tarih notları

KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
DAĞILMA DÖNEMİ 1792 – 1918
Gerileme dönemindeki iyi niyetli çalışmalar dağılmayı önleyemedi.
II. MAHMUT:Bu dönemin en ünlü padişahı II. Mahmut'tur. II. Mahmut döneminde birçok
çağdaş yenilkler yapıldı. Devlet örgütü yeniden düzenlendi. Yeni üniversiteler açıldı. Devlet eliyle
bir gazete yayımlandı. İlk nüfus sayımı yapıldı. Yeniçeri Ocağı kaldırıldı. 1826
ABDÜLMECİT: II. Mahmut'tan sonra başa geçmiştir. 1839 - 1861 yılları arasında padişahlık
yapmıştır. Toplum ve devlet düzeninde önemli değişiklikleri sağlayan Tanzimat Fermanı
gerçekleşti. Tanzimat Fermanı 1839'da ilan edildi. Tanzimat Fermanı'nda; İmparatorluk içerisinde
yaşayan herkesin can, mal ve namusunun korunması, Mahkemede yargılanmadan kimseye ceza
verilmemesi, Vergilerin vatandaşın gelirine göre alınması, Müslümanlarla Hırıstiyanların aynı
haklara sahip olması gibi, ilkeler yer aldı. Bu fermanla "Tanzimat Dönemi" adıyla bir dönem
başladı. Fakat çeşitli nedenlerle bu ferman da aranılan mutluluğu getirmedi.
ABDÜLAZİZ 1861 - 1867 yılları arasında padişahlık yaptı. Ülke ekonomik yönden çok hızlı
geriledi. Devlet dış borçlara sarıldı. Fakat durum yine de kurtarılamadı. Yüksek faizle alınan
borçlar ödenemeyecek duruma geldi. Bunlara ilaveten Orta Doğu'da ve Balkanlar'da ayaklanmalar
oldu. Yunan Devleti kuruldu. M. Ali Paşa Mısır'da ayaklandı. Fransızlar Cezayir'i aldı. Devlet tam
bir çaresizlik içine girdi.
V. MURAT: Bu dönem de çeşitli çalkantılarla geçti.
II. ABDÜLHAMİT: Bu dönemde; Mithat Paşa, Namık Kemal ve Ziya Paşa gibi
Meşrutiyetçilerin çalışmaları ile ilk Anayasa hazırlandı. Meşrutiyet kabul edildi (1876). Bir yıl sonra
çeşitli siyasal gelişmelerin sonunda padişah meclisi kapattı. Abdülhamit, 1908'de kabul edilen II.
Meşrutiyete kadar katı bir mutlakiyetçi düzen uyguladı. Bu dönemde yapılan anlaşmalar sonunda
Balkanlarda, Ön Asya'da ve Kuzey Afrika'da büyük toprak kayıpları oldu. 1909 yılında Harekat
Ordusu İstanbul'a geldi ve Abdülhamit yönetimine son verdi.
İTTİHAT VE TERAKKİ DÖNEMİ: Abdülhamit'ten sonra yönetimi ele alan İttihat ve Terakki
ileri gelenleri de başarılı olamadılar. Trablus Savaşı (1911) ve Balkan Savaşı (1912) ile çok önemli
kayıplar oldu. 1914 yılında I. Dünya Savaşı başladı. İngiltere, Fransa ve Rusya birleştiler.
Almanya, Macaristan ve İtalya'da ayrı bir grup kurdular. 4 yıl süren bu savaşa zamanla başka
devletler de katıldı. Osmanlı Devleti, savaşın ilk yıllarında tarafsız kaldı. Daha sonra devlet
yönetimi Almanların kazanacağına inandıkları ve sempati duydukları için, Almanlarla bir dostluk
anlaşması yaptılar. Osmanlılara sığınan iki Alman gemisi, Rus limanlarını bombalayınca,
Osmanlılar kendilerini savaşın içinde buldular. Osmanlılar birçok cephede savaşa girdiler.
Çanakkale Zaferi kazanıldı. Almanların teslim olmasıyla, Osmanlılar'da yenik sayıldılar. 1918
yılında koşulları çok çok ağır olan "MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI"nı imzaladılar. Böylece
600 yıldan fazla yaşayan koca imparatorluk, tarihe karışmış oldu.
Ulusçuluk Eylemleri
1789 Fransız İhtilali : Yalnız Fransa'da değil bütün dünyada etkileri görülen Fransız İhtilali,
dünya tarihinde yeni bir çağın başlangıcı olmuştur. Avrupa'da mutlakiyet idarelerinin yıkılışını
başlatan bu olay, Fransa'nın XVIII. yüzyılın başlarından itibaren sürüklendiği ekonomik ve sosyal
bunalımların doğal bir sonucu idi. 14 Temmuz 1789 tarihinde Fransız Kralı XVI. Lui'nin meclisi
dağıtmak istemesi üzerien halk ayaklandı ve Bastille Hapisanesi'ni bastı. Mahkumlar serbest
bırakıldı ve isyan giderek büyüyerek bütün Avrupa'ya yayıldı.
Sırp İsyanı (1804) 1. Osmanlı Devleti'nde merkezi otoritenin zayıflaması 2. Sırbistan'ı
yöneten Yeniçeri kodamanlarının halka baskı yapması 3. Rusya ve Avusturya'nın kışkırtması. 4.
1789 Fransız İhtilali ile ortaya çıkan "ulusçuluk" akımlarının Sırplar arasında yayılması. 5. XVIII.
yüzyılda Osmanlı-Avusturya, Rusya arasında çıkan savaşların Sırp topraklarında yapılması
Sırplar , 1804'te, Kara Yogi önderliğinde ayaklanma başlattı. 1812'de imzalanan
BükreşAntlaşması ile Sırplara ayrıcalık verildi. Sırp ayaklanması, 1813'te Miloş Obronoviç
önderliğinde yeniden başladı. 1829'da Edirne Antlaşması ile Özerk Sırbistan Prensliği kuruldu.
1878 Berlin Antlaşması ile Sırbistan bağımsızlığını elde etti. Sırp Ayaklanması, Fransız
Devrimi'nin getirdiği ulusçuluk akımının Osmanlı Devleti'nde görülen ilk etkisidir.
1806-1812 Rus savaşı ve 1807 İngiliz savaşları Bükreş Antlaşması (1812) :Osmanlı
Devleti ile Rusya arasında 1812 tarihinde imzalandı. Antlaşma maddeleri şu şekildeydi: 1. Eflak ve
www.kpss.6te.net
1
KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
Boğdan Osmanlı Devleti'ne geri verilecek, ancak Osmanlı Devleti, Eflak ve Boğdan beylerini
görevine iade edecektir. 2. Beserabya Rusya'ya verilecek, Prut ırmağı sınır olacaktır. 3. Osmanlı
Devleti, Sırbistan'a ayrıcalık verecektir. Bükreş Antlaşması ile Osmanlı Devleti ilk defa kendisine
bağlı bir ulusa ayrıcalık verdi.
1829 Edirne Antlaşması : 1. Yunanistan bağımsız olacaktır. 2. Eflak ve Boğdan
özerkleştirilecektir. 3. Sırbistan Prensliği kurulacaktır. 4. Tuna Irmağının kenarındaki bazı kaleler
Rusya'ya verilecektir.5. Rus ticaret gemileri Boğazlar'dan serbestçe geçecektir. 6. Osmanlı
Devleti, Rusya'ya savaş tazminatı ödeyecektir. 7. Doğu Anadolu'da bazı kaleler Rusya'ya
bırakılacaktır.
Önemi : 1. Edirne Antlaşması, Osmanlı Devleti'nin Küçük Kaynarca Antlaşması'ndan sonra
imzaladığı en ağır koşullu antlaşmalarından biridir. 2. İlk defa Osmanlı Devleti'ne bağlı bir ulus
bağımsızlık kazanmıştır. 3. Rusya, Orta Avrupa ticaretini denetlemeye başlamıştır. 4. Bugünkü
Romanya'nın temelleri atılmıştır. 5. Mısır Sorunu'nun başlamasına neden olmuştur. Osmanlı
Devleri, bu antlaşmadan sonra Rusya'ya karşı tek başına olamayacağını anladı ve kendi varlığını
sürdürmenin Avrupa devletleri arasındaki denge politikasına bağlı olduğunu gördü.
1877-1878 Rus savaşı (93 harbi) Berlin Antlaşması (13 Temmuz 1878) :1. Sırbistan,
Karadağ ve Romanya'ya bağımsızlık verilecektir. 2. Bulgaristan 3 Bölüme ayrılacak; Makedonya
Osmanlı Devleti'ne verilecek, Doğu Trakya özerkleştirilecek, Bulgaristan Prensliği kurulacak.
Böylece, Rusya'nın Balkanlar'da güçlenmesi ve Balkanlar üzerinden Akdeniz'e inmesi engellendi.
3. Kars, Ardahan ve Batum Rusya'ya verilecek, Doğu Bayezit Osmanlı Devleti'ne kalacaktır.
(Kars, Ardahan ve Batum Brest Litowsk Antlaşmasıile Osmanlı Devleti'ne geri verildi.) 4. Bosna
Hersek, Osmanlı Devleti'ne bağlı olacak, Avusturya tarafından yönetilecektir. (1908'de Avusturya,
Bosna Hersek'i işgal etti.) 5. Girit ve Ermenistan'da ıslahat yapılacaktır. 6. Teselya Yunanistan'a
bırakılacaktır. 7. Osmanlı Devleti, Rusya'ya savaş tazminatı ödeyecektir.
önemi : 1. Osmanlılara bağlı pek çok ulus bağımsızlığını kazandı. 2. Osmanlılarda çoküş
dönemi başladı. 3. Osmanlı Devleti'nin egemenlik hakları zedelendi. 4. Ermeni sorunu başladı. 5.
Rusya'nın Balkanlar'da güçlenmesi ve Akdeniz'e inmesi engellendi. 6. İngiltere ve Fransa'nın
Osmanlı Devleti'ni korumaktan vazgeçtiği anlaşıldı. 7. Osmanlı-Alman yakınlaşması başladı.
Yunan İsyanı (1820-1829) :1. Osmanlı Devleti'nde merkezi otoritenin zayıflaması 2. 1789
Fransız İhtilali ile ortaya çıkan "ulusçuluk" akımlarının Yunanlılar arasında yayılması. 3. Rönesans
ve Hümanizm hareketleri ile Avrupa'da Yunan hayranlığının başlaması. 4. Rumlar'ın, gemicilik
sayesinde Avrupa ile iyi ilişkilere girmesi 5. Rumlar'ın, bağımsızlık amacıyla Etnik-i Eterya
Cemiyeti'ni kurması.
Rumlar 1820'de Eflak'ta isyan etti. 1821 yılında Mora Yarımadası'nda isyan çıktı. Mora
isyanı, Mehmet Ali Paşa'nın yardımı ile bastırıldı. İngiltere, Fransa ve Rusya, Osmanlı Devleti'nin
Yunanistan'a bağımsızlık vermesi için 1827'de Navarin'de Osmanlı donanmasını yaktı. Ruslar
doğuda Erzuruma Batıda edirneye kadar geldiler. Bu yenilgide yeniçeri ocağının kaldırılmasının
etkisi vardır. 1829'da Edirne Antlaşması ile Yunanistan bağımsızlığını elde etti. Ulusçuluk akımının
etkisiyle Osmanlılardan bağımsızlığını elde eden ilk ulus Yunanlılar (Rumlar) olmuştur. 1878
Berlin Anlaşmasıyla Sırbistan, Romanya ve karabağ devletleri kuruldu. 1908 2.Meşrutiyet ile
Bulgaristan, 1912 1.Balkan savaşıyla Arnavutluk, 1914 1.Dünya savaşıyla İngiltere güdümünde
Araplar bağımsızlık kazanmışlardır.
Etnik-i Eterya Cemiyeti Bu cemiyet 1814'te Odessa'da ikisi Rum, biri Bulgar üç kişi
tarafından kurulmuştur. Cemiyetin asıl amacı eski Bizans İmparatorluğu'nu yeniden
canlandırmaktı. İstanbul Patriği ile Rus Çarı'nın da desteklediği bu derneğin başında Rus Çarı'nın
yaveri olan Aleksandr Ipsillanti bulunuyordu. Cemiyet kısa sürede güçlenmiş, Yunanistan ve
İstanbul'da şubeler açmıştır.
Kavalalı Mehmet Ali Paşa 1769'da Kavala'da doğdu. 1799'da Fransızlar'ı Mısır'dan
çıkarmak üzere gönderilen orduda bayraktar olarak görev aldı. Kısa sürede "başıbozuk alayı"
komutanlığına atandı. Mısır'da çıkan Kölemen ayaklanmalarını bastırdı. 1805'te Mısır valiliğine
atandı. Mısır'da Avrupalı uzmanların denetiminde kuvvetli bir ordu kurdu. Ayrıca Batı eğitim
sistemine dayalı bir eğitim sistemi ve toprak reformunu gerçekleştirdi. Bu arada İstanbul ile iyi
geçinmeye de dikkat etti. Hicaz'da çıkan Vahhabi İsyanı'nı bastırdı. 1820'de Sudan'ı ele geçirdi.
www.kpss.6te.net
2
KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
1824'te Mora ayaklanmasının bastırılmasında Osmanlı ordusuna çok yardımı oldu. Oğlu için
istediği Suriye valiliği yerine Girit valiliği verilince devlete karşı ilk Müslüman isyanı başlattı.
2.Mahmut zamanında, Mısır Valisi kavalalı ve oğlu suriyeyi işgal ve ilhak ettiler. Adana ve Konya
civarında Osmanlı ordularını yendiler. Bu iç sorun uluslararası bir boyuta Rusya’dan Osmanlı’ya
yardım gelmesiyle oldu. Devreye giren İngiltere, Fransa 1833 Kütahya anlaşmasının
imzalanmasını sağladılar. Kavalalı Mehmet Paşaya Mısır, Girit ve Suriye valiliği oğluna da Cidde
valiliği verildi. 2.Mahmut ve Kavalalı memnun olmadılar.
Osmanlı; İngiltere ve Fransa’ya güvenemediğinden 1833’te Ruslarla Hünkar İskelesi
anlaşmasını imzaladı. Buna göre savaşta Ruslar, Osmanlıya asker yardımı yapacak, Osmanlı da
boğazları diğer devletlere kapatacaktır. Önemi: Osmanlının boğazlar ile ilgili egemenlik haklarına
dayanarak imzaladığı son anlaşmadır. 1833 Hünkar iskelesi anlaşmasından sonra boğazlarla ilgili
sorunlar uluslar arası anlaşmalarla çözüldü.
1839 Nizip savaşında kavalalı Osmanlıyı yendi. Rusların müdahalesinden çekinen İngiltere,
Fransa Kavalalının ilerlemesine engel oldular. 1840’ta Londra Mukavelenamesi imzalandı. Mısır,
Osmanlıya bağlı kalacak, vergi verecektir. Suriye, Adana, Girit Osmanlılara verildi. 1841'de Suriye
elinden alındıysa da Mısır'da kendi hanedanını kurdu.
1841 Londra anlaşması ve boğazlar: Osmanlı, İngiltere, Fransa, Avusturya, Rusya Prusya
arasında. Boğazlar Osmanlıda kalacak ve barış zamanı savaş gemisi geçmeyecektir.
Eflak-Boğdan, Sırbistan, Karadağ, Bosna-Hersek İsyanları (1875-1878): 1. 1789 Fransız
İhtilali'nin getirdiği uluşçuluk akımı 2. Rusya'nın Panislavizm politikası. İlk ayaklanma 1875 yılında
Bosna ve Hersek'te meydana geldi. Aynı yıl Bulgarlar da ayaklandı. Kargaşadan yararlanan
Sırplar ve Karadağlılar da Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etti. Avrupa devletleri Balkanlardaki barışı
sağlama amacıyla İstanbul'da bir konferans düzenledi. Osmanlı Devleti, Avrupa'nın iç işlerine
karışmasını engellemek amacıyla 1876 yılında Kanun-ı Esasiyi ilan etti.
Osmanlı-Rus Savaşları
1806-1812 Osmanlı-Rus Savaşı ve Bükreş Antlaşması : 1804 Sırp isyanında Rusya'nın
Sırpları kışkırtması ve çıkan isyanı desteklemesi. Osmanlı Devleti, 1806 tarihinde Boğazlar'ı
Rusya'ya karşı kapattı. 1806 tarihinde Rusya Eflak ve Boğdan'ı işgal etti. 1807 tarihinde de
Osmanlı Devleti Rusya'ya savaş ilan etti. Fransa'ya güvenerek bu savaşa giren Osmanlı Devleti,
Fransa'nın iki yüzlü politikası sonucu 1812'de Bükreş Antlaşması'nı imzalayarak savaştan çekildi.
Bükreş Antlaşması (1812) :Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 1812 tarihinde imzalandı.
Antlaşma maddeleri şu şekildeydi: 1. Eflak ve Boğdan Osmanlı Devleti'ne geri verilecek, ancak
Osmanlı Devleti, Eflak ve Boğdan beylerini görevine iade edecektir. 2. Beserabya Rusya'ya
verilecek, Prut ırmağı sınır olacaktır. 3. Osmanlı Devleti, Sırbistan'a ayrıcalık verecektir. Bükreş
Antlaşması ile Osmanlı Devleti ilk defa kendisine bağlı bir ulusa ayrıcalık verdi.
1827-1829 Osmanlı-Rus Savaşı ve Edirne Antlaşması :1. Rusya'nın 1820 tarihindeki
Yunan isyanını desteklemesi 2. 1827 yılında da Navarin'de Osmanlı ve Mısır donanmasını
yakılması olayına katılması. 1827'de Rusya, Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etti. Osmanlı
Devleti'nin savaşa hazır olmaması nedeniyle, Rusya, Batı'da Edirne'yi, Doğu'da da Erzurum'u ele
geçirdi. Osmanlı Devleti, 1829 tarihinde Edirne Antlaşması'nı imzalayarak savaştan çekildi.
1829 Edirne Antlaşması : 1. Yunanistan bağımsız olacaktır. 2. Eflak ve Boğdan
özerkleştirilecektir. 3. Sırbistan Prensliği kurulacaktır. 4. Tuna Irmağının kenarındaki bazı kaleler
Rusya'ya verilecektir.5. Rus ticaret gemileri Boğazlar'dan serbestçe geçecektir. 6. Osmanlı
Devleti, Rusya'ya savaş tazminatı ödeyecektir. 7. Doğu Anadolu'da bazı kaleler Rusya'ya
bırakılacaktır.
Önemi : 1. Edirne Antlaşması, Osmanlı Devleti'nin Küçük Kaynarca Antlaşması'ndan sonra
imzaladığı en ağır koşullu antlaşmalarından biridir. 2. İlk defa Osmanlı Devleti'ne bağlı bir ulus
bağımsızlık kazanmıştır. 3. Rusya, Orta Avrupa ticaretini denetlemeye başlamıştır. 4. Bugünkü
Romanya'nın temelleri atılmıştır. 5. Mısır Sorunu'nun başlamasına neden olmuştur. Osmanlı
Devleri, bu antlaşmadan sonra Rusya'ya karşı tek başına olamayacağını anladı ve kendi varlığını
sürdürmenin Avrupa devletleri arasındaki denge politikasına bağlı olduğunu gördü.
Kırım Savaşı (1853) ve Paris Antlaşması: Rusya Akdenize inmek istiyordu. İngiltere ise
1838 Balta Limanı anlaşmasıyla büyük imtiyazlar koparmıştı. 1. Rusya'nın Akdeniz'e inme
www.kpss.6te.net
3
KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
emelleri. 2. Rusya'nın, Eflak ve Boğdan'ı işgal edip, Sinop'ta Osmanlı donanmasını yakması. 1853
yılında İngiltere,Fransa, Piyemonte (Sardunya) Osmanlı Devleti ile ittifak yaparak Rusya'ya savaş
ilan etti. Rusları yenmişlerdir. 1856'da Kırım'ın Sivastopol ve Malakof şehirleri ele geçirildi. 1856
yılında Paris Antlaşması imzalandı.Osmanlı ilk defa bu savaşla dış borçlanmaya gitmiştir 1854.
Paris Antlaşması (1856) :Koşulları : 1. Osmanlı Devleti bir Avrupa devleti sayılacak,
Avrupa Devletler Hukukundan yararlanacaktır. Osmanlı Devleti'nin toprak bütünlüğü Avrupa
devletleri tarafından korunacaktır. 2. Karadeniz, tarafsız hale getirilecek, savaş gemisi
bulunmayacak, yalnızca ticaret gemileri geçecektir. 3. Rusya ve Osmanlı Devleti, Karadeniz'de
savaş gemisi bulundurmayacaktır. 4. Eflak ve Boğdan'a özerklik verilecek, Avrupa devletleri'nin
garantisinde olacaktır. 5. Tuna ırmağında ticaret gemileri serbestçe dolaşacak ve Avrupa
Devletleri tarafından denetlenecektir. 6. Boğazlar, 1841 Londra Senedi'ne göre düzenlenecektir. 7.
Osmanlı Devleti'nde 1856 Islahat Fermanı izlenecek, ancak iç işlerine müdahale edilmeyecektir.
Antlaşmanın Önemi : 1. Osmanlıların XIX. yüzyılda kazanan devlet olarak imzaladıkları tek
antlaşmadır. 2. Osmanlı Devleti'nin kendi toprak bütünlüğünü koruyamayacağı anlaşıldı. 3.
Osmanlı Devleti, bir Avrupa devleti olmanın diyetini Islahat Fermanı ile ödedi. 4. Osmanlı Devleti,
savaşı kazanan devlet olmasına rağmen yenik devlet durumuna düşürüldü. 5. Karadeniz tarafsız
bir deniz haline getirildi. 6. Rusya'nın Akdeniz'e inmesini engelleyerek İngiltere ve Fransa
Akdeniz'de güvenliklerini sağladı. 7. Rusya'nın Balkanlar'da egemenlik kurması engellendi. 8.
Rusya, 1774'te imzalanan Küçük Kaynarca Antlaşması ile elde ettiği haklarını kaybetti, bundan
sonra Pan-Slavizm politikasını ortaya attı.
1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı (93 Harbi) ve Ayastefanos Antlaşması :1870 İtalya, 1871
Almanya ile Avrupada güçler dengesi değişti….Pan slavizm politikası vs… 1. Paris Konferansı'nda
çıkarları zedelenen Rusya'nın Pan-Slavizm politikasına ağırlık vermesi 2. Rusya'nın Balkan
uluslarını Osmanlı'ya karşı ayaklanmaya kışkırtması Osmanlı Devleti, 1876'da toplanan Berlin,
İstanbul ve Londra konferanslarında alınan, kendi aleyhindeki kararları kabul etmedi. Bunun
üzerine 1877'de Rusya, Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etti. Ruslar, Doğu'da Kars, Ardahan, Batum
ve Erzurum'u, Batı'da da Edirne'yi aldı. Osmanlı Devleti bütün cephelerde yenilince, 1878'de
Ayastefanos (Yeşilköy) Antlaşması imzalandı. Ayastefanos Antlaşması, İngiltere ve Avusturya
karşı çıktığı için uygulanmadı. İngiltere, Rusya'nın Doğu Akdeniz'de; Avusturya da, Rusya'nın
Balkanlar'da güçlenmesini istemediğinden, bu antlaşmaya karşı çıktı.
Ayastefanos Antlaşması (3 Mart 1878): 1. Sırbistan, Karadağ ve Romanya'ya bağımsızlık
verilecektir. 2. Büyük Bulgaristan Krallığı kurulacaktır. 3. Kars, Ardahan, Batum ve Doğu Bayezıt
Rusya'ya bırakılacaktır. 4. Bosna ve Hersek özerkleştirilecektir. 5. Girit ve Ermenistan'da ıslahat
yapılacaktır. 6. Teselya, Yunanistan'a bırakılacaktır. 7. Osmanlı Devleti, Rusya'ya savaş tazminatı
ödeyecektir.
Mısır Sorunu
Mehmet Ali Paşa İsyanı : Kavalalı Mehmet Ali Paşa, Napolyon'un Mısır'ı işgali sırasında
Kahire'ye geldi. 1804 yılında Mısır valiliğine getirildi. Mısır'da birçok ıslahatlar yaptı. 1821'de
Mora'da ortaya çıkan Rum isyanını bastırdı. Mora valiliği isteği reddedilince, Suriye ve
Çukurova'ya girerek Kütahya'ya kadar ilerledi. Bunun üzerine II. Mahmut, Rusya'dan yardım istedi.
Osmanlı Devleti, ilk defa kendi valisi ile savaştı. Mısır sorunu bir iç sorunken zamanla uluslar arası
bir sorun haline geldi. 1833 yılında Rus donanması İstanbul'a geldi. 1833 yılında Kütahya
Antlaşması imzalandı. Osmanlı Devleti, 1833'de Rusya ile Hünkar İskelesi Antlaşması'nı imzaladı.
Kütahya Antlaşması (1833) :Koşulları : 1. Mehmet Ali Paşa'ya Girit Valiliğine ek olarak
Suriye Valiliği verilecektir. 2. Oğlu İbrahim Paşa'ya Cidde Valiliğine ek olarak Adana Valiliği
verilecektir. 3. Mehmet Ali Paşa, Osmanlı Devleti'ne vergi ödeyecektir.
Hünkar İskelesi Antlaşması (1833) Osmanlı Devleti ile Rusya arasında imzalandı.
Koşulları : 1. Osmanlı İmparatorluğu ve Rusya savaş durumunda birbirlerine yardım edecektir. 2.
Osmanlı İmparatorluğu'na saldırı olursa, Rusya asker gönderecek, masrafaları Osmanlı Devleti
tarafından karşılanacaktır. 3. Rusya'ya saldırı olursa Osmanlı Devleti Boğazları kapatacaktır. 4.
Anlaşma sekiz yıl geçerli olacaktır.
www.kpss.6te.net
4
KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
Önemi : 1. Osmanlı Devleti ile Rusya arasında ittifak kuruldu. 2. Rusya, Karadeniz'de
güvenliğini sağladı. 3. Osmanlı Devleti, Boğazlar'daki egemenlik haklarını kendi isteği
doğrultusunda son kez kullandı. 4. Boğazlar sorunu başladı.
Nizip Savaşı (1839) Kütahya Antlaşması, ne Osmanlı Devleti'ni, ne de Mehmet Ali Paşa'yı
memnun etmişti. 1839 yılında Mehmet Ali Paşa, Osmanlı Devleti'ne ödemesi gereken vergiyi
ödemedi. Mehmet Ali Paşa, aynı yıl bağımsızlığını ilan etti. 1839 yılında Osmanlı ve Mısır orduları
Nizip'te karşılaştı ve Osmanlı ordusu yenildi. Avrupa ülkeleri, 1840 yılında, Londra'da bir
konferans topladı. Konferans'ta Osmanlı Devleti'nin Mehmet Ali paşa'ya karşı korunması kararı
alındı. 1840 yılında Londra Antlaşması imzalandı.
Londra Antlaşması (1840) :1840 yılında Londra'da Osmanlı Devleti, İngiltere, Rusya,
Avusturya ve Prusya delegeleri bir araya gelerek Mısır Sorununu halletmek üzere bir mukavele
imzaladılar. Bu mukaveleye göre: 1. Mısır eyaleti hukuk bakımından Osmanlı Devleti'ne bağlı
olmakla beraber, yönetim açısından Mehmet Ali Paşa'ya bırakıldı. 2. Mısır'ın Osmanlı Devleti'ne
yılda 80 bin kese altın vermesi kararlaştırıldı. 3. Suriye, Adana ve Girit Osmanlı Devleti'ne geri
verilecek.
Berlin Konferansı'ndan Sonra Osmanlı-Avrupa ve Osmanlı-Balkan İlişkileri
İngiltere'nin Kıbrıs'ı Alışı (1878) :Kıbrıs, 1571 yılında Sokullu devrinde Osmanlı
topraklarına katıldı. Ada, İngiltere tarafından 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında, güya
adayı Rus saldırılarına karşı korumak amacıyla, işgal edildi.
Tunus'un Fransızlar Tarafından İşgali (1881) Fransızlar, 1830'da Cezayir'i işgal etti.
Fransızlar, Berlin Konferansı'nda Tunus'a yerleşme arzularını bildirdi. Fransa, 1881 yılında
Tunus'u işgal etti.
Mısır'ın İngilizler Tarafından İşgali (1882) Mısır, 1517 yılında Yavuz Sultan Selim
zamanında Osmanlı topraklarına katıldı. 1869'da Süveyş Kanalı'nın açılması ile Mısır'ın stratejik
ve ekonomik önemi iyice arttı. 1881'de Fransızlar'ın Tunus'u işgali üzerine İngilizler harekete geçti.
İngitere 1882 yılında Mısır'da çıkan isyanı bahane ederek Mısır'ı işgal etti.
Girit Sorunu ve Osmanlı-Yunan Savaşı (1897) 1878 Berlin Antlaşması'nda Girit'e imtiyaz
verilmesine rağmen, adada bulunan Rumlar ile İstanbul arasındaki anlaşmazlıklar devam etti.
1896 yılında Girit'de çıkan isyan sonunda, Yunanistan adaya asker çıkardı. Ertesi yıl OsmanlıYunan savaşı başladı. 1897 yılında Yunanistan ile bir antlaşma imzalandı. Bu antlaşma ile; Girit'e
muhtariyet verilemesi ve Yunanistan krallık soyundan bir prensin Girit'e vali olarak tayin edilmesi
kararlaştırıldı. 1908'de Venizelos, Girit'i Yunan Krallığı adına yönettiğini ilan etti. Balkan Savaşları
sonunda Osmanlı Devleti, Girit'in Yunanistan'a ait olduğunu kabul etti.
Doğu Rumeli ve Bosna-Hersek 1878 Berlin Konferansı ile Bulgaristan üç kısıma ayrıldı.
1885 yılında Filibe'de, Doğu Rumeli'yi, Bulgaristan'a bağlamak amacıyla bir isyan çıktı. 1897'de
Bulgaristan Prensi, Osmanlı Devleti tarafından, Doğu Rumeli Valisi olarak kabul edildi. 1908'de (II.
Meşrutiyet'in ilan edildiği sırada) Bulgaristan bağımsızlığını ilan etti. Aynı yıl Avusturya BosnaHersek'i topraklarına kattığını belirtti.
XIX. ve XX. Yüzyıl Islahatları
Genel Özellikler :XVIII. ve XIX. yüzyıl ıslahatlarının genelinde 1789 Fransız İhtilali ve onun
getirdiği ulusçuluk akımının izleri görülür. Sorunların çözümünde Avrupa'ya yakınlaşmanın gerekli
olduğu görüldü. Osmanlı Devleti'nin Avrupa'ya yaklaşması ile, Avrupalılar azınlıkları kullanarak
Osmanlı Devleti'nin içişlerine karışma fırsatı buldu.
Sanayi Devrimi sonucunda hammadde ve pazar ihtiyacı artan bazı Avrupa devletleri
kapitülasyonları kullanarak Osmanlı Devleti'nin iç işlerine karışmaya başaldı.
Alemdar Mustafa Paşa Islahatları :IV. Mustafa dönemi sadrazamıdır. Kabakçı İsyanı'ndan
sonra İstanbul'a geldi. Kabakçı Mustafa'yı yakalayarak öldürttü. Saraya giderek III. Selim'i tahta
çıkarmak istedi fakat IV. Mustafa tarafından öldürülen III. Selim'in cesedi ile karşılaştı. IV.
Mustafa'yı tahttan indirerek II. Mahmud'u tahta çıkardı. Ülkedeki bütün ayanları İstanbul'a toplayıp,
Sened-i İttifak'ın imzalanmasını sağladı. Nizam-ı Cedid ordusuna benzer Sekban-ı Cedid
ordusunu kurdu.
www.kpss.6te.net
5
KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
Sened-i İttifak :II. Mahmut ile ayanlar arasında imzalanan bu belgeye göre : a) Ayanlar
devlet otoritesini tanıyacak ve yapılacak ıslahatlara karşı çıkmayacaktır. b) Buna karşılık ayanlar,
bulundukları yerlerde devlet adına asker ve vergi toplayabilecekler.
Sened-i İttifak ile ilk defa devlet, ayanların varlığını tanıdı. Bu durum devletin ayanlara bile
söz geçiremeyecek durumda olduğunu gösterir. İlk defa Osmanlı padişahının yetkileri
sınırlandırıldı.
II. Mahmut Dönemi :
Askeri Alandaki Islahatlar :Alemdar Mustafa Paşa'nın Kabakçı Mustafa'yı ortadan
kaldırmasıyla tahta geçti. Osmanlı padişahları içinde askeri alanla birlikte diğer alanlarda da geniş
boyutlu ıslahat yapan ilk Osmanlı padişahı oldu. Alemdar Mustafa Paşa'nın yardımları ile Sekban-ı
Cedid ordusu yeniçerilerden tepki alınca, Eşkinci Ocağı'nı kurdu. 1826'da Vaka-yi Hayriye olayı ile
Yeniçeri Ocağı'nı kaldırdı. Yeniçeri Ocağı'nın kaldırılması üzerine Asakir-i Mansure-i
Muhammediye adında yeni bir ordu kurdu. II. Mahmut, Osmanlı Devleti'nde Yeniçeri Ocağı'nı
kaldırmaya cesaret eden ilk Osmanlı padişahı oldu. II. Mahmut ıslahatları Atatürk devrimlerine en
yakın ıslahatlar olarak bilinmektedir. Atatürk'ün mezun olduğu İstanbul'daki Kara Harp Okulu onun
zamanında yapılmıştır.
Yönetim Alanındaki Islahatlar :Divan-ı Hümayun'u kaldırarak yerine, Nazırlık sistemi
kuruldu. Sadrazam ve Şeyhülislam'ın yetkileri sınırlandırıldı. Müsadere sistemi kaldırıldı.
Taşra yönetiminde eyalet, liva ve kaza örgütlenmesine gidilerek, köy ve mahalle muhtarları atandı.
Böylece ülke yönetiminin tek elden yürütülmesi amaçlandı.
Müsadere : Osmanlı Devleti'nde devlet adamlarının veya zengilerin ya eceliyle ölmeleri ya
da idam edilmeleri halinde, sahip oldukları mallara devlet tarafından el konulmasına "müsadere"
denir. İlk defa Fatih Sultan Mehmet zamanında uygulanan bu yöntem, II. Mahmut tarafından
kaldırılmıştır. Müsadere sisteminde kişilerin miras hakkı bulunmazdı. Sistemin kaldırılması ile
miras bırakabilme hakkı doğmuş oldu.
Hukuk Alanındaki Islahatlar :Meclis-i Vaka-tı Ahkam-ı Adliye kuruldu. Dar 'uş Şura-yı Bab-ı
ali oluşturuldu. Müsadere sistemine son verildi.
Toplumsal Alandaki Islahatlar :İlk defa askeri amaçlı nüfus sayımı yapıldı. İlk defa posta ve
karantina teşkilatları kuruldu. Sivil kılık kıyafet değişikliği yapıldı. Memurlara fes ve pantolon giyme
zorunluluğu getirildi, maaş bağlandı. İlk resmi gazete olan Takvim-i Vakayi çıkarıldı. Padişah
resimlerinin devlet dairelerine asılması geleneği başlatıldı.
Eğitim Alanındaki Islahatlar :İlköğretim, zorunlu hale getirildi. Avrupa'ya ilk defa öğrenci
gönderildi.
Yüksek öğrenime öğrenci yetiştirmek amacıyla Rüştiye ve Mekteb-i Ulum-u Edebiye açıldı.
Devlet memuru yetiştirmek için Mekteb-i Harbiye, askeri doktor yetiştirmek için Mekteb-i Tıbbiye
açıldı. Bando okulu olarak Mızıka-yı Hümayun açıldı. Mekteb-i Maarif-i Adliye'nin açılması ile
sarayda bulunan ve devlet memuru yetiştiren Enderun dönemi sona erdi.
Tanzimat Dönemi Islahatları
1839 Tanzimat Fermanı :Dönemin padişahı Abdülmecid, Hariciye Nazırı Mustafa Reşit
Paşa'dır. Mustafa Reşit Paşa, memleketi kurtarmak için Avrupalı devletleri kazanmak gerektiğini,
şimdiye kadar yapılmamış çapta bir ıslahat yapılarak Avrupa kanun ve düzeninin kabul edilmesi
gerektiğini düşünüyordu. Abdülmecid, Mustafa Reşit Paşa'yı bu işle görevlendirdi. Mustafa Reşit
Paşa, Tanzimat-ı Hayriye Fermanı adıyla yapılacak işleri sıralayan bir Ferman hazırladı. Ferman,
3 Kasım 1839'da Topkapı Sarayı'nın Gülhane Bahçesi'nde okundu. Tanzimat Fermanı olarak
bilinen bu fermanın yayınlanmasından, 1876 yılında ilan edilen I. Meşrutiyet'e kadar uzanan
döneme Tanzimat Dönemi denir.
Tanzimat Fermanı'nın maddeleri : 1. Osmanlı tab'asının din, dil, milliyet farkı
gözetilmeksizin can, mal, namus güvenliği sağlanacaktır. 2. Herkesten gelirine göre vergi
alınacaktır. 3. Askerlik işleri düzene konulacaktır. 4. İnsanlar mahkeme edilmeden idam cezasına
çarptırılamayacaktır. 5. Padişah'ın gücününde üzerinde kanun gücü kabul edilecektir. 6. Rüşvet ve
iltimas yasaklanacaktır. 7. Müsadere sistemi kaldırılacak insanlar mal, mülk, sahibi olabilecektir.
www.kpss.6te.net
6
KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
Tanzimat Fermanı'nın Özellikleri : 1. Osmanlı padişahının yetkileri sınırlandırılmıştır. 2.
İnsan hakları alanında önemli bir adım atılmış ve Osmanlı toplumuna ilk defa eşitlik getirilmiştir. 3.
İngiltere'de yayınlanan (1215) Magna Carta belgesiyle benzerlik göstermektedir. 4. Bu fermanla
birlikte askerlik, eğitim, yönetim, ekonomi ve hukuk alanında yenilikler yapılmış en çok da hukuk
üzerinde durulmuştur.
Islahat Fermanı 1859: Tanzimat Fermanı ile beklediklerini bulamayan Avrupa ülkeleri,
Osmanlı Devleti'nin iç işlerine karışmaya başladı. Osmanlı Devleti, 1856 yılında katılacağı Paris
Antlaşması'nda Avrupalı devletlerinin herhangi bir sorun çıkarmaması için Islahat Fermanı'nı ilan
etti. Islahat Fermanı, Tanzimat Fermanı'nı tamamlayan bir fermandı. Islahat Fermanı'ndaki asıl
amaç Tanzimat Fermanı'nın eksiklerini gidermek ve Osmanlı Devleti'ni çöküşten kurtarmaktı.
Islahat Fermanı'nın Maddeleri : 1. Gayrimüslimler din ve mezheplerinde serbest
olacaklardı.
2. Gayrimüslimler okul, kilise, hastane yaptırabilecek ve onartabilecekti. 3. Gayrimüslimler bedelli
askerlik yapabilecekti. 4. Mahkemeler açık yapılacak, gayrimüslimler kendi dinlerinde yemin
edebilecek ve bir Müslümanın şahitliğine karşı bir gayrimüslimin şahitliği denk kabul edilecekti. 5.
Gayrimüslimler devlet memuru olabilecekti. 6. Gayrimüslimler il genel meclislerine üye
olabilecekti. 7. Gayrimüslimler vergisini ödedikleri taktirde mal mülk edinebileceklerdi. 8. Şirket ve
banka kurma hakları getirilmişti.
Yönetim Alanındaki Islahatlar :Padişah yetkileri yasalar ile sınırlandırıldı. İl yönetimleri
düzenlenerek, valilere yardımcı olmak üzere il genel meclisleri oluşturuldu. Belediye örgütleri
kuruldu.
Askeri Alandaki Islahatlar :Askerlik görevi vatan görevi haline getirildi. Cizye vergisini
toplama yetkisi önce patrikhaneye bırakıldı, ardından bu vergi tamamen kaldırıldı. Azınlıkların
askere alınması konusunda, Bedel-i Nakdi uygulaması getirildi.
Ekonomi Alanındaki Islahatlar :Azınlıklara banka kurma, mülk sahibi olma, devlet memuru
olam, şirket açma gibi haklar verildi. Vergilerin toplanmasında herkesin gelirini dikkate almak
gerektiği kararlaştırıldı.
Müsadere sistemi kaldırıldı. Maliye bakanlığı, Ticaret Mahkemeleri ve Adli Mahkemeler gibi
kurumlar açıldı. İlk kağıt para basıldı. İlk defa dış borç bu dönemde İngiltere'den 1854 yılında
alındı.
Eğitim Alanındaki Islahatlar :İlk kez kız öğrenciler için sanat ve öğretmen okulları açıldı.
Darü'l Fünun, Darü'l Muallimin, Darü'l Muallimat, Mekteb-i Sultani ve Mekteb-i Mülkiye açıldı. Batı
dillerinden çeviriler yapıldı. İlk özel gazete olan Tercüman-ı Ahval çıkartıldı.
1. Meşrutiyet: 1876 Abdül Aziz tahttan indirildi. 5.murat padişah oldu. O da indirildi
2.Abdülhamit padişah seçildi. II. Abdülhamit, 1876'da I. Meşrutiyet'i ilan etti. Kanun-i esasi
yayınlandı. Osmanlı Devleti anayasal bir döneme girdi. Fakat, yetki yine padişahtaydı. II.
Abdulhamit, 93 Harbi'ni bahane ederek Mebuslar Meclisi'ni kapattı. Böylece; I. Meşrutiyet dönemi
sona erdi. "İstibdat Dönemi" başlamış oldu. 1889'da "İttihat ve Terakki" gizli olarak kuruldu.
2. Meşrutiyet'in İlan Edilme Nedenleri :İç Nedenler
I. Abdülhamit'in II. Meşrutiyet'in İlanını Kabul Etmesinin Sebepleri : 1. İttihat ve Terakki
Cemiyeti'ne bağlı olan bazı subayların Rumeli'de ayaklanması 2. Tahta, Osmanlı hanedanından
başka bir kişinin geçeceği söylentisi 3. Serez'den bir ordunun İstanbul'a yürüyeceğine dair
padişaha gelen telgraf 4. Ordu ve halk arasında isyan belirtilerinin ortaya çıkması
Dış Etkenler :En önemli dış etken "Reval görüşmesi" dir. Reval Görüşmesi'nde şu kararlar
alınmıştır: 1. Ruslar, Balkanlar'da serbest bırakılacak 2. İstanbul ve Boğazlar Ruslara verilecek 3.
Makedonya Bölgesi'nde ıslahat yapılacak
İttihat ve Terakki Cemiyeti :İstanbul'da Askeri Tıbbiye öğrencilerinden İbrahim Temo,
Abdullah Cevdet, İshak Sükuti, Mehmet Reşit ve Hüseyinzade Ali tarafından 1889 yılında gizlice
kurulan cemiyet, aynı yıl, Paris'teki Jön Türkler ile temas kurup "Osmanlı İttihat ve Terakki
Cemiyeti" adını benimsedi. II. Abdulhamit döneminde üyelerin çoğu tutuklandı ve sürgün edildi.
Bundan sonra yurt dışında örgütlenen cemiyet, 1908 tarihinde II. Abdulhamit'in Kanun-i Esasi'yi
yeniden yürürlüğe koymasını sağladı. Bu arada cemiyet adını "Osmanlı İttihat ve Terakki
www.kpss.6te.net
7
KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
Cemiyeti" ne çevirdi. 31 Mart'ta meydana gelen İttihat ve Terakki karşıtı hareket ve 1911
Trablusgarp Savaşı ile aynı yıl kurulan muhalefet partisi "Hürriyet ve İtilaf Fırkası", yönetimin
iktidarını sertleştirmeye başlamasına yol açtı. 23 Ocak 1913 tarihinde yönetimi ele geçirmek
amacıyla Babıali Baskını'nı gerçekleştiren İttihat ve Terakki Partisi bilfiil ülke yönetimine el koydu.
1913-1918 yılları arasında ülke "İttihat ve Terakki Partisi" yönetimi altında bulundu. Parti ileri
gelenlerinden Enver Paşa'nın Alman yanlısı siyaseti yüzünden Birinci Dünya Savaşı'na giren
Osmanlı Devleti, savaşın sonunda yenik düştü. 14 Kasım 1918'de Cemiyet kendini feshetti ve
yerine "Teceddüt Fırkası" kuruldu.
II. Meşrutiyet'in İlan Edilmesi II. Abdülhamit, 1876'da I. Meşrutiyet'i ilan etti. Osmanlı
Devleti anayasal bir döneme girdi, fakat, yetki yine padişahtaydı. II. Abdulhamit, 93 Harbi'ni
bahane ederek Mebuslar Meclisi'ni kapattı. Böylece; I. Meşrutiyet dönemi sona erdi. "İstibdat
Dönemi" başlamış oldu. 1889'da "İttihat ve Terakki" gizli olarak kuruldu. II. Abdulhamit'e muhalif
harekete Genç Türk (Jön Türk) hareketi denildi. 24 Temmuz 1908'de anayasa yeniden yürürlüğe
konuldu. Bu anayasa ile meclisin yetkileri artırıldı. İlk kez, siyasi parti kurmak serbest oldu. İttihat
ve Terakki Partisi dışında "Ahrar Partisi" de kuruldu. 31 Mart 1909'da, II. Meşrutiyet yönetimine
karşı isyan çıktı. II. Abdülhamit tahttan indirilerek, yerine Sultan Mehmet Reşat geçti.
Kanun-i Esasi'de Yapılan Değişiklikler :Hükümet meclise karşı sorumlu olacak. Padişahın
meclisi kapatma yetkisi; Ayan Meclisi'nin onayına bağlı olacak. Milletvekilleri, kanun teklifi için
padişahtan izin almayacak. Padişah, Yasalrı en geç iki ay içerisinde onaylayacak ve geri meclise
gönderecek. Toplantı ve dernek kurmak serbest bırakılacak. Padişahın kişileri sürgün etme yetkisi
olmayacak. Uluslarası antlaşmalar meclis tarafından onaylanacak. Nazırlar (Bakanlar) Sadrazam
(Başbakan) tarafından belirlenecek.
93 Harbi (1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı) :1876 yılında, Avrupalı Devletlerin Balkanlar'da
kalıcı çözüm bulmak amacıyla topladıkları İstanbul Konferansı'nda Balkanlar konusunda ağır
şartlar getirilmesi üzerine, Osmanlı Devleti şartları kabul etmemiş, daha sonra düzenlenen Londra
Konferansı da aynı şekilde sonuçlanmıştı. İki konferansta da Osmanlı Devleti'nin şartları kabul
etmemesi üzerine, Rusya 1877 yılında Osmanlı Devleti'ne savaş açmıştı. Bu savaşta Plevne
savunması ile Gazi Osman Paşa üyük kahramanlıklar göstermiş, fakat Rusların, Yeşilköy'e kadar
ilerlemelerine engel olunamamıştı. Bunun üzerine padişah II. Abdülhamit, barış isteğinde
bulunmuş ve 3 Mart 1878'de Yeşilköy (Ayestefanos) Antlaşması imzalanmıştı.
Genç Türkler (Jön Türkler) : Tanzimat döneminin sonlarına doğru, bazı Osmanlı aydınları
(Namık Kemal, Şinasi, Ziya Paşa, Hüseyin Avni Paşa) Genç Osmanlılar adıyla bir cemiyet
kurdular. Bunlar; Osmanlı ülkesinde yaşayan herkesin, din, dil, ırk farkı gözetmeksizin eşit
tutulması halinde azınlıkların ayrılmaktan ve devlet kurmaktan vazgeçeceklerini savunuyorlardı.
Bu düşüncelerinin uygulanabilmesi için de; Meşrutiyet'in ilan edilmesi, temel hak ve özgürlüklerin
bir anayasa ile korunması gerektiğine inanıyorlardı. Bu nedenle II. Abdülahamit'e baskı yapıp
1876 yılında Meşrutiyet'in ilanını sağladılar
31 Mart Olayı :1. İttihat ve Terakki Partisi'nin iktidarı yeterince ele geçirememesi 2. Ahrar
Partisi'nin meşrutiyet karşıtı çalışmaları 3. Volkan Gazetesi ve İttihad-ı Muhammedi derneğinin
meşrutiyet karşıtı çalışmaları 4. Halkın meşrutiyete ve gayrimüslimlerle olan eşitliğe sıcak
bakmamaları 5. Ordudan atılan Meşrutiyet karşıtı subayların kışkırtması 6. Bulgaristan'ın 5 Ekim
1908'de bağımsızlığını ilan etmesi 7. 6 Ekim 1908'de Avusturya'nın, Bosna-Hersek'i işgali
Volkan Gazetesi başyazarı Hasan Fehmi 6 Nisan 1909'da öldürüldü. Cenazesi meşrutiyet
karşıtı gösteriye dönüştü. Gösteri giderek isyana dönüştü. İsyan Selanik'te duyulunca, Hareket
Ordusu adındaki birlik İstanbul'a hareket etti. Hareket Ordusu'nun kurmay başkanı Mustafa
Kemal'di. İsyan 24 Nisan 1909'da bastırıldı.
31 Mart Olayı'nın Sonuçları :1. II. Abdülhamit tahttan indirildi ve yerine V. Mehmet Reşat
geçti. 2. Padişah'ın yetkileri kısıtlandı, meclisin yetkileri artırıldı. 3. Mustafa Kemal ilk kez bir siyasi
olaya karışmış oldu.
Tarblusgarp Savaşı:1. Siyasi birliğini geç sağlayan İtalya'nın sömürge arayışına çıkmış
olması 2. İtalya'nın sömürge elde etmek amacıyla Trablusgarp'a göz dikmesi. İtalya, Avrupa
devletlerinin de onayını alarak 28 Eylül 1911'de Trablusgarp'a asker çıkardı.
www.kpss.6te.net
8
KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
Osmanlı Devleti Trablusgarp'a deniz yolu ile asker gönderemedi. Mısır üzerinden de asker
gönderemedi. Gönüllü subaylar Trablusgarp'a gizlice gönderildi. Bu subaylar büyük başarılar elde
ettiler. İtalya Çanakkale'ye saldırdı, başarılı olamayınca On iki Ada'yı işgal etti. Bu arada Birinci
Balkan Savaşı çıktı. Osmanlı Devleti, 18 Ekim 1912 tarihinde İtalya ile Uşi Antlaşması'nı imzalayıp
savaştan çekildi.
Uşi Antlaşması :15-18 Ekim 1912 tarihinde imzalanan bu antlaşmaya göre 1. Trablusgarp ve
Bingazi, İtalyanların oldu. 2. Rodos ve On iki Ada, Osmanlılar'da kaldı, ancak buraları Balkan
Savaşı sonuna kadar İtalya elinde tutacaktı.
Balkan Savaşları
I. Balkan Savaşı eri :1. Osmanlı Devleti'ni Avrupa'dan atmak isteyen Rusya'nın Balkanlar'da
yeni kurulan devletleri bir araya getirip ittifak kurmalarını sağlaması.2. Balkan Devletleri'nin
Tarblusgarp Savaşı'nın çıkmasını fırsat bilmeleri. 3. Osmanlı ordusu ve yönetiminde ikiliklerin yol
açtığı iç karışıklıkların Balkan Devletlerince biliniyor olması ve bu devletlerin Osmanlı Devleti'nin
zayıf olmasından yararlanmak istemeleri.
I. Balkan Savaşı :Rusya'nın Pan-İslavizm politikası etkili oldu. Balkan devlertleri,
Osmanlı'daki iç karışıklıklardan yararlanarak, tek tek Osmanlı Devleti'ne Savaş açtı. Osmanlı'ya
karşı ilk savaş açan Karadağ oldu. Sırbistan ve Bulgaristan'a da Osmanlı Savaş açtı. Arnavutluk
bağımsızlığını ilan etti. Osmanlı Çatalca önlerine kadar çekildi. Büyük yenilgiler alan Osmanlı
Devleti barış görüşmelerine başladı.
I. Balkan Savaşı'nın Sonuçları 1. Arnavutluk bağımsızlığını ilan etti. 2. Osmanlı Devleti
savaşı kaybetti ve Çatalca önlerine kadar çekildi. 3. Avrupalı Devletler Balkan yarımadasının yeni
haritasını belirlemek için Londra Konferansı'nı topladı. 4. Osmanlı Devleti Midye-Enez hattının
batısında kalan bütün topraklarını kaybetti. Arnavutluk ile Ege Adaları'nın durumu büyük
devletlerin kararına bırakıldı. 5. Londra Antlaşması'nın imzalanmasını engellemek isteyenler 23
Ocak 1913'te Bab-ı Ali Baskını'nı gerçekleştirdiler.
II. Balkan Savaşı : 1. Londra Antlaşması'nda en büyük payı Bulgaristan almıştı. Öteki Balkan
Devletleri bu duruma itiraz ettiler. 2. Yunanistan özellikle Bulgaristan'ın Ege Denizi'ne açılmasına
karşı çıkıyordu. 3. Paylaşılamayan yerlerin arasında başta Makedonya geliyordu. 4. Sonuçta
Balkan Devletleri, Bulgaristan'a saldırdı ve II. Balkan Savaşı çıktı.
Osmanlı Devleti I. Balkan Savaşı'nda yenilince bu bölgede boşluk doğdu. Osmanlı
Devleti'nden aldıkları toprakları paylaşamayan Balkan Devletleri birbirine düştü. Sırbistan
Makedonya'nın Bulgaristan'a verilmesine itiraz etti. Yunanistan Makedonya'dan daha fazla toprak
istedi. Romanya Bulgaristan'dan Dobruca'yı istedi. Bulgaristan, Yunanistan ve Sırbistan'a savaş
açtı. Romanya da Bulgaristan'a savaş açtı. Osmanlı Edirne'yi geri aldı. Bulgaristan barış istedi.
Balkan Devletleri kendi aralarında savaşa başlayınca Osmanlı Ordusu Midye-Enez hattını
aşıp, Edirne ve Kırklareli'yi tekrar aldı. İkinci Balkan Savaşının sonucunda şu antlaşmalar yapıldı.
1-İstanbul Antlaşması (29 Eylül 1913) 2-Atina Antlaşması (14 Kasım 1913) 3-Bükreş Antlaşması
(10 Ağustos 1913)
Osmanlı Devleti, Ege adalarını kaybetti. İmroz, Bozcaada ve Meis dışındaki bütün Ege
adaları Yunanistan'da kaldı. Arnavutluk bağımsız oldu. Makedonya elimizden çıktı. Batı Trakya,
Bulgaristan'a verildi ve Osmanlı Devleti'nin elinde sadece Doğu Trakya kaldı.
İstanbul Antlaşması (29 Eylül 1913) :Osmanlı Devleti ile Bulgaristan arasında yapılan bu
antlaşmaya göre; Meriç Nehri Osmanlı-Bulgar sınırı oldu. Ancak, Dimetoka Osmanlılar'da kaldı.
Edirne ve Kırklareli tekrar Osmanlı Devleti'ne bırakıldı. Bulgaristan'da kalan Türkler'in hakları
belirlendi. Kavala ve Dedeağaç, Bulgarlar'da kaldı.
Atina Antlaşması (14 Kasım 1913) :Osmanlı Devleti ile Yunanistan arasında imzalandı.
Buna göre; Girit, Yanya ve Selanik Yunanistan'ın oldu. Osmanlı Devleti, Avrupa Devletleri'nin Ege
adaları hakkındaki kararlarını kabul etmeyeceğini bildirdi. Yunanistan'da kalan Türklerin hakları
saptandı.
Bükreş Antlaşması (10 Ağustos 1913) :Bulgaristan ve diğer Balkan Devletleri aralarında
imzaladıkları bu antlaşma ile savaşı sona erdirdiler. Buna göre; Bulgarlar, Dobruca'nın büyük bir
kısmını Romanya'ya verdi. Manastır, Sırpların oldu. Makedonya'nın bir kısmı Bulgaristan'a
bırakıldı.
www.kpss.6te.net
9
KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
Balkan Savaşlarının Sonuçları :Osmanlı Devleti, Ege adalarını kaybetti. İmroz, Bozcaada
ve Meis dışındaki bütün Ege adaları Yunanistan'da kaldı. Arnavutluk bağımsız oldu. Makedonya
elimizden çıktı. Batı Trakya, Bulgaristan'a verildi ve Osmanlı Devleti'nin elinde sadece Doğu
Trakya kaldı.
XIX. Yüzyılda Birinci Dünya Savaşı Sonuna Kadar Osmanlı Devleti
III.Selim Dönemi
A. II. Mahmut Dönemi Siyasal Olayları
B. Abdülmecit Dönemi Siyasal Olayları
C. Abdülaziz Dönemi Siyasal Olayları
D. II. Abdülhamid Dönemi Siyasal Olayları
E. V. Mehmet (Reşat) Dönemi Siyasal Olayları
F. XIX. Yüzyıl Islahatlarının Amacı ve Özellikleri
DAĞILMA DÖNEMİ












Osmanlılarda 1792 Yaş antlaşmasıyla başlayan, 1 Kasım 1922 'de Saltanatın
kaldırılmasına kadarki geçen döneme Dağılma,Parçalanma ve Çöküş dönemi
denilmektedir.
Bu Dönemde İzlenen Politika :
1. Fetih siyasetinden vazgeçilerek, devletin topraklarını ( sınırlarını ) koruma
politikası izlenmiştir.
2. Halkın sosyal yapısında ıslahatlar yapılmıştır.
3. Gerileme döneminde başlayan denge politikasına devam edilmiştir.
4. Rusya' nın yayılma çabalarına karşılık, diğer devletlerin desteği sağlanmaya
çalışılmıştır.
5. Yapıyı çağdaşlaştırma ve batılılaşma çabaları görülür.
III.SELİM DÖNEMİ ( 1789 - 1807 )
1. Döneminde yapılan Yenilikler ;
Devletin gidişi hakkında devlet adamlarından rapor istendi.
Avrupa tarzı eğitim veren "Nizam-ı Cedit " adında askeri ocak kurdu.
Askeri ocağın giderlerini karşılamak amacıyla, "İrad-ı Cedit" adlı bir hazine
oluşturdu.
"Mühendishane-i Berr-i Hümayun" adlı, kara topçu okulu açıldı.
Avrupa'dan çok sayıda mühendis ve uzman getirildi.
Avrupa'da daimi elçilikler kuruldu.
Okullarda yabancı dil ( Fransızca), bu dönemde okutulmaya başlandı.
Halk yerli malı kullanmaya özendirildi.
2. Fransa'nın Mısır'a Saldırması ( 1798- 1801 ) :
Nedenleri :
Mısır'ı ele geçirerek , İngiltere'nin sömürge bağlantılarını kesmek
Osmanlı devletinden pay kapmak
Akdeniz'de Fransız gücünü, egemenliğini artırmak
Mısır'ın ekonomik kaynaklarından yararlanmak.
Gelişme :
Napolyon Tulon'dan hareket ederek, İskenderiye'ye çıkmış, Mısır'daki Osmanlı
kuvvetlerini yenilgiye uğratarak, Kahire'ye girmiştir. Fransa ile savaş halinde bulunan
İngiltere ve Rusya'nın,Osmanlı Devletine yardım teklifi üzerine bağlaşma kuruldu.Rus
ve İngiliz donamaları, Akdeniz'e açıldılar. Ruslar egedeki bazı adaları geçici olarak
ele geçirdiler, Amiral Nelson komutasındaki İngiliz donanması, İskenderiye
yakınlarındaki "Abukır" da, Fransız donanmasına baskın yaparak, gemileri
yaktı.Napolyon Osmanlı Devletini barışa zorlamak amacıyla, Suriye üzerine yürümüş,
www.kpss.6te.net
10
KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
Akka kalesini kuşatmış, fakat "Cezzar Ahmet Paşa" komutasındaki "Nizam-ı Cedit "
askerlerine yenilmiştir. Napolyon bir süre sonra yerine vekil bırakarak Mısır'ı terketti.
Sonuç :
El-Ariş Antlaşması ( 1801 ) : Fransızlar , Mısır'ı boşaltarak Osmanlı devletine teslim
edecekler, buna karşılık İngilizler, gemileriyle Fransızlar'ı , Fransa' ya taşıyacaklardı.
3. Sırp İsyanı (1804) :
Sebepleri:
1)- Fransız İhtilalinin Milliyetçilik, bağımsızlık ve hürriyet gibi fikirlerinin sırplar
üzerinde etkili olması
2)- Savaşların Sırbistan toprakları üzerinde geçmesi ve bu savaşlar sırasında
Sırbistan’ın sık sık el değiştirmesi
3)- Sırbistan’daki Yeniçerilerin olumsuz davranışları
4)- Rusya'nın kışkırtması
İsyan:
Bu sebeplerden dolayı 1804’de KARA YORGİ liderliğinde Sırplar ayaklandı.
* Osmanlı Devletinde “Milliyetçilik” akımı neticesinde ayaklanan ilk topluluk
SIRPLAR’dır.
Sırplarla İlgili Antlaşmalar:
1)- 1806-1812 Osmanlı Rus Savaşı sonucunda Ruslarla imzalanan BÜKREŞ
ANTLAŞMASI’nda Sırplara bazı haklar verildi.
2)- 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sonucunda Ruslarla imzalanan EDİRNE
ANTLAŞMASI’nda Sırplara özerklik verildi.
3)- 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı sonucunda imzalanan Ayestefanos ve BERLİN
ANTLAŞMASI’nda Sırbistan'a bağımsızlık verildi..
4. Kabakçı Mustafa İsyanı ( 1807 ) :
Nizam-ı Cedit askerlerinin varlığını kendileri için tehlikeli gören Yeniçeriler, Nizam-ı
Cedit askerlerinin Tuna boylarına gönderilmesini fırsat bilerek ayaklandılar. III.Selim'i
öldürerek, IV.Mustafa'yı padişah yaptılar, Nizam-ı Cedit ocağını kaldırdılar. Ancak,
III.Selim'in dostu , Rusçuk ayanı "Alemdar Mustafa Paşa" İstanbul'a gelerek
ayaklandırmayı bastırmış, IV.Mustafa'nın yerine II.Mahmut'u tahta
çıkarmıştır.
II.MAHMUT DÖNEMİ (1808-1839)
1. Sened-i İttifak ( 1808 ) :
II.Mahmut ile merkezi dinlemeyen eyalet valileri "ayanlar" arasında yapılan
sözleşmedir. * İlk kez Osmanlı Sultanı'nın haklarına sınırlama getirilmiştir. Bu
sözleşme ile Sultan , Ayanların varlığını, ve haklarını tanıyacaktır. * Bu durum
Osmanlı Sultanının ayanlara söz geçiremeyecek kadar zayıfladığını gösterir.
Ayanlar'da kendi bölgelerinden devletin asker ve vergi toplamasına yardım edecektir.
Not : Alemdar Mustafa Paşa, kaldırılan Nizam-ı Cedit Askeri ocağının yerine,
Sekban-ı Cedit adında yeni bir askeri ocak kurdurmuştu. Ancak, yeniçeriler, Alemdar
Mustafa Paşanın ölümüyle , bu askeri ocağın kaldırılmasıyla sonuçlanan bir
ayaklanma yapmışlardır. ( Yeniçerilerin son ayaklanmasıdır.) ( 1808 )
2. Osmanlı - Rus Savaşı ( 1806 -1812 ) ve Bükreş Antlaşması :
Sebepler:
1)- Rusların Sırp isyanını desteklemesi ve Balkan Milletlerini kışkırtması.
2)- Rusya’nın Eflak-Boğdan’ı işgal etmesi.
Savaş:
• Rusların Eflak-Boğdan’ı işgal etmesi karşısında Fransa’nın etkisiyle Osmanlı Devleti
Rusya’ya savaş ilan etti. Osmanlı-Fransız yakınlaşması karşısında İngiltere ,
www.kpss.6te.net
11
KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
Rusya’nın yanında yer aldı.
• İngilizler Ruslara destek için donanmalarını İstanbul’a gönderdiler. İstanbul’a
sadece denizden yapacakları bir saldırıyla başarılı olamayacaklarını anlayarak geri
döndüler. Bu defa Mısır’a saldıran İngilizleri Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa püskürtttü.
• Fransa 1807’de Rusya ile “Tilsit Antlaşmasını” imzalayarak, dostluk kurdu. Yalnız
kalan Osmanlı Devleti İngiltere’ya yaklaştı. İngiltere ile “ Çanakkale (Kale-i Sultaniye)”
antlaşmasını imzaladı.
• Bu arada Ruslar Osmanlı topraklarında ilerliyordu.
• Avrupa’da siyasi ortam yeniden değişti. Fransa ile Rusya’nın arası yeniden açıldı.
Rusya’ya silahlarını çeviren Fransa bu defa Osmanlı Devleti’nin yanında yer aldı.
Fransa’ya güvenemeyen Osmanlı Devleti Rusya ile BÜKREŞ ANTLAŞMASINI
imzalayarak savaşı sona erdirdi.
Sonuç:
Bükreş Antlaşması (1812) :
1)- Ruslar bu savaşta işgal ettikleri Eflak ve Boğdan'ı Osmanlı Devletine geri verdiler.
2)- Basarabya, Ruslar'a bırakıldı. Prut ırmağı iki devlet arasında sınır kabul edildi.
3)- Sırplara bazı ayrıcalıklar tanınacaktı.
3. Yunan İsyanı :
Sebepleri :
1)- Fransız ihtilalinin milliyetçilik, bağımsızlık gibi fikirlerinin etkisi
2)- Rusya’nın ve Avrupa Devletleri’nin kışkırtması
3)- 1804 de kurulan Etnik-i Eterya Cemiyeti’nin çalışmaları
Not : Yunan ayaklanması iki bölümdür. Birincisinde Rusya'nın doğrudan desteğini
sağlamak amacıyla, ayaklanma Eflak ve Boğdan'da çıkarılmış, ancak Eflak halkının
Rumları sevmemesi ve destek vermemesi üzerine ayaklanma bastırılmıştır.İkincisi
Mora'da çıkarılan ayaklanmadır.
İsyan :
1821’de Mora’da başlayan isyan kısa sürede büyüdü. Osmanlı hükümeti Mısır Valisi
Mehmet Ali Paşa’dan yardım istedi. M.Ali Paşa yardım karşılığında II.Mahmut’tan
Mora ve Girit valiliklerinin kendisine verilmesini istedi. Osmanlı ve Mısır donanması
isyanı bastırdı ve NAVARİN limanına çekildi.
Ancak Yunan isyanının bastırılması Batılıların işine gelmedi. İngiltere, Fransa, Rusya
ve Avusturya , Osmanlı devleti’ne ültimatom vererek Yunanistan’a bağımsızlık
verilmesini istediler. Bu istek reddedilince Osmanlı ve Mısır donanmasını NAVARİN
de yaktılar. Rusya Osmanlı Devletine savaş ilan etti.
NOT: Navarin olayı Osmanlı Donanmasının yaşadığı 4 felaketten biridir. Birincisi
1571 İnebahtı, İkincisi 1770 Çeşme, Üçüncüsü 1827 Navarin, Dördüncüsü 1853
Sinoptur.
NOT : Yeniçeri Ocağının Kaldırılması ( Vaka-i Hayriye ) ( 1826 ) : Ocak devlet içindir
özelliğini yitirip, devlet ocak içindir anlayışının egemen olduğu yeniçeri ocağı ,
yeniliklerin önündeki en büyük engeldi.Ve devlete sürekli sorun çıkarıyordu.
Saray, halk ve ulemanın ortak çabasıyla kaldırıldı. Bu olaya , hayırlı olay anlamında
"Vaka-i Hayriye" denilir. Yeniçeri ocağının kaldırılmasıyla yerine "Asakir-i Mansure-i
Muhammediye " adında yeni bir askeri ocak kuruldu.
4. 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı
Sebepleri :
1)- Ruslar’ın sıcak denizlere inmek istemesi
2)- Osmanlının Rusya’dan Navarin’de yakılan donanmanın zararını talep etmesi
3)- Osmanlı’nın Yunanlılar ve azınlıklarla ilgili Avrupa Devletlerinin ve Rusya’nın
isteklerini reddetmesi.
Savaş :
www.kpss.6te.net
12
KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
Bu sebeplerden , Rusyanın saldırısıyla savaş başladı. Ancak Osmanlı Devleti böyle
bir savaşa hazır değildi ;
1)- Donanması Navarin’de yakılmıştı.
2)- 1826’da Yeniçeri Ocağı kaldırılmış, ASAKİR-İ MANSURE-İ MUHAMMEDİYE
ordusu yeni kurulmuştu.
3)- Yunan ayaklanmasından dolayı bütün Avrupa Osmanlının karşısındaydı.
Sonuç :
Rusların ilerleyerek doğuda Erzurum’a, batıda Edirne’ye kadar gelmeleri üzerine
Osmanlı devleti barış istedi.
Edirne Antlaşması (1829).
Maddeleri:
1)- Yunanistan'ın bağımsızlığı tanındı.
2)- Tuna ağzındaki adalar Ruslar'a bırakıldı. Buna karşılık, Eflak, Boğdan
Osmanlılara geri verildi.
3)- Eflak, Boğdan ve Sırbistan'a ayrıcalıklar verilmesi kabul edildi.
4)- Doğu'da Anapa, Poti, Ahıska, Ahıkelk kaleleri Rusya'ya bırakıldı.
5)- Rus ticaret gemilerinin boğazlardan serbestçe geçmeleri kabul olundu.
6)- Rusya'ya 8,5 milyon lira savaş zarar ödentisi verildi.
NOT: Osmanlı Devletinde bağımsızlığını elde eden ilk Hıristiyan azınlık
YUNANİSTAN’dır.
NOT: Osmanlının Yunan isyanı ve Rus savaşıyla uğraşmasını fırsat bilen Fransa
1830’ da CEZAYİR i işgal etti.
5. Mısır Valisi Mehmet Ali Paşa'nın İsyanı :
Sebepleri :
1)- Yunan isyanının bastırılmasında II. Mahmut’a yardım eden Mısır valisi Kavalalı
Mehmet Ali Paşa’ya vaad edilen yerlerin verilmemesi
2)- Mehmet Ali Paşa’nın Navarin olayından sonra padişahtan izin almadan ordu ve
donanmasını geri çekmesi.
3)- 1828-1829 Osmanlı-Rus savaşında yardım istenildiği halde Mehmet Ali Paşa’nın
yardım göndermemesi
Gelişme :
II.Mahmut Mehmet Ali Paşa’yı görevden almak için hazırlanırken Mehmet Ali
Paşa’nın oğlu İbrahim Paşa, üzerine gönderilen padişah kuvvetlerini yenerek
Konya’ya ilerledi. Bu zor durum karşısında padişah yabancı devletlerden yardım
istedi. İngiltere ve Fransa bu isteğe kayıtsız kaldılar. II.Mahmut son çare olarak
(denize düşen yılana sarılır diyerek) Rusya’dan yardım istedi. Bir Rus donanması
İstanbul boğazını geçerek Büyükdere önlerine demirledi.Osmanlı - Rus yakınlaşması
İngiltere ve Fransa’yı telaşlandırdı. Hemen devreye girerek Mehmet Ali Paşa ya baskı
yaptılar. Bunun üzerine Mehmet Ali Paşa ile II.Mahmut arasında KÜTAHYA
ANTLAŞMASI imzalandı.(14 Mayıs 1833)
KÜTAHYA ANTLAŞMASI (14 MAYIS 1833)
1)- Mehmet Ali Paşa’ya Mısır ve Girit valiliklerine ek olarak Suriye valiliği de verilecek.
2)- Oğlu İbrahim Paşa’ya da Cidde valiliğine ek olarak Adana Valiliği verildi.
NOT: Bu antlaşma Mısır sorununu geçici olarak çözmüş fakat iki taraf ta bu
anlaşmadan memnun olmamıştır.
NOT: Kütahya antlaşmasına rağmen kendisini güvende hissetmeyen II.Mahmut,
www.kpss.6te.net
13
KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
Rusya'yla HÜNKAR İSKELESİ antlaşmasını imzalamıştır.(1833)
HÜNKAR İSKELESİ ANTLAŞMASI (8 TEMMUZ 1833)
1)- Osmanlılar ve Ruslar bir savaş zamanı birbirlerine yardım edeceklerdi.
2)- Osmanlı devletine bir düşman saldırırsa ,Rusya asker ve donanma gönderecek
Osmanlı Devletini koruyacaktı. Masrafları Osmanlı Devleti karşılayacaktı.
3)- Rusya bir saldırıya uğrarsa , Osmanlı devleti Rusya'ya asker ve donanma
göndermeyecek , Çanakkale ve İstanbul boğazlarını kapatacaktı.
4)- Bu antlaşma 8 yıl yürürlükte kalacaktı.
ÖNEMİ:
1)- Rusya bu antlaşmayla boğazlar üzerinde büyük avantaj sağlayıp, Karadeniz'deki
güvenliğini artırmış oldu.
2)- Bu antlaşmayla Boğazlar sorunu ortaya çıkmıştır.
3)- Bu antlaşma Osmanlının boğazlar üzerindeki egemenlik haklarını , tek başına
kullandığı son antlaşmadır.
NOT: Osmanlı Devleti Mısır ve Boğazlar meselesinde İngiltere’nin desteğini
kazanmak için İngiltere ile 1838 BALTA LİMANI Antlaşmasını imzalamıştır.Bu
antlaşma ile İngiltere'ye çok geniş ekonomik haklar verilmiş, Osmanlı ülkesinde tekel
sistemi ve iç gümrük yönetimi kaldırılmış böylece Osmanlı ekonomisinin çöküşü
hızlanmıştır.
Kütahya antlaşması fazla uzun sürmedi. 1839’da Mehmet Ali Paşa bağımsızlığını
ilan etti. Oğlu İbrahim Paşa , üzerine gönderilen Osmanlı kuvvetlerini NİZİP’te
yendi.İngiltere ve Fransa Hünkar İskelesi antlaşmasına dayanarak Rusyanın
boğazlara egemen olmasından çekindiklerinden , hemen devreye girerek MISIR
konusunda Londra’da uluslararası bir konferans düzenlendi.
NOT: Nizip yenilgisi haberi İstanbul’a gelmeden II. Mahmut ölmüş, yerine Abdülmecid
padişah olmuştur.
ABDÜLMECİT DÖNEMİ (1839-1861)
1. LONDRA KONFERANSI (1840) (MISIR'LA İLGİLİ)
Katılan Devletler: İngiltere,Avusturya,Prusya,Rusya ve Osmanlı Devleti
Maddeleri:
1)- Mısır eyaleti hukuk bakımından Osmanlı Devletine bağlı kalacak, yönetimi
Mehmet Ali Paşa ve oğullarına bırakılacaktı.
2)- Mısır, Osmanlı devletine yılda 80 bin kese vergi verecek ve Osmanlı Donanması
geri gönderilecekti.
3)-Suriye,Adana ve Girit Osmanlı’ya geri verilecekti.
NOT: Bu anlaşmayla Mısır iç işlerinde serbest, dış işlerinde Osmanlı’ya bağlı imtiyazlı
bir eyalet haline geldi.
2. LONDRA KONFERANSI (1841) (BOĞAZLARLA İLGİLİ):
Hünkar antlaşmasının süresi bitince Londra’da bir konferans toplandı. Toplantıya
İngiltere,Rusya,Fransa, Avusturya, Prusya ve Osmanlı Devleti katıldılar.
Londrada imzalanan boğazlar sözleşmesine göre;
1. Boğazlar Osmanlı Devleti’nin egemenliğinde olacak
2. Barış zamanında boğazlardan hiçbir yabancı savaş gemisi geçmeyecekti.
Önemi :
www.kpss.6te.net
14
KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
1)-Bu sözleşme ile boğazlar, devletlerarası bir statü kazandı.
2)-Osmanlının boğazlar üzerindeki hükümranlık haklarına kısıtlama getirilmiştir.
3)-Rusya boğazlar üzerindeki üstünlüğünü kaybederken, Fransa ve İngiltere
Akdeniz'deki güvenliklerini artırmışlardır.
3. KIRIM SAVAŞI (1853-1856)
Sebepleri :
1)- Rusya'nın Osmanlı Devleti üzerindeki emelleri. (Rusya Osmanlıyı HASTA ADAM
olarak nitelendiriyor ve ölmeden topraklarının paylaşılmasını istiyordu. İngiltere
Osmanlının toprak bütünlüğünden yana olduğunu belirterek bu isteği reddedince
Rusya tek başına hareket etti.)
2)- Kutsal Yerler Meselesi:Rusya İstanbul’a bir elçi göndererek Ortodoks kilisesinin
kutsal yerlerle ilgili isteklerinin onaylanmasını istemiş, Osmanlı bu isteği reddetmişti.
3)- Rusya’nın 1848 İhtilallerinin Avrupa’da meydana getirdiği karışıklıklardan
yararlanmak istemesi.
(Avusturya’ya karşı bağımsızlık savaşı veren Macarlar Avusturya ve Rusya birlikleri
tarafından yenilmişti. Rusya Osmanlıya sığınan bu Macarların iadesini istemişti.)
Bu sebeplerden dolayı savaş Osmanlı Devleti ile Rusya arasında 1853’de başladı.
Osmanlı donanması SİNOP’ta Ruslar tarafından yakıldı. 1854’te İngiltere ve Fransa
Osmanlı Devleti’nin yanında yer aldı. Sivastopol kalesi kuşatılarak alındı. Yenilen
Rusya ile PARİS ANTLAŞMASI imzalandı.(1856)
NOT: Kırım Savaşında İngiltere, Fransa,Sardunya ve Piyomente Osmanlı Devletinin
yanında savaşa girdi. Avusturya ise Eflak-Boğdan’ı işgal ederek destek verdi.
NOT: Osmanlı Devleti ilk dış borcu Kırım savaşı sırasında İngiltere’den aldı. (1854)
NOT: Osmanlı Devleti Paris anlaşması sırasında Avrupalı devletlerin tam desteğini
kazanmak için azınlıklara geniş haklar tanıyan ISLAHAT FERMANINI ilan etti.
PARİS ANTLAŞMASI (1856):
Katılan devletler: Osmanlı,Rusya,İngiltere, Fransa, Piemento, Sardunya, Avusturya
ve Prusya
Maddeleri :
1)- Osmanlı Devleti bir Avrupa Devleti sayılacak ve toprakları Avrupa Devletlerinin
koruyuculuğu altında kalacak.
* Bu madde Osmanlının egemenlik haklarına gölge düşürmesine rağmen, bir süre
Rus tehlikesini ortadan kaldırmıştır.
2)- Karadeniz'in tarafsız bir deniz olması kabul olundu. Bu deniz bütün milletlerin
savaş gemilerine kapalı, fakat ticaret gemilerine açık olacaktı.
3)- Osmanlı devleti ve Rusya bu denizde savaş gemisi bulundurmayacaklar ve
Karadeniz kıyılarında tersane yaptırmayacaklardı.
( Galip Osmanlı devletini,mağlup Rusya ile aynı duruma düşürmektedir.)
4)- Boğazlar 1841 ' de imzalanan Londra Sözleşmesine göre yönetilecekti.
5)- İki taraf ta savaşta almış oldukları yerleri geri vereceklerdi. Basarabya sınırı
düzeltilecek, Rusya tarafından bırakılacak bir arazi Boğdan beyliğine verilecekti.
6)- Eflak ve Boğdan'a muhtarlık verilecek , ve bu durum büyük devletlerin kefilliği (
Garantisi) altına alınacaktı.
7)- Tuna üzerinde ticaret gemileri, komisyon'un belirleyeceği esaslara göre serbest
dolaşacaklardı.
8)- Osmanlı Devletinin konferans sırasında sunduğu, ıslahat fermanı dikkate
alınacak, ancak bu fermana göre yapılacak ıslahata hiçbir devlet karışmayacaktı.
* Kırım Savaşına katılan İngiltere’nin en büyük kazancı Rusya’nın Karadeniz’deki
www.kpss.6te.net
15
KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
tersane ve gemilerinin kaldırılmasıdır. Böylece Akdeniz’i tehdit edebilecek Rusya'nın
etkinliğini kırmış, çıkarlarının devamını sağlamıştır.
* Kırım Savaşından sonra Rusya sıcak denizlere inmek için başka bir yol arayarak
Balkanlarda PANSLAVİZM politikasına ağırlık vermiştir.
* Osmanlı Devleti Savaşı kazanmasına rağmen anlaşmanın Karadenizle ilgili
maddesi ve Islahat yapma zorunluluğu anlaşmanın olumsuz yönleridir.
KIRIM SAVAŞININ ÖNEMİ:
1)-Avrupalılar ilk defa Kırım savaşında Osmanlı Devletine tam destek verdiler.
2)-Osmanlı Devleti İlk defa dış borç aldı.
3)-Osmanlı Donanması 4. kez Sinopta yakıldı. (İnebahtı,Çeşme,Navarin ve Sinop)
4)-Osmanlı Devleti Islahat Fermanını yayınladı.
ABDÜLAZİZ DÖNEMİ (1861-1876)
Bu Dönemde olan önemli olaylar:
1)- Rusya'nın Balkanlarda Panslavizm idealini yaymaya başlamasıyla isyanlar
başlamıştır.
(Sırp,Karadağ,Bosna-Hersek,Romen(Eflak-Boğdan) ve Bulgar isyanları ortaya
çıkarak “Balkan Bunalımı”na zemin hazırlandı.
2)- Fransa'nın etkisiyle "Galatasaray Lisesi" açıldı.
3)- Dolmabahçe sarayının yapımı tamamlandı.
4)- İlk Osmanlı Üniversitesi olan "Darülfünun" açıldı.
5)- Yurt dışına geziye giden ilk Osmanlı padişahıdır. ( Fransa'ya)
6)- Mısır Hidivi (valisi) İsmail Paşa’nın gayretleri ve Fransa’nın desteğiyle 1869’da
Süveyş Kanalı
açılmış, böylece coğrafi keşiflerle önemini yitiren Mısır ve Akdeniz ticareti yeniden
canlanmıştır.
* Bu durum Avrupalı devletlerin Mısıra sahip olma arzunu artırmıştır.
7)- Girit’teki Rumlar ayaklanarak Yunanistan’a bağlanmak istediler. Avrupalıların
duruma müdahalesiyle
Osmanlı Devleti HALEPA FERMANI’nı ilan etmiş ve Giritlilere vergi muafiyeti
getirilmiştir.
8)- Bulgar Kilisesine özerklik verildi. ( Bulgaristan'ın bağımsızlığına yol açabilecek bir
gelişmedir)
9)- Büyük paralar harcanarak dünyanın üçüncü büyük donanma gücü oluşturulmuş
ancak yararlanılamamıştır.
10)-Avrupalı Devletler azınlıklarla ilgili ağır istek ve tehditlerden oluşan BERLİN
MEMORANDUM’UNU ilan
ettiler.
11)-Avrupa'da önemli gelişmeler görülmüş, İtalya (1870), ve Almanya (1871) siyasi
birliklerini tamamlayarak
siyasi güç olarak ortaya çıktılar.
7)-Abdülaziz, Meşrutiyeti ilan etmemekte direnince ,GENÇ OSMANLILAR tarafından
tahttan indirilmiş, yerine V.MURAT getirilmiştir. * Bu olay Osmanlılarda yenilik
taraftarlarının güçlendiğinin göstergesidir.
(Abdülaziz tahttan indirildikten sonra Feriye Sarayı’nda hapis hayatı yaşadı. Burada
damarları kesik vaziyette
www.kpss.6te.net
16
KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
bulundu.)
V. MURAT DÖNEMİ ( 1876 )
V. Murat Abdülaziz’in tahttan indirilmesi sonucu padişah oldu.(1876) Ancak sağlığının
yerinde
olmadığı görüldü. 3 aylık bir dönem sonunda , başta Mithat Paşa olmak üzere önde
gelen devlet adamları
V. Murat’ın yerine Meşrutiyeti ilan etme sözü veren II.Abdülhamit’i tahta çıkardılar.
II. ABDÜLHAMİT DÖNEMİ (1876-1909)
1. I. Meşrutiyetin ilanı (1876)
Padişah: II.Abdülhamit
İlanda Etkili Olan Grup: Jön Türkler (Genç Osmanlılar)
Savundukları Düşünce: Osmanlıcılık
Meşrutiyet : Krallık yada padişahlıkla yönetilen ülkelerde kralın yanında bir meclisin
(parlamento) ve anayasa'nın bulunmasıdır.
Meşrutiyeti ilan etmeye söz veren Sultan II. Abdülhamit verdiği sözü yerine getirerek
Mithat ve Sait
Paşaların hazırladığı KANUN-İ ESASİ’yi (anayasa) kabul ederek Meşrutiyeti ilan
etmiştir.(23 Aralık 1876)
2. İstanbul ( Tersane ) Konferansı (1876) : ( Osmanlı Devleti, İngiltere,
Rusya,Fransa,Avusturya ve İtalya arasında )
Rusya'nın Panislavist politikasıyla Osmanlı Devleti üzerinde baskı kurmaya
başlaması İngiltere’nin çıkarlarına aykırıydı. Bu yüzden İngiltere Balkan Milletlerinin
sorunlarına çözüm bulmak amacıyla İstanbul’da Milletlerarası bir konferansın
toplanmasını sağladı.
İstanbul Konferansı çalışmalarına başladığı sırada Osmanlı Devleti I.Meşrutiyeti ilan
ederek konferansı etkisiz hale getirmeye çalıştı.
NOT: Osmanlı Devleti bu hareketiyle, konferans kararları üzerinde olumlu bir etki
yapmak amacındaydı.
Çünkü meşrutiyet rejimi içinde Osmanlı vatandaşı olan Yahudi ve Hıristiyanlar da
Meclisi Mebusan'a temsilci göndererek yönetime katılabilecek ve haklarını
arayabileceklerdi. Bu yüzden Osmanlının Balkanlar’da ıslahat yapmasına artık gerek
yoktu. Ancak Avrupa Devletleri bunu ciddiye almadılar ve konferansta aşağıdaki
kararları aldılar.
Tersane Konferansı Kararları:
1)- Sırbıstan ve Karadağ' dan Türk askerleri çekilecek
2)- Bulgaristan'ın doğu ve batı olarak iki eyalete ayrılmasına, ve Bosna-Hersek' le
birlikte özerklik verilecek.
Osmanlı Devleti bu kararları kabul etmeyince konferans dağılmış ve daha sonra
Londra’da tekrar bir araya gelen Avrupa Devletleri benzer kararlar alarak Osmanlı’nın
bu kararlara uymasını istemişlerdir.
3. 1877-1878 Osmanlı - Rus Savaşı ( 93 Harbi )
Sebepleri :
1)- İstanbul (Tersane) ve Londra Konferansı kararlarının Osmanlı tarafından kabul
www.kpss.6te.net
17
KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
edilmemesi
2)- Rusya’nın Panslavist politikası ve sıcak denizlere inme çabası
3)- Rusya'nın 1856 Paris antlaşmasıyla Osmanlı devleti üzerindeki kaybettiği hakları
geri almak istemesi.
Rusya bu sebeplerden birincisini gerekçe göstererek Osmanlı Devletine savaş ilan
etti.
Savaş :
Ruslar doğuda Erzurum’a kadar ilerlediler. Rus ordusu AZİZİYE Tabyalarında "Gazi
Ahmet Muhtar Paşa" tarafından durduruldu.
Balkanlarda ise Ruslar Tuna’yı aşıp PLEVNE önlerine geldiler. Plevne’de " Gazi
Osman Paşa " önemli başarılar kazandı. Ancak daha sonra Plevne düştü. Ruslar
Edirneyi alarak Çatalca önlerine kadar geldiler.
Osmanlı Devleti barış istemek zorunda kaldı.
4. Ayestefanos ( Yeşilköy ) Antlaşması (3 MART 1878)
Maddeleri :
1)- Sırbıstan,Karadağ ve Romanya tam bağımsız olacak ve sınırları genişletilecek.
2)- Büyük bir Bulgaristan krallığı kurulacak.
3)- Batum,Kars,Ardahan ve Doğu Beyazıt Ruslara verilecek.
4)- Girit ve ERMENİLERİN oturduğu yerlerde ıslahat yapılacak.
5)- Bosna-Hersek’e özerklik verilecek.
6)- Teselya Yunanistan’a verilecek.
7)- Osmanlı Rusyaya 30 milyon altın savaş tazminatı ödeyecek.
NOT: Bu anlaşma Rusya’ya sıcak denizlere inme konusunda Balkan ve Doğu
koridorunu açmıştır. Bu durum
Avrupa devletlerin tepkisine neden olmuş, Rusya yeni bir savaşı göze alamadığından
BERLİN’de bir
kongre toplanmasını kabul etmiştir.
NOT: Ayestefanos ( Yeşilköy ) Antlaşması yürürlüğe girmemiş,bunun yerine Berlin
antlaşması imzalanmıştır.
NOT: Osmanlı Devleti’nin imzalayıp ta uygulamaya konulmayan iki antlaşma
AYESTEFANOS ve SEVR’dir.
5. Berlin Kongresi ve Berlin Antlaşması (13 Temmuz 1878):
Kongreye Katılan Devletler: Osmanlı, Rusya, İngiltere, Fransa, Avusturya, İtalya ve
Almanya.
NOT: Bu sırada İngiltere, Osmanlı Devletine KIBRIS’ın kendisine bir ÜS olarak
verilmesi durumunda kongrede Osmanlı Devletini savunacağını söyledi. Osmanlı
İngiltere’nin bu isteğini kabul etmek zorunda kaldı.
Maddeleri :
1)- Ayestefanos Antlaşmasıyla kurulan BULGAR KRALLIĞI üçe ayrıldı:
a)-Asıl Bulgaristan: Osmanlı Devletine vergi veren bir prenslik haline getirildi.
b)-Makedonya: Islahat yapılmak şartıyla Osmanlıya bırakıldı.
c)-Doğu Rumeli: Osmanlıya bağlı kalacak,ancak hırıstiyan bir vali tarafından
yönetilecek.
2)-Sırbıstan,Romanya,Karadağ bağımsız olacak.
3)-Bosna-Hersek Osmanlı toprağı sayılacak, yönetimi geçici olarak Avusturya’ya
bırakılacak.
4)-Kars,Ardahan ve Batum Ruslara, Doğu Beyazıt Osmanlı’ya verilecek.
www.kpss.6te.net
18
KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
5)-Teselya Yunanistan’a verilecek.
6)-Ermenilerin oturduğu yerlerde ve Girit adasında ıslahatlar yapılacak.
7)-Osmanlı Rusya’ya 60 milyon altın savaş tazminatı verecek.
Önemi :
1)- Osmanlı’nın dağılma süreci hızlandı.
2)- Bu antlaşma ile İngiltere de Osmanlı topraklarının parçalanmasına katıldı. Bu
yüzden Osmanlının dış politikasında İngiltere’den boşalan yeri ALMANYA almaya
başladı.
3)- Ermeni Meselesi ilk defa uluslararası bir antlaşmada yer almış, Ermeni Meselesi
Ermenilerin değil Osmanlı’yı parçalamak isteyen devletlerin meselesi olarak ortaya
çıkmıştır. Berlin Antlaşması, Ermeni Meselesinin Başlangıcı olarak kabul
edilmektedir.
4)- Osmanlı Devletinin 19. yy.da en çok toprak kaybettiği antlaşmadır.
5)- Anlaşmadan en karlı çıkan, Bosna Hersek üzerinde haklar elde eden Avusturya
ve Kıbrıs'ı üs olarak alan İngiltere’dir.










6. Berlin Antlaşması Sonrası Gelişmeler :
II.Abdülhamit 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşını bahane ederek, parlamentoyu
kapatmış ve Meşrutiyet rejimini yürürlükten kaldırmıştır.
Donanma , Haliç' te çürümeye terkedilmiştir. ( II.Abdülhamit kendisine suikast
yapılmasından korkuyordu)
Mecelle ( Medeni Kanun ) yeniden düzenlendi.
Almanlar'a Bağdat Demiryolunu yapma hakkı verildi.
Kıbrıs'ın İngilizler'e Üs olarek verilmesi ( 1878 ) : Berlin kongresi sırasında
Osmanlının çıkarlarını savunması karşılığı İngiltere’ye Kıbrısta üs kurma sözü
verilmişti. Berlin Antlaşmasından sonra KIBRIS üs olarak İngilizlere verildi.(1878)
NOT: İngiltere böylelikle Süveyş kanalını kontrol etme imkanına kavuşmuştur.
Osmanlının I.Dünya
savaşına girmesiyle İngiltere, Kıbrısı toprakların kattığını açıkladı.
Düyun-u Umumiye İdaresinin Kurulması ( 1881): Osmanlı Devleti dış borç ve
faizlerini ödeyemeyince alacaklı devletler bu idareyi kurmuşlardır. Bu idare dış
borçları doğrudan toplamak suretiyle kurulan yabancı bir mali kontroldü. Bu da
Osmanlı Devletinin ekonomik bağımsızlığına gölge düşürmüştür.
Tunus'un Fransızlar Tarafından İşgali (1881): Fransa’nın Tunus’u işgalini
Osmanlı Devleti sadece protesto edebilmiştir. (Fransa hatırlanacağı gibi 1830 yılında
da Cezayiri işgal etmişti.)
Mısır'ın İngilizler Tarafından İşgali (1882): İngilizler Süveyş Kanalının
açılmasıyla önemi daha da artan MISIR’ı 1882’de işgal ettiler.
Doğu Rumeli’nin Bulgar Prensliği İle Birleşmesi (1885): Doğu Rumeli
Bulgarlarının Bulgar Prensliği ile birleşmek için ayaklanmaları sonucu yapılan
görüşmelerde Osmanlı Devleti bu bölgenin Bulgar Prensliğine bağlanmasını kabul
etti .
Girit Sorunu Ve Osmanlı-Yunan Savaşı : Yunanistan’ın Girit'in iç işlerine
karışması ve burada çıkan
ayaklanmayı desteklemesi sonucu OSMANLI-YUNAN savaşı çıktı.
Yapılan DÖMEKE MEYDAN SAVAŞINI kazanan Osmanlı kuvvetlerine Atina yolu
açıldı. Ancak Avrupa
Devletlerinin müdahale etmesi üzerine İSTANBUL ANTLAŞMASI imzalandı.(1897)
Buna göre Girit’e özerklik verilmiş, ayrıca yönetimi Yunanlı bir Prense verilmiştir.
NOT: Bu antlaşma ile Girit'in yönetimi elimizden çıkmış, II.Meşrutiyet sırasında Girit
Yunanistan tarafından işgal edilmiş,Balkan Savaşı sonucu imzalanan Atina
Antlaşmasıyla da Girit’in Yunanistan’a ait olduğu kabul edilmiştir.
www.kpss.6te.net
19









KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
Bosna- Hersek'in Avusturya'ya Bağlanması (1908): Berlin Antlaşmasında
Bosna Hersek’in yönetimi geçici
olarak Avusturyaya bırakılmıştı. II. Meşrutiyetin ilanı sırasında Avusturya BosnaHersek’i topraklarına kattığını açıkladı. Osmanlı bu durumu kabul etmek zorunda
kaldı.
Bulgaristan'ın Bağımsızlığını Kazanması (1908): II.Meşrutiyetin ilanı ile oluşan
karışıklıklardan yararlanan Bulgarlar bağımsızlıklarını ilan ettiler.Rusya’nın araya
girmesiyle Osmanlı Devleti bu durumu kabul etmek zorunda kaldı.
II.Meşrutiyet'in İlanı (1908):
İlanında Etkili Olan Grup: İttihat ve Terakki
Savunulan Düşünce: Türkçülük
14 Şubat 1878’de Sultan Abdülhamit’in meclisi kapatmasıyla şahsi idare dönemi
başlamış ve 1908 yılına kadar 30 yıl sürmüştür. Bu dönem içinde Sultan
Abdülhamit’e karşı olanlar, meşrutiyeti yeniden ilan etmek amacıyla bir takım
cemiyetler kurmuşlardır. Bu cemiyetler içinde en önemlisi "İttihat ve Terakki
Cemiyeti"dir.
Selanik’te İttihat ve Terakki yanlısı subayların ayaklanması sonucu II.Abdülhamit
meşrutiyeti tekrar
ilan etmiştir.(1908)
II. Meşrutiyetin ilanı sorunları çözmeye yetmedi. İçte ve dışta yeni sorunlar çıktı. Bu
dönemde kurulan siyasi partilerin mevcudiyeti partizan çekişmeleri yarattı.
31 Mart Olayı (13 NİSAN 1909): İstanbulda AVCI TABURLARININ başlattığı
meşrutiyet karşıtı
ayaklanmadır.
31 Mart Olayının Sonuçları:
1)- Mahmut Şevket Paşa komutasındaki HAREKET ORDUSU İstanbul’a gelerek
ayaklanmayı bastırmıştır.
(M.Kemal bu orduda Kolağasıdır.)
2)- II.Abdülhamit tahttan indirilmiştir.Yerine V.Mehmet Reşat padişahlığa getirilmiştir.
3)- Kanun-i Esasinin bazı maddeleri değiştirilmiştir.
NOT: II.Abdülhamit’in tahttan indirilmesiyle Osmanlı Devleti Yönetiminde İTTİHAT
VE TERAKKİ DÖNEMİ
başlamış,bu dönem 1918’de imzalanan Mondros ateşkes Antlaşmasına kadar
sürmüştür.Bu geçen 9
yıl içinde Osmanlı Devleti Trablusgarp, Balkan ve I.Dünya Savaşlarını yaşamış ve
çok ağır yenilgiler almıştır.
V. MEHMET REŞAT DÖNEMİ (1909-1918)
1.TRABLUSGARP SAVAŞI ( 1911-1912 )
Nedenleri :
İtalya'nın sömürge arayışı.
Trablusgarp'ın savunmasının zayıf olması.
İtalya'ya yakın oluşu.
M.Kemal Derne ve Tobruk'ta başarılı. Destek yetersizliği ve Balkan Savaşlarının
çıkması.İtalya Rodos ve Oniki adayı işgal etti.
Sonuç :
Uşi ( Ouchy ) Antlaşması :
Trablusgarp ve Bingazi İtalya' ya verildi.
Oniki ada Balkan Savaşları sonuna kadar ( Güvenlik gerekçesiyle ) İtalya'da
kalacaktı.Ancak İtalya adaları geri vermedi.II.Dünya savaşında yenilmesiyle de
Adalar Yunanistan'a geçti.
Önemi : Osmanlı Devleti Kuzey Afrika'daki son toprak parçasını kaybetti.
www.kpss.6te.net
20
KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
2. BALKAN SAVAŞLARI
Sebep: Rusya'nın Panislavist politikası ve sıcak denizlere inme düşüncesi
doğrultusunda Balkan Devletlerini Osmanlıya karşı kışkırtması.
AÇIKLAMA: İngiltere, Osmanlı-Almanya yakınlaşmasından rahatsızlık duyuyordu.
Çünkü Almanya hem Avrupa’nın güçlü bir devleti hem de İngiltere’nin sömürgelerine
göz diken bir tavırda idi.İngiltere Almanya tehlikesine karşı daha zayıf durumda olan
Rusya’yı kullanmaya karar verdi.
1908 yılında Estonya’nın başkenti Reval’de yapılan görüşmelerden sonra İngiltere
Rusya’yı Balkan ve Osmanlı politikasında serbest bıraktı. Yani Rusya boğazları ele
geçirebilecek,İngiltere buna ses çıkarmayacaktı. Fırsatı değerlendiren Ruslar Balkan
Devletlerini Osmanlı Devletine karşı kışkırttılar.



I.BALKAN SAVAŞI
Savaşın başlaması : Rusların kışkırtmasıyla Sırbistan, Yunanistan, Karadağ ve
Bulgaristan aralarında anlaşarak Osmanlı Devletine savaş açtılar.
Osmanlı Ordusunun bir bölümü savaştan önce terhis edilmişti. Bu duruma bir
de subaylar arasındaki siyasi çekişmeler eklenince Osmanlı Devleti bütün cephelerde
yenildi.
Makedonya,Batı Trakya,Edirne ve Kırklareli işgal edildi. Arnavutluk
bağımsızlığını ilan etti.
Balkanlarda Osmanlıdan ayrılarak bağımsız olan son devlet
ARNAVUTLUK’tur.
Sonuç : Balkanların yeni haritasını belirlemek amacıyla LONDRA KONFERANSI
toplandı.(1912) Londra Konferansında Osmanlı devleti Midye-Enez çizgisinin
batısında kalan topraklarını kaybetti. (Makedonya, Batı Trakya, Edirne, Kırklareli).
Ayrıca Bozcada ve Gökçeada dışındaki bütün Ege adaları Yunanistan’a geçti.
II. BALKAN SAVAŞI:







Nedeni : I.Balkan savaşında en çok toprağı Bulgaristan almıştı. Bu durumdan
memnun olmayan Yunanistan,Sırbıstan, Karadağ ve Romanya Bulgaristan’a savaş
açtılar. Bu durumdan faydalanan Osmanlı Devleti’de savaşa girerek Edirne ve
Kırklareli’yi Bulgarlardan geri aldı.
NOT: I.Balkan Savaşı Osmanlı Devletine karşı, II. Balkan Savaşı ise Bulgaristan'a
karşı yapılmıştır.
SONUÇ: Osmanlı Devleti Bulgaristan ile İSTANBUL, Yunanistan ile ATİNA
Anlaşmalarını imzaladı.(1913)
NOT: İstanbul ve Atina Antlaşmalarında Bulgaristan ve Yunanistan'da yaşayan
Türklere “Azınlık”statüsü verildi.
NOT: Balkan Savaşlarından sonra Talat,Cemal ve Enver Paşaların devlet
idaresindeki etkinliği arttı.(Üç Paşa Devri)
Balkan Savaşları Sonucu Yapılan Antlaşmalar :
Londra Antlaşması (1913) ( Osmanlı Devleti-Balkanlı Devletler)
İstanbul Antlaşması (1913) (Osmanlı Devleti-Bulgaristan)
Atina Antlaşması ( 1913) ( Osmanlı Devleti-Yunanistan)
Bükreş Antlaşması ( 1913 ) ( Balkanlı devletler kendi arasında)
Balkan Savaşlarıyla Osmanlı Devletinin Kaybettiği yerler :
Ege Adaları
Batı Trakya
Tüm Makedonya
www.kpss.6te.net
21








KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
Arnavutluk
3. I.DÜNYA SAVAŞI (1914-1918)
1914 yılında başlayan Birinci Dünya Savaşı o tarihe
kadar insanlığın görmediği en büyük,en felaketli,en kanlı savaş olmuştur.
Birinci Dünya Savaşının Nedenleri :
Sanayi İnkılabı (Devrimi) ile Avrupa'da hızla sanayileşme
başladı.Bu durum sanayileşen ülkeler için üretecekleri mallar için hammadde ve
ürettikleri malları satabilmeleri için pazar ihtiyacı ortaya çıkarmıştı.Yani Sanayi
Devrimi ile birlikte Dünya'da hızlı bir Sömürgeleşme mücadelesi başlamıştı.XX.yüzyıl
başlarında Avrupa'da en fazla sömürgeye İngiltere sahipti.Özellikle deniz üstü
egemenliğiyle İngiltere çok sayıda sömürgeye sahip olmuştu.Bu nedenle İngiltere için
"Üzerinde Güneş batmayan İmparatorluk " denilmiştir.Fransa'da çok sayıda
sömürgeye sahip ülkelerden birisiydi.Rus Çarlığı ise Polonya ve Baltık denizi
kıyılarından Mançu Denizi'ne kadar uzanan ülkelere sahip olmuş ancak sıcak
denizlere inmek ,özellikle Akdeniz'e inebilmek için ;Boğazlara ve Basra Körfezine
sahip olma peşinde politika izlemekteydi.Bu nedenle özellikle Balkanlar'da kendisi
gibi Slav Irkı'ndan olanları destekliyor Sırbistan'ın sınırlarını genişletmesi ve
Balkanlarda Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun etkisini azaltmak ve Osmanlı
imparatorluğunu parçalayarak boğazlara sahip olmak istiyordu.Almanya siyasal
birliğini geç kurduğundan dolayı(1870) sömürgeleşme mücadelesine geç
başlamıştı.Gelişen sanayisi için hammadde ve pazar ihtiyacını karşılama politikası
izlemeye başlamıştı.İtalya'da siyasal birliğini geç kurduğundan dolayı (1871) sömürge
mücadelesine geç başlamıştır.Bu durum özellikle geniş sömürge ağına sahip İngiltere
ve Fransa'yı Ekonomik ve Siyasal açıdan rahatsız etmiştir.
Balkanlarda ise Rusya'nın Sırbistan'ı desteklemesiyle toprak bütünlüğü tehlikeye
düşen Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Almanya ile ilişkileri geliştirmeye
başlamıştır.Fransa savaşta kaptırmış olduğu Alsas-Loraine (Kömür yataklarına
sahipti) bölgesini Almanya'dan geri alabilmek için fırsat kollamaktaydı.Böylece
Avrupa'da İngiltere ve Fransa'ya karşı Almanya-İtalya işbirliği, Balkanlar'da ise
Sırbistan'ı destekleyen Rusya'ya karşı, Almanya - Avusturya-Macaristan
İmparatorluğu işbirliği oluştu.Almanya,İtalya ve Avusturya -Macaristan
İmparatorluğundan oluşan bu guruba Üçlü İttifak ( Bağlaşma ) devletleri denilir.Bu
guruba karşı da İngiltere-Rusya ve Fransa bir dayanışma gurubu oluşturdular.Bu
guruba da Üçlü İtilaf (Anlaşma) devletleri denilir.
Bağlaşma gurubunda bulunan İtalya,Anlaşma devletlerinin kendisine
gizli anlaşmalarla Anadolu'dan toprak vaat etmesiyle Anlaşma devletleri gurubuna
geçmiştir.Bağlaşma bloğuna Osmanlı Devleti ve Çanakkale savaşları sonrası
Bulgaristan katılmıştır.Anlaşma bloğuna ise Japonya,Portekiz,Amerika Birleşik
Devletleri,Yunanistan,Romanya gibi devletler katıldılar.
Şimdi savaşın nedenlerini şöyle sıralayabiliriz :
Devletlerarası Ekonomik ve Siyasi mücadele.( Özellikle Almanya ve İngiltere
arasında )(Savaşın Temel sebebi)
Fransa'nın Alsas-Loraine bölgesini Almanya'dan geri almak istemesi
Rusya'nın Balkanlarda izlediği Panislavizm politikası ; Sırbistan'ı desteklemesi
sonucu bu devletin sınırlarını genişletme isteği; Bu durumun ise AvusturyaMacaristan İmparatorluğunun toprak bütünlüğünü tehlikeye
düşürmesi.
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Veliahtının Saray-Bosna'da bir Sırplı
tarafından öldürülmesi.(Görünür neden:Savaşın başlama nedeni).
Osmanlı İmparatorluğunun Savaşa giriş Nedeni :
Kaybettiği toprakları geri alma isteği.
Enver Paşanın Alman hayranlığı ve savaşı kesinlikle Almanya'nın
kazanacağını düşünmesi.
www.kpss.6te.net
22


















KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
Almanya'nın Osmanlıları kendi yanında savaşa katma isteğinin sebepleri :
Osmanlı Ülkesinin Coğrafi konumundan ( Jeopolitik ve Stratejik )
yararlanmak.
Boğazlarda hakimiyet kurarak Rusya ve İngiltere'ye karşı avantaj yakalamak.
Yakındoğu ve Önasya Petrol bölgelerine sahip olmak.
Osmanlı Padişahının Halife sıfatından yararlanmak.( Özellikle İngiltere'nin
Müslüman sömürgelerinde etkili olabilmek )
Rus gücünü Osmanlı gücüyle dengelemek.
Osmanlı İmparatorluğu'nun Savaşa Girişi ile :
Savaş geniş bir alana yayılarak yeni savaş cepheleri açılmıştır.
Almanya'nın yükü ve üzerindeki baskı hafiflemiştir.
Savaş Cepheleri :
Çanakkale Cephesi :
Nedenleri :
İngiltere ve Fransa'nın müttefikleri olan Rusya'ya yardım ulaştırmak
istemeleri.
İstanbul ve Boğazları ele geçirerek Osmanlı Devletini savaş dışı bırakmak
istemeleri.
Balkanlı Devletleri kendi taraflarında savaşa katmak istemeleri.
Balkanlar üzerinden Almanya'ya yeni bir savaş cephesi açmak istemeleri.
Sonuçları :
Savaş uzadı. ( 2 yıl )
Uzayan savaş İngiliz ve Fransız ekonomilerine zarar verdi.
İngiltere sömürgelerinde prestij kaybına uğradı.
Rusya yardım alamadığından dolayı Ekonomik ve Sosyal bunalıma
girdi.Bunun sonucunda Çarlık Rusya'sı yıkılarak Bolşevikler İktidara geldiler.( 1917 ).
( Rejim değişikliği )
Rusya I.Dünya savaşından çekildi.
M.Kemal 'in başarılı olması , kendisine güvenilmesine ve Milli Mücadele
önderi kabul edilmesine temel oluşturdu.
Bulgaristan İttifak bloğu yanında savaşa katıldı.
Kanal Cephesi ( Süveyş Kanalı - Mısır ) :
- İngiltere'nin orta ve Uzakdoğu bağlantılarını kesmek amacıyla Almanya'nın isteğiyle
açıldı.
Kafkas ( Doğu ) Cephesi : Bakü Petrol bölgesini ele geçirmek ve Orta asya Türk
topluluklarına ulaşmak amacıyla açıldı.Özellikle hava şartları yüzünden Sarıkamış
Harekatı başarısız oldu.
Suriye Filistin Arabistan Cepheleri : İngilizler ve Araplarla savaşıldı.
* Arapların Halifeyi dinlemedikleri görülerek Ümmetçilik anlayışının geçerliliğini
yitirdiğini göstermektedir.( Milliyetçilik etkili olmuştur )
Romanya,Galiçya,Makedonya Cepheleri : Müttefik Bulgar ve Avusturya için
savaşılmıştır.
* Irak,Kanal,Kafkas,Çanakkale,Filistin Cepheleri ana cephelerdir.
* Hicaz,İran,Makedonya, Galiçya, Romanya,Yemen cepheleri ikinci cephelerdir.
MONDROS ATEŞKES ANTLAŞMASI VE UYGULAMASI ( 30 EKİM 1918 )


İmzalanmasının Nedenleri :
Bulgaristan'ın savaştan çekilmesi.( Trakya ve İstanbul'un güvenliğini tehlikeye
düşürmüştü.)
Almanya ve Avusturya-Macaristan İmparatorluğunun ateşkes önerisinde
bulunması ( 4 Ekim 1918 )
www.kpss.6te.net
23


















KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
Not: Savaşı yenilgiyle kapatan Bulgaristan'da Kral ülkeyi terk etmek zorunda
kaldı.Avusturya ve Almanya'da
Cumhuriyet ilan edilerek rejim değişikliği oldu.Osmanlı İmparatorluğunda milli
mücadele sonucu rejim değişikliği olmuştur.
* I.Dünya savaşı, yenik bitiren İttifak devletlerinin rejimlerini etkilemiştir.
Anlaşma devletlerinin kuvvet ve Malzeme üstünlüğü.
Peş peşe savaşlara giren Anadolu'nun savaş gücünün tükenmesi.
Wilson prensiplerinin "çoğunluğu Türk olan yerlerin Osmanlı egemenliğine
bırakılacağı" hükmüne umutlanılması.
Tamamen yok olmaktansa, antlaşma yapılmasının uygun görülmesi.
Antlaşma Ahmet İzzet Paşa kabinesinin Bahriye Nazırı Rauf Orbay
başkanlığında bir heyet ile Anlaşma devletleri adına İngiliz amirali Calthorp arasında
Limni adasının Mondros Limanında Agamemnon adlı bir zırhlıda imzalandı.
A- Siyasal Hükümler :
Boğazlar derhal açılacak ve İstihkamları İtilaf devletleri tarafından işgal
edilecekti.
İtilaf devletleri güvenliklerini tehdit edebilecek gördükleri her yeri işgal
edebilecekler ( Ünlü 7.Madde ) Bu madde ile itilaf devletleri 30 Ekim 1918 den
sonraki işgallerinin hukuksal dayanağını oluşturmuşlardır*.Osmanlı Devletinin tüm
egemenlik haklarını sınırlayıcı niteliktedir.* Anadolu'nun tamamen işgal edilebileceği
anlamı taşımaktadır.
Doğu Anadolu'da altı vilayette karışıklık çıkarsa (
Erzurum,Van,Diyarbakır,Sivas,Bitlis,Elazığ ) işgal edebileceklerdi.* Bu maddeyle bu
bölgede Ermeni Devleti kurma hazırlığı söz konusudur.
Tüm haberleşme ve Ulaşım gereçleri Anlaşma devletlerinin dolaysız denetimi
altına alınacaktı.( Geniş kapsamlı bir işgal girişimi) * Bu hükümler Osmanlı Devletinin
Siyasal bağımsızlığını yok etmeye yöneliktir.
B- Askeri Hükümler :
Güvenliğin sağlanması için gerekli olan askerden fazlası hemen terhis
edilecek ( Ordu dağıtılacak )
Silah ve Cephane teslim edilecek
Tersane ve Donanmaya el konulacak
Anadolu dışındaki çarpışmış olan birlikler derhal teslim olacaklar
Savaşta alınan esirler geri verilecek, Türklerden esir düşenler geri
verilmeyecek.
Boğaz İstihkamları İtilaf devletlerine verilecek ( İşgal edilecek )
* Askeri hükümler savunma gücünü ortadan kaldırmayı dolayısıyla işgalleri
kolaylaştırmayı amaçlamaktadır.
C- Ekonomik Hükümler :
Demiryolları ve Limanlar İtilaf devletlerinin denetimine bırakılacak
Bütün yeraltı kaynakları İtilaf devletlerinin denetimine bırakılacak.
* Mondros ateşkes antlaşmasının hükümlerinin Osmanlı Devletini Siyasi,Askeri ve
Ekonomik açıdan fiilen bitirdiğini söyleyebiliriz
SAVAŞI SONA ERDİREN ANTLAŞMALAR :

Versay Ant.( 28 Haz.1919 ) İtilaf Dev.-Almanya * Ağır koşullardan dolayı
II.Dünya savaşına ortam hazırlamıştır.
www.kpss.6te.net
24








KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
Sen Jermen Ant. ( 10 Eylül 1919 ) İt.Dev.-Avusturya * Avust.Mac.İmp.parçalandı.*Avusturya,Macaristan,Yugoslavya kuruldu.
Nöyyi Ant. ( 27 Kasım 1919 ) İt.Dev.-Bulgaristan.* Bulgaristan, Yunanistan ve
Yugoslavya'ya toprak verdi.
Trianon Ant.( 4 Haz.1920 ) İt.Dev.-Macaristan.
Sevr Antlaşması ( 10 Ağus.1920 ) İt.Dev.-Osmanlı Dev. * Uygulanamayan
tek antlaşma.
I.Dünya Savaşı sonunda ;
Osmanlı İmparatorluğu, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu, Çarlık Rusya'sı
ve Alman İmparatorlukları yıkıldılar.
Çok Uluslu Devletler parçalandı.
Polonya, Yugoslavya, Çekoslovakya Devletleri kuruldu.
Rusya ( Komünizm ), Almanya ( Nazizm ), İtalya ( Faşizm ), Türkiye (
Cumhuriyet ) rejim değişikliklerine uğradılar.
KAYNAK:http://www.tarihdersi.com/Osmanlitarihi/dagilmadonemi.htm
Millî bilincin ayakta kalabilmesi ve uyanık bulunması için dil ve tarih uğrunda
çalışmaya mecburuz.
Eğer bir millet büyükse, kendisini tanımakla daha büyük olur.
Mustafa Kemal ATATURK
I. Dünya Savaşı
Genel Nedenler
1. Fransız İhtilali :Fransız İhtilali'nin getirdiği "ulsçuluk" ilkesi, Batı Avrupa'da ve Balkanlar'da
birçok siyasi birliğin oluşmasına, yeni yeni devletlerin kurulmasına yol açtı. Bunlardan İtalya ve
Almanya'nın siyasi birliğini sağlaması ve bir güç olarak ortaya çıkması, özellikler İngiltere'nin
sömürgelerinin tehdit edilmesine neden oldu. Bu gerilim içinde Orta Avrupa, Balkanlar ve Orta
Doğu'da yer alınca, genel bir savaşın belirtileri ve şartları ortaya çıktı.
2. Sanayi Devrimi :Dünyada üretim artışına yol açan bu ekonomik gelişme hammadde ve
pazar kaynaklarının değerini de arttırdı. Dünya'nın ekonomik dengesini bozdu, ekonomik
bakımdan gelişmiş devletler arasında siyasi gerilimler arttı.
3. Doğu Sorunu (Hasta Adam Sorunu) Avrupalı devletler, her geçen gün zayıflayan ve
kendi ayakları üzerinde duramayacak duruma gelen Osmanlı Devleti'nin hiç beklenmedik bir anda
yıkılması halinde, bu devletin topraklarının paylaşılması konusunda, düna devletlerinin
anlaşmazlığa düşeceğini ve bri savaşın çıkacağını düşünüyorlardı. Bunu engellemek için de,
Osmanlı Devleti yıkılmadan onun topraklarının hangi parçasının, hangi devletin olacağının
belirlenmesi gerekiyordu. Özellikle Almanya'nın 1870'de siyasi birliğini sağlayıp Osmanlı
topraklarını ele geçirmek istemesi, Doğu sorununu tamamen açığa çıkarttı. Bu durum Almanya'ya
karşı bir ittifakın kurulmasında başlıca etkenlerden biri oldu. İngiltere kendi sömürgesi olarak
gördüğü Osmanlı topraklarının Almanlar'ın eline geçmesini engellemek için Fransa ve Rusya'yı da
yanına çekmeyi başardı.
I. Dünya Savaşı'nın Nedenleri :Sanayi devletlerinin hammadde ve pazar ihtiyacının
artması, Alman-İngiliz sömürgecilik yarışı, Rusların Pan-İslavizm politikasının AvusturyaMacaristan ve Osmanlı Devleti'ni tehdit etmesi, Fransa'nın, Almanya'dan Alsace-Loraine (AlsasLoren)i geri almak istemesi Osmanlı Devleti'nin dağılma yolunda olması, İngilizlerin, Rusları
Balkanlar'da serbest bırakması, Balkanlar'da yeni kurulan devletlerin sınırlarını genişletmek
istemesi.
Almanya ile İttifak :Almanya'nın savaşı kesin kazanacağı inancı İttihat ve Terakki Partisi
yöneticilerinin Alman hayranlığı, Osmanlı Devleti'nin üzerindeki emelleri açık olan Rusya'ya karşı
onun düşmanı olan Almanya'nın yanında yer almanın gerekliliğine inanılması, Osmanlı
ordusundaki Alman askeri uzmanların devlet adamlarını etkilemesi.
Savaşın Başlaması :Avusturya-Macaristan veliahtı Franz Ferdinand, Haziran 1914'te,
Saray-Bosna'da, bir Sırp fanatik tarafından öldürüldü. Avusturya-Macaristan İmparatorluğu 28
www.kpss.6te.net
25
KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
Temmuz 1914'te Sırbistan'a savaş açtı. Rusya'da Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'na savaş
açtı. Almanya 1 Ağustos 1914'te Rusya'ya, 3 Ağustos'ta Fransa'ya, 4 Ağustos'ta da Belçika'ya
savaş açtı. İngiltere'de Almanya'ya savaş açtı.
Osmanlı Devleti'nin Savaşa Girmesi :Almanya ile gizli bir ittifak anlaşması yapıldı. Genel
seferberlik ilan edildi. Mebuslar Meclisi kapatıldı. Kapitülasyonlar kaldırıldı. İngiliz donanmasından
kaçan Goben ve Breslav adında iki Alman savaş gemisi İstanbul'a sığındı. Osmanlı Devleti
gemileri satın aldı. Bu gemilere Yavuz ve Midilli isimleri verildi. Gemiler Karadeniz'e açılıp,
Rusya'nın Odessa ve Sivastapol limanlarını bombaladı. Bunun üzerine, Rusya, 1 Kasım 1914'te
Osmanlı Devleti'ne savaş ilan etti. İngiltere, Mısır ve Kıbrıs adasının İngiliz toprakları olduğunu ilan
etti. İngiltere; Süveyş Kanalı'nı, Mısır'ı, Doğu Akdeniz'i ve İran Körfezi'ni savunmak için bu
bölgelere asker sevk etti ve Birinci Dünya Savaşı çok geniş bir alana yayıldı.
Birinci Dünya Savaşı'nda Osmanlı Cepheleri :Osmanlı Devleti, Birinci Dünya Savaşı'nda
bir çok cephede savaşmıştı. Bunlar daha çok, ya Almanlar'ın isteği sonucu veya Osmanlı savaş
taraftarlarının geçmişte kaybedilen toprakların geri alınabilmesi amacıyla açılmıştı.
Taarruz Cepheleri
Kafkas Cephesi :Kafkas Cephesi Ruslara karşı Aralık 1914'de açıldı. Cephe komutanı
Enver Paşa'nın komuta ettiği 150.000 kişilik ordudan 100.000'i soğuktan donarak öldü. Bunun
üzerine Ruslar, Erzurum, Muş, Bitlis, Trabzon ve Erzincan'ı ele geçirdiler. Çanakkale zaferinden
sonra bu cepheye atanan Mustafa Kemal, 1916 yılında Muş ve Bitlis'i kurtardı.
Kanal Cephesi : Süveyş Kanalı'nı ele geçirip, İngilizlerin sömürgeleri ile olan bağlantısını
kesmek için açılan bu cephe, Almanlar tarafından planlandı. Sonuçta 1916 yılında Osmanlı ordusu
yenildi ve İngilizler Sina Yarımadası'nı ele geçirip Suriye'ye kadar ilerledi.
Savunma Cepheleri
Hicaz Yemen :Bu cephede İngilizler'in kışkırtması ile Araplar isyan etti. Mekke Emiri Hüseyin
isyanın başına geçti. Sonuçta, 1916 yılında Hicaz elimizden çıktı ve Yemen bağımsızlığını ilan etti.
Irak :İngilizler savaşın başında Basra'ya asker çıkardılar. Çünkü; bu bölgenin petrolüne sahip
olmak istiyorlardı. Ayrıca Türklerin İran'a girmesini ve Hindistan'ı tehdit etmesini engellemeye
çalışıyorlardı. Diğer yandan karayolu ile Rusya'ya ulaşmayı da amaçlıyorlardı. Osmanlı ordusu
1915'de Kutülamare'de İngilizleri yendi. Ancak İngilizler daha sonraki yıllarda bu cephede
başarılar elde etti.
Suriye ve Filistin :Bu cephede Mustafa Kemal'in komuta ettiği 7. ordu, Yıldırım Orduları
Grubu ile birlikte Halep'in kuzeyinde düşmanı durdurmayı başardı. Daha sonra buradaki Yıldırım
Orduları'nın başına Mustafa Kemal Paşa atandı.
Çanakkale :Çanakkale Cephesi, İngiltere ve Fransa'nın Osmanlı Devleti'nin savaşa girmesi
üzerine Boğazları ele geçirebilmek amacıyla açıldı. 19 Şubat 1915'de Kumkale ve Seddülbahir'e
İngiliz ve Fransız gemilerinin saldırısı ile açılan Çanakkale Cephesi, kara ve deniz savaşları olmak
üzere iki safhada gerçekleşmişti.
Çanakkale Savaşı :İngiltere ve Fransa 19 Şubat 1915'te Çanakkale'ye saldırdılar. 18 Mart'ta
büyük bir saldırıya geçen İngiliz ve Fransız donanması, büyük kayıp verip geri çekildi. İngilizler,
sömürge ülkelerden topladıkları kuvvetlerini Arıburnu'ndan karaya çıkardılar. Bu arada Yarbay
Mustafa Kemal Çanakkale cephesine atandı. 9 Ocak 1916'da Çanakkale düşmandan tamamen
temizlendi.
Çanakkale Savaşı'nın Sonuçları :250 bin Türk asker ve subayı şehit düştü ve yaralandı.
Rusya'ya gerekli olan silah ve cephane ulaştırılamadı. Bu durum Rusya'nın çökmesi ve savaştan
çekilmesine neden oldu. Birinci Dünya Savaşı uzadı. Rusya'da ihtilal oldu ve Çarlık Rusya yıkılıp
yerine Sovyet Rusya kuruldu. Savaşın uzaması ve İngilizler'in Çanakkale'de yenilmesi sömürge
yönetimlerini zorlaştırdı. Savaşın uzaması, savaşla ilgili olmayan sanayi dallarının gerilemesine
neden oldu, bundan da Japonya ve A.B.D. kazançlı çıktı. Mustafa Kemal'in Çanakkale'de
kazandığı başarı, O'nun daha sonra milli mücadelenin lideri olmasında etkili oldu.
Rusya'nın Savaştan Çekilmesi : Savaş, Rusya'da ekonomik sıkıntı doğurdu. Halk, Lenin
liderliğinde ayaklandı. Ekim 1917'deki ihtilalle Çarlık Rusyası yıkıldı. Komunist iktidar başa geçti.
Komunist iktidar savaşa son vermek istediğini ilan etti. Brest Litowsk Antlaşması (3 Mart 1918)
imzalandı.
www.kpss.6te.net
26
KPSS BİLGİ İLETİ LİSTELERİ
Amerika'nın Savaşa Girmesi :Amerika Birleşik Devletleri (A.B.D.) savaşın başlarında
tarafsızlığını ilan etmişti. Ancak Alman denizaltıları, A.B.D.'nin İtilaf Devletleri'ne silah sattığı
gerekçesiyle, A.B.D.'ye ait ticaret gemilerini batırmaya başladı. 2 Nisan 1917'de A.B.D.
Almanya'ya savaş ilan etti. A.B.D. Nisan 1918'de Avrupa'ya asker çıkartarak savaşa girdi.
www.kpss.6te.net
27