Planlama Süreçleri

Proje Yönetimi
Dersin Amacı
• Proje ve proje yönetimi kavramları
• Proje yönetiminin neden gerekli olduğu
• Farklı organizasyon yapılarında proje yönetimi uygulamaları
• Gerçek hayatta proje yönetiminin uygulamasının fayda ve
sonuçları
• Sertifikasyon ve önemi
Proje Nedir?
Proje, kendine özgün bir ürün, servis veya sonuç
(benzersiz bir ürün yaratmak) yaratmak amacıyla yapılan
geçici bir çalışmadır.
Ana Özellikleri:
• Geçici olması (Sınırlı Süreli Olması)
• Kendine özgün bir ürün, servis veya sonuç yaratmak amacıyla
yapılması
Proje Nedir?
Aşağıdakilerden hangisi projenin özelliği değildir ?
a)
b)
c)
d)
Geçici
Belirli başlangıç ve bitiş
İlişkili aktiviteler
Düzenli olarak tekrarlanması
Operasyon Nedir ?
Sürekli ve tekrarlayan tarzda bir çalışmadır.
Aşağıdakilerden hangisi bir proje değildir ?
a) Köprü yapımı
b) Yeni bir yazılım programı uygulamaya alma
c) Yeni bir mağaza tasarımı
d) Aylık faturalar çıkarma
Proje Yönetimi Nedir?
Proje yönetimi, projenin gereksinimlerini karşılamak için,
bilgi, beceri, araç ve tekniklerin proje aktivitelerine
uygulanmasıdır.
Projeler Nasıl Ortaya Çıkar?
•
•
•
•
•
•
Pazar talebi
İş süreçleriyle ilgili gereksinimler
Müşteri isteği
Teknolojik gelişmeler
Yasal zorunluluklar
Sosyal gereksinimler
Proje Yönetim Ofisi Nedir?
Proje Ofisi, proje yönetimi ilkelerinin organizasyon
içerisindeki tüm projelere uygulanması ve gerçek proje
başarısının elde edilmesi amacı ile kurulmuş yapıdır.
Projenin Paydaşları (Stakeholder):
Paydaşlar (Stakeholder): Yapılan işi/projeyi doğrudan veya dolaylı olarak
etkileyebilecek veya yapılan işten/projeden doğrudan veya dolaylı etkilenebilecek
bütün kişi, grup ve kurumlardır.
Paydaş Analizi: Tüm paydaş grupların, bu grupların proje ile ilişkilerinin,
güçlerinin, etkilerinin ve katılım stratejilerinin belirlenmesidir.
Projenin Paydaşları (Stakeholder):
Paydaş Etki ve Önem Matrisi
Etki: Paydaşın kuruluşun faaliyet ve hizmetlerini yönlendirme, destekleme
veya olumsuz etkileme gücü
Önem: Kuruluşun paydaşın beklenti ve taleplerinin karşılanması konusuna
verdiği öncelik
Paydaş Etki ve Önem Matrisi
Paydaş analizi çalışmasından sonra bir bölüm yöneticisinin ilgisinin
düşük, gücünün yüksek olduğunu farkettiniz. Projenin tamamlanması için
kendisinin kritik pozisyonda olduğunu biliyorsunuz. Bu durumda projede
kendisine karşı nasıl bir strateji geliştirmeniz gerekmektidir ?
a)
b)
c)
d)
Yakından yönetilmeli
Bilgilendirilmeli
Takip altında tutulmalı
Tatminkar tutulmalı
Organizasyon Yapıları
Fonksiyonel Organizasyon
Organizasyon Yapıları
Zayıf Matris Organizasyon
Organizasyon Yapıları
Dengeli Matris Organizasyon
Organizasyon Yapıları
Güçlü Matris Organizasyon
Organizasyon Yapıları
Proje Bazlı Organizasyon
Organizasyon Yapıları
Karma Organizasyon
Organizasyon Yapıları
Projelerin yönetilmesiyle ilgili olarak, bir şirket organizasyonel yapı
değişikliği sürecinde bulunmaktadır. Zayıf matris yapıdan kuvvetli matris
yapıya geçerken, yönetim gücü ne şekilde değişir ?
a)
b)
c)
d)
Proje yöneticisinden fonksiyonel yöneticiye doğru kayar.
Hızlandırıcıdan koordinatöre doğru kayar.
Fonksiyonel yöneticiden proje yöneticisine doğru kayar.
Fonksiyonel yöneticiden sponsora doğru kayar.
Proje Yönetimi Süreç Grupları
Başlangıç – Projenin başlamasına yönelik izin ve onaylama
Planlama – Proje hedeflerinin belirlenmesi, hedeflere ulaşmada alternatif yolların
oluşturulması ve en uygunun seçilmesi
Uygulama – İnsan ve diğer kaynakları koordine ederek planın hayata geçirilmesi
İzleme ve Kontrol – Yürüyen faaliyetleri düzenli olarak takip etme ve planlarla
karşılaştırma, hedeflerden sapmayı önlemek için düzeltici faaliyetleri uygulama
Kapanış – Proje bitisinin ve kabulünün resmilestirilmesi
Proje Yönetimi Süreç Akışı
Proje Yaşam Döngüsü Maliyet & Zaman
Proje Yönetimi Bilgi Alanları
1. Proje Kapsam Yönetimi
2. Proje Zaman Yönetimi
3. Proje Maliyet Yönetimi
4. Proje Kalite Yönetimi
5. Proje İnsan Kaynakları Yönetimi
6. Proje İletişim Yönetimi
7. Proje Risk Yönetimi
8. Proje Satınalma Yönetimi
9. Proje Entegrasyon Yönetimi
PROJE YÖNETİMİ SÜREÇ HARİTASI
Proje Entegrasyon Yönetimi
Proje yönetimi süreç grupları içindeki değiskenleri tanımlamak,
birlestirmek ve koordine etmek için yapılan faaliyetlerin bulunduğu
bölümdür.
1. Proje Duyurusu Oluşturma
2. Ön Proje Tanımlama Dokümanı Oluşturma
3. Proje Yönetim Planı Oluşturma
4. Proje Uygulamasını Yönlendirme ve Yönetme
5. Proje İslerinin Takibi ve Kontrolü
6. Genel Değisiklik Kontrolü
7. Proje Kapanışı
Proje Entegrasyon Yönetimi
Başlangıç Süreçleri :
• Proje Başlatma Belgesinin Geliştirilmesi
Bir projeyi ya da fazı resmi olarak onaylayan bir belge geliştirme
ve paydaşların ihtiyaçlarını ve beklentilerini karşılamaya yönelik
başlangıç gereksinimlerini belgeleme sürecidir.
• Proje yöneticisi bu aşamada belirlenmeli ve görevlendirilmelidir.
• Proje yöneticisinin bu belgenin hazırlanmasına katılması
tavsiye edilen bir durumdur çünkü bu belge proje yöneticisine
kaynakları proje aktivitelerine tahsis etme yetkisi verir.
• Proje başlatıcısı veya sponsoru başlatma belgesini oluşturur ya
da bunun için proje yöneticisine yetki verir.
4.Proje Entegrasyon Yönetimi
Başlangıç Süreçleri :
• Proje Başlatma Belgesinin Geliştirilmesi - İçerik
• Amaç
• Başarı Kriterleri
• Yüksek Seviye Riskler
• Onay Gereksinimleri
• Atanan Proje Yöneticisinin İsmi
• İmzalar
ÖRNEK – Proje Duyurusu / Başlatma Belgesi
Proje Entegrasyon Yönetimi
Başlangıç Süreçleri :
Proje Seçim Kriterleri :
• Net Bugünkü Değerler (NBD)
• Geri Dönüş Süresi (GDS)
• Fayda Maliyet Oranı (FMO)
= Gelirler – Giderler
= Kendini amorte etme süresi
= Gelirler / Giderler
Fırsat Maliyeti :
Bir seçeneğin tercih edilmesiden sonra, öteki seçeneğin
getirebileceği kar miktarına denir.
Proje Entegrasyon Yönetimi
Planlama Süreçleri :
Proje Yönetim Planı :
Projenin yürütülmesi için yol göstericidir. Onaylanması gerektiği
için ve yürütme – izleme – kontrol aşamalarında referans
alınacağı için temel çizgi olarak adlandırılır.
Proje Yöneticisi tarafından hazırlanır.
Proje Entegrasyon Yönetimi
Yürütme Süreçleri :
• Bu aşamada proje ekibi planlanan proje aktivitelerini yürütür.
• Proje yönetim planı onaylanmış olmalıdır.
• Ortaya çıkan iş sonuçları analiz edilir.
Proje Entegrasyon Yönetimi
İzleme ve Kontrol Süreçleri :
Değişiklik talepleri değerlendirilir. Çabuk karar gerektiren bir
durum varsa veya ufak çapta bir değişiklik talebi gelirse, proje
yöneticisi kendisi karar alıp ilgili kişilere haber vermelidir. Aksi
durumda, Değişiklik Kontrol Kurulu talebi değerlendirir.
Değişiklik Kontrol Kurulu:
Değişiklik taleplerini değerlendirmek üzere toplantılar yapar ve bu
talepleri onaylar ya da reddeder.
• Müşteri Temsilcisi
• Sponsor
• Proje Yöneticisi
Proje Entegrasyon Yönetimi
İzleme ve Kontrol Süreçleri :
• Düzeltici Eylem
• Önleyici Eylem
• Kusurların Giderilmesi
Proje Entegrasyon Yönetimi
İzleme ve Kontrol Süreçleri :
Proje yürütülürken, yönetim bir değişiklik talebi getirir. Proje yöneticisini
yapması gereken ilk iş nedir?
a)
b)
c)
d)
Projenin tamamlanmasını beklemek
Değişikliğin kapsamını anlamak
Müşteriye değişikliğin geldiğini haber vermek
Ekibe değişikliği kabul etmelerini söylemek
Proje Entegrasyon Yönetimi
Kapanış Süreçleri :
Projenin veya Fazın Kapatılması :
•
•
•
•
•
•
Finansal açıdan açık kalan konuların kapatılması
Projenin başarısının değerlendirilmesi
Alınan dersler raporunun düzenlenmesi
Proje dökümanlarının arşivlenmesi
Kaynakların serbest bırakılması
Kutlama
Proje Kapsam Yönetimi
Bir projenin başarıyla tamamlanabilmesi için gerekli iş
adımlarının detaylı olarak ele alındığı proje yönetimi bilgi
alanıdır.
1. Gereksinimlerin Toplanması
2. Kapsam Tanımlama
3. İs Kırılım Yapısı Oluşturma
4. Kapsam Doğrulama
5. Kapsam Değişiklik Kontrolü
Ürün Tanım Örneği
Proje Kapsam Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Gereksinimlerin Toplanması:
Burada bir çok bilgi toplama methodu kullanılabilir.
• Rehberli Çalıştay :
Farklı birimlerden ana paydaşların bir araya getirildiği odaklanmış
toplantılardır.
• Delphi Tekniği :
Seçilen bir grup uzman, her gereksinim toplama turunda alınan
yanıtlara ilişkin kendilerine gönderilen formu doldurur ve geri
bildirim sağlar. İsimler saklı kalır ve yanıtlara sadece rehber
erişebilir.
Proje Kapsam Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Kapsamın Tanımlanması:
Proje kapsam bildirimi hazırlanır. Teslimatlar, kısıtlar, varsayımlar
gibi konular detaylandırılır.
Proje kapsam bildirimi :
• Proje Kapsamı: Proje çıktılarını üretmek için yapılması
gereken işler
• Ürün Kapsamı :Proje çıktılarında bulunması gereken
özellikler
• Kısıtlar : Proje ekibinin seçeneklerini daraltan şeyler
• Varsayımlar : Planlama amacıyla doğru kabul edilen şeyler
Proje Kapsam Yönetimi
Planlama Süreçleri :
Aşağıdakilerden hangisi bir proje kısıtı olarak değerlendirilmez ?
a)
b)
c)
d)
Kapsam
Zaman
Maliyet
Görünüm
Proje Kapsam Yönetimi
Planlama Süreçleri :
Aşağıdakilerden hangisi kapsamın tanımlanması sürecinden sonra
gelmez ?
a)
b)
c)
d)
Aktivite sürelerinin tahmin edilmesi
İnsna kaynakları planının geliştirilmesi
Gereksinimlerin toplanması
Maliyetlerin tahminlenmesi
Proje Kapsam Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• İKY’ nin Oluşturulması:
İş kırılım yapısı belirlenirken ayrıştırma tekniği kullanılır. Proje
hiyerarşik olarak çalışma paketlerine kadar detaylandırılır. Bu
kırılım uygun şekilde yönetilebilecek seviyede olmalıdır.
Yaklaşan Dalga Planlaması:
Çok ileri bir tarihte gerçekleştirilecek bir teslimat ya da alt proje
için ayrıştırma mümkün olmayabilir. Ayrıntıların geliştirilebilmesi
için genellikle teslimatın veya alt projenin ortaya çıkması
beklenir. Buna yaklaşan dalga planlaması denir.
Proje Kapsam Yönetimi
IKY Örneği
Proje Kapsam Yönetimi
Planlama Süreçleri :
Aşağıdakilerden hangisi iş kırılım yapısını oluştururken kullanılmaz ?
a)
b)
c)
d)
Organizasyonel süreç ve varlıklar
Kalite ölçümleri
Gereksinim dökümantasyonu
Proje kapsam bildirimi
Proje Kapsam Yönetimi
Planlama Süreçleri :
Aşağıdakilerden hangisi iş kırılım yapısının oluşturulması esnasında
kullanılabilecek temel bir kuraldır ?
a)
b)
c)
d)
İlk satır, projede ortaya çıkan ürünü tasvir etmelidir.
İş kırılım yapıs, projenin tamamlanması için gerekli olan aktiviteleri
kronolojik olarak sıralamalıdır.
İş kırılım yapısının her seviyesi, bir üst seviyedeki maddenin bir parçası
olmalıdır.
İş kırılım yapsı, fonksiyonel departmanlara göre organize edilmelidir.
Proje Kapsam Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Kapsamın Doğrulanması
Tamamlanan proje teslimatlarının kabulünü resmileştirme
sürecidir.
Proje Kapsam Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Kapsamın Kontrolü
Bu süreçte kapsamın durumu takip edilir ve yönetilir.
Kapsam Kayması :
Proje kapsamının kontrolsüz bir şekilde değişmesi veya
genişlemesi problemidir.
Altın Kaplama:
Gereksiz yere fazladan iş yapma hatasıdır.
Proje Zaman Yönetimi
Projenin hedeflenen zamanda tamamlanabilmesi için proje
yöneticisi ve takımının bilmesi gereken temel konuların
ele alındığı proje yönetimi bilgi alanıdır.
1. Aktivite Tanımlama
2. Aktivite Sıralama
3. Aktivite Kaynakları Tahminleme
4. Aktivite Süresi Tahminleme
5. Zaman Programı Olusturma
6. Zaman Programı Kontrolü
Proje Zaman Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Aktivitelerin Tanımlanması
Bu süreçte İKY referans alınarak, aktiviteler ve kilometre taşları
belirlenir. Kilometre taşları, önemli teslimatların tamamlandığını
gösteren noktalardır.
Proje Zaman Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Aktivitelerin Sıralanması
Proje aktiviteleri arasındaki ilişkileri belirleme ve belgeleme
sürecidir. Aktiviteler mantıksal ilişkiler kullanılarak sıralanır.
Proje Zaman Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Aktivitelerin Sıralanması
Öncelik Şeması Methodu :
Bitiş – Başlangıç : Ardıl aktivitenin başlangıcı, öncel aktivitenin
bitişine bağlıdır.
Bitiş – Bitiş : Ardıl aktivitenin bitişi, öncel aktivitenin bitişine
bağlıdır.
Başlangıç – Başlangıç : Ardıl aktivitenin başlangıcı, öncel
aktivitenin başlangıcına bağlıdır.
Başlangıç–Bitiş : Ardıl aktivitenin bitişi, öncel aktivitenin
başlangıcına bağlıdır.
Proje Zaman Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Aktivitelerin Sıralanması
A
B
Finish-to-start
B işi A işi bitene kadar başlayamaz
Start-to-start
B işi A işi başlayana kadar başlayamaz
A
B
A
Finish-to-finish
B
A
B
Start-to finish
B işi A işi bitene kadar bitemez
B işi A işi başlayana kadar bitemez
Proje Zaman Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Aktivitelerin Sıralanması
Bağımlılık Belirleme :
Zorunlu Bağımlılıklar: Çalışmasının doğasında olan.
İsteğe Bağlı Bağımlılıklar: Proje ekibinin tercihleri sonucunda
ortaya çıkan
Harici Bağımlılıklar: Proje aktiviteleri ile proje dışı aktiviteler
arasındaki arasındaki ilişkilerdir. Proje ekibinin kontrolü dışındadır.
Proje Zaman Yönetimi
• Aktivitelerin Sıralanması
Gantt Grafiği
Proje Zaman Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Aktivitelerin Sıralanması
Öncel Şema Methodu
Proje Zaman Yönetimi
Planlama Süreçleri :
Genellikle, aşağıdakilerden hangisini göstermek için, öncel şema yerine
çubuk grafik tercih edilmelidir ?
a)
b)
c)
d)
Mantıksal bağlantıları
Kalite
Kaynak kullanımındaki artıları ve eksileri inceleme
İlerleme veya o anki durumu gösterme
Proje Zaman Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Aktivite Kaynaklarının Tahmin Edilmesi
Ne tip kaynak gerektiği (insan, cihaz, malzeme,..), ve ne miktarda,
ne zaman gerekeceği tahminlenir.
Aşağıdan Yukarıya Tahminleme :
Bir aktivite makul bir kesinlik derecesiyle tahmin edilemiyorsa,
bunun içindeki çalışmalar daha fazla ayrıştırılır. Kaynak
ihtiyaçları tahmin edilir. Daha sonra bunlar toplanarak aktivite
kaynağı hesaplanır.
Proje Zaman Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Aktivite Sürelerinin Tahmin Edilmesi
Tahmin edilen kaynaklarla her bir aktivitenin tamamlanması için
gerekli çalışma sürelerini yaklaşık olarak tahmin etme sürecidir.
Proje Zaman Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Aktivite Sürelerinin Tahmin Edilmesi
PERT (Program Evaluation and Review Technique)
p:Kötümser süre
m:En olası süresi
o:İyimser süre
Süre = ( p + 4m + o) / 6
Proje Zaman Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Aktivite Sürelerinin Tahmin Edilmesi
PERT (Program Evaluation and Review Technique)
Örnek:
iyimser zaman
olası zaman
kötümser zaman
Tahmini Süre
= 8 gün
= 10 gün
= 24 gün
= (8+4x10+24)/6 = 12 gün
Proje Zaman Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Aktivite Sürelerinin Tahmin Edilmesi
Örneksel Tahmin :
• Daha önce yürütülmüş bir projedeki süre, bütçe, büyüklük,
ağırlık ve karmaşıklık gibi parametreler, gelecekte
yürütülecek benzer bir projedeki aynı parametreler ya da
ölçümlerin tahmin edilmesinde kullanılır.
• Az maliyetli ve hızlıdır.
• Doğruluk derecesi azdır.
Proje Zaman Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Aktivite Sürelerinin Tahmin Edilmesi
Parametrik Tahmin:
Tarihsel bilgiler ile diğer değişkenler (metrekare) arasındaki
istatistiksel ilişki kullanılarak yapılan tahminlemedir.
Proje Zaman Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Zaman Çizelgesinin Geliştirilmesi
Zaman planını yapmak üzere aktivite sıralamalarını, sürelerini,
kaynak gereksinimlerini ve kısıtları analiz etme sürecidir.
Proje Zaman Yönetimi
Zaman Çizelgesinin Geliştirilmesi
Proje Zaman Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Zaman Çizelgesinin Geliştirilmesi
Kritik Yol :
•
•
•
•
•
Zaman çizelgesindeki yolların en uzunu kritik yoldur.
Projenin en erken ne zaman biteceğini gösterir.
Birden fazla olabilir.
Kritik yoldaki gecikme projenin gecikmesine sebep olur.
Toplam bolluğu sıfırdır.
Bolluk :
Projenin bitiş tarihini geciktirmemek şartıyla, bir aktivitenin en
fazla ne kadar gecikebileceğini gösterir.
Bolluk = Geç Başlama – Erken Başlama = Geç Bitiş – Erken Bitiş
Proje Zaman Yönetimi
Planlama Süreçleri :
Bir projenin üç tane kritik yolu vardır. Aşağıdakilerden hangisi bunun
projeye olan etkisini en iyi şekilde açıklar ?
a)
b)
c)
d)
Yönetimi kolaylaşır.
Projenin riskini arttırır.
Daha fazla insan kaynağına ihtiyaç duyulur.
Proje daha pahalıya mal olur.
Proje Zaman Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Zaman Çizelgesinin Geliştirilmesi
Zaman Çizelgesi Sıkıştırma:
• Kaynak Yükleme (maliyet ve risk artar)
• Paralel Çalışma (risk artar)
Proje Zaman Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Zaman Çizelgesinin Geliştirilmesi
Zaman Çizelgesi Sıkıştırma:
Mevcut
durum
Kaynak
Yükleme
Paralel
Çalışma
Proje Maliyet Yönetimi
Projenin onaylanan bütçe çerçevesinde tamamlanabilmesi
için maliyetlerin tahminine, bütçelenmesine ve kontrolüne
yönelik süreçleri içerir.
1. Maliyet Tahminleme
2. Maliyet Bütçeleme
3. Maliyet Kontrol
Proje Maliyet Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Maliyetlerin Tahmin Edilmesi
Proje aktivitelerini tamamlamak için gerekli parasal kaynaklar için
bir tahmin geliştirme sürecidir.
Proje Maliyet Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Maliyetlerin Tahmin Edilmesi
• Örneksel Tahmin – az maliyetli , hızlı, riskli
• Parametrik Tahmin – daha az riskli (Tarihsel bilgiler ile diğer
değişkenler arasındaki istatistiksel bilgi)
• Üç Nokta (PERT)
• Aşağıdan Yukarıya Tahminleme
Proje Maliyet Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Maliyetlerin Tahmin Edilmesi
• Değişken Maliyet : Projenin boyutuyla değişen maliyetlere
denir. Ör: İşçilere ödenen ücret
• Sabit Maliyet : Projenin boyutuyla değişmeyen maliyetlere
denir. Ör: Bir seferlik kurulum masrafı
Proje Maliyet Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Maliyetlerin Tahmin Edilmesi
• Doğrudan Maliyet : Projenin bütçesine dahil edilen
masraflardır. Ör: Malzeme masrafı.
• Dolaylı Maliyet : Projenin bütçesine dahil edilmeyen
masraflardır. Ör: Birden fazla projenin yürütüldüğü binanın
elektrik masrafı.
Proje Maliyet Yönetimi
Seneler önce büyük bir ekibin 100 günde tamamladığı bir projeye
katılmıştınız. Bugün benzer bir proje ile karşılaştınız ve o günkü
deneyimlerinizi göz önüne alara, bunun da 100 günde biteceğine karar
verdiniz. Buna dayanarak maliyet tahmininde de bulundunuz. Hangi
tahminleme tekniğini kullandınız?
a)
b)
c)
d)
Örneksel tahminleme
Parametrik tahminleme
Üç nokta tahmini
Ayrıştırma
Proje Maliyet Yönetimi
Proje bütçesinden çıkarsa, ekip eğitiminin maliyeti hangi tipte olur ?
a)
b)
c)
d)
Doğrudan
Değişken
Dolaylı
Sabit
Proje Maliyet Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Bütçenin belirlenmesi
Aktivitelerin tahmini maliyetleri bir araya getirilerek proje maliyet
temel çizgisi oluşturulur.
Proje Maliyet Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Maliyetlerin Kontrolü
Maliyet temel çizgisi referans alınarak, projenin maliyet
performansı takip edilir.
Proje Maliyet Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Maliyetlerin Kontrolü:
Kazanılmış Değer Analizi: Maliyet ve zaman çizelgesi
performansını kontrol için kuvvetli bir yöntemdir.
Örnek :
300 adet kitabın basılması hedeflenmektedir. Bu işin 3 gün süreceği ve 300 TL
masraf çıkacağı tahminlenmiştir.
Birinci gün sonunda performans değerlendirmesi yapılır :
• 100 kitap basılmış olmalı
• 100 TL masraf çıkmış olmalı
Fakat gerçekleşen durum :
• 85 kitap basılmıştır
• 90 TL masraf çıkmıştır
Proje Maliyet Yönetimi
Planlama Süreçleri :
Kazanılmış Değer Analizi:
PD
GM
KD
PB
= 100
= 90
= 85
= 300
TL
TL
TL
TL
(Planlanan değer)
(Gerçekleşen maliyet)
(Kazanılmış değer)
(Planan bütçe)
Proje Maliyet Yönetimi
Planlama Süreçleri :
Kazanılmış Değer Analizi:
1. Maliyet Performansı :
• MV = KD – GM = -5 TL
(Maliyet varyansı. 5 TL pahalıya mal oldu)
• MPE= KD / GM = 0.94
(M.Performans endeksi. %94 randıman var)
2. Zaman Performansı :
• ZV = KD – PD = -15 TL
(Zaman varyansı. 15 TL’ lik iş eksik kaldı)
• ZPE = KD / PD = 0.85
(Z.Performans endeksi. İşin %85’i tamamlandı)
Proje Maliyet Yönetimi
Bir yazılım projesi yönetiyorsunuz. Altı haftalık bir dönem için projeniz
72.000 TL’ ye bütçelenmiştir. Bugün itibarı ile, 22.000 TL harcamanız
olmuştur. Kazanılmış değer 24.000 TL’ dir. Zaman çizelgenize göre, 30.000
TL’ lik bir masraf çıkmış olması gerekirdi. Bu bilgilere göre projenizin
durumuyla ilgili ne söylenebilir ?
a)
b)
c)
d)
Zaman çizelgesinin ilerisindedir.
Zaman çizelgesine uygun ilerlemektedir.
Zaman çizelgesinin gerisindedir.
Yeterli bilgi yoktur.
Proje Kalite Yönetimi
Projenin hem yönetimsel anlamda hem de ortaya çıkacak
ürünün özellikleri anlamında kalite gereksinimlerinin
belirlenmesini ve bu gereksinimlere karsılık gelecek kalite
kriterlerinin olusturulmasını içeren proje yönetimi bilgi alanıdır.
Kalite : Projenin gereksinimleri ne derecede karşıladığı şeklinde
tanımlanır.
1. Kalite Planlama
2. Kalite Güvence Sağlama
3. Kalite Kontrol
Proje KaliteYönetimi
Planlama Süreçleri :
• Kalitenin Planlanması
Kalite standartları ve ne şekilde karşılanacakları belirlenir.
Kalite planlanır, denetlenmez (Edwards Deming)
PUKÖ Döngüsü : Planla, uygula, kontrol et, önlem al
Proje KaliteYönetimi
Planlama Süreçleri :
• Kalitenin Planlanması
Kalitenin maliyeti :
1. Gereksinimlere Uymanın Maliyeti
• Önleme (Ör: Eğitim, techizat)
• Değerlendirme (Ör: Testler)
2. Gereksinimlere Uymamanın Maliyeti
• Dahili Hata Maliyeti (Ör: Baştan yapma, ıskarta)
• Harici Hata Maliyeti (Ör: Tazminat, garanti)
Proje KaliteYönetimi
Planlama Süreçleri :
• Kalitenin Güvencesinin Sağlanması
Projenin gerekli kalite standartlarını sağlayabilmesi için yapılan
çalışmaları içerir.
Proje KaliteYönetimi
Planlama Süreçleri :
• Kalitenin Kontrolünün Gerçekleştirilmesi
Ortaya çıkan üründeki kalite özellikleri test edilir.
Kalite güvence ile farkı, ürün ortaya çıktıktan sonra yapılmasıdır.
Pareto Kuralı : Problemlerin %80’ i, sık rastlanan az miktardaki
(%20) sebeplerden dolayı oluşmaktadır.
Proje KaliteYönetimi
Planlama Süreçleri :
• Kalitenin Kontrolünün Gerçekleştirilmesi
Balık Kılçığı Diyagramı :
Proje İnsan Kaynakları Yönetimi
Projeye dahil olacak bireylerin seçiminden, etkin kullanımına,
eğitiminden, motivasyon konularına kadar geniş yelpazede bir
proje yöneticisinin bilmesi gereken konular bu bilgi alanı altında
ele alınır.
1. İnsan Kaynağı Planlama
2. Proje Ekibi Oluşturma
3. Proje Ekibi Geliştirme
4. Proje Ekibi Yönetme
Proje İnsan Kaynakları Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• İK Planının Geliştirilmesi
Bu süreçte Personel Yönetim Planı hazırlanır. İnsan kaynağı
gereksinimlerinin ne zaman ve ne şekilde karşılanacağı belirlenir.
Çalışanların zamana bağlı iş yükünü gösteren kaynak histogramı
hazırlanır.
Proje İnsan Kaynakları Yönetimi
Planlama Süreçleri :
Aktiviteler ile proje ekibi üyeleri arasındaki bağlantıları göstermek için kulanılır.
Sorumluluk Atama Matrisi
Proje İnsan Kaynakları Yönetimi
Planlama Süreçleri :
Kaynak Histogramı
Proje İnsan Kaynakları Yönetimi
Büyük bir projeye atandınız. Projenin yarısı bitmiş durumda. Projede 5
taşeron ve şirketinizden 20 kişi var. Projede, kimin ne işi yapmakla
sorumlu olduğunu görmek istiyorsunuz. Bu bilgiyi nerede bulabilirsiniz ?
a)
b)
c)
d)
Sorumluluk atama matrisi
Kaynak histogramı
Çubuk grafik
Proje organizasyon şeması
Proje İnsan Kaynakları Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Proje Ekibinin Oluşturulması
Projede çalışan kişilerin iş tanımları nihai hale getirilir. Gerekli
yetkinlikteki elemanların projeye dahil edilmesi sağlanır.
Proje İnsan Kaynakları Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Proje Ekibinin Geliştirilmesi
Ekip üyelerinin kuvvetli ve zayıf yönleri araştırılarak, yetkinliklerinin
ve performanslarının geliştirilmesi için çalışmalar yapılır.
Ekiplerin Gelişim Aşamaları :
• Oluşum : Tanışma , öğrenme.
• Karmaşa : Proje çalışmalarını, kararları ve yönetim yaklaşımını sorgularlar.
•
•
•
Ekip üyeleri yeni fikirlere açık değil ise yıkıcı olabilir.
Düzenleme : Uyum sağlama, güvenme.
Performans : Karşılıklı bağımlılık ile çalışılır, sorunlar kolaylıkla ele alınır.
Çözülme : tamamlanma.
Proje İnsan Kaynakları Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Proje Ekibinin Yönetilmesi
Ekip üyelerinin performansı takip edilir. Üyeler arasında
anlaşmazlık olursa, bu konuların çözümü için çalışmalar yapılır.
Proje İnsan Kaynakları Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Proje Ekibinin Yönetilmesi
Güç Çeşitleri:
1.
2.
3.
4.
5.
Meşru güç (Organizasyon şemasındaki pozisyondan gelen güç)
Ceza gücü
Ödül gücü
Uzman gücü (Deneyim, bilgi ve itibar ile gelen güç)
Dolaylı güç (Başka birine referans vererek elde edilen güç)
NOT : Proje yönetiminde, mümkün olduğunca uzman ve ödül gücü
kullanılmalı, ceza gücünden kaçınılmalıdır.
Proje İnsan Kaynakları Yönetimi
Zayıf matris organizasyonda fonksiyonlar arası ekibin liderliğini yapan bir
proje koordinatörüsünüz. Proje ekibi üyelerinden hiçbiri fonksiyonel
olarak size rapor etmiyor ve performanslarını direkt olarak ödüllendirecek
yetkiniz yok. Proje, tarih kısıtlamaları ve zorlayıcı kalite standartları içeren
zor bir proje. Bu durumda aşağıdaki proje yönetimi güç tiplerinden
hangisi en çok etkili olabilir ?
a)
b)
c)
d)
Kontrol
Uzman
Ceza
Resmi
Proje İnsan Kaynakları Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Proje Ekibinin Yönetilmesi
Anlaşmazlık Sebeplerinin Sıralanması
1.
2.
3.
4.
Zaman programı
Projenin öncelikleri
Kaynaklar
Teknik görüşler
Proje İnsan Kaynakları Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Proje Ekibinin Yönetilmesi
Çatışmalar ile ilgili yaklaşımlar
1.
2.
3.
4.
5.
6.
Problem çözümü (Yüzleşme – En etkili method, ortak karar)
Uzlaşma (Asgari müşterek)
Kaçınma / Geri çekilme (Erteleme)
Yumuşatma / Uyum sağlama (Ortak yönler vurgulanır)
İşbirliği (Farklı bakış açıları, uzlaşma ve bağlılık sağlar)
Zorlama (En kötü seçenek)
Proje İletişim Yönetimi
Proje boyunca toplanması, oluşturulması, dağıtılması ve
depolanması gereken tüm bilgilerin hangi süreçlerden
geçirilmesi gerektiğini anlatan proje yönetimi bilgi alanıdır.
1.
2.
3.
4.
5.
Paydaşların Belirlenmesi
İletişimin Planlanması
Bilgilerin Dağıtılması
Paydaş Beklentilerinin Yönetilmesi
Performansın Raporlanması
Proje İletişim Yönetimi
Başlangıç Süreçleri :
• Paydaşların Belirlenmesi
Paydaşlar (Stakeholder): Yapılan işi/projeyi doğrudan veya dolaylı olarak
etkileyebilecek veya yapılan işten/projeden doğrudan veya dolaylı
etkilenebilecek bütün kişi, grup ve kurumlardır.
Paydaş Analizi: Tüm paydaş grupların, bu grupların proje ile ilişkilerinin,
güçlerinin, etkilerinin ve katılım stratejilerinin belirlenmesidir.
Proje İletişim Yönetimi
Etki: Paydaşın kuruluşun faaliyet ve hizmetlerini yönlendirme, destekleme
veya olumsuz etkileme gücü
Önem: Kuruluşun paydaşın beklenti ve taleplerinin karşılanması konusuna
verdiği öncelik
Etki / Önem Tablosu
Proje İletişim Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• İletişimin Planlanması
Paydaşların iletişim gereksinimleri belirlenir. Projede yapılacak
yazılı ve sözlü iletişim ile ilgili bilgileri içeren iletişim yönetim
planı hazırlanır.
Etkin İletişim : Bilginin doğru formatta, doğru zamanda ve doğru
etkiyi yaratacak şekilde sunulmasıdır.
Proje İletişim Yönetimi
Yürütme Süreçleri :
• Bilgilerin Dağıltılması
Gerekli bilgilerin toplanıp, paydaşlarla paylaşılmasını içerir.
Aktif Dinleme Tipleri
• Sözlü : Kısa kelimeler kullanarak konuyu daha iyi anlayıp, karşı
taraf üzerinde olumlu etki bırakma yöntemidir.
• Sözlü olmayan: Beden dili ile karşı taraf üzerinde olumlu etki
bırakma yöntemidir.
Toplam Mesaj Etkisi = Kelimeler (%7) + Ses Tonları (%38) + Beden Dili (%55)
Proje İletişim Yönetimi
İletişim Yönetim Planı kimin gereksinimi için hazırlanır.
a)
b)
c)
d)
Proje sponsoru
Proje ekibi
Proje yöneticisi
Paydaşlar
Proje İletişim Yönetimi
Yürütme Süreçleri :
• Paydaş Beklentilerinin Yönetilmesi
Paydaşların gereksinimleri ve istekleri ile ilgilidir. Paydaşların iyi
yönetilmesi projenin plandan sapmasını engeller.
Proje İletişim Yönetimi
Yürütme Süreçleri :
• Paydaş Beklentilerinin Yönetilmesi
Müzakere Taktikleri
• Yanlış atak : Konuyu saptırmak için karşı tarafa başka bir konuda
sözlü saldırı yapmak.
• Orada olmayan adam : Yetkisi olan kişinin o anda orada olmadığını
söylemektir.
• Fait accompli : Konunun, kesin karara bağlandığı için, değişme
ihtimalinin olmadığını söylemektir.
• Ayrılma : Gitmek zorunda olduğunu söyleyip, müzakereyi yarıda
kesmektir.
Proje İletişim Yönetimi
İzleme ve Kontrol Süreçleri :
• Performansın Raporlanması
Durum raporları, ilerleme raporları ve öngörüler gibi performans
bilgilerinin toplanması ve dağıtılması sürecidir.
• İlerleme Raporları : O ana kadar yapılmış işler raporlanır.
• Durum Raporları : Projenin o anki durumu raporlanır.
• İleriye Dönük Tahmin Raporu : Projenin gidiş yönü ile ilgili
ileriye dönük tahmin raporlanır.
Proje İletişim Yönetimi
Büyük bir projeye proje yöneticisi olarak atandınız. Bu bir yıllık projenin
yarısı bitmiş durumda. Proje 4 tedarikçi ve 15 takım üyesinden oluşuyor.
Siz, şu anda hızlıca projenin nerede olduğunu görmek istiyorsunuz. Bu
bilgi için aşağıdakilerden hangi rapor size EN FAZLA yardımcı olur.
a)
b)
c)
d)
Önceki hafta performans raporu
İlerleme raporu
Gelecek tahmin raporu
Sapma raporu
Proje İletişim Yönetimi
Proje Risk Yönetimi
Proje içinde karşılaşılan risklerin tanımlanması, analiz edilmesi
ve yanıt verilmesi adımlarını içeren proje yönetimi bilgi alanıdır.
1. Risk Yönetim Planlama
2. Risk Belirleme
3. Nitel Risk Analizi
4. Nicel Risk Analizi
5. Risk Yanıtlama Planı
6. Risk Đzleme ve Kontrolü
Proje Risk Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Risk Yönetiminin Planlanması
Projenin riskleri, projenin amaçlarını etkileyebilecek tehlikeleri
(negatif risk) ve ve fırsatları (pozitif risk) içerir. Bu süreçte
projedeki risk yönetimi aktivitelerinin ne şekilde ele alınacağı
belirlenir.
Risk Kategorileri :
1. Öngörülen Riskler
2. Öngörülmeyen Riskler
Proje Risk Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Risklerin Tanımlanması
Projede oluşabilecek muhtemel riskler kayıt altına alınır.
Risk Kategorileri :
1. Öngörülen Riskler
2. Öngörülmeyen Riskler
Proje Risk Yönetimi
Proje risk yönetiminin amaçları nelerdir ?
a)
b)
c)
d)
Projeye olumsuz etkisi olabilecek belirsizliklerin olasılığını ve etkisini
azaltmaya çalışmak.
Projeye olumlu etkisi olabilecek belirsizliklerin olasılığını ve etkisini
arttırmaya çalışmak, projeye olumsuz etkisi olabilecek belirsizliklerin
olasılığını ve etkisini azaltmaya çalışmak.
Projeye olumlu etkisi olabilecek belirsizliklerin olasılığını ve etkisini
arttırmaya çalışmak, projeye olumsuz etkisi olabilecek belirsizliklerin
olasılığını ve etkisini arttırmaya çalışmak.
Projeye olumsuz etkisi olabilecek belirsizliklerin olasılığını ve etkisini
arttırmaya çalışmak.
Proje Risk Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Niteliksel Risk Analizinin Yapılması
Bu süreçte riskler önem sırasına göre dizilir. Önem derecesi
yüksek riskler ilaveten niceliksel risk analizine tabi tutulur.
Önem derecesi düşük riskler izleme listesine alınır.
Proje Risk Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Niteliksel Risk Analizinin Yapılması
Olasılık ve Etki Matrisi
Proje Risk Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Niceliksel Risk Analizinin Yapılması
Tanımlanan risklerin genel proje hedefleri üzerindeki etkisini
sayısal olarak analiz etme sürecidir.
Proje Risk Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Niceliksel Risk Analizinin Yapılması
Beklenen Parasal Değer (BPD)
BPD = O * E
O = Olasılık & E = Etki
Ör : Bir riskin oluşma olasılığı %5 ise ve oluşursa verceği zarar
10.000 TL ise, Beklenen Parasal Değer 500 TL dir.
Proje Risk Yönetimi
Projenin olasılık analizi ve proje maliyet, zaman hedeflerine ulaşma
ihtimali gibi değerlendirmeler, hangi süreçte ortaya çıkmaktadır ?
a)
b)
c)
d)
Risklerin tanımlanması
Niteliksel risk analizinin yapılması
Niceliksel risk analizinin yapılması
Risk yanıtlarının planlanması
Proje Risk Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Risk Yanıtlarının Planlanması
Fırsatları çoğaltmaya ve proje hedeflerinin karşı karşıya olduğu
tehditleri azaltmaya yönelik seçenekleri ve eylemleri geliştirme
sürecidir.
Proje Risk Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Risk Yanıtlarının Planlanması
Olumsuz Risklere ya da Tehditlere Yönelik Stratejiler
• Kaçınma : Proje planı, tehdidi tamamen devre dışı bırakacak
şekilde değiştirilir. En radikal kaçınma stratejisi projeyi
tamamen durdurmaktır.
• Devir : Risk aksiyon planının yapılması, üçüncü bir partinin
sorumluluğuna verilir. Maliyet artı kar sözleşmesi maliyet
riskini alıcıya devrederken, sabit fiyat sözleşmesi riski satıcıya
devreder.
Proje Risk Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Risk Yanıtlarının Planlanması
Fırsatlara Yönelik Stratejiler
• Yaralanma: Fırsatın gerçekleşmesi için, belirsizliklerin ortadan
kaldırılmasıdır.
• Paylaşma: Fırsatı yakalamak için üçüncü parti bir şirket ile
ortaklaşa çalışmaktır.
• Geliştirme : Fırsatın olumlu etkisini arttırmaya çalışmaktır.
• Kabul Etme : Fırsatın peşinden koşmamak anlamına gelir.
Proje Risk Yönetimi
Risk yanıt planları oluşturulurken, proje yönetim planını, tehdidi tamamen
devre dışı bırakacak şekilde değiştirme yöntemine ne denir ?
a)
b)
c)
d)
Kaçınma
Devir
Azaltma
Kabul etme
Proje Risk Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Risk Yanıtlarının Planlanması
• İkincil Risk : Risk yanıt stratejisinin yol açtığı yeni riske verilen
isimdir.
• Geri Çekilme Planı : Seçilen risk yanıt stratejisi etkili olmaz ise
uygulanacak alternatif yanıt stratejisine verilen isimdir.
Proje Risk Yönetimi
İzleme ve Kontrol Süreçleri :
• Risklerin İzlenmesi ve Kontrol Edilmesi
Öngörülen risklerin durumu takip edili ve öngörülmeyen
risklerin ortaya çıkıp çıkmadığı belirlenir.
Proje Tedarik Yönetimi
Proje süresince ihtiyaç duyulacak her türlü ürünün veya hizmetin
satınalma adımlarının detaylı olarak incelendiği proje yönetimi
bilgi alanıdır.
1.
2.
3.
4.
Tedariklerin Planlanması
Tedariklerin Yürütülmesi
Tedarik İşlerinin İdaresi
Tedariklerin Kapanışı
Proje Tedarik Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Tedariklerin Planlanması
Şirket dışından satın alınması gereken şeyler belirlenir. Bazı
durumlarda, satın almak yerine, onu şirket içerisinde
gerçekleştirmenin mümkün olup olmadığı araştırılır. Bu
çalışmaya yap ya da satın al analizi denir.
Proje Tedarik Yönetimi
Proje için gerekli olacak önemli bir cihazın satışı müzakere edilirken,
duygusallaşma gözlemlenir. Satıcı eşyalarını toplamaya başlar. Bu
müzakere taktiğine ne denir?
a)
b)
c)
d)
Orada olmayan adam
Makul öneri
Ayrılma
Taklit
Proje Tedarik Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Tedariklerin Planlanması
Sözleşme : Satıcının belli bir ürünü veya servisi vermesi
konusunda, müşterinin de gerekli parayı ödemesi konusunda
bağlayıcıdır.
Proje Tedarik Yönetimi
Planlama Süreçleri :
• Tedariklerin Planlanması
Sözleşme Türleri
• Sabit Fiyatlı Sözleşmeler (Çok kullanılır, risk satıcıdadır)
• Kesin sabit fiyat
• Teşvik ücretli sabit fiyat
• Fiyat ayarlamalı sabit fiyat
• Maliyet Geri Ödemeli Sözleşmeler
• Maliyet artı sabit fiyat
• Maliyet artı teşvik
• Süre ve malzeme sözleşmeleri
Proje Tedarik Yönetimi
Bir proje yöneticisi, bina inşaatı projesinde görev yaparken, müşteri
binanın içerisine özel bir temizlik sistemini de dahil etmek ister. Şirkette
bu konuda yeterli deneyim olmadığı için bu sistemin dışarıdan satın
alınması gerekir. Bu iş için en iyi sözleşme tipi hangisidir?
a)
b)
c)
d)
Sabit fiyatlı sözleşme
Maliyet artı sabit fiyatlı sözleşme
Maliyet artı teşvik ücretli sözleşme
Süre ve malzeme sözleşmeleri
Proje Tedarik Yönetimi
Yürütme Süreçleri :
• Tedariklerin Yürütülmesi
Satıcılardan yanıt alma, bir satıcı seçme ve sözleşme
imzalama sürecidir.
Proje Tedarik Yönetimi
Yürütme Süreçleri :
• Tedariklerin Yürütülmesi
Teklif Değerlendirme
• Eleme sistemi : Gerekli olan minimum bir özelliği
sağlamayan satıcı elenir.
• Ağırlıklandırma sistemi : Değerlendirme kriterleri
kullanılarak, niteliksel veri niceliksel şekle dönüştürülür.
Proje Tedarik Yönetimi
Bir proje takımı tedarikçilerden teklifleri toplamış ve seçim için tartışma
halindedirler. Bir takım üyesi A tedarikçisini isterken, diğeri B
tedarikçisini tercih etmektedir. Proje takımı şu anda hangi süreçtedir ?
a)
b)
c)
d)
Tedariklerin planlanması
Tedarik işlerinin idaresi
Tedarik müzakereleri
Tedariklerin yürütülmesi
Proje Tedarik Yönetimi
Aşağıdakilerden hangisi, maliyet artı sabit fiyat tipinde bir sözleşmedir ?
a)
b)
c)
d)
10.000 TL artı ücret
Maliyetler ne olursa olsun, artı ücret olarak 10.000 TL
10.000 TL
Saat başına 100 TL
Proje Tedarik Yönetimi
Yürütme Süreçleri :
• Tedarik İşlerinin İdaresi
Sözleşme referans alınarak satıcının performansı takip edilir.
BT Projeleri – Başarı Faktörleri
1. Üst yönetim desteği
2. Kullanıcı katılımı
3. Deneyimli proje yöneticisi
4. Net hedefler
5. Minimize kapsam
6. Standart yazılım altyapısı
7. Temel beklentileri sabitleştirmek
8. Formal metodoloji
9. Uygun, erişilebilir tahminler
BT Projeleri – Problem Yaratan Faktörler
• Kullanıcının verdiği eksik bilgi
• Eksik/yanlış olarak belirlenen gereksinimler ve özellikler
• Değişiklik gereksinimleri ve bunların yanlış yönetimi
Projelerde İnsan Faktörü
İnsanları 4 gruba ayırabiliriz :
• Driver (Yönlendirici)
• Expressive (İfadeci)
• Analytical (Analitik)
• Amiable (Sıcak kanlı)
Yazılım Projeleri - Hayat Çevirimi Modelleri
Yazılım Projeleri - Hayat Çevirimi Modelleri
Yazılım Projeleri - Hayat Çevirimi Modelleri
Engin Aktaş
Ford Otosan
TEŞEKKÜRLER…