Bütçe - Mali Hizmetler Uzmanları Derneği
advertisement
BÜTÇE KANUNU VE UYGULAMALARI Türkan ALGIN TÜRKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU Strateji Geliştirme Daire Bşk. Mali Hizmetler Uzmanı Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 1 SUNU PLANI Bütçenin Yasal Dayanağı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Hazırlık Süreci Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Uygulamaları Kesin Hesap Kanunu Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 2 Bütçenin Yasal Dayanağı T.C. Anayasası 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanun Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 3 Anayasa’nın 161’inci maddesine göre; Malî yıl başlangıcı ile merkezi yönetim bütçesinin hazırlanması, uygulanması ve kontrolü kanunla düzenlenir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 4 Kanunun amacı, kalkınma planları ve programlarda yer alan politika ve hedefler doğrultusunda kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını, hesap verebilirliği ve malî saydamlığı sağlamak üzere, kamu malî yönetiminin yapısını ve işleyişini, kamu bütçelerinin hazırlanmasını, uygulanmasını, tüm malî işlemlerin muhasebeleştirilmesini, raporlanmasını ve malî kontrolü düzenlemektir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 5 Mali yılbaşından önce onaylanan Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu Resmi Gazetede yayımlanarak mali yılbaşında (1 Ocak’ta) yürürlüğe girer. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 6 Bütçe Nedir? Bütçe: Belirli bir dönemdeki gelir ve gider tahminleri ile bunların uygulanmasına ilişkin hususları gösteren ve usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan belgedir. Merkezî Yönetim Bütçe Kanunu: merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin; gelir ve gider tahminlerini gösteren, bunların uygulanmasına ve yürütülmesine yetki ve izin veren kanundur. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 7 Genel Yönetim Sosyal Güvenlik Kurumları Merkezi yönetim Mahalli İdareler Genel Bütçe Özel Bütçe Düzenleyici ve Denetleyici Kuruluşlar Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 8 Bütçe Türleri ve Kapsamı Genel yönetim kapsamındaki idarelerin bütçeleri; Merkezî yönetim bütçesi, Sosyal güvenlik kurumları bütçeleri Mahallî idareler bütçeleri olarak hazırlanır ve uygulanır. Kamu idarelerince bunlar dışında herhangi bir ad altında bütçe oluşturulamaz. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 9 Merkezi Yönetim Bütçesi Genel bütçe; Devlet tüzel kişiliğine dahil olan ve 5018 sayılı Kanuna ekli (I) sayılı cetvelde yer alan kamu idarelerinin bütçesidir. Örnek: Türkiye Büyük Millet Meclisi Anayasa Mahkemesi Ekonomi Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Diyanet İşleri Başkanlığı Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 10 Özel bütçe; bir bakanlığa bağlı veya ilgili olarak belirli bir kamu hizmetini yürütmek üzere kurulan, gelir tahsis edilen, bu gelirlerden harcama yapma yetkisi verilen, kuruluş ve çalışma esasları özel kanunla düzenlenen ve 5018 sayılı Kanuna ekli (II) sayılı cetvelde yer alan her bir kamu idaresinin bütçesidir. Örnek: Yükseköğretim Kurulu ÖSYM İstanbul Üniversitesi Savunma Sanayi Müsteşarlığı Türkiye İlaç ve Tıbbî Cihaz Kurumu Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 11 Düzenleyici ve denetleyici kurum bütçesi; özel kanunlarla kurul, kurum veya üst kurul şeklinde teşkilatlanan ve 5018 sayılı Kanuna ekli (III) sayılı cetvelde yer alan her bir düzenleyici ve denetleyici kurumun bütçesidir. Örnek: Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu Sermaye Piyasası Kurulu Kamu İhale Kurumu Rekabet Kurumu Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 12 Sosyal Güvenlik Kurumu Bütçesi Sosyal güvenlik hizmeti sunmak üzere, kanunla kurulan ve 5018 sayılı Kanuna ekli (IV) sayılı cetvelde yer alan her bir kamu idaresinin bütçesidir. Kurumlar: 1-Sosyal Güvenlik Kurumu 2- Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 13 Mahalli İdare Bütçesi Mahallî idare kapsamındaki kamu idarelerinin mali yıl içindeki gelir ve gider tahminlerini gösterir, gelirlerin toplanmasına ve harcamaların yapılmasına izin verir. İl özel idaresi, belediye, bağlı idare ve mahalli idare birlikleri Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 14 Bütçe İlkeleri Bütçelerin hazırlanması, uygulanması ve kontrolünde aşağıdaki ilkelere uyulur: a) Bütçelerin hazırlanması ve uygulanmasında, makroekonomik istikrarla birlikte sürdürülebilir kalkınmayı sağlamak esastır. b) Kamu idarelerine bütçeyle verilen harcama yetkisi, kanunlarla düzenlenen görev ve hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla kullanılır. c) Bütçeler kalkınma planı ve programlarda yer alan politika, hedef ve önceliklere uygun şekilde, idarelerin stratejik planları ile performans ölçütlerine ve fayda-maliyet analizine göre hazırlanır, uygulanır ve kontrol edilir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 15 d) Bütçeler, stratejik planlar dikkate alınarak izleyen iki yılın bütçe tahminleriyle birlikte görüşülür ve değerlendirilir. Örneğin; (2015-2016-2017) e) Bütçe, kamu malî işlemlerinin kapsamlı ve saydam bir şekilde görünmesini sağlar. f) Tüm gelir ve giderler gayri safi olarak bütçelerde gösterilir. g) Belirli gelirlerin belirli giderlere tahsis edilmemesi esastır. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 16 h) Bütçelerde gelir sağlanması esastır. i) ve gider denkliğinin Bütçeler, ait olduğu yıl başlamadan önce TBMM veya yetkili organlarca kabul edilmedikçe veya onaylanmadıkça uygulanamaz. j) Bütçelerde, bütçeyi hususlara yer verilmez. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği ilgilendirmeyen 17 k) Bütçeler kurumsal, işlevsel ve ekonomik sonuçların görülmesini sağlayacak şekilde Maliye Bakanlığınca uluslararası standartlara uygun olarak belirlenen bir sınıflandırmaya tâbi tutularak hazırlanır ve uygulanır. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 18 l) Bütçe gelir ve gider tahminleri ile uygulama sonuçlarının raporlanmasında açıklık, doğruluk ve malî saydamlık esas alınır. m) Kamu idarelerinin tüm gelir ve giderleri bütçelerinde gösterilir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 19 n) Kamu hizmetleri, bütçelere konulacak ödeneklerle, mevzuatla belirlenmiş yöntem, ilke ve amaçlara uygun olarak gerçekleştirilir. o) Bütçelerde, ödenekler belirli amaçları gerçekleştirmek üzere tahsis edilir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 20 Analitik Bütçe Sınıflandırması KURUMSAL FONKSİYONEL FİN. EKONOMİK I II III IV I 28 01 00 23 01 II III IV I I 3 1 03 3 2 00 Mali Hizmetler Uzmanları Derneği II III IV 1 01 21 Kurumsal Sınıflandırma-1 I. Düzey II. Düzey III. Düzey IV. Düzey 15 76 00 23 Başbakanlık, Bakanlıklar ve Eşdeğer Anayasal Kurumlar I.Düzey'e Doğrudan Sorumlu Birimler Ana Hizmet Birimleri Destek ve Lojistik Kurumsal sınıflandırmanın üçüncü ve dördüncü düzeyinde yer alan birimler, bütçeyle ödenek tahsis edilen harcama birimlerini, birimlerin en üst yöneticileri de harcama yetkililerini ifade etmektedir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 22 Fonksiyonel Sınıflandırma-1 Devlet faaliyetlerinin türünü, verdiği hizmete göre gruplandırmakta olup, dört düzeyli kod yapısından oluşmaktadır. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 23 Fonksiyonel Sınıflandırma-2 Örneğin; 01.3.2.00: Genel Planlama ve İstatistik Hizmetleri Strateji ve Geliştirme Dai.Başk.Kodu: 15.76.00.23 / 01.3.2.00 01.3.9.00 : Diğer Genel Hizmetleri gösterdiğinden Destek Hizmetleri Dai.Bşk. Kodu: 28.01.00.04 / 01.3.9.00 04.1.1.00: Genel Ekonomik İşler ve Hizmetler İhracat Genel Müdürlüğü Kodu:28.01.30.00 / 04.1.1.00 Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 24 Fonksiyonel Sınıflandırma-3 Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 25 Finansman Tipi Sınıflandırma Yapılan harcamaların hangi kaynaktan finanse edildiğini göstermektedir. 1 Düzeylidir. 1 - GENEL BÜTÇE 2 - ÖZEL BÜTÇE 3 - DÜZENLEYİCİ VE DENETLEYİCİ KUR. 4 - MAHALLİ İDARELER 5 - SOSYAL GÜVENLİK KURULUŞLARI 6 - ÖZEL ÖDENEKLER 7 - DIŞ PROJE KREDİLERİ 8 - BAĞIŞ VE YARDIMLAR Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 26 Ekonomik Sınıflandırma-1 4 düzeyli kodlamadan oluşmaktadır. Alınan hizmetin ve malzemenin türüne göre kodlama yapılmaktadır. 1. düzey: giderin türünü, diğer üç düzeyde alt ayrıntı kodlarını göstermektedir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 27 Birinci Düzey Ekonomik Kodlar 01 PERSONEL GİDERLERİ 02 SOSYAL GÜVENLİK KURUMLARINA DEVLET PRİMİ GİD. 03 MAL VE HİZMET ALIM GİDERLERİ 04 FAİZ GİDERLERİ 05 CARİ TRANSFERLER 06 SERMAYE GİDERLERİ 07 SERMAYE TRANSFERLERİ 08 BORÇ VERME 09 YEDEK ÖDENEKLER Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 28 Dört Düzeyli Ekonomik Kod Örneği: 03.2.1.01 I. Düzey II. Düzey III. Düzey IV. Düzey 03 2 1 01 Mal ve Hizmet Alım Giderleri Tüketime Yönelik Mal ve Malzeme Alımları Kırtasiye ve Büro Malzemesi Alımları Kırtasiye Alımları Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 29 DÖRDÜNCÜ DÜZEY EKONOMİK KODLAR AÇIKLAMA I II III IV MAL VE HİZMET ALIM GİDERLERİ 03 TÜKETİME YÖNELİK MAL VE MALZEME ALIMLARI 2 1 Kırtasiye ve Büro Malzemesi Alımları 01 Kırtasiye Alımları 02 Büro Malzemesi Alımları 03 Periyodik Yayın Alımları 04 Diğer Yayın Alımları 05 Baskı ve Cilt Giderleri 09 Diğer Kırtasiye ve Büro Malzemesi Alımları 2 Su ve Temizlik Malzemesi Alımları 01 Su Alımları 02 Temizlik Malzemesi Alımları 3 Enerji Alımları 01 Yakacak Alımları 02 Akaryakıt ve Yağ Alımları 03 Elektrik Alımları 90 Diğer Enerji Alımları Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 30 Analitik Bütçe Sınıflandırmasının Terimleri Fasıl ve bölüm; fonksiyonel sınıflandırmanın birinci düzeyini, Kesim; fonksiyonel sınıflandırmanın ikinci düzeyini, Madde; fonksiyonel sınıflandırmanın üçüncü düzeyini, Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 31 Tertip; kurumsal, fonksiyonel ve finansman tipi kodların bütün düzeyleri ile ekonomik sınıflandırmanın ilk iki düzeyini, İlgili hizmet tertibi; borç ödemeleri yönünden borç konusu hizmetlerin yürütüldüğü ilgili tertipleri ifade eder. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 32 Merkezi Yönetim Bütçesi Hazırlık Süreci ORTA VADELİ PROGRAM: en geç Eylül ayının ilk haftası sonuna kadar Kalkınma Bakanlığınca hazırlanır, Bakanlar Kurulu tarafından kabul edilerek Resmi Gazete’de yayımlanması ile süreç başlar. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 33 Orta Vadeli Mali Plan Maliye Bakanlığı tarafından hazırlanır, Yüksek Planlama Kurulunca karara bağlanır, En geç Eylül ayının onbeşine kadar Resmi Gazete’de yayımlanır. Orta Vadeli Program ile uyumlu olmak üzere, gelecek üç yıla ilişkin toplam gelir ve gider tahminlerini, borçlanma durumunu ve kurumların ödenek teklif tavanlarını içeren bir belgedir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 34 Gelir ve Giderleri Etkileyecek Kanun Tasarıları Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idareleri; kamu gelirlerinin azalmasına veya kamu giderlerinin artmasına neden olacak ve kamu idarelerini yükümlülük altına sokacak kanun tasarılarının getireceği malî yükü, OVP ve OVMP çerçevesinde, en az 3 yıllık dönem için hesaplar ve tasarılara eklerler. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 35 Sosyal Güvenliğe Yönelik Kanun Tasarıları Sosyal güvenliğe yönelik kanun tasarılarında ise en az 20 yıllık aktüeryal hesaplara yer verilir. Ayrıca, bu kanun tasarılarına Maliye Bakanlığı ile ilgisine göre Kalkınma Bakanlığı ve Hazine Müsteşarlığının görüşleri eklenir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 36 Bütçe Çağrısı ve Yatırım Genelgesi Kamu idarelerinin bütçe tekliflerini ve yatırım programını hazırlama sürecini yönlendirmek üzere; - Bütçe Çağrısı ve eki Bütçe Hazırlama Rehberi Maliye Bakanlığı tarafından, - Yatırım Genelgesi ve eki Yatırım Programı Hazırlama Rehberi ise Kalkınma Bakanlığı tarafından hazırlanarak, Eylül ayının 15’ine kadar Resmi Gazetede yayımlanır. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 37 KALKINMA BAKANLIĞI MALİYE BAKANLIĞI Orta Vadeli Program Yatırım Genelgesi ve Hazırlama Rehberi Orta Vadeli Mali Plan Bakanlar Kurulu Bütçe Çağrısı ve Bütçe Hazırlama Rehberi YPK Kamu İdareleri Yatırım Teklifi Kalkınma Bakanlığı Bütçe Teklifi Maliye Bakanlığı Bütçe Tasarısı Bakanlar Kurulu Mali Hizmetler Uzmanları Derneği TBMM Bütçe Kanunu 38 Kamu İdareleri Bütçelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Konular-1 Bütçeler, tüm sınıflandırma bölümlerinde (kurumsal, fonksiyonel, finansman tipi, ekonomik) kullanılan kodların en detay düzeyinde hazırlanmalıdır. FONKSİYONEL KURUMSAL FİN. EKONOMİK I II III IV I II III IV I I II III IV 28 01 00 23 01 3 2 00 1 03 3 1 01 Bütçe uygulamaları ve kesin hesap ise ikili düzeyde gerçekleşir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 39 Kamu İdareleri Bütçelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Konular-2 Orta Vadeli Program ve Orta Vadeli Mali Plana uygun olarak hizmet öncelikleri iyi belirlenmeli, Stratejik Plan ile uyumlu çok yıllı bütçeleme anlayışı doğrultusunda, Yıllık amaç ve hedefleri ile performans göstergelerine uyumlu olmalıdır. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 40 Kamu İdareleri Bütçelerinde Dikkat Edilmesi Gereken Konular-3 Yatırım Giderlerine İlişkin Teklifler Bütçe kanunları ile belirlenmiş asgari değeri aşan ve normal ömrü bir yıldan fazla olan mal ve hizmet alımları, Gayrimenkul edinimleri, Yapım işleri, 06-Sermaye Giderleri ekonomik kodunda, dört düzeyli olarak hazırlanır. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 41 Gider Ve Gelir Teklifleri Kamu idareleri, merkez ve merkez dışı birimlerinin ödenek taleplerini dikkate alarak gider tekliflerini hazırlar. Genel bütçe gelir teklifi Maliye Bakanlığınca, diğer bütçelerin gelir teklifleri ilgili idarelerce hazırlanır. Düzenleyici ve denetleyici kurumlar, bütçelerini üç yıllık bütçeleme anlayışı, stratejik planları ve performans hedefleri ile kurumsal, işlevsel ve ekonomik sınıflandırma sistemine göre hazırlarlar. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 42 Bütçe Tekliflerinin İlgili Bakanlıklara Gönderilmesi Yatırıma ilişkin hazırlanan belgeler, Kalkınma Bakanlığı’na; Bütçe tekliflerine ilişkin belgeler ise, Maliye Bakanlığı’na Eylül ayı sonuna kadar Strateji Geliştirme Dairesi Başkanlığınca gönderilir. EKONOMİ BAKANLIĞI 2014 YILI BÜTÇE TEKLİFİ Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 43 Bütçe Tekliflerinin Gönderilmesinde Farklı Uygulama Türkiye Büyük Millet Meclisi Sayıştay Düzenleyici ve Denetleyici Kurumlar, bütçelerini Eylül ayı sonuna kadar doğrudan TBMM’ye, bir örneğini de Maliye Bakanlığına gönderirler. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 44 Merkezî Yönetim Bütçe Kanun Tasarısı Ekleri-1 a) Orta vadeli malî planı da içeren bütçe gerekçesi, b) Yıllık ekonomik rapor, c) Vergi muafiyeti, istisnası ve indirimleri ile benzeri uygulamalar nedeniyle vazgeçilen kamu gelirleri cetveli, d) Kamu borç yönetimi raporu, Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 45 Merkezî Yönetim Bütçe Kanun Tasarısı Ekleri-2 e) Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin son iki yıla ait bütçe gerçekleşmeleri ile izleyen iki yıla ait gelir ve gider tahminleri, f) Mahallî idareler ve sosyal güvenlik kurumlarının bütçe tahminleri, h) Merkezî yönetim kapsamında olmayıp, merkezî yönetim bütçesinden yardım alan kamu idareleri ile diğer kurum ve kuruluşların listesi. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 46 Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Tasarısının TBMM’ye Sevki T.C Anayasasının 162’nci maddesine göre; Merkezî yönetim bütçe tasarısı, Milli bütçe tahminlerini gösteren rapor, mali yılbaşından en az 75 gün önce (17 Ekime kadar) Bakanlar Kurulu tarafından TBMM’ne sunulur. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 47 Tasarının TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunda Görüşülmesi Anayasanın 162. maddesi gereğince Plan ve Bütçe Komisyonunda 55 gün içerisinde (17 Ekim-10 Aralık) görüşmeler tamamlanır. Plan Bütçe Komisyonu; 40 üyeden oluşur. İktidar grubuna veya gruplarına en az 25 üye verilmek şartı ile siyasi parti gruplarının ve bağımsızların oranlarına göre temsili göz önünde bulundurulur. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 48 Bütçe Tasarısının TBMM Genel Kurulunda Görüşülmesi (10 Aralık-31 Aralık) Genel Kurulda üyeler, kamu idare bütçeleri hakkında düşüncelerini, bütçenin tümü üzerindeki görüşmeler sırasında açıklar. Bütçe tasarısı, bölümleri ve değişiklik önergeleri üzerinde ayrıca görüşme yapılmaksızın okunur ve oylanır. Bu aşamada, gider artırıcı veya gelirleri azaltıcı önerilerde bulunulamaz. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 49 Genel Kuruldaki görüşmelerden sonra TBMM’ce kabul edilen bütçe tasarısı Cumhurbaşkanı tarafından Onaylandıktan sonra mali yılbaşından önce Resmi Gazetede yayımlanarak mali yılbaşında (1 Ocak’ta) yürürlüğe girer. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 50 Bütçelerde Değişiklik Yapılabilme Esasları Merkezî yönetim bütçesiyle verilen ödenek, harcanabilecek miktarın sınırını gösterir. Bakanlar Kurulu kararıyla bütçe miktarı aşılamaz. Cari yıl bütçesindeki ödenek artışını öngören değişiklik tasarılarında ve cari ve ileriki yıl bütçelerine mali yük getirecek nitelikteki kanun tasarı ve tekliflerinde, belirtilen giderleri karşılayabilecek mali kaynak gösterilmesi zorunludur. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 51 Geçici Bütçe Zorunlu nedenlerle merkezî yönetim bütçe kanununun süresinde yürürlüğe konulamaması halinde, geçici bütçe kanunu çıkarılır. Geçici bütçe ödenekleri, bir önceki yıl bütçe başlangıç ödeneklerinin belirli bir oranı esas alınarak belirlenir. Geçici bütçe uygulaması altı ayı geçemez. Cari yıl bütçesinin yürürlüğe girmesiyle geçici bütçe uygulaması sona erer ve o tarihe kadar yapılan harcamalar ve girişilen yüklenmeler ile tahsil olunan gelirler cari yıl bütçesine dahil edilir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 52 Ek Bütçe Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçelerindeki ödeneklerin yetersiz kalması, öngörülmeyen hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla, karşılığı gelir gösterilmek kaydıyla, kanunla ek bütçe yapılabilir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 53 Kamu Yatırım Programı Merkezî yönetim bütçe kanununa uygun olarak Kalkınma Bakanlığı tarafından hazırlanır ve Bütçe Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren on beş gün içinde Bakanlar Kurulu kararıyla Resmî Gazetede yayımlanır. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 54 Yatırım Programının İstisnası Millî Savunma Bakanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı, Sahil Güvenlik Komutanlığı bütçelerinin mal ve hizmet alım giderlerine ilişkin tertiplerinde yer alan savunma sektörü, altyapı, inşa, iskân ve tesisleriyle NATO altyapı yatırımlarının gerektirdiği inşa ve tesisler ve bunlara ilişkin kamulaştırmalar ile stratejik hedef planı içinde yer alan alım ve hizmetler, Kalkınma Bakanlığının vizesine bağlı olmayıp yılı yatırım programına ek yatırım cetvellerinde yer almaz. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 55 Kamu Yatırımları Uygulamaları Kalkınma Bakanlığı, merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin yatırım programında yer alan proje ödeneklerinin belirlenmesi sürecinde, bütçe bütünlüğünün sağlanması açısından Maliye Bakanlığı ile işbirliği yapar. Kamu yatırım projelerinin gerçekleşme ve uygulama sonuçları, ilgili kamu idaresi tarafından izleyen yılın Mart ayı sonuna kadar bir rapor halinde Sayıştay Başkanlığına, Maliye Bakanlığına ve Kalkınma Bakanlığına gönderilir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 56 Bütçe Kanunu’nun İçeriği Bütçe Kanunu Metin Kısmı: Gider, Gelir, Finansman ve Denge Gerektiğinde kullanılabilecek ödenekler Aktarma, ekleme, devir ve iptal işlemleri ile diğer bütçe işlemleri Mali kontrole ilişkin hükümler Yatırım Harcamaları, Mahalli İdareler ve Fonlara İlişkin Hükümler Hazine garantili imkân ve dış borcun ikraz limiti ile borç üstlenim taahhüt limiti ve borçlanmaya ilişkin işlemler Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 57 Bütçe Kanunu’na Ekli Cetveller-1 (A) :Gider Bütçesi ödeneklerinin dağılımı (B) :Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri tarafından ilgili mevzuata göre tahsiline devam olunacak gelirler (C) :Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin gelirlerine dayanak teşkil eden temel hükümler (Hükümlerin yer aldığı kanunlar) (E) :Bazı ödeneklerin kullanımına ve harcamalara ilişkin esaslar Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 58 Bütçe Kanunu’na Ekli Cetveller-2 (F) :5018 sayılı Kanuna ekli (II) ve (III) sayılı cetvellerde yer alan idare ve kurumların nakit imkânları ile bu imkânlardan harcanması öngörülen tutarlar (H) :0/2/1954 tarihli ve 6245 sayılı Harcırah Kanunu hükümleri uyarınca verilecek gündelik ve tazminat tutarları (İ) :Çeşitli kanun ve kanun hükmünde kararnamelere göre bütçe kanununda gösterilmesi gereken parasal ve diğer sınırlar Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 59 Bütçe Kanunu’na Ekli Cetveller-3 (K) Ek ders, konferans ve fazla çalışma ücretleri ile diğer ücret ödemelerinin tutarları (M) 11/8/1982 tarihli ve 2698 sayılı Milli Eğitim Bakanlığı Okul Pansiyonları Kanununun 3 üncü maddesi gereğince Milli Eğitim Bakanlığı tarafından yönetilen okul pansiyonlarının öğrencilerinden alınacak pansiyon ücretleri Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 60 Bütçe Kanunu’na Ekli Cetveller-4 (O) 7/6/1939 tarihli ve 3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanunu uyarınca milli müdafaa mükellefiyeti yoluyla alınacak hayvanların alım değerleri (P) 3634 sayılı Kanun uyarınca milli müdafaa mükellefiyeti yoluyla alınacak motorlu taşıtların ortalama alım değerleri ile günlük kira bedelleri Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 61 Bütçe Kanunu’na Ekli Cetveller-5 (T) :5018 sayılı Kanuna ekli (I), (II) ve (III) sayılı cetvellerde yer alan kamu idarelerinin yıl içinde edinebilecekleri taşıtların cinsi, adedi, hangi hizmette kullanılacağı ve kaynağı ile 5/1/1961 tarihli ve 237 sayılı Taşıt Kanununa tabi kurumların yıl içinde satın alacakları taşıtların azami satın alma bedelleri (V) :Kanunlar ve kararnamelerle bağlanmış vatani hizmet aylıkları (hiçbir karşılık ve menfaat gözetmeksizin üstün başarı ve gayretle Türk Vatanına hizmet etmiş Türk Vatandaşlarına ödenen aylıklar) Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 62 Bütçe Uygulamalarına İlişkin Terimler Yedek Ödenek Merkezî yönetim bütçe kanununda belirtilen hizmet ve amaçları gerçekleştirmek, ödenek yetersizliğini gidermek veya bütçelerde öngörülmeyen hizmetler için, 5018 sayılı Kanuna ekli (I) sayılı cetvelde yer alan idareler ile (II) sayılı cetvelde yer alan idarelerden merkezî yönetim bütçe kanununda gösterilecek olanların bütçelerine aktarılmak üzere, genel bütçe ödeneklerinin %2’sine kadar Maliye Bakanlığı bütçesine yedek ödenek konulabilir. Bu ödenekten aktarma yapmaya Maliye Bakanı yetkilidir. Malî yıl içinde yedek ödenekten yapılan aktarmaların tür, tutar ve idareler itibarıyla dağılımı, yılın bitimini takip eden 15 gün içinde Maliye Bakanlığınca ilan edilir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 63 Örtülü Ödenek Kapalı istihbarat ve kapalı savunma hizmetleri, Devletin millî güvenliği ve yüksek menfaatleri ile Devlet itibarının gerekleri, siyasi, sosyal ve kültürel amaçlar ve olağanüstü hizmetlerle ilgili Hükümet icapları için kullanılmak üzere Başbakanlık bütçesine konulan ödenektir. Kanunlarla verilen görevlerin gerektirdiği istihbarat hizmetlerini yürüten diğer kamu idarelerinin bütçelerine de konulabilir. Genel bütçe başlangıç ödenek toplamının %0,5 geçemez. Kullanılma usul ve esasları Başbakan tarafından belirlenir. Örtülü ödeneklere ilişkin giderler Başbakan, Maliye Bakanı ve ilgili Bakan tarafından imzalanan kararname esaslarına göre gerçekleştirilir ve ödenir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 64 KBÖ: (Kesintili Başlangıç Ödeneği) Yılı Bütçe Kanunu ile verilen ödeneklerin, aynı kanunda gösterilen oranlar dahilinde iptal edilmesi durumunda; kanuni ödenekten, iptal edilen ödeneklerin çıkarılmasıyla elde edilen ödenek miktarı Örneğin: 5828 sayılı 2009 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu’nun 12’nci maddesinin üçüncü fıkrası gereğince, 03Mal ve Hizmet Alım Giderleri tertiplerinde yer alan ödeneklerin (03.9-Tedavi ve Cenaze Giderleri tertiplerinde yer alan ödenekler hariç) %10 ‘luk kısmı iptal edilmiştir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 65 AHP / AFP Ayrıntılı Harcama Programı (AHP): Genel Bütçeli idarelerin (I sayılı cetvel), aylar itibariyle yapabilecekleri harcamaları gösteren ve tertip düzeyinde oluşturulan program Ayrıntılı Finansman Programı (AFP): 5018 sayılı Kanuna ekli (II), (III) ve (IV) sayılı cetvellerde yer alan idarelerin, tertip düzeyinde aylar itibarıyla yapabilecekleri harcamaları, gelir gerçekleşme tahminlerini ve net finansmanlarının kullanımına ilişkin öngörülerini gösteren program Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 66 Bütçe Uygulamaları AHP ve AFP Hazırlanması 5018 sayılı Kanunun 20’nci maddesine göre; Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri, ayrıntılı harcama programlarını hazırlar ve vize edilmek üzere Maliye Bakanlığına gönderir. Özel Bütçeli idareler ve sosyal güvenlik kurumları ayrıntılı finansman programlarını hazırlar. ve vize edilmek üzere Maliye Bakanlığına gönderir. (Hazine yardımı almayan özel bütçeli idareler AHP’leri Maliye Bakanlığı vizesine göndermez) Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 67 Ödeneklerin kullanımı için, Maliye Bakanlığı AHP’yi beklemeksizin bazı ödeneklerin belirli oranlarını serbest bırakabilir. Örneğin; Son yıllarda AHP’ler hazırlanıncaya kadar, genel bütçeli idareler ile özel bütçeli idarelerin bütçelerinde yer alan ödeneklerden; 01- Personel Giderlerinin % 15’i, 02- Sosyal Güvenlik Kurumlarına Devlet Primi Giderlerinin % 15’i, 03- Mal ve Hizmet Alımı Giderlerinin % 8’i, 05- Cari Transferlerin % 8’i, Bütçe Uygulama Genelgesi ile serbest bırakılmıştır. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 68 Aktarma İşlemleri Ödenek aktarma işlemleri, Kurum bütçesi içinde yapılacak aktarmalar, Kurum bütçesinden diğer idarelere (Çevre ve Şehircilik Bakanlığı vb.) yapılacak aktarmalar, Yedek ödenek tertiplerinden yapılacak aktarmalar olarak üç grupta toplanır. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 69 1- Kurum Bütçesi İçinde Yapılacak Aktarmalar; 5018 sayılı Kanunun 21 inci maddesine göre SGB, yılı merkezi yönetim bütçe kanununda farklı bir oran belirtilmedikçe aktarma yapılacak tertipteki (eklenecek tertipteki) ödeneğin % 5’ine kadar aktarma yapmaya yetkilidir. Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile bu rakam % 20 olarak belirlenir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 70 2- Kurum Dışı Aktarmalar; 5018 sayılı Kanun’un 21. maddesi: ‘Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçeleri arasındaki ödenek aktarmaları kanunla yapılır.’ 2014 Yılı MYB Kanunu’nun 6. maddesi: ‘Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinden, hizmeti yaptıracak olan kamu idaresinin isteği üzerine bütçesinden yıl içinde hizmeti yürütecek olan idarenin bütçesine, fonksiyonel sınıflandırma ayrımına bakılmaksızın ödenek aktarmaya ve bu konuda gerekli işlemleri yapmaya Maliye Bakanlığı yetkilidir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 71 3- Çevre Ve Şehircilik Bakanlığı’na Yapılacak Aktarma: Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu kapsamında, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı’na yaptırılacak işlere ilişkin ödeneklerin tamamı (%100) (kullanılabilir olduğu sürece), SGB tarafından Çevre ve Şehircilik Bakanlığı bütçesine aktarılacaktır. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 72 4- Yedek Ödenek Tertibinden Yapılacak Aktarmalar: Ödenek ihtiyacı olan harcama birimlerinin taleplerinden, Bakanlık Makamınca uygun görülenler Maliye Bakanlığına (Bütçe ve Mali Kontrol Genel Müdürlüğüne) iletilir. Maliye Bakanlığınca uygun görülen aktarmalar Bakan Onayına istinaden gerçekleştirilir. 27 Ocak 2009 tarihli 2009 YILI MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE UYGULAMA GENELGESİ (Sıra No: 2) uyarınca, Kamu idareleri zorunlu haller dışında Maliye Bakanlığı’ndan kesinlikle ilave ödenek talebinde bulunmayacaklardır. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 73 Aktarılamayacak Ödenekler Yapılan aktarmalar, 7 gün içinde Maliye Bakanlığına bildirilir. Personel giderleri tertiplerinden, aktarma yapılmış tertiplerden, yedek ödenekten aktarma yapılmış tertiplerden, diğer tertiplere aktarma yapılamaz. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 74 Ödenek Gönderme: AHP’lere veya revize işlemlerine uygun olarak serbest bırakılan ödeneklerin, kullanılabilir hale getirilmesi için, Ödenek Gönderme Belgesi düzenlenerek Maliye Bakanlığına gönderilmesidir. Kamu idarelerinin merkez teşkilatı harcama yetkilileri, merkez dışı birimlere, ihtiyaçlarında kullanılmak üzere Ödenek Gönderme Belgesi düzenlemek suretiyle ödenek gönderirler. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 75 Tenkis: Ödenek gönderme belgesi ile kullanılabilir hale getirilen ödeneklerin, mali yıl içinde ve yıl sonunda iptali gerektiği durumlarda, ödeneklerin geri çekilme işlemidir. Revize: AHP ile aylara dağıtılan ödeneklerin, programlanan dönemden daha önce kullanılması revize işlemiyle gerçekleştirilir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 76 Bütçelerden Yardım Yapılması Gerçek veya tüzel kişilere kanuni dayanağı olmadan kamu kaynağı kullandırılamaz, yardımda bulunulamaz veya menfaat sağlanamaz. Ancak, genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin bütçelerinde öngörülmüş olmak kaydıyla; kamu yararı gözetilerek dernek, vakıf, birlik, kurum, kuruluş, sandık ve benzeri teşekküllere yardım yapılabilir. Bu yardımların yapılması, kullanılması, izlenmesi, denetlenmesi ve kamuoyuna açıklanmasına ilişkin esas ve usuller Maliye Bakanlığınca hazırlanarak Bakanlar Kurulunca çıkarılacak yönetmelikle belirlenir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 77 Bütçe Ödeneklerinin Kullanılması Esasları Kamu idareleri, bütçelerinde yer alan ödeneklerin üzerinde harcama yapamaz. Bütçeyle verilen ödenekler, tahsis edildikleri amaçlar doğrultusunda kullanılır. Ancak, ait olduğu malî yılda ödenemeyen ve emanet hesabına alınamayan zamanaşımına uğramamış geçen yıllar borçları ile ilama bağlı borçlar, ilgili kamu idaresinin cari yıl bütçesinden ödenir. Cari yılda kullanılmayan ödenekler yıl sonunda iptal edilir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 78 Genel veya kısmi seferberlik, savaş ilanı veya Bakanlar Kurulu kararıyla zorunlu askeri hazırlıkların yapıldığı olağanüstü hallerde Millî Savunma Bakanlığı, Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı bütçelerindeki mevcut ödenekler, bu idarelerin ödenek toplamları aşılmamak şartıyla, birleştirilerek kullanılabilir. Bu durumda da mevcut ödeneklerin yeterli olmaması halinde toplam ödenek tutarının yüzde % 15’ine kadar ek harcama yapılabilir. Yukarıda sayılan hallerde sevk ve intikalle ilgili giderler için, harcama yetkililerinin onayıyla görevlendirilecek mutemetlere gereken miktarda avans verilebilir ve gönderilecek ödeneğe istinaden bir ay içinde mahsup edilir. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 79 Kesin Hesap Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 80 Kesin Hesap Kanun Tasarısının Yasal Dayanağı T.C Anayasası 5018 sayılı Kanun “Kamu İdarelerinin Kesin Hesaplarının Düzenlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 81 Kamu İdareleri Kesin Hesabı; TBMM, merkezî yönetim bütçe kanununun uygulama sonuçlarını onama yetkisini kesin hesap kanunuyla kullanır. Kesin hesap kanunu tasarısı, muhasebe kayıtları dikkate alınarak, merkezî yönetim bütçe kanununun şekline uygun olarak Maliye Bakanlığınca hazırlanır. Kamu İdareleri, tahsis edilen ödenekler ile yapılması öngörülen hizmetlerin ne derecede gerçekleşmiş olduğu hakkında yeterli bilgiyi kapsayan Kesin Hesap tekliflerini hazırlar. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 82 Kesin Hesap Kanun Tasarısının Ekinde; a) Genel mizan, b) Bütçe gelirleri kesin hesap cetveli ve açıklaması, c) Bütçe giderleri kesin hesap cetvelleri ve açıklaması, d) Bütçe gelir ve giderlerinin iller ve idareler itibarıyla dağılımı, e) Devlet borçları ve Hazine garantilerine ilişkin cetveller, f) Yılı içerisinde silinen kamu alacakları cetveli, g) (Ek: 22/12/2005-5436/10 md.) Mal yönetim hesabı icmal cetvelleri, h) Maliye Bakanlığı tarafından gerekli görülen diğer belgeler,(1) Yer alır. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 83 “Kamu İdarelerinin Kesin Hesaplarının Düzenlenmesine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”te belirtilen tablolar hazırlanır ve 15 Nisana kadar Maliye Bakanlığına gönderilir. Maliye Bakanlığı ve İdare arasında mutabık kalınan Kesin Hesap Tasarısı 15 Mayısa kadar son hali verilerek Maliye Bakanlığı’na gönderilir. T.C. EKONOMİ BAKANLIĞI 2013 YILI KESİN HESABI Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 84 Kesin Hesabın Kanunlaşma Aşaması Kurumlardan gelen kesin hesap bilgileri doğrultusunda Maliye Bakanlığı Merkezi Yönetim Kesin Hesap Kanun tasarısını hazırlar. Haziran ayı sonuna kadar Bakanlar Kurulunca Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur ve bir örneği Sayıştay’a gönderilir. Yeni yıl bütçe kanun tasarısıyla birlikte Bütçe Komisyonu gündemine ve Genel Kurula sunulur. Cumhurbaşkanlığı tarafından onaylandıktan sonra mali yılbaşından önce Resmi Gazetede yayımlanır. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 85 Genel Uygunluk Bildirimi Dış denetim raporları, idare faaliyet raporları ve genel faaliyet raporu dikkate alınarak Merkezî yönetim kapsamındaki kamu idareleri için Genel Uygunluk Bildirimi hazırlanır. kesin hesap kanun tasarısının verilmesinden başlayarak en geç yetmiş beş gün içinde TBMM’ye Sayıştay tarafından sunulur. Kesin hesap kanunu tasarısı ve genel uygunluk bildiriminin TBMM’ye verilmiş olması, ilgili yıla ait Sayıştayca sonuçlandırılmamış denetimleri önlemez ve hesapların kesin hükme bağlandığı anlamına gelmez. Mali Hizmetler Uzmanları Derneği 86 BAŞARILAR Türkan ALGIN Mali Hizmetler Uzmanı E-posta: turkan.algin@saglik.gov.tr TÜEKİYE HALK SAĞLIĞI KURUMU STRATEJİ GELİŞTİRME DAİRESİ BAŞKANLIĞI Eylül 2014
