Gezegen
advertisement
BD NİSAN 2017 3 Var Olmaması Gereken Gezegen İnsanoğlu, başını kaldırıp gökyüzüne baktığından bu yana gök bilimiyle ilgileniyor. Yazan: Alexandra Panzer T Çeviri: Sabriye Aşır gerekiyordu! üm bu süreçte, Güneş SisteBunlardan biri olan ve Amerimi’nin ötesindeki evren ve kan Havacılık ve Uzay Dairesi’nin diğer yıldızların yörüngesindeki (NASA) Kepler Uzay Teleskobu exoplanetler (Güneş Sistemi dıtarafından keşfedilen Kepler-78b şındaki gezegenler-ötegezegenler) isimli gezegen, Kepler-78 yıldıhakkında çok şey öğrendik. Ancak zının yörüngesinde ve Dünya’dan halen, bilim insanlarının çözemediyaklaşık 400 ışık yılı ği de pek çok şey var. Oldukça kısa süre önce Nasa'nın Uzay Teleskobu uzaklıktadır. Gök KEPLER bilimciler, Kepler-78b yapılan exoplanet keşifisimli gezegenin Dünleri, araştırmacıları tam ya’dan yarıçap olarak anlamıyla bir çıkmaza 1,2 kat, kütle olarak soktu. Çünkü bugüne ise 1,7 kat büyük kadar edindiğimiz olduğunu hesapladılar. astronomi bilgilerine Kepler-78b Dünya ile göre, bu exoplanetlerin benzer bir öz kütleye hiç var olmamaları 119 BD NİSAN 2017 olduğu yıldıza inanılmaz ölçüde yakın olması nedeniyle, bu gezegen yıldızının çevresindeki turunu 8,5 saatte tamamlıyor. Yani Kepler-78b’de bir yıl 8,5 saat sürüyor. Bilim insanları, bu DÜNYA KEPLER 78-B gezegenin nasıl var 1 Dünya Kütlesi 1,7 Dünya Kütlesi olabildiğini çözebilmiş 1 Dünya Yarıçapı 1,2 Dünya Yarıçapı değiller. Çünkü bilinen Kepler-78 yıldızının etrafında dönen hiçbir gezegen oluşumu teorisiKepler-78b, Dünya’dan yarıçap olarak ne uymuyor. Yalnızca yıldızına 1,2 kat, kütle olarak ise 1,7 kat büyükinanılmaz ölçüde yakın olduğu tür. Bilinen gezegen oluşum teorileri, biliniyor. Yani şöyle söyleyelim, hiçbir gezegenin yıldızına bu denli yakın Kepler-78b’nin gaz ve tozdan bir konumda oluşamayacağını söylüyor. oluşan protogezegensel diskten gezegen haline dönüşmesi sırasında, Kepler-78b, yıldıetrafında döndüğü yıldızı çok daha zının çevresindeki büyüktü. Dolayısıyla, eğer bugünkü turunu 8,5 saatte yörüngesinde olsaydı, yıldızı olan tamamlıyor. Yani Kepler-78’in içinde oluşmuş olması Kepler-78b’de bir gerekirdi, ki bu mümkün değildir. Bir diğer seçenek ise, bugünkünyıl 8,5 saat sürüyor. den daha uzak bir noktada oluşmuş olması ve gittikçe yıldızına yaklaşsahip olduğu için, araştırmacılar bu mış olmasıdır. Ama bilim insanları, gezegenin yapısının da tıpkı Dünya gibi büyük ölçüde kaya ve demirden bunun da mümkün olamayacağını düşünüyorlar. Kepler-78b, yörünmeydana geldiğini düşünüyorlar. gesinde dönmeye devam ederek Ancak Kepler-78b ile Dünya’nın muhtemelen yıldızıyla çarpışacak. benzerliği bununla sınırlı. Şu an için, Kepler-78b gizemini Çünkü Kepler-78b kendi koruyor. Kepler-78b hakkında bilyıldızına, Dünya’nın Güneş’e olan diğimiz en önemli şey, 3 milyar yıl uzaklığından 100 kat daha yakın ve civarında bir süre daha var olmaya bu gezegenin yüzeyindeki sıcaklık devam edeceğidir. Yıldızın kütleçe2800 dereceyi bulabiliyor. Yani kim gücü onu parçalara ayırana dek, aslında, Dünya’nın cehennem gibi sıcak bir versiyonu olarak düşünebi- etrafında döndüğü yıldıza yaklaşmayı sürdürecek. liriz. Kepler-78b’nin yörüngesinde 120 B ir diğer gizemli gezegen ise, yine Kepler Uzay Teleskobu’yla saptanan ve Dünya’dan 560 ışık yılı uzaklıkta olan Kepler-10c isimli gezegen. Dünya’dan 2 kat büyük olmasına karşın 17 kat daha ağır olan Kepler10c, bildiğimiz gezegen oluşumu kuramlarına uymuyor. Onu farklı kılan ise, Dünya’dan yarıçap olarak 2,3 kat büyük olması değil. Bilim insanları ilk olarak, boyutları nedeniyle Kepler-10c’nin (onu mini bir Neptün kılacak) kalın ve gaz özellikli bir atmosferi olduğunu öngörmüşlerdi. Bunun yerine, Dünya’dan 14-17 kat daha büyük bir kütleye (yoğunluğa) sahip, yoğun bir biçimde kayadan oluşan ve hemen hemen hiç atmosferi olmayan bir gezegenle karşı karşıya kaldılar. Bu büyüklükteki bir gezegenin böylesine bir yoğunluğa sahip olması, daha önce duyulmamış bir şeydi ve bu nedenle gök bilimciler ona “Mega Dünya” dediler. Gezegenlere dair bugüne kadar öğrendiklerimize bakılırsa, böylesi- BD NİSAN 2017 ne devasa bir gezegenin atmosferi olmadan var olabilmesi mümkün değil. Teorik olarak, Kepler-10c’nin oluşurken, çok büyük yer çekimsel gücüyle yakınındaki hafif gazları toplaması ve Jüpiter gibi bir gaz devine dönüşmesi gerekirdi. Ama muhtemelen hiç atmosferi olmadı çünkü eğer olsaydı, yer çekimsel gücü atmosferi oluşturan gazları tutmayı sürdürürdü. Yani bugün bilim insanları, uzay boşluğunda yer alan ve açıklayamadıkları devasa bir kayayla karşı karşıyalar. S onuncu ama bir o kadar önemlisi, Hubble Uzay Teleskobu ve Şili’deki Macellan Teleskobu’nun verileriyle keşfedilen, Jüpiter’in 11 katı büyüklüğünde, HD 106906 b isimli bir gaz devimiz var. Bu gezegen, Dünya’dan 300 ışık yılı uzaklıktaki bir yıldızın yörüngesindedir. Bu sistem yalnızca 13 milyon önce oluşmuştur. Fakat onu tuhaf kılan bu değil. HD 106906 b, yörüngesinde olduğu yıldıza 650 astronomik birim uzaklığındadır. Bu mesafe ise, (Güneş’e en uzak gezegen olan) Neptün’ün Güneş’e olan uzaklığının 20 katından fazladır. Yıldızına bu denli uzakta olması nedeniyle HD 106906 b’yi, böylesine bir büyüklüğe ulaştırmak için yeterli gaz ve 121 BD NİSAN 2017 HD 106906 b ile çevresinde döndüğü HD 106906 yıldızı arasındaki mesafe, Dünya ile Güneş arasındaki mesafenin 650 katı. Böylesine bir mesafede, gezegenin oluşumu için (yıldızının çevresinden) yeterli gaz ve toz özellikli maddeleri alamamış olması gerekirdi. kaya benzeri yapıların olmaması gerekirdi. Özellikle de, diğerlerine göre daha kısa bir süre içinde. Her nasıl olduysa, var oldu. B azı araştırmacılar, yörüngesinde olduğu yıldızı çevreleyen toz ve kalıntı halkasının içinde oluşmuş ve daha sonra uzaklaşmış olabileceğini düşünüyorlar ancak halen emin değiller. Yakın tarihli bir araştırma bu görüşü destekliyor Jüpiter'de iniş yapılabilecek katı bir yüzey JÜPİTER bulamazsınız! Jüpiter, büyük oranda hidrojen ve helyumdan oluşan bir gaz devidir... 122 ve HD 106906 b’nin toz özellikli maddeleri kendisine çekmiş olabileceğini öne sürüyor. Fakat bu elbette, gök bilimciler daha fazla bilgi edinene dek bir varsayımdan öteye gidemiyor. HD 106906 b, halen tam bir muamma. Bu üç gezegen, evrenimiz için yalnızca devede kulak gibi kalıyor ve biliyoruz ki halen öğreneceğimiz çok şey var. Gök bilimi muhteşem kılan da bu tuhaf keşifler. Ne zaman bir şeyi öğrendiğimizi düşünmeye başlasak –tıpkı gezegen oluşumu gibi, önümüze hayret verici sürprizler çıkıyor. • Alexandra Panzer - SciShow Space (3 Planets That Shouldn’t Exist) VENÜS Karbondioksitten oluşan atmosferi, 500 derece yüzey sıcaklığı, şiddetli asit yağmurları, aktif volkanları ve dev lav nehirleriyle Venüs, adeta cehennemi andırır.
