ÇİN HALK CUMHURİYETİ MADEN SEKTÖRÜ ÜLKE RAPORU Eren GÜNDOĞAN 1 İçindekiler Çin Halk Cumhuriyeti Genel Bilgiler ........................................................................................................................ 3 Tablo 1: Temel Sosyal Göstergeler .......................................................................................................................... 3 Çin Halk Cumhuriyeti Genel Ekonomik Göstergeler ................................................................................................ 4 Tablo 2: Temel Ekonomik Göstergeler .................................................................................................................... 5 Çin Halk Cumhuriyeti Dıi Ticaret Verileri ................................................................................................................. 5 Tablo 3: Çin Halk Cumhuriyeti’ne İhracat Yapan Ülkeler ........................................................................................ 6 Tablo 4:Çin Halk Cumhuriyeti’nin İhracat Yaptığı Ülkeler ....................................................................................... 6 Çin İthalat ve İhracat Kalemleri ............................................................................................................................... 7 Tablo 5:Çin İthalat Kalemleri ................................................................................................................................... 8 Tablo 6: Çin İhracat Kalemleri ................................................................................................................................. 8 Türkiye-Çin Dış Ticaret Rakamları ........................................................................................................................... 9 Tablo 7:Türkiye’nin Çin’e Olan İhracatı ................................................................................................................... 9 Grafik 1:Türkiye’nin Çin’e İhraç Ettiği Ürünler ........................................................................................................ 9 Tablo 8:Çin’in Türkiye’ye Olan İhracat Rakamları ................................................................................................. 10 Grafik 2:Çin’in Türkiye’ye İhraç ettiği Ürünler ....................................................................................................... 10 Çin Halk Cumhuriyeti Maden İthalatı .................................................................................................................... 10 Tablo 9:Çin’in Maden İthalatı Seviyesi .................................................................................................................. 11 Grafik 3: Çin Maden İthalatı Kalemleri .................................................................................................................. 11 Tablo 10:Çin’e Maden İhraç Eden Ülkeler ............................................................................................................. 12 Tablo 11:Çin Maden İthalatı Kalemleri .................................................................................................................. 13 Türkiye’nin Çin’e Olan Maden İhracat Rakamları .................................................................................................. 13 Tablo 12:Türkiye’nin Çin’e Olan Maden İhracatı Seviyesi ..................................................................................... 14 Grafik 4:Türkiye’nin Çin’e Olan Maden İhracatı Kalemleri .................................................................................. ..14 Çin Maden İthalatı ve Türkiye Maden İhracatı Serilerinin İstatistiki İncelenmesi ................................................. 15 Tablo 13: Çin Maden İthalatı Serisi İçin Augmented Dickey-Fuller Testi ............................................................... 16 Tablo 14: Türkiye’nin Maden İhracatı Serisi İçin Augmented Dickey-Fuller Testi ................................................. 17 Tablo 15: Granger Nedensellik Testi ..................................................................................................................... 17 Tablo 16: Pearson Korelasyon Testi ..................................................................................................................... 18 Tablo 17: Çin toplam maden ithalatı serisinin tanımlayıcı istatistikleri ................................................................. 18 Tablo 18: Türkiye’nin toplam maden ihracat serisinin tanımlayıcı istatistikleri .................................................... 19 Çin’in Maden İthalatına Uyguladığı Tarifeler ........................................................................................................ 19 Tablo 19: Çin’in Türkiye’ye uyguladığı gümrük vergisi oranları ............................................................................. 20 Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar .................................................................................................................... 22 Resmi Tatiller……………………………………………………………………………………………………………………………………………………23 Çin Halk Cumhuriyeti ile Türkiye Arasındaki Antlaşma ve Protokoller .................................................................. 23 İlgili Kurum ve Kuruluşlar ...................................................................................................................................... 24 2 ÇİN HALK CUMHURİYETİ GENEL BİLGİLER Çin Halk Cumhuriyeti 1,39 milyarlık nüfusu ile dünyanın en kalabalık ülkesi olup yüz ölçümü bakımından dünyanın en büyük üçüncü ülkesidir. Ülke resmi olarak üniter bir yapıya sahip olsa da idari yapısında 22 eyalet ve 5 otonom bölge bulunmaktadır. Bu 22 eyalet ise Anhui, Fujian, Gansu, Guangdong, Guizhou, Hainan, Hebei, Heilongjiang, Hubei, Hunan, Jiangsu, Jiangxi, Jilin, Liaoning, Qinghai, Shaanxi, Shandong, Shaanxi, Shanxi, Tayvan, Zhejiang, ve Yunnan'dır. Başlıca şehirleri; Şanghay, Pekin, Guangzhou, Shenzen, Dongguan ve Tianjin’dir. Çin’e komşu ülkeler ise Kazakistan, Kırgızistan, Tacikistan, Pakistan, Afganistan, Nepal, Bhutan, Hindistan, Laos, Birmanya, Vietnam, Rusya, Kuzey Kore ve Moğolistan’dır. Çin iç savaşın sona erdiği 1949 yılından beri komünizm ile yönetilmektedir. Enerji tüketimi sıralamasında dünya birincisi olan Çin önemli enerji rezervlerine sahip olmasına rağmen kömür ve petrol ithalatçısı konumundadır. Tablo 1: Temel Sosyal Göstergeler Resmi Adı Başkenti Yönetim Devlet Başkanı Nüfus Dil İnançlar Yüzölçümü Başlıca Şehirleri Komşuları Telefon Kodu Resmi Web Sitesi Çin Halk Cumhuriyeti (ÇHC) Pekin Tek Partili Yönetim Sistemi (Çin Komünist Partisi) Xi Jinping 1,35 Milyar Mandarin Ateist (Resmi), Taoist-Budist, Hristiyan %3-4, Müslüman %1-2 9 596 000 km² Şanghay (15,6 milyon), Pekin (13,1 milyon), Guangzhou (11 milyon), Shenzen (8,5 milyon), Dongguan (6,5 milyon), Tianjin (5,2 milyon) Afganistan, Bhutan, Birmanya, Hindistan, Kazakistan, Kırgızistan, Kuzey Kore, Laos, Moğolistan, Nepal, Pakistan, Rusya Federasyonu, Tacikistan, Vietnam +86 www.gov.cn Kaynak: EIU, China Country Report 3 Çin Halk Cumhuriyeti Ekonomik Göstergeler Çin, sahip olduğu geniş toprakları, büyük ve üretken nüfusu ve doğal kaynaklarıyla küresel dünyanın önemli bir aktörü olarak karşımıza çıkmaktadır. Çin’in kendi petrol kaynakları gittikçe büyüyen ekonomisine yetmemektedir. Çin petrol ve doğalgaz temini için giderek artan bir oranda dış kaynaklara bağımlı hale gelmiştir. Çin’in bugünkü ekonomik gücünün temelleri 1970’lerin ikinci yarısında ortaya konan kalkınma programı çerçevesinde, Çin’de tarım, sanayi, bilim ve teknoloji olmak üzere dört temel reform alanının belirlenmesi ve hızla uygulamaya konulmasında yatmaktadır. Ekonomik reformların ilk uygulandığı 1978’in Aralık ayında Çin’in dünya ekonomileri ile entegrasyonu merkezi otoritenin kontrolünde idi. Reform kararlarının ana eksenini, bu entegrasyon ve dış ticaretin liberalizasyonu oluşturmuştur. Merkezi planlama sistemini terk ettiği 1978 yılından itibaren Çin, yılda ortalama %10 oranında büyümektedir. Ancak ekonomik büyümenin hızı istikrarlı değildir. Tüketim eğilimi artmakta, fiyatlar yükselmekte, yabancı yatırımlar ve şehirde kişi başına düşen gelir artmaktadır. Reform döneminde ekonomik büyüme kıyı bölgelerinde çok daha hızlı gerçekleşmiştir. 1980’li yıllar ve 1990’ların başında Guangdong eyaleti genel olarak İnci Nehri Deltası, en hızlı büyüyen bölge olmuştur. 1990’lı yıllarda yine Fujian ve Guangdong bölgesi Tayvan kaynaklı yatırımlara konu olmuştur. 1990 yılından bu yana Çin’deki Tayvan kaynaklı yatırımların 100 milyar doları geçtiği düşünülmektedir. Kuzey doğudaki Shandong eyaleti ise Japonya ve Güney Kore kaynaklı yatırımlara ev sahipliği etmiştir. Son olarak resmi otoritelerin dikkati “Ejderhanın Başı” sayılan Yangtzhe Deltası’nın geliştirilmesinde, yani Şanghay bölgesinde yoğunlaşmıştır. Çin son dönemde yabancı sermayeyi çekme konusunda çok başarılı olmuştur. 1990’ların başından itibaren gelişmekte olan ülkelere yapılan yatırımların başında Çin yer almıştır. Çin hükümeti yabancı yatırımlara ayrıcalıklı muamele yerine ülkenin bu anlamda bir doyuma ulaştığı düşüncesi ile yerli ve yabancı yatırımlara eşit muamele anlamına gelen uluslararası kabul görmüş, “Milli Muamele” ilkesini uygulamaya koymuştur. Bununla birlikte altyapının zayıf olduğu batı ve iç bölgelerde özellikle uzun vadeli projeler için bazı özel teşvikler düşünülmektedir. Dış Ticaret Kanunu 1995’te yürürlüğe girmiştir. Dış Ticaret, yabancı sermayeli kuruluşlar istisna tutulmak üzere, ticaret planlama mekanizması ilkeleri çerçevesinde Dış Ticaret ve Ekonomik İşbirliği Bakanlığı (MOFTEC) tarafından yürütülmektedir. Dış ticaret, ulusal ve bölgesel düzeyde örgütlenmiş Dış Ticaret Şirketleri (FTC) yoluyla gerçekleştirilmektedir. İhracata ilişkin zorunlu planlama kaldırılmakla birlikte bazı ürünler üzerindeki lisans uygulaması devam etmektedir. 4 Tablo 2: Temel Ekonomik Göstergeler GSYİH 13.39 Trilyon ABD $ Kişi Başına GSYİH 9,800 ABD $ İhracat 2.21 Trilyon ABD $ İthalat 1.95 Trilyon ABD $ Enflasyon Oranı % 3,0 (2013) Büyüme Oranı % 7,7 (2013) İşsizlik Oranı %4.1 Para Birimi/Döviz Kuru 6,15 (1 ABD $ Karşılığı) Kaynak: EIU, China Country Report ÇİN HALK CUMHURİYETİ DIŞ TİCARET VERİLERİ Dış Ticaret Göstergeleri Çin’in ticaret hacminin ve ticaret fazlasının her yıl düzenli olarak arttığını göstermektedir. Resmi veriler tam olarak belli olmasa da, Çin Genel Gümrük İdaresi tarafından açıklanan ticaret verilerine göre, Çin 2013 yılı dış ticaret hacmindeki artışa bağlı olarak, dünyanın en büyük ekonomisi olan Amerika Birleşik Devletleri'ni ilk kez geride bırakarak zirveye yerleşmektedir. 2013 yılında Çin'in yıllık mal ticareti toplamının 4 trilyon doları aştığı tahmin edilmektedir. 2013 yılında Çin'in ihracatının bir önceki yıla göre %7,9 oranında artarak 2,21 trilyon dolara ulaştığı; ithalatının ise yine bir önceki yıla göre %7,3 oranında artarak 1,95 trilyon dolara ulaştığı belirtilmektedir. Buna göre, Çin'in 2012 yılına göre ticaret fazlasının %12,8 oranında artarak 260 milyar dolar olarak gerçekleştiği dikkat çekmektedir. Çin’in dış ticaret verileri incelendiğinde ithalatının yaklaşık üçte birlik kısmını yakın çevresindeki ülkelerden yaptığı görüşmüştür.2013 yılı itibarı ile Çin’e en çok ihracat yapan ülke 183 milyar dolar seviyesi ile Güney Kore’dir. 5 Tablo 3: Çin Halk Cumhuriyeti’ne İhracat Yapan Ülkeler İhracatçı Ülke Güney Kore Japonya 2010 (1000$) 138.339.223 176.736.084 2011 (1000$) 162.716.843 194.567.856 2012 (1000$) 168.728.402 177.832.336 2013 (1000$) 183.023.983 162.378.677 Çin 106.867.897 122.614.384 142.929.913 157.492.530 Tayvan 115.733.646 124.910.647 132.199.339 156.586.943 A.B.D. 102.734.185 123.124.010 133.765.823 153.606.906 Avustralya 61.105.168 82.667.477 84.568.209 98.593.122 Almanya 74.251.272 92.726.220 91.933.081 94.242.277 Malezya 50.430.150 62.136.640 58.304.935 60.071.067 İsviçre 17.108.296 27.287.232 22.884.176 56.127.579 Brezilya 38.099.447 52.386.750 52.281.127 53.747.503 S. Arabistan Güney Afrika Rusya 32.829.048 14.896.422 25.913.994 49.467.520 32.095.190 40.362.600 54.861.126 44.653.737 44.138.279 53.488.557 48.352.465 39.617.333 Tayland 33.193.365 39.039.796 38.551.206 38.521.895 Angola 22.815.049 24.922.180 33.561.897 31.955.188 Endonezya 20.795.189 31.337.084 31.935.986 31.486.227 Singapur 24.728.920 28.139.649 28.529.563 29.966.599 İran 18.300.891 30.332.973 24.869.408 25.404.912 Kanada 14.921.961 22.167.123 23.209.148 25.219.180 Fransa 17.116.565 22.078.793 24.124.460 23.116.437 2.044.059 2.506.228 2.871.810 3.575.130 285.920.769 375.190.705 400.825.239 422.440.177 1.396.001.600 1.743.394.900 1.818.199.200 1.949.934.687 Türkiye Diğer TOPLAM Tablo 4: Çin Halk Cumhuriyeti’nin İhracat Yaptığı Ülkeler 6 İthalatçı Ülke Hong Kong A.B.D. Japonya Güney Kore Almanya Hollanda Birleşik Krallık Rusya Vietnam Hindistan Malezya Singapur Tayvan Avustralya Endonezya Brezilya B.A.E. Tayland Kanada Meksika Türkiye Diğer Toplam 2010 2011 2012 2013 (1000$) (1000$) (1000$) (1000$) 218.301.360 267.983.737 323.445.330 384.854.022 283.780.323 325.010.988 352.438.221 369.111.212 121.043.965 148.268.708 151.626.581 150.388.804 68.766.311 82.920.308 87.673.764 91.196.702 68.047.133 76.399.999 69.212.732 67.364.998 49.704.161 59.499.691 58.898.785 60.328.824 38.767.054 44.122.055 46.296.693 50.957.385 29.612.074 38.903.018 44.056.551 49.601.249 23.101.556 29.091.568 34.212.587 48.594.333 40.913.958 50.536.416 47.677.452 48.449.347 23.802.061 27.886.048 36.525.700 45.931.114 32.347.238 35.570.137 40.750.209 45.879.931 29.674.922 35.109.073 36.777.357 40.664.980 27.220.264 33.910.013 37.734.920 37.563.451 21.953.565 29.220.944 34.285.244 36.948.166 24.460.652 31.836.677 33.413.633 36.192.015 21.235.461 26.812.848 29.568.343 33.403.421 19.741.222 25.694.604 31.196.768 32.739.436 22.216.134 25.266.590 28.125.194 29.224.021 17.872.653 23.975.906 27.517.963 28.971.171 11.942.037 15.613.705 15.585.293 17.755.350 383.259.696 464.755.367 481.762.880 504.402.726 1.577.763.800 1.898.388.400 2.048.782.200 2.210.522.658 Kaynak: Trademap Çin İthalat ve İhracat Kalemleri Çin’in tüm dünyaya ihraç ettiği ürünlere göz attığımızda en önemli ürünler arasında genel itibariyle elektronik ürünlerin yer aldığını görmekteyiz. Günümüz modern teknolojileri dikkate alındığında Çin’in üretmiş olduğu teknolojiler ülke ekonomisine ihracat yoluyla fazlasıyla katma değer sağlamaktadır. Çin ithalatına göz attığımızda ise daha farklı bir tablo göze çarpmaktadır. Çin ithalatında elektronik eşyaların yanı sıra hammadde temininin de yüksek bir seviyede gerçekleştiği gözlenmektedir. Hammadde ithalatında en büyük payı %16 ile ham petrol almaktadır. Ham petrolle beraber demir cevherleri ile petrol yağları ithalatı toplamı %23’ü geçmektedir. Hammadde ithalatı dışında çeşitli cihazların ve otomobillerin ithalatı da yine önemli ithalat ürünleri içinde yer almaktadır. 7 Tablo 5: Çin Halk Cumhuriyeti İthalat Kalemleri Fasıl Başlığı Ürün Tanımı Elektrikli makina ve cihazlar, aksam ve parçaları Mineral yakıtlar, mineral yağlar ve müstahsilleri ,mumlar Nükleer reaktörler, kazan: makina ve cihazlar, aletler, parçaları Metal cevherleri, cüruf ve kül Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar cihazları, tıbbi alet. Tarife cetvelinin diğer kısımlarında olmayanlar Kara taşıtları, parçaları ve bunların aksesuarları (demiryolu veya tramvay vagonları hariç) Plastik ve plastikten mamul eşya Organik kimyasal müstahsiller Bakır ve bakırdan eşya DİĞER TOPLAM '85 '27 '84 '26 '90 '99 '87 '39 '29 '74 2011 (1.000 $) 2012 (1.000 $) 2013 (1.000 $) 350.954.252 381.520.999 439.318.434 275.766.337 313.066.988 314.700.164 199.313.752 181.960.039 170.669.062 150.655.638 133.727.965 148.447.268 99.140.733 106.145.649 107.738.335 49.498.449 68.769.065 104.730.510 65.438.574 70.596.739 74.145.773 70.198.652 63.131.991 54.251.470 365.043.041 1.743.394.900 69.424.491 60.864.293 54.516.255 377.604.705 1.818.199.200 72.409.466 65.953.236 50.380.735 401.439.691 1.949.934.687 Kaynak: Trademap Tablo 6: Çin Halk Cumhuriyeti İhracat Kalemleri Fasıl Başlığı 85 84 61 94 90 62 Ürün Tanımı Elektrikli makina ve cihazlar, aksam ve parçaları Nükleer reaktörler, kazan: makina ve cihazlar, aletler, parçaları Örme giyim eşyası ve aksesuarları Mobilyalar, aydınlatma, reklam lambaları, prefabrik yapılar Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar cihazları, tıbbi alet. Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarları 2011 (1.000 $) 2012 (1.000 $) 2013 (1.000 $) 445.756.705 487.322.454 561.703.550 353.763.873 375.899.473 383.310.504 80.164.561 87.045.225 96.810.372 59.336.352 77.886.190 86.435.683 60.684.983 72.631.372 74.689.712 63.073.873 61.224.360 68.271.919 39 Plastik ve plastikten mamul eşya 45.420.906 55.194.044 61.775.281 87 Kara taşıtları, parçaları ve bunların aksesuarları 49.539.445 55.117.129 58.588.779 51.196.168 56.156.107 57.368.576 41.722.333 46.811.268 50.766.207 647.729.201 673.494.578 710.802.075 1.898.388.400 2.048.782.200 2.210.522.658 73 64 Demir veya çelikten eşya Ayakkabılar, tozluklar vb. eşya ve aksamı DİĞER TOPLAM Kaynak: Trademap 8 Türkiye – Çin Halk Cumhuriyeti Dış Ticaret Rakamları Çin ile Türkiye arasında diplomatik ilişkilerin kurulmasından bu yana geçen 41 yıl içinde ekonomik ikili ilişkiler hızla gelişti. Özellikle son yıllarda iki ülke arasında üst düzey karşılıklı ziyaretler gerçekleştirilerek karşılıklı siyasi güven giderek güçlendirildi. Ekonomik ve ticari ilişkilerimiz de siyasi süreçle birlikte gelişmiştir. İkili ticaret hacminde ilk kez 1 milyar dolar seviyesinin aşıldığı 2000 yılından bu yana kaydedilen düzenli gelişme sonucunda bugün 28 milyar dolara ulaşılmıştır. Böylece Çin ülkemizin üçüncü büyük ticari ortağı haline gelmiştir. Çin’e ihracatımızda Çin ekonomisinin ihtiyaç duyduğu hammaddeler ve kimyasallar ağırlıklı bir yapıdadır. Çin’den ithal ettiğimiz ürünlerin önemli bir kısmını elektrikli cihazlar ve makinalar oluşturmaktadır. 2012 - 2013 yılları arasında Çin ile Türkiye arasındaki ikili ticaret büyüme oranı ortalama % 20 olmuştur. 2013 itibarı ile Türkiye’nin Çin’e olan ihracatında %25’lik bir büyüme gözlenirken aynı dönem için ithalattaki büyüme oranı %15’tir. Tablo 7: Türkiye’nin Çin Halk Cumhuriyeti’ne Olan İhracatı (1.000 $) 4000000 3.575.130 3500000 2.871.810 3000000 2.506.228 2500000 2.044.059 2000000 1500000 1000000 500000 0 2010 2011 2012 2013 Grafik 1:Türkiye’nin Çin Halk Cumhuriyeti’ne İhraç Ettiği Ürünler 15% 5% Madenve Metaller 11% Kimyevi Maddeler 69% Tekstil ve Hammaddeleri Diğer 9 Tablo 8: Çin Halk Cumhuriyeti’nin Türkiye’ye Olan İhracatı (1.000 $) 30000000 24 685 885 25000000 20000000 21 693 336 21 295 242 2011 2012 17 180 806 15000000 10000000 5000000 0 2010 2013 Grafik 2: Çin Halk Cumhuriyeti’nin Türkiye’ye İhraç ettiği Ürünler 27% 45% Elektrikli cihazlar Makineler Plastik ve plastikten eşya 24% 4% Diğer Çin Halk Cumhuriyeti Maden İthalatı Çin Halk Cumhuriyeti 2013 yılı itibarı ile 187 milyar dolar ithalat seviyesi ile en çok maden ithal eden ülke olup toplam maden ithalatının %36,6’lık kısmını gerçekleştirmiştir. Çin Halk Cumhuriyeti’ne en çok ihracat yapan ülke ise %37’lik pay ile Avustralya’dır. Avustralya’yı sırasıyla Brezilya ve Endonezya takip etmektedir. Bu 3 ülkenin Çin Halk Cumhuriyeti maden ithalatındaki payı %57’dir. Çin’in maden ithalatı ürün bazında incelendiğinde en önemli ithalat kaleminin %56’lık pay ile demir cevheri olduğu gözlenmektedir. Demir cevherini %14’lük pay ile taş kömürü ve %10’luk pay ile bakır 10 cevheri izlemektedir. Bu 3 ürünün Çin Halk Cumhuriyeti’nin toplam maden ithalatındaki payı %80’dir. Tablo 9: Çin Halk Cumhuriyeti’nin Maden İthalatı (1.000 $) 200000000 187.936.259 185.078.618 173.573.945 180000000 160000000 136.229.578 140000000 120000000 100000000 80000000 60000000 40000000 20000000 0 2010 2011 2012 2013 Grafik 3: Çin Halk Cumhuriyeti’nin Ürün Bazında Maden İthalatı 10% 14% Demir cevheri 56% 20% Diğer Taşkömürü Bakır Cevheri 11 Tablo 10: Çin Halk Cumhuriyeti’ne Maden İhraç Eden Ülkeler İhracatçı Ülke Avustralya Brezilya Endonezya Güney Afrika Şili Peru Kanada Rusya A.B.D. Hindistan İran Moğolistan Meksika Türkiye Ukrayna Filipinler Kazakistan Kuzey Kore Moritanya Vietnam Diğer TOPLAM 2010 (1.000$) 2011 (1.000$) 2012 (1.000$) 2013 (1.000$) 45.070.312 18.961.118 8.170.389 7.726.246 5.077.793 4.437.368 2.361.823 2.852.567 2.510.335 12.492.229 2.245.201 2.278.118 1.439.163 1.529.163 1.634.487 1.155.832 2.306.759 689.338 886.070 1.643.014 10.266.575 136.229.578 61.020.326 26.874.610 15.179.736 11.290.214 5.545.120 5.420.500 4.652.499 5.143.435 2.911.807 11.190.069 3.043.121 3.365.125 2.289.557 1.506.557 2.326.819 2.036.806 2.163.003 1.626.230 1.305.837 2.412.412 13.529.033 185.078.618 58.417.352 23.979.701 14.821.062 9.918.261 5.753.554 5.833.022 5.275.121 5.119.859 3.448.965 5.066.817 2.522.430 3.396.825 2.457.842 1.818.842 2.419.551 2.595.281 2.047.152 1.630.273 1.286.398 1.926.853 13.616.699 173.573.945 70.891.609 22.440.814 15.374.402 10.631.539 7.512.128 6.103.722 5.274.857 5.035.430 3.730.997 3.208.262 2.893.471 2.885.240 2.665.714 2.467.714 2.385.905 2.258.198 2.143.130 1.850.406 1.611.489 1.443.322 14.782.349 187.936.259 Kaynak: Trademap 12 Tablo 11: Çin Halk Cumhuriyeti Ürün Bazında Maden İthalatı GTİP '2601 '2701 '2603 '2604 '2606 2010 (1.000$) Ürün Tanımı Demir cevherleri ve konsantreleri Taşkömürü; taşkömüründen elde edilen briketler, topak vb. katı yakıtlar Bakır cevherleri ve konsantreleri Nikel cevherleri ve konsantreleri Alüminyum cevherleri ve konsantreleri 2012 (1.000$) 2013 (1.000$) 79.722.414 112.408.908 95.619.196 105.114.583 16.921.988 20.883.862 25.295.093 25.836.434 13.025.095 15.338.994 16.925.876 20.025.531 1.945.465 4.905.364 5.247.147 5.162.854 1.309.967 2.052.858 1.886.450 3.837.475 3.345.785 3.702.062 3.704.527 3.352.145 2.807.453 2.678.147 2.185.744 3.190.919 1.267.140 2.998.189 3.407.519 3.090.731 2.397.133 2.663.969 2.034.484 2.395.979 2.512.916 3.017.867 3.174.532 2.149.476 10.974.222 136.229.578 14.428.398 185.078.618 14.093.377 173.573.945 13.780.132 187.936.259 '7202 Ferro alyajlar Manganez cevherleri ve konsantreleri '2702 Linyit Krom cevherleri ve '2610 konsantreleri Kurşun cevherleri ve '2607 konsantreleri DİĞER TOPLAM 2011 (1.000$) '2602 Kaynak: Trademap Türkiye’nin Çin Halk Cumhuriyeti’ne Olan Maden İhracat Rakamları 2013 yılı itibarı ile Türkiye’nin Çin’e olan maden ihracatı bir önceki yıla göre %35,7’lik artış oranı ile 2,46 milyar dolar seviyesinde gerçekleşmiştir. Ürün bazında ihracat rakamları değerlendirildiğinde blok mermer ve travertenin en önemli ihraç kalemi olduğu gözlenmiştir. Blok mermer ve traverten ihracatı 978 milyon dolar seviyesi ile toplam maden ihracatının %40’lık kısmına denk gelmektedir. Blok mermer ve traverten ihracatını 419 milyon dolar seviyesi ile krom cevheri ihracatı ve 400 milyon dolar ihracat seviyesi ile bakır cevheri izlemektedir. Bu 3 ürünün ihracat seviyesi toplam maden ihracatının %73’lük kısmına denk gelmektedir. 2014 yılı ilk 10 aylık dönem incelendiğinde ise daha farklı bir tablonun ortaya çıktığı gözlenmiştir. 2013 yılının aksine 2014 yılı ilk 10 aylık dönemde %25,4’lük bir düşüş yaşandığı gözlenmiştir. Ürün bazında bakıldığında ise en önemli düşüşün %50 ile bakır cevheri ihracatında olduğu gözlenmiştir. 13 Tablo 12: Türkiye’nin Çin Halk Cumhuriyeti’ne Olan Maden İhracatı (1.000 $) 3.000.000 2.467.714 2.500.000 1.818.842 2.000.000 1.529.163 1.506.557 2010 2011 1.500.000 1.000.000 500.000 0 2012 2013 Grafik 4: Türkiye’nin Çin Halk Cumhuriyeti’ne Ürün Bazında Maden İhracatı (Milyon $) MERMER-TRAVERTEN 152 184 981 KROM CEVHERİ 400 BAKIR CEVHERİ KIYMETLİ METAL CEVHERLERİ 419 KURŞUN CEVHERİ 14 Çin Halk Cumhuriyeti Maden İthalatı ve Türkiye Maden İhracatı Serilerinin İstatistiki İncelenmesi Bu kısımda 2001 - 2013 dönemi için Çin’in toplam maden ithalatı ile Türkiye’nin toplam maden ihracatı arasında bir ilişki olup olmadığı incelenmiştir. Yapılan “Pearson Korelasyon Analizi” sonucunda bu iki seri arasında kuvvetli pozitif yönde korelasyon olduğu tespit edilmiştir. Bu iki seri için yapılan korelasyon analizinin sonucu 0,96’dır. Seriler için yapılan bir diğer analiz ise Granger nedensellik analizidir. Granger nedenselliği bir bağımsız değişkenin geçmiş değerleri, bağımlı değişkenin geçmiş devre değerleri ile birlikte bağımlı değişkendeki değişmelerin açıklanmasında etkili olma durumu olarak açıklanabilir. Nedensellik analizi yapılmadan önce söz konusu serilerin durağanlığı sınanmış olup her iki serininde 1. düzeyde durağan olmadığı tespit edilmiştir. 1. Derece farkı alınan serilere “Augmented Dickey-Fuller Testi” uygulandığı ise durağan oldukları tespit edilmiştir. Durağanlaştırılan seriler Granger nedensellik analizine tabi tutulduklarında ise eklenen gecikmeli değerlerin istatistiki olarak anlamlı bulunmamış olup bu iki seri için tek yönlü veya çift yönlü nedensellik söz konusu değildir. Yapılan istatistiki analizlerin sonuçları ise ekonomik beklentiler ile uyuşmaktadır. Çin'in ulaştığı yüksek büyüme rakamları, beraberinde ham maddelere olan yüksek talebi gündeme getirmiştir. Çin sahip olduğu kayda değer maden potansiyeline rağmen, pek çok ham maddenin dünyadaki büyük alıcılarından olmaya devam etmektedir. Çin'in ham madde talebi özellikle inşaat sektöründe kullanılan doğal taşlar ve otomotiv sektöründe kullanılan bakır, demir, krom, alüminyum ve manganez gibi metal ham maddelere yönelik olmaktadır. Türkiye’nin maden ihracatı kalemlerine bakıldığında Çin’in talep etmiş olduğu bu madenlerin ağırlıklı olarak yer aldığı gözlenmiştir. 15 Tablo 13: Çin Halk Cumhuriyeti Maden İthalatı Serisi İçin Augmented Dickey-Fuller Testi Null Hypothesis: D(ITHALAT) has a unit root Exogenous: Constant, Linear Trend Lag Length: 2 (Automatic - based on SIC, maxlag=2) Augmented Dickey-Fuller test statistic Test critical values: 1% level 5% level 10% level t-Statistic Prob.* -4.192401 -5.521860 -4.107833 -3.515047 0.0458 *MacKinnon (1996) one-sided p-values. Warning: Probabilities and critical values calculated for 20 observations and may not be accurate for a sample size of 9 Augmented Dickey-Fuller Test Equation Dependent Variable: D(ITHALAT,2) Method: Least Squares Date: 09/04/14 Time: 21:11 Sample (adjusted): 2005 2013 Included observations: 9 after adjustments Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. D(ITHALAT(-1)) D(ITHALAT(-1),2) D(ITHALAT(-2),2) C @TREND(2001) -8.299023 5.116645 2.105779 -47197.03 24535.30 1.979539 1.432113 0.763149 20973.87 6637.974 -4.192401 3.572793 2.759329 -2.250278 3.696203 0.0138 0.0233 0.0509 0.0876 0.0209 R-squared Adjusted R-squared S.E. of regression Sum squared resid Log likelihood F-statistic Prob(F-statistic) 0.960034 0.920068 10449.70 4.37E+08 -92.41022 24.02135 0.004664 Mean dependent var S.D. dependent var Akaike info criterion Schwarz criterion Hannan-Quinn criter. Durbin-Watson stat 307.6667 36961.05 21.64672 21.75628 21.41027 0.930680 Null Hypothesis: D(IHRACAT) has a unit root Exogenous: None Lag Length: 0 (Automatic - based on SIC, maxlag=2) Augmented Dickey-Fuller test statistic Test critical values: 1% level 5% level 10% level t-Statistic Prob.* -4.347034 -2.792154 -1.977738 -1.602074 0.0005 *MacKinnon (1996) one-sided p-values. Warning: Probabilities and critical values calculated for 20 observations and may not be accurate for a sample size of 11 Augmented Dickey-Fuller Test Equation Dependent Variable: D(IHRACAT,2) Method: Least Squares Date: 09/04/14 Time: 21:49 Sample (adjusted): 2003 2013 Included observations: 11 after adjustments Variable Coefficient 16 Std. Error t-Statistic Prob. Tablo 14: Türkiye’nin Maden İhracatı Serisi İçin Augmented DickeyFuller Testi Null Hypothesis: D(IHRACAT) has a unit root Exogenous: Constant, Linear Trend Lag Length: 1 (Automatic - based on SIC, maxlag=2) Augmented Dickey-Fuller test statistic Test critical values: 1% level 5% level 10% level t-Statistic Prob.* -4.580782 -5.295384 -4.008157 -3.460791 0.0243 *MacKinnon (1996) one-sided p-values. Warning: Probabilities and critical values calculated for 20 observations and may not be accurate for a sample size of 10 Augmented Dickey-Fuller Test Equation Dependent Variable: D(IHRACAT,2) Method: Least Squares Date: 09/04/14 Time: 21:55 Sample (adjusted): 2004 2013 Included observations: 10 after adjustments Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob. D(IHRACAT(-1)) D(IHRACAT(-1),2) C @TREND(2001) -2.885516 0.710887 16.49255 80.96825 0.629918 0.343072 245.4876 33.48482 -4.580782 2.072124 0.067183 2.418058 0.0038 0.0836 0.9486 0.0520 R-squared Adjusted R-squared S.E. of regression Sum squared resid Log likelihood F-statistic Prob(F-statistic) 0.893056 0.839585 277.1637 460918.3 -67.88134 16.70146 0.002566 Mean dependent var S.D. dependent var Akaike info criterion Schwarz criterion Hannan-Quinn criter. Durbin-Watson stat 74.00000 692.0117 14.37627 14.49730 14.24349 1.720471 Tablo 15: Granger Nedensellik Testi Pairwise Granger Causality Tests Date: 09/04/14 Time: 21:56 Sample: 2001 2013 Lags: 2 Null Hypothesis: IHRACAT01 does not Granger Cause ITHALAT01D ITHALAT01D does not Granger Cause IHRACAT01 17 Obs F-Statistic Prob. 11 2.56231 3.23442 0.1569 0.1114 Tablo 16: Pearson Korelasyon Testi IHRACAT 1.000000 0.966539 IHRACAT ITHALAT ITHALAT 0.966539 1.000000 Çin'in Toplam Maden İthalatı 200,000 160,000 120,000 80,000 40,000 0 01 02 03 04 05 06 07 08 09 10 11 12 13 Tablo 17: Çin toplam maden ithalatı serisinin tanımlayıcı istatistikleri 5 Series: ITHALAT Sample 2001 2013 Observations 13 4 3 2 1 Mean Median Maximum Minimum Std. Dev. Skewness Kurtosis 80055.38 62644.00 187936.0 5235.000 70233.96 0.455600 1.678622 Jarque-Bera Probability 1.395509 0.497702 0 0 25000 50000 75000 100000 125000 150000 175000 200000 Türkiye'nin Maden İhracatı 3,000 2,500 2,000 1,500 1,000 500 0 01 02 03 04 05 06 07 08 18 09 10 11 12 13 Tablo 18: Türkiye’nin toplam maden ihracat serisinin tanımlayıcı istatistikleri 7 Series: IHRACAT Sample 2001 2013 Observations 13 6 5 4 3 2 1 Mean Median Maximum Minimum Std. Dev. Skewness Kurtosis 985.2308 791.0000 2813.000 48.00000 925.9887 0.598851 2.067957 Jarque-Bera Probability 1.247564 0.535914 0 0 500 1000 1500 2000 2500 3000 Çin Halk Cumhuriyeti’nin Maden İthalatına Uyguladığı Tarifeler Çin’de uygulanan tarifeler armonize Sistem-HS koduna dayanmaktadır. Biri en çok gözetilen ulus kaydı (MFN) diğeri de genel olmak üzere iki farklı tarife uygulanmaktadır. MFN tarifesi, içinde Türkiye’nin bulunduğu Dünya Ticaret Örgütü üyesi ülkelere veya karşılıklı ikili anlaşması olan ülkelere, genel tarife ise diğer ülkelere uygulanmaktadır. İthalat vergilerinin çoğunluğu ad-valorem’dir. Ürünün CIF değeri üzerinden tespit edilir. Çin’in gümrük vergisi oranları incelendiğinde en yüksek vergi oranlarının işlenmiş doğal taş ithalatında uygulandığı gözlenmiştir. İşlenmiş doğal taş ithalatında alınan gümrük vergisi oranları %8 ile %24 arasında değişmektedir. Endüstriyel mineraller için ise alınan vergi oranları genel olarak %0 ile %5 arasında değişim gösterirken bu durumun tek istisnası kavrulmamış demir piritleri için alınan %20’lik gümrük vergisidir. Metalik madenler için gümrük vergisi oranları %0 ile %4 arasında seyretmektedir. 19 Tablo 19: Çin Halk Cumhuriyeti’nin Türkiye’ye uyguladığı gümrük vergisi oranları GTİP GÜMRÜK VERGİSİ ORANI GTİP GÜMRÜK VERGİSİ ORANI 25010020 2502 2503 25041010 25041091 25041099 250490 250610 250620 25070010 25070090 250810 250830 250480 250850 250860 2508700010 2508700090 25101090 25102090 251110 251120 25120010 25120090 251310 251320 2514 2515 2516 251810 251820 251830 25199010 3% 20% 1% 1% 3% 3% 3% 1% 1% 1% 1% 3% 1% 3% 3% 3% 3% 3% 3% 3% 1% 3% 3% 3% 3% 3% 3% 0% 0% 1% 1% 1% 1% 25199020 25199030 25199091 2519909910 2519909990 2520 252410 2524901010 2524901090 2524909010 2524909090 252510 252520 252530 25261010 25261020 25262010 2526202001 2526202090 2528 252910 252921 252922 252930 2601 2602 2603 2604 2605 2606 2607 2608 2609 1% 1% 3% 1% 3% 5% 5% 5% 5% 5% 5% 1% 5% 5% 3% 1% 3% 1% 1% 0% 1% 3% 3% 5% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 20 GTİP 2610 2611 2612 2613 2614 2615 2616 26179010 2618001001 2618001090 26180090 2619000010 2619000021 2619000029 2619000030 2619000090 261011 2620190010 2620190090 262021 262029 262030 262040 262060 262091 26209910 2620999011 2620999019 2620999020 2620999090 262110 2621900010 2621900090 GÜMRÜK VERGİSİ ORANI 0% 0% 0% 0% 0% 0% 0% 3% 1% 4% 4% 4% 1% 4% 4% 4% 4% 4% 4% 4% 4% 4% 4% 4% 4% 4% 1% 4% 4% 4% 4% 4% 4% GTİP 2701 270210 270220 2703000010 2703000090 2704 6801 68021010 68021090 68022110 68022120 68022190 680223 68022910 68022990 68029110 68029190 68029210 68029290 68029311 68029319 68029390 68029910 68029990 68030010 68030090 680410 680421 68042210 68042290 68042310 68042390 68043010 21 GÜMRÜK VERGİSİ ORANI 0% 3% 3% 5% 5% 0% 12% 24% 20% 10% 24% 24% 10% 24% 15% 24% 10% 24% 10% 24% 24% 10% 24% 24% 20% 20% 8% 8% 8% 8% 8% 8% 8% GTİP GÜMRÜK VERGİSİ ORANI 68042090 680510 680520 680530 68061010 6806109001 6806109090 680620 680690 720211 720219 7202210010 7202210090 7202290010 8% 8% 8% 8% 10,50% 5% 10,50% 10,50% 10% 2% 2% 2% 2% 2% GTİP GÜMRÜK VERGİSİ ORANI 7202290090 720230 720241 720249 720250 720260 720270 720280 720291 720292 720293 720299 9610 2% 2% 1% 1% 2% 1% 1% 1% 1% 9% 1% 2% 15% Üyesi Olduğu Uluslararası Kuruluşlar APEC (Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği Forumu), ADB (Asya Kalkınma Bankası), ASEAN(diyalog ortağı) (Güneydoğu Asya Ülkeleri Örgütü), BIS (Uluslararası İmar Bankası), ESCAP (BM Asya ve Pasifikler Ekonomik ve Sosyal Komisyonu), FAO (Tarım ve Gıda Örgütü), G20, IAEA (Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı), IBRD(Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası), ICAO (Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü), IDA (Uluslararası Kalkınma Birliği), ILO (Uluslararası Çalışma Örgütü), IMF(Uluslararası Para Fonu), IMO (Uluslararası Denizcilik Örgütü), Interpol (Uluslararası Polis Teşkilatı), IOC (Uluslararası Olimpiyat Komitesi), ISO (Uluslararası Standartlar Örgütü), SCO (Şanghay İşbirliği Örgütü), UN (Birleşmiş Milletler), UNCTAD (BM Ticaret ve Kalkınma Konferansı), UNESCO (BM Eğitim-Bilim ve Kültür Örgütü), UNHCR (BM Mülteciler Yüksek Komiserliği), UPU (Dünya Posta Birliği), WHO (Dünya Sağlık Örgütü), WIPO (Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı), WMO (Dünya Meteoroloji Örgütü), UNWTO (Dünya Turizm Örgütü), WTO (Dünya Ticaret Örgütü) 22 Resmi Tatiller Yeni Yıl 1 Ocak Bahar Festivali 1-2-3 Ocak / Ay takvimine göre Dünya Kadınlar Günü 8 Mart Kingming Festivali 4 Nisan İşçi Bayramı 1 Mayıs Gençlik Günü 4 Mayıs Duanvu Festivali 5 Mayıs / Ay takvimine göre Çocuklar Günü 1 Haziran Çin Komünist Partisinin Kuruluşu 1 Temmuz Silahlı Kuvvetler Günü 1 Ağustos Ay Festivali 15 Ağustos Ulusal Gün 1 Ekim -2 gün Çin Halk Cumhuriyeti ile Türkiye Arasındaki Antlaşma ve Protokoller İki Ülke Arasındaki Antlaşmalar ve Protokoller İmza Tarihi Ticaret Anlaşması 16.07.1974 Ekonomik, Sınai ve Teknik İşbirliği Anlaşması 19.12.1981 Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması 13.11.1990 Çifte Vergilendirmesin Önlenmesi Anlaşması 23.05.1995 DTM ile MOFTEC Arasında Ticari İstişare Mekanizması Kurulması Hakkında Mutabakat Zaptı 12.03.1999 Hayvan Sağlığı ve Karantina Anlaşması 24.01.2006 Türkiye-Çin 16. Dönem KEK Toplantısı Mutabakat Zaptı 27.09.2009 Altyapı, Müteahhitlik ve Teknik Müşavirlik Protokolü 27.09.2009 Dış Ticaret Müsteşarlığı İthalat Genel Müdürlüğü ile ÇHC İthalat-İhracat Ticaret Bürosu Arasında İşbirliği Sağlanmasına Yönelik Protokol 16.04.2010 23 Türkiye Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti Arasında İkili Ticari ve Ekonomik İşbirliğinin Genişletilmesi ve Derinleştirilmesine İlişkin Çerçeve Anlaşması 27.09.2009 (parafe) 08.10.2010 (imza) Türkiye Cumhuriyeti ile Çin Halk Cumhuriyeti Hükümeti Arasında Üçüncü Ülkelerde Altyapı İnşaatı ve Teknik Müşavirlik Alanlarında İşbirliğinin Arttırılmasına İlişkin Mutabakat Zaptı 08.10.2010 Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı ile Çin Halk Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı Arasında İkili Ticari ve Ekonomik İşbirliği Orta ve Uzun Dönem Kalkınma Planı İçin Ortak Araştırma Başlatılmasına Yönelik Mutabakat Zaptı 08.20.2010 Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı ile Çin Halk Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı Arasında Yeni İpekyolu Bağlantısı Ortak Çalışma Grubu Kurulmasına İlişkin Mutabakat Zaptı 08.10.2010 T.C. Başbakanlık Hazine Müsteşarlığı ile Çin Kalkınma Bankası Arasında Mali İşbirliği Çerçeve Anlaşması 21.02.2012 Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası ile Çin Halk Cumhuriyeti Merkez Bankası Arasında Swap Anlaşması 21.02.2012 Türkiye Cumhuriyeti Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı ile in Halk Cumhuriyeti Kalite Kontrolü, Denetim ve Karantina Genel İdaresi Arasında Türkiye’den Çin’e Gönderilen Tütünün Bitki Sağlığı Şartları Konusunda Protokol 21.02.2012 BDDK ile Çin Bankacılık Düzenleme Komisyonu Arasında Sınır Ötesi Krizlere Müdahalede Bankacılık İşbirliği Protokolü 21.02.2012 İlgili Kurum ve Kuruluşlar T.C. PEKİN BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ (TURKISH EMBASSY, TRADE COUNSELLOR) Adres: Dong Wu Jie 9, Sun Li Tun 100600 Beijing Tel: (86) (10) 65 32 38 46 Fax: (86) (10) 65 32 32 68 Web sitesi : http://beijing.emb.mfa.gov.tr/ 24 ÇİN HALK CUMHURİYETİ ANKARA BÜYÜKELÇİLİĞİ TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ Adres: Uğur Mumcu Cad, No.72, 06700 Gaziosmanpaşa, ANKARA Tel: 0-312-4377107 Fax: 0-312-4466762 Web sitesi : http://tr.mofcom.gov.cn/ ÇİN HALK CUMHURİYETİ İSTANBUL BAŞKONSOLOSLUĞU Adres: Memduhpaşa Yalısı Kireçburnu Mah. Mısırlı Cad. Sarıyer, İSTANBUL Tel: :212-2992634 / 212-2992188 Fax: 212-2992633 / 2992187 Web sitesi: http://istanbul.china-consulate.org/tur/ ÇİN DIŞ TİCARET VE EKONOMİK İŞBİRLİĞİ BAKANLIĞI (MOFTEC) (MINISTRY OF FOREIGN TRADE & ECONOMIC COOPERATION) Adres: 2 Dong Chang An Avenue Beijing 100731 CHINA Tel : 86.10. 65198114 Fax: 86.10.65198962, 65002387 Asya İşleri Dairesi (Türkiye ile ilgili Daire) Tel : 86.10.65198743, 65198753, 65198759 Fax : 65198903 Web sitesi : www.english.mofcom.gov.cn ÇİN ULUSLARARASI TİCARET ODASI (CCOIC) CHINA CHAMBER OF INTERNATIONAL COMMERCE Adres : 1 Fuxingmenwai Street Beijing 100860 CHINA Uluslararası İlişkiler Bölümü, Asya İşleri Dairesi Tel : 86.10.68533204, 68523420, 68573556, Fax : 86.10.68511370 Exhibition Department Fax : 68533684, 68511370 Web sitesi : www.english.ccpit.org ÇİN ULUSLARARASI FUAR MERKEZİ (CHINA INTERNATIONAL EXHIBITION CENTRE (CIEC) Adres : 6 East Beisanhuan Road Beijing 100028 CHINA Tel: 86.10.64664433 (santral), 64671751 Fax: 86.10.64676811 The Overseas Exhibition Department Tel: 86.10.64664433/5012, 5004 Fax: 86.10.64671381 The Exhibition Construction Department Tel: 86.10. 64668603, 69246253 Fax: 86.10.69244277 Web sitesi : www.ciec-expo.com/cms/template/index_en.html TÜRK-ÇİN TİCARET ODASI Adres: Adres: Andaç Sok 10, Yeşilköy-34800 İSTANBUL Tel: 212-6626252 Fax: 212-6630154 25