi ve depolanması amacıyla kullanılan medya kanalı insan hayatının
her alanında yer almıştır. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin aşırı bir şekilde kullanılması
ekonomik, siyasal, kültürel, sosyal ve felsefi anlamda yepyeni bir toplumsal yapıyı yani
bilişim toplumunu meydana getirmiştir. Bilişim toplumunda, iletişim ve haberleşmenin
daha hızlı ve kolay olmasını sağlayan bir sistem olan internet kullanımının artması
sonucu, donanım ve yazılım geliştirilip üretilmesi, nitelikli iş gücünün oluşması, bilgi
güvenliği, elektronik işlemlere ilişkin düzenlemeler, bilişim suçları, sağlık, özel yaşamın
gizliliği, telif/patent hakları, nefret söylemi gibi belli başlı bilişim ve medya sorunları
ortaya çıkmaktadır.
Anahtar Kelimeler: Bilişim, bilişim toplumu, bilişim sorunları, medya, medya sorunları
Bilişim ve Medya Sorunları 641
KAYNAKÇA
Akarslan, H. ( 2011). Bilişim suçları, bilişim yoluyla işlenen suçlar ve adli bilişim ayrımı. (Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi). Polis Akademisi Güvenlik Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
Akıncı-Vural, Z. B. ve Bat, M (2010). Yeni bir iletişim ortamı olarak sosyal medya: Ege üniversitesi iletişim fakültesine yönelik bir araştırma. Journal of Yasşar Unıversity, 20(59), 33483382. http://journal.yasar.edu.tr/wp-content/uploads/2012/08/3_BVural_MBat.pdf adresinden 30.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Ayas, C. ve Tarman, B. (2013). İnternet destekli etkin insan hakları demokrasi ve vatandaşlık
eğitimi. İçinde, İ. Acun, B. Tarman, E. Dinç (Ed.). Küreselleşme ve biz (ss.145-155). Ankara:
Pegem Akademi.
Akyol, O (2015). Yeni medya araştırmaları 1 güncel tartışmalar eksininde. İçinde, M. G. Genel
(Ed.). Yeni iletişim teknolojilerinin ortak özellikleri (ss.1-42). Bursa: Ekin.
Aşçıoğlu, C. ve Şamlı, R. (2008). Dijital hak yönetimi ve hukuksal düzenlemeler. 3. Uluslararası
Katılımlı Bilgi Güvenliği ve Kriptoloji Konferansı, (ss. 101-105). Ankara. http://www.iscturkey.org/s/2226/i/2008-18.pdf adresinden 19.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Başaran, K. (2003). Bilişim toplumunda temel gelişmeler ve sorunlar bilişim toplumu sürecinde Türkiye’de durum saptamasına ilişkin bir araştırma. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi).
Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Başlar, G. (2013). Yeni medyanın gelişimi ve dijitalleşen kapitalizm, Akademik Bilişim 2013,
İstanbul. http://ab.org.tr/ab13/bildiri/247.pdf adresinden 12.07.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Bilgiç, H. G., Duman, D. ve Seferoğlu, S. (2011). Dijital yerlilerin özellikleri ve çevrim içi ortamların tasarlanmasındaki etkileri. Akademik Bilişim (ss. 257-263), 2-4 Şubat İnönü Üniversitesi, Malatya. http://yunus.hacettepe.edu.tr/~sadi/yayin/AB11_Bilgic-DumanSeferoglu_DijitalYerliler_ve_CIO.pdf adre sinden 30.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Binark, M. ve Bayraktutan, G. (2013). Ayın karanlık yüzü: yeni medya ve etik. İstanbul: Kalkedon.
Çakır, H. ve Sert, E. (2010). Bilişim suçları ve delillendirme süreci. (ss. 143-170). http://
utgam.org/images/upload/attachment/utsas_2010_secilmis/Bili%C5%9Fim%20
Su%C3%A7lar%C4%B1%20ve%20Delillendirme%20S%C3%BCreci.pdf
adresinden
30.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Çil, S. ve Aytekin, M. (2015). Yeni medya araştırmaları güncel tartışmalar eksininde. İçinde, M.
G. Genel (Ed.). Yeni medya ve demokrasi ilişkisi (ss.105-132), Bursa: Ekin.
Dedeoğlu, G. (2006). Bilişim toplumu ve etik sorunlar. Bursa: Alfa Aktüel.
Dünya Bilgi Zirvesi Taslak Gündemi. http://www.bilgitoplumu.gov.tr/Documents/2/Diger/000000_CenevreAsa
masiDBTZSunumu-TK.ppt adresinden 01.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
642 Günümüz Dünya Sorunları
Elma, C., Kesten, A., Dicle, A. N., Mercan, E., Çınkır, Ş., Palavan, Ö. (2009). İlköğretim 7. sınıf
öğrencilerinin medya ve medya okuryazarlığı dersine ilişkin tutumları. Ondokuzmayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 93-113.
Erdem, H. A. (2011). Yeni medya hizmetleri ve düzenlemeleri. (Uzmanlık Tezi). Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, Ankara.
Erdoğan, İ. (2013). Yeni medya gazeteciliğinde etik bir paradigma belirlemenin kapsamı ve sınırları. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, 36, 54-272.
Ertaş, S. (2007). Gelişen teknoloji ışığında telif hakları, yaşanan sorunlar ve çözüm önerileri. 38.
ICANAS (Uluslararası Asya ve Kuzey Afrika Çalışmaları) Kongresi (ss. 97-108). http://www.
ayk.gov.tr/wp-content/uploads/2015/01/M%C3%9CZELERAR%C5%9E%C4%B0VLERK
%C3%9CT%C3%9CPHANELER-YAYINEVLER%C4%B0-TEL%C4%B0F-HAKLARI.pdf
adresinden 12.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Güneş, A. (2013). Medya pedagojisi. I.Türkiye Çocuk ve Medya Kongresi. s. 83-98.
Odabaşı, H. F., Kabakçı, I. ve Çoklar, A. N. (2007). İnternet, çocuk ve aile. Ankara: Nobel.
Karabağ, S. (2006). Mekanın siyasallaşması (2. Baskı). Ankara: Gazi.
Karahisar, T. (2013). Yeni iletişim teknolojileri ve yeni medya. İçinde, M. Kuyucu ve T. Karahisar (Ed.). Sosyal medyanın psikolojik ve toplumsal yansımaları (ss.52-114). İstanbul: Zinde.
Karahisar, T. (2014). İnternette çocukları bekleyen riskler ve medya okuryazarlığı, The Turkish
Online Journal of Design, Art and Communication – TOJDAC, 4(4), 82-95 http://www.tojdac.org/tojdac/VOLUME4-ISSUE4_files/tojdac_v04i407.pdf adresinden 30.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Kestel, A. (2013). İnternet destekli etkin insan hakları demokrasi ve vatandaşlık eğitimi. İçinde,
İ. Acun, B. Tarman, E. Dinç (Ed.). Medya (ss.156-177). Ankara: Pegem A.
Kırcı, B. (2004). Korsan üretim, Türkiye ve dünyadaki gelişmeler. Ankara Barosu Dergisi, 3,
55-68.
Kuyucu, M. (2013). Yeni iletişim teknolojileri ve yeni medya. İçinde, M. Kuyucu ve T. Karahisar
(Ed.). Yeni iletişim aracı olarak sosyal medya ve sosyal ağlar üzerine bir güncelleme (ss.114151). İstanbul: Zinde.
Önür, N. (2002). Enformasyon ekonomilerine geçiş sürecinde eğitim politikaları ve uygulamaları: Enformasyon teknolojilerinin etkin kullanımının yapısal engelleri, I. Ulusal Ekonomi
ve Yönetim Kongresi. Kocaeli.
Öztekin, H. (2015). Yeni medyada nefret söylemi: Ekşi sözlük örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(38), 925-936.
Öztürk, Ş. (2015). Sosyal medyada etik sorunlar. Selçuk İletişim, 9(1). 287-311. http://josc.selcuk.edu.tr/articl e/view/1075000641/pdf_42 adresinden 21.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Sarı, Ü. (2015). Yeni medya araştırmaları 1 güncel tartışmalar eksininde. İçinde M. G. Genel
(Ed.). Televizyon yayıncılığında sosyal medya etkisi (ss.65-89). Bursa: Ekin.
Bilişim ve Medya Sorunları 643
Savaş, S., Topaloğlu, N. ve Yılmaz, M. (2012). Veri madenciliği ve Türkiye’deki uygulama örnekleri. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 11(21), 1-23
Sayımer, İ. (2014). Yeni medya araştırmaları kavramlar, uygulamalar, tartışmalar. Konya: Literatürk Academia.
Şamlı, R. (2010). Türk ve dünya hukukunda bilişim suçları. Akademik Bilişim 2010 (ss. 97-103),
Muğla. http://ab.org.tr/ab10/kitap/samli_AB10.pdf adresinden 22.09.2015 tarihinde erişim
sağlanmıştır.
Şanlısoy, S. (1999). Bilgi toplumunda ortaya çıkabilecek sorunlar. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(2), 169-184).
Şen, E. (2014). Kişisel verilerin kaydedilmesi. http://www.haber7.com/yazarlar/prof-dr-ersansen/1235168-kisisel-verilerin-kaydedilmesi adresinden 20.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Tavukçuoğlu, C. (2004). Bilişim Terimleri Sözlüğü, Ankara:Asil Yayınları.
Tetik, C. (2015). Yeni medya araştırmaları 1 güncel tartışmalar eksininde. İçinde, M. G. Genel
(Ed.). Sosyal medya alternatif bir kamusal alan olabilir mi? (ss.196-216). Bursa: Ekin.
Tomal, N. (2003). Günümüz Dünya sorunları. İçinde, H. Sayhan, H. Çamurçu (Ed). Küreselleşme (ss.11-36). İstanbul: Lisans.
Türki Dil Kurumu, Güncel Türkçe
gts&arama=gts&guid=TDK.
sözlük.
http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_
GTS.56031af6c59890.91478671 adresinden 12.07.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Türkiye Bilişim Derneği. (2001). Türkiye’ de e-devlet nasıl olmalı?. Türkiye Bilişim Derneği Raporu. http://www.tbd.org.tr/usr_img/cd/kamubib14/raporlarPDF/Rapor-123.pdf adresinden 22.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Yurdigül, Y. Ve İspir, N. (2015). Yeni medya araştırmaları 1 güncel tartışmalar eksininde. İçinde,
M. G. Genel (Ed.). Yeni medyada haber (ss.43-64). Bursa: Ekin.
İnternet Kaynakları
http://www.canlimobeseizle.com/kastamonu-cumhuriyet-meydani-canli-izle/.
04.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
adresinden
http://www.dailymotion.com/video/xm26hy_yahudiler-neden-dunyanin-en-asagilikyaratiklaridir_news adresinden 04.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
http://www.fortuneturkey.com/periscopea-erisim-yasagi gundemde-16994 adresinden 03 Eylül
2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/29985327.asp. adresinden 04.09.2015 tarihinde erişim
sağlanmıştır.
http://www.hurriyet.com.tr/ekonomi/29039191.asp. adresinden 15 Temmuz 2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
http://www.milliyet.com.tr/medikal-firmasinin-recetesini-gundem-2044884/. adresinden 30
Ağustos 2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
644 Günümüz Dünya Sorunları
http://www.radikal.com.tr/turkiye/osym_baskani_kiyak_emeklilik_pesinde_mi1059356. adresinden 15 Temmuz 2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
http://www.saglik-haberleri.co/tr/?t202id=234024&t202kw=secretdietpill_desk
01.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
adresinden
http://www.yazilimmutfagi.com/10070/bi-ve-data-warehouse/sosyal-aglar/sosyal-aglarda-veri-madenciligi.aspx. adresinden 15.07.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
19. BÖLÜM
DÜNYA SORUNLARINA ÇÖZÜM
ARAYAN ULUSLARARASI VE ULUSAL
KURULUŞLAR
Tevfik PALAZ
Milli Eğitim Bakanlığı
Amaçlar
vv Uluslararası kuruluşlar kavramını ve bu kuruluşların ortaya çıkma sebeplerini açıklayabilme
vv Dünya sorunlarının çözümünde Birleşmiş Milletlerin organlarının ve uzman kuruluşlarının önemini ve rollerini açıklayabilme
vv Dünya sorunlarının çözümünde Birleşmiş Milletler dışındaki uluslararası kuruluşların önemini ve rollerini açıklayabilme
vv Sorunların çözümünde ulusal kuruluşların önemini ve rollerini açıklayabilme
Özet
Günümüz dünya sorunlarına çözüm arayan uluslararası ve ulusal kuruluşların incelendiği
bu bölümde ilk olarak uluslararası kuruluşların ortaya çıkma sebepleri üzerinde kısaca
durulmuştur. Ardından uluslararası kuruluşlar içindeki etki gücü ve çalışma alanının genişliğinden dolayı öncelikli olarak Birleşmiş Milletlere ve onun uzman kuruluşlarına değinilmiştir. Daha sonra diğer uluslararası ve ülkemizde bulunan ulusal kuruluşlar ele alınmıştır. Bunlara ek olarak sorunların çözümünde çok önemli bir yere sahip olan uluslararası
belgeler (bildiri, konferans vb.) hakkında bilgi verilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Uluslararası kuruluşlar, Ulusal kuruluşlar, Dünya sorunlarına çözümler
Dünya Sorunlarına Çözüm Arayan Uluslararası ve Ulusal Kuruluşlar 673
KAYNAKÇA
AKUT (2015). Arama Kurtarma Derneği. http://www.akut.org.tr/tarihce# adresinden 02 Eylül
2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Alada, A., Gürpınar, E. ve Budak S. (1993). Rio konferansı üzerine düşünceler, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, İstanbul, 3(3-4-5), 93-108.
Arıbaş, K. (2007). Küresel çağda siyasi coğrafya. Konya: Çizgi.
Arıkan, Y. ve Özsoy, G. (2006). A’dan Z’ye iklim değişikliği başucu rehberi; Çok geç olmadan harekete geçmek isteyenler için (1. Baskı). Ankara: Bölgesel Çevre Merkezi.
Başak, C. (2010). Uluslararası örgütler. Ankara: Seçkin.
Başoğlu, U., Ölmezoğulları, N. ve Parasız, İ. (2001). Dünya ekonomisi: Küreselleşme, finansal
kurumlar ve küresel makro ekonomi. Bursa: Ezgi.
Bozdemir, Y. (2010). Kyoto Protokolü ve AB çevre düzenlemelerinin Türkiye – AB ilişkilerine
yansımaları (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
Bozkurt, E. (2006). Uluslararası insan hakları hukuku (2. Baskı). Ankara: Asil.
Çağıran, M. E. (2011). Uluslararası alanda insan haklar. (2. Baskı). Ankara: Barış.
Çalı, H. H. (2006). Çevreci toplumsal hareket olarak Greenpeace - Türkiye hareketi (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
Çalış, Ş., Akgün, B. ve Kutlu, Ö. (2006). Uluslararası örgütler ve Türkiye. Konya: Çizgi.
Çamur, D. ve Vaizoğlu, S. A. (2007). Çevreye ilişkin önemli toplantı ve belgeler. Ankara, TSK
Koruyucu Hekimlik Bülteni, 6(4), 297-306.
Döner, A. (2003). İnsan Haklarının uluslararası alanda korunması ve Avrupa sistemi (1. Baskı).
Ankara: Seçkin.
Eren, Abdurrahman. (2007). Türkiye’de insan haklarının korunması, uluslararası koruma mekanizmaları ve ulusal insan hakları kurumlarının rolü (1. Baskı). Ankara: Turhan.
FAO (2015). Food and Agricultural Organization. http://www.fao.org/about/en/. adresinden
28.08.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Gemalmaz, H. B. (2009). Avrupa insan hakları sözleşmesinde mülkiyet hakkı. İstanbul: Beta.
Gemalmaz, M. S. (2001). Ulusalüstü insan hakları hukukunun genel teorisine giriş. (3. Baskı).
İstanbul: Beta.
Genç, Ö. (2010). Uluslararası ekonomik kuruluşların yoksullukla mücadele stratejileri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Zonguldak Karaelmas Üniversitesi, Zonguldak.
Greenpeace (2015). Greenpeace. http://www.greenpeace.org/turkey/about adresinden 14.Eylül
2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Hasgüler, M. ve Uludağ, M. B. (2012). Uluslararası ekonomik kuruluşları. Eskişehir: Anadolu
Üniversitesi Yayınları.
Hasgüler, M. ve Uludağ, M. B. (2004). Devletlerarası ve hükümetler dışı uluslararası örgütler.
Ankara: Nobel.
674 Günümüz Dünya Sorunları
ICRC (2015). International Red Cross and Red Crescent Movement. https://www.icrc.org/eng/
who-we-are/history/overview-section-history-icrc.htm adresinden 12.09.2015 tarihinde
erişim sağlanmıştır.
ILO (2015). International labor organization. http://www.ilo.org/global/about-the-ilo/lang-en/index.htm adresinden 12.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
IUCN (2015). International union for conservation of nature and natural resources. http://
www.iucn.org/about/ adresinden 10.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Karaatlı, B. (2002). Globalleşme Sürecinde uluslararası güvenlik antlaşmalarının yönü ve
Türkiye’nin geleceği (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi, Isparta.
Karluk, R. (1998). Uluslararası ekonomik mali ve siyasi kuruluşlar. Ankara: Turhan.
Karluk, Rıdvan (2007). Küreselleşen dünyada uluslararası kuruluşlar (6. Baskı). İstanbul: Beta.
Keating, M. (1993). Yeryüzü zirvesinde değişimin gündemi, Cenevre, ortak geleceğimiz merkezi.
Ankara: UNEP Türkiye Komitesi Yayını.
Kızılay (2015). Kızılay. http://www.kizilay.org.tr/kurumsal/tarihcemiz. adresinden 12.09.2015
tarihinde erişim sağlanmıştır.
Özdan, S. (2014). Kyoto protokolü kapsamında emisyon ticareti, karbon borsaları ve Türkiye’ye
yansımaları (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
Öztunç, Ö. (2006). Uluslararası çevre politikalarında Birleşmiş Milletlerin rolü (Yayımlanmış
yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
Reisoğlu, S. (2001). Uluslararası boyutlarıyla insan hakları. İstanbul: Beta.
Seyidoğlu, H. (2001). Uluslararası iktisat teori politika ve uygulama. İstanbul: Gizem.
Sosyal hizmet ve çocuk hakları: BM sözleşmesi profesyonel eğitim kitabı (2004). (V. Duyan, Çev.)
Ankara: Sosyal Hizmet Uzmanları Derneği Genel Merkezi Yayını no: 007.
Sönmez, S. (2005). Dünya ekonomisinde dönüşüm sömürgecilikten küreselleşmeye (2. Baskı). Ankara: İmge
TEMA (2015). Türkiye erozyonla mücadele, ağaçlandırma ve doğal varlıkları koruma vakfı.
http://www.tema.org.tr/web_14966-2_1/neuralnetwork.aspx?type=22
adresinden
08.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Tezcan, D., Erdem, M. R. ve Sancakdar, O. (2004). Avrupa insan hakları sözleşmesi ışığında
Türkiye’nin insan hakları sorunu. Ankara: Seçkin.
Tiryakioğlu, B. (2000). Çocukların korunmasına ilişkin milletlerarası sözleşmeler ve Türk hukuku. Ankara: T. C. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Yayınları.
Turanlı, K. (2004). Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi çerçevesinde çocuğun ekonomik
sömürüden korunma hakkı (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
Dünya Sorunlarına Çözüm Arayan Uluslararası ve Ulusal Kuruluşlar 675
TÜRÇEK (2015). Türkiye Çevre Koruma ve Yeşillendirme Kurumu. http://www.turcek.org.tr/
hakkimizda.aspx?
d=11 adresinden 08.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Türkeş, M., Sümer, U. ve Çetiner, G. (2000). Küresel iklim değişikliği ve olası etkileri. Ankara,
Çevre Bakanlığı Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi Seminer Notları.
Türkiye Çocuk Politikası Çalıştay Sonuçları (2009). Ankara: Gündem Çocuk: Çocuk Haklarını
Tanıtma, Yaygınlaştırma. Uygulama ve Uygulamaları İzleme Derneği Yayını, No: 1.
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK), (2003). Vizyon 2023: Bilim ve
Teknoloji Stratejileri Teknoloji Öngörü Projesi Vizyon ve Öngörü Raporu, Ankara.
UNEP (2015). United Nations environment programme. http://www.unep.org/Documents.
Multilingua l/Default.asp?documentid=97&articleid=1503 adresinden 29.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
UNGA (2015). General assembly. http://www.un.org/ga/about/background.shtml adresinden
06.10.2015tarihind
e erişim sağlanmıştır.
UNİCEF (2015). United Nations International Children’s Emergency Fund. http://www.unicef.
org/whatwedo/adr
esinden 22.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
UN (2015). United Nations. agencies-and-others/index.html adresinden 27.09.2015 tarihinde
erişim sağlanmıştır.
Usal, Z. O. (2008). Dünya Bankası ve IMF kapsamında uluslararası finans kuruluşları ve insan
hakları. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 39, 231–246.
Uzun, S. (2013). Ekonomik, siyasal ve diplomatik yönleriyle Birleşmiş Milletlerin örgüt yapısı ve
işlevleri (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi), Giresun Üniversitesi, Giresun.
WFP (2015). World food programme. http://www.wfp.org/our-work. adresinden 28.09.2015
tarihinde erişim sağlanmıştır.
WHO (2015). World health organization. http://www.who.int/about/history/en/ adresinden 27.
09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
World Bank (2015). World bank. http://www.worldbank.org/en/about/what-we-do adresinden
28.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır..
WWF (2015). World wide fund for nature, Türkiye Doğal Hayatı Koruma Vakfı http://www.
wwf.org.tr/bizkimiz/dogakorumada38yil/ adresinden 24.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
WWF.PANDA (2015a). World wide fund for nature. http://wwf.panda.org/who_we_are/ adresinden 24.Eylül.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
WWF.PANDA (2015b). World wide fund for nature. http://wwf.panda.org/what_we_do/ adresinden 24.09.2015 tarihinde erişim sağlanmıştır.
Download