A) Işık Karanlıkta görebilir miyiz? Çevremizde ışık kaynakları

A)
1.
2.
3.
4.
5.
B)
1.
2.
Işık
Karanlıkta görebilir miyiz?
Çevremizde ışık kaynakları
Geçmişten günümüze aydınlanma
Yaşamımızı etkileyen aydınlatma
Işık da çevreyi kirletebilir mi?
Ses
Her sesin bir kaynağı vardır
Ses titreşimdir.
3. Sesin işitmedeki önemi
4. Seste çevreyi kirletir.
1. Karanlıkta görebilir miyiz?
Gündüz gözlerimizi kapadığımızda gördüğümüz yalnızca
karanlıktır.
Gözlerimizi açtığımızda ışığı ve çevremizdeki cisimleri
görürüz.
Çevremizdeki cisimleri görmemizi sağlayan ışıktır.
Varlıkları daha iyi görebilmemeiz için bulunduğumuz ortam
yeterince aydınlatılmalı.
Cisimleri görebilmemiz için; cisim ışık yaymalı ya da cisim,
üzerne düşen ışığı bize yansıtır.
**ışığın cisimler üzerindeki olumlu ve olumsuz etkileri**
Işık canlıların hayat kaynağıdır.
Güneş ışığı insan vücudunda bulunan d vitamini aktif hale
geçirir.
Bitkilerin gelişimi için önemlidir.
Bitkiler, besin yapmak için oksijen üretebilmek içi n güneş
ışığını kullanırlar.
Meyvelerin olgunlaşması ve tatlanması için ışığa ihtiyaç
duyar.
Güneş ışığının altında çok kalan cisimlerin rengi değişir.
Güneşin altında çok kalan besinlerin tadı da değişir.
Güneş ışığı altında çok kalmak güneş çarpmasına neden
olur.
2. Çevremizde ışık kaynakları
Işık yayarak çevresini aydınlatan cisimlere ışık kaynağı
denir.Işık kannakları doğal ve yapay olmak üzere ikiye ayrılır
a) Doğal ışık kaynakları:
Başta güneş olmak üzere diğer yıldızlarişimsşek, canlılardan
ateş böceği doğal ışık kaynakalrındandır.
Doğal ışık kaynakları kendiliğinden ışık yayarlar.
Işığı kendileri üretirler.
En büyük ışık kaynağı güneştir.
Cisimleri güneşi yaydığı ışık sayesinde görürüz.
b) Yapay ışık kaynakları:
Ampul,mum,el feneri,trafik ışıkları gibi cisimler insanlar
tarafından yapıldığı için yapay ışık kaynağı olarak
adlandırılır.
**şık kaynakları yalnıca görmemizi sağlamaz,
Isınmamızı da sağlar**
1. Sıcak ışık kaynakları:
Çevresine hem ışık hem de ısı yayan kaynaklara denir.
En büyük ısı ve ışık kaynağı güneştir.
Güneş hem ısıtır hem de aydınlatır.
Elektrik ampülü, mum,ateş,gaz lambası sıcak ışık
kaynakalrıdırlar.
2. Soğuk ışık kaynakları:
Bazı ışık kaynakları çevreye ışık yayar ama ısı vermezler.
Bunlar florasan, ateş böceği… gibi.
Bir ışık kaynağı tarafından aydınlatılan cisimler aydınlık
cisimler denir.buna en güzel örnek ay dır.güneşten aldığı
ışığı bize yansıtır.
Işığı yaymayan cisimler ise karanlık cisimlerdir. Defter, kitap
masa gibi.
Yıldızlar kendi ışığını üretir, gezegenler ise sadece yansıtıcı
görevi görürler.
3. Geçmişten günümüze aydınlanma
İlk insanlar ateşi bulduktan sonra yaşadıkları mağaraları
hem aydınatıp hem de ısıtmışlar.
Daha sonra çıra ve meşaleleri uzun yıllar aydınlanma aracı
olarak kullanmışlar.
Daha sonraları gaz yağını bulmuşlar ve petrol delikleri
üzerine yakarak aydınlanmışlardır.
 1879 da thomas edison ark lambasını bularak ucuz
ve kullanışlı elektrikli ampülü buldu.
Ampül:
Elektirk enerjisini ışık enerjisine dönüştüren araçtır.
 1927 yılında daha ucuz ve kullanışlı flüoresan lamba
bulunmuştur.
 1980 li yıllarda halojen lambalar icat edildi.bu
lambalar çok ışık verip çok elektrik
tüketmektedirler.
---meşale—mum—ampül—flüoresan--neon lamban---4. Yaşamımızı etkileyen aydınlatma
Günümüzde yapay ışık kaynakları kullanılıyor.Bunlar ampül,
flüoresan, halojen lambalardır.Bu lambalar elektrik
enerjisini tüketerek bizi aydınlatır.
5. Işık da çevreyi kirletebilir mi?
Işığı gereğinden fazla kullanmak ışık kirliliğine neden olur.
İşyelerinde,reklam panolarında ki ışıklar ışık kirliliğine neden
oluyor.
**********ışık kirliliğine karşı************
Evler, işyerleri, güneş ışığından fazla yararlanacak şekilde
yapılmalı
Gerkesiz ışık kullanımından kaçınılmalıdır.
Trafik ışıkları hayatımızda önemli yere sahip olduğundan ışık
kirliliğine neden olmaz.
İyi aydınlatılmış bir iş yerinde verimlilik artacağından kirliliğe
neden olmaz
*************ışığın doğru kullanımı***************
Ilık kullanımına dikkat etmemiz göz sağlığı için önemlidir.
Bulunduğumuz oda yeterindce aydınlatılmalıdır.
Işık doğrudan gözümüze gelmemelidir.
Gece ders çalışırken masa lambası kullanılmalıdır.
Çalışırken ışığın sol üstten gelmesine dikkat edilmelidir.
Gerkesiz yanan lambalar söndürülmelidir.
Elektrikle çalışan araçlar gerekmiyorsa çalıştırılmamalı
Bozuk fazla akım çeken araçların onarımı yapılmalı
Işığın az gerekli olduğu yerlere güçlü ampül takılmamalı.
Park ve sokak aydınlatmalarında kullanılan ışık akynakları
aydınlatılacak ortama yönlendirilmelidir.
C) Ses
1. Her sesin bir kaynağı vardır
 Canlılar çevreleriyle iletişim kurabilmesi için
görmeleri ve duymaları gerekir.
 Bazen cisimleri görmeden seslerinden ne
olduklarını tanıyabiliriz.
 Hayvan seslerinden, müzikal aletlerden, taşıtların
çıkardığı sesten ne olduğunu bilir ve de tanırız.
 Çevremizde ses veren ve ses oluşturan cisimlere ses
kaynağı denir.
 Kulağımıza gelen bazı sesler doğal bazı sesler ise
yapaydır.
 Rüzgâr uğultusu, gök gürlemesi, dalga sesi, yüksek
bir yerden akan su şırıltısı, kuş ve böceklerin sesi
doğal sestir. Bu sesleri üreten kaynağa da doğal ses
kaynağı denir.
 Müzik aletlerinden, ulaşım ve taşıma araçlarından
çıkan, sesler de yapay sestir. Bu sesleri üreten
kaynaklara da yapay ses kaynağı denir.
 Ses kaynağından çıktıktan sonra ışık gibi her yöne
yayılır.
 Sesin yayılma özelliği olmasaydı kaynağından çıkan
sesler kulağımıza kadar gelmezdi.
 Ses dalgalar halinde yayılır. Ses dalgalarını bizler
göremesyiz.
 Dalgalar halinde yayılan ses uzaklaştıkça dalgalar
zayıflaşır.
 Bu nedenle ses kaynağına yakın sasler güçlü
duyulur, ses kaynağından uzaklaştıkça sesin
duyulması güçleşir.
 Ses dalgaları havada hareket ettiği gibi suda da
dalgalar halinde yayılır.
 Ses suda havadan daha hızlı yayılır.
 Ses katılarda da dalgalar halinde yayılır.
Sesin katı, sıvı ve gaz ortamda yaılma hızları şu şekildedir
Sesin 1 sn de aldığı yola sesin hızı denir.
Ses havada 1 sn de -----------340m yol alır.
Ses suda 1 sn ---------------1500m yol alır.
Ses katılarda 1 sn de 5000m yol alır.
Not:
Katı sıvı ve gaz ortamda sıcaklık arttıkça sesin yayılma
hızı artar.
Not:
Gök gürültüsü olduğunda ışığı önce görüp sesi de sonra
duymamızın sebebi ışık sesten daha hızlı yayılmasıdır.
Ses katı sıvı ve gaz maddelerde dalgalra halinde yayılır.
Ses bir engele çartığı zaman yön değiştir. Yön değiştirme
olayına yankı adı verilir.
Yankı olayının gerçekleşmesi için sesin kaynağından
sonra engele çarpıp geri dönmesi oalyı arsında 1/10 sn
geçmesi gerekir.yoksa sesler biribine karışır yankı
olmaz.
Mimaride ses düzenini ayarlamak için kullnılan yönteme
de akustik denir.
Not:
Sesin yankısından uzaktaki cisimlerin yeri saptanabilir.
Hava ve deniz araçlarının emniyetli şekilde yol almasını
sağlar.
Denizlerin derinliği ölçülebir, deniz haritaları çizilebilir.
Sesin yankılanma özelliği yalnız insanlar için
kullanılmaz.
Yunuslar yiyeceklerini ararken ses çıkarırlar.bu
sesler balık sürüsüne çarpınca geri döner ve
yunuslar bu sayede balıkların yerini öğrenirler.
2. Ses titreşimdir.
 Ses titreşimler sonucu oluşur.
Diyapozon: bir cisme dokunulduğunda sesin diğer cisimd de
hissedilmesi olayıdır.(deney yapılacak)
 Müzik aletlerinde ses titreşimler sayesinde oluşur.
 Davulun sesi derinin titreşmesi ile, flütün sesi
içerideki havanın titreşmesi yle, keman ve
mandolinin sesi tellerin titreşmesi ile oluşur.
 Elimizi konuşma halinde gırtlağımıza
dokundurduumuzda titreşimleri hissederiz.
Akciğerden gelen hava titreşimler sonucunda ses
olarak dışarı çıkar.
 Sonuç olarak ses maddelerin titreşmesi ve ileri geri
hareket etmesi ile ortaya çıkıyor.
 Havanın az olduğu ortamda ses daha ince çıkar.
Çünkü titreşimler daha hızlı hareket eder. Havanın
çok olduğu ortamda ses daha kalın çıkar titreşimler
daha yavaş hareket eder.(pipetlerle deney
yapılacak.)
 Sesler tellerin kalınlığına göre de değişir. İnce
telden ses ince, kalın olan telden ses kalın çıkar.
 İnce tel daha çok titreşir ve ince ses çıkar, kalın tel
daha az titreşir ses kalın çıkar.
 Sesler cisimlerin gerginliklerine göre de farklılık arz
eder. En ince ses gergin telden çıkar, en kalın ses
gevşek olan telden çıkar.
 Tellerin gerginliği arttıkça titreşim sayısı da atar ve
ses incelir.
Ses kaynağının titreşimi şu özelliklere bağlı olarak
gerçekleşir:
 Boyuna
 Kalınlığına
 Gerginliğine bağlı olarak değişir.
 Kısa, ince ve gergin telden ince ses çıkar,
 Uzun, kalın ve gergin olmayan telden kalın ses
çıkar.
İnce sesleri kalın seslerden ayıran özelliğe sesin yüksekliği
denir.
 Sesin yüksekliği ses kaynağının titreşimine bağlıdır.
 Erkek sesleri uzun ve kalındır, kadınların sesleri kısa
ve incedir.
İncde sese tiz; kalın sese de pes denir.
**********her sesi duyabilir miyiz?**********
 Ses havada yayılırken tanecikleri titreştir. Titreşen
tanecikler su dalgaları gibi yayılır ve birbirine enerji
aktarır. Ancak ses kaynağından uzaklaştıkça bu
enerjide azalma olur.
 Bu nedenle ses kaynağından uzaklaştıkça ses
zayıflamaya ve duyulmamaya başlar.
 Zayıf sesi şiddetli sesten ayıran özelliğe ses eşiği
denir.
 Aynı şiddet ve yükseklikteki sesler birbirinden
farklıdır.sesin bu özelliğine sesin tınısı denir.
Örnek: “do” sesi her müzik aletinde farklıdır.
 Seslerin birbirinden farklı olmasının nedeni:
 Yüksekliği(titreşim sayısı)
 Şiddeti
 Tınısı
3. Sesin işitmedeki önemi
Sesi kulağımızla işitmemiz şu şekilde gerçekleşir.
Dış ortamdan gelen ses havayı titreştirir.
Havada oluşan titreşimler kulak kepçesi tarafından
toplanır.
Kulak kepçesine gelen sesler kulak zarına ulaşır ve
titreşir.
Kulak zarı bu titreşimleir ortakulağa gönderir.
Orta kulakta kemikler titreşir.
Kemikler bu titreşimleri iç kulakta buluna sıvıya
iletir
Bu sıvı içerisinde işitme görevlileri titreşimleri
beyne ulaştırır ve işitme gerçekleşmiş olur.
Dış kulakta;
kulak kepçesi,
kulak yolu
Orta kulakta;
kulak zarı, küçük
kemikler
İç kulakta; östaki
borusu, kulak
sıvısı
************her sesi duyabilir miyiz?************
 Sağlıklı bir insanın kulağı saniyede titreşim sayısı 20
ile 20.000 arasındaki sesleri duyar.
 Titreşimleri 20 den az ve 20.000 den fazla sesleri
duyamaz
 İnsan kulağı şiddeti az olan sesleri de
duyamaz,işitilebilen en hafif sese işitme eşiği denir.
 Hayvanların kulakalrı daha hassastır.yarsa iyi
gözleri iyi görmez ama kulakları çok hassastır.
 Balinalarda bizim duyamadığımız sesleri duyar.
 At, köpek ve kümes hayvanlarının da işitme
duyuları iyi gelişmiştir.
Kulağımızın duyamadığı seslerden bir çok alanda
yararlanabiliriz.
 Yer kabuğunun yapısının incelenmesinde
 Denizaltı araştırmalarında
 Petrol arama çalışmalarında

Tıp alanında
Böbrek taşlarının çatlaması ve ultrasonografi denen
insan vücudunun dinlenmesinde.
 Eski binaların yıkılması gibi çalışmlarda.
**********sesin şiddeti değişebilir mi?***********
 Seslerin, ses kaynağından olan uzaklığa ve ses
kaynağının denge durumundanayrılma miktarına
bağlı olarak farklı şiddetleri vardır.i
 Ses şiddetine gürlük denir.
 Sesin şiddetini artırmak ve uzaklara ulaşmasını
sağlamak için; megafon, hopörlör ve mikrofon
kullanılır.
 Ses her doğrultuda yayıldığından dağılır ve
duyulması gereken yerlere ulaşmaz.
 Koni şeklinde olan megafon sesi topar ve
uzaklara duyurur.
***************grültü nedir?*****************
 İnsanları rahatsız eden ve hoşa gitmeyen seslere
gürültü denir.
 Gürültülü ortamlarda şu olumsuzluklar görülür:
 Dikkat dağılır verimlilik azalır
 Ruhsal bozukluklar ve aşırı sinirlilik
 Yüksek sesle konuşma alışkanlığı görülür.
 Baş dönmesi baş ağrısı görülür.
 İşitme bozuklukları ve işitme kaybı görülür.
 Yüksek sesle müzik dinlenilmemelidir.
4. Seste çevreyi kirletir.



Gürültülü çevre sağlıklı çevre değildir.
Teknoloji ile birlikte şehirlerde gürültü arttı
Sağlığımızı olumsuz yönde etkileyenbu
duruma se skirliliği denir.
*******ses kirliliği için alınacak önlemler şunlardır******
 Ortak yaşam alanlarında gürültü yapılmamalı
 Yeni teknolojiler kulanılarak gürültüsü az
aletler yapılmalı
 Gürültülü atölye ve fabrikalr şehir dışlarına
yapılamlı
 Çevre ağaçlandırılmalı
 Gürültülü iş yerlerinde kulaklık kullanılmalı
 Pencerelerde çift cam kullanılmalı
 Apartmanlarda yalıtım amlzemeleri
kullanılmalı
 Sinema ve tiyatrolarda ses yalıtım malzemeleri
kullanılmalı.