Cinsel Davranış Bozukluğu Olan Hasta İle İletişim

Cinsel Davranış Bozukluğu Olan
Hasta İle İletişim
1
KONU İÇERİĞİ












Cinsellik nedir?................................................2
Cinsel haklar nelerdir?........................................3
Cinsel uyum nedir?............................................4
Cinsel uyumu bozan başlıca etkenler nelerdir?..............5
Cinsel kimlik nedir?............................................6
Cinsel yönelim nedir?..........................................7
Cinsel rol nedir?...............................................8
Cinsel kimliğin gelişimsel belirleyicileri….....................9
Sağlıklı özdeşimi etkileyen ya da saptıran önemli engeller.10
Cinsel sağlık ve hemşirelik...................................11
Cinsel davranış bozukluğu olan hastalarla iletişim..........15
Cinsel içerikli davranışlar karşısında hemşirenin iletişimde
kullanabileceği ilkeler ........................................22
2
CİNSELLİK
Canlı olma, kendi metabolik süreçlerini yönetebilme,
kendi varlığını koruyabilme ve kendine çoğaltabilme ile
tanımlanmaktadır. Mikroorganizmalarda üreme mitozis yolu ile
gerçekleşme ilkel canlılarda da bir dizi stereotipik davranış
sergilenmektedir. Üreme amaçlı davranışlar, gelişim
basamaklarının ileri aşamalarında daha karmaşık bir görünüm
kazanmaktadır. İnsanda ise tasarlanan, yer ve zamana göre
düzenlenen, gerektiğinde ertelenen, bir bölümünde üst yapı
kurumlarının belirleyici rol aldığı, oldukça zenginleştirilmiş bir
yaşam olarak ortaya çıkmaktadır. Bu yaşantı, insan sağlığını
doğrudan ya da dolaylı olarak etkilemektedir.
3
CİNSEL SAĞLIĞIN OLUŞABİLMESİ VE
SÜRÜDÜRELEBİLMESİ İÇİN HER BİREY
CİNSEL HAKLARI BİLMELİ VE KORUMALIDIR.
CİNSEL HAKLAR;









En üst düzeyde cinsel sağlığa ulaşma
Cinsel sağlık ile ilgili bilgileri arama ve alma
Cinsel eğitim
Beden bütünlüğüne saygı
Partner seçimi
Cinsel aktif olma ya da olmama kararı
Cinsel ilişkide fikir birliği
Çocuk sahibi olma ya da olmama, ya da zamanına karar
verme
Cinsel yaşamda güven, memnun olma çabası
4
Cinsel Uyum
Cinsel uyum yalnızca fizyolojik bir olay değildir. Aslında,
cinsel uyum genel uyumun parçasıdır ve birçok karmaşık
ruhsal olayı içerir. Sevme, sevilme, bağlılık, dokunma,
okşanma, konuşma, paylaşma ve özleme vb. gibi birçok duygu
ve gereksinim cinsel uyumun içinde yer alır. öte yandan,
cinsel işlev, genel olarak sağlığın önemli bir boyutudur.
Örneğin sık cinsel ilişkisi olan ve cinsel yaşamdan
memnun olan insanların olmayanlara göre daha uzun
yaşadıkları da bilinmektedir.
5
Cinsel uyumu bozan başlıca
etkenler :

Cinsel kimlik gelişimini bozan, saptıran, kısıtlayan biyopsikososyal etkenler

Kalıtım, hormonlar, fiziksel sakatlıklar, hastalıklar

Bireyin iş ve toplumsal yaşamını bozan etkenler

Bireyin eşinin uygun, uyumlu olmaması; sevginin olmaması
6
Cinsel kimlik;
Bireyin kendi bedenini ve benliğini belli bir eşeylik içinde
algılayışı , kabullenişidir.
7
Cinsel yönelim;
Bireyde cinsel duygu, istek ve davranışların belli bir
eşeye ya da nesneye çekimidir.
8
Cinsel rol;
Toplum içinde cinsellik açısından dışa vuran davranışların
görünümüdür.
Örneğin: Bir erkek kendini kadın kimliğinde hisseder, kabul
eder; ancak bunu gizler ve dışa vuran davranışlarında,
toplumsal davranışlarında erkek rolünü benimsemiş olarak
görünebilir.
9
Cinsel Kimliğin Gelişimsel
Belirleyicileri:




İnsan oğlunda cinsel benlik duygusunun ve cinsel kimliğin
gelişimi bir dereceye dek eşeysel iç algıların etkinliğine
bağlıdır.
Çekirdek cinsel kimlik çocukluğun ilk bir buçuk, iki yılında;
genel olarak cinsel kimlik duygusu ise yaşamın ilk dört yılında
yerleşmektedir.
Bireyin ilk sevgi nesnesi annesidir.
Uygun özdeşim örneklerinin bulunuşu ya da bulunmayışı, cinsel
kimliğin gelişmesinde en önemli etkenlerden biridir.
10
SAĞLIKLI ÖZDEŞİMİ ENGELLEYEN YA
DA SAPTIRAN ÖNEMLİ ENGELLER








Aile içinde uygun özdeşim örneklerinin bulunmayışı, bulunsa
bile çocuğa anne yada babanın yada onların yerinde olan
önemli kişilerin çocukla özdeşim örneği olabilecek nitelikte
ilişki kuramaması
Bozuk, sapık, nevrotik, psikotik davranışlar gösteren annebaba
Anne-babanın birbirini sevmemesi, saymaması, aşağılaması
Aile içinde sevgi yoksunluğu
Aile içinde şiddet
Aile içinde çocuğa cinsel sataşmalar, çocukla cinsel ilişkiler
Annenin kendisini kızına kötülemesi, kadının aşağı, horlanan
bir yaratık olarak tanıtılması
Babanın kızını sevmemesi, oğlunu ileri derecede ürkütmesi
yada ihmal etmesi gibi durumlar özdeşimi olumsuz yönde
etkileyebilir.
11
CİNSEL SAĞLIK VE HEMŞİRELİK
Cinselliğin değerlendirilmesi ve danışmanlık hemşirenin
rollerindendir. Ancak az sayıda kişi bunu yerine
getirmektedir. Ancak bu konuda bilinçlendirmeye gereksinim
vardır. Cinsel değerlendirme fiziksel, psikolojik ve
sosyokültürel yönü içermelidir. Kadının öyküsü alınırken ,
jinekolojik obstetrik öykü alınmalı.Bu sırada cinsel cevapta
değişim olup olmadığı değerlendirmelidir.Kadının önceki
gebeliği,doğum sonrası dönem ve riskli bir durum olup
olmadığı,gebeliği önleyici yöntem kullanımı sorulmalıdır.
12
Psikolojik değerlendirme; beden imajı, benlik saygısı,
cinselliğe bakışı, cinsellik ile ilgili kendine güveni, anksiyete
ve depresyon gibi psikiyatrik sorunlar; cinsel istismar öyküsü,
ilaç kullanım, eşi ile ilişkisinin kalitesi değerlendirilmelidir.
13
Sosyokültürel seksüel değerlendirme kadının cinselliğe ve
yaşlanmaya ilişkin tutumları ve değerleri değerlendirilmelidir.
Kadın ve erkek rolüne ilişkin algılarının ne olduğu
öğrenilmelidir.
İlk kural: Hemşire hastanın cinsellikle ilgili konuşmayı
yapabilmesi için bir fırsat oluşturulmalıdır. Hastanın bu
konuda gereksinim olduğunu fark etmelidir. Çünkü genellikle
hastalar bu konuyu konuşmak için hazır değildirler.
İkinci kural; güvenli bir ortam oluşturarak
konuşabileceği bir ortam yaratmasıdır. Bu nedenle
yargılamadan ,utandırmadan, ona soru sormak yerine onun
soru sormasını sağlamalıdır. Bu nedenle beden dili iyi
kullanılmalı ve beden ifadesi bireyde iletişime açık olduğunu
yansıtmalıdır. Güvenli bir ortam ve ilişki oluşturulmalı. Hasta
ilk görüşmede konuşmayabilir bu nedenle birden fazla
görüşme gerekebilir.
14
Öykü alırken genel konulardan, kapalı uçlu
sorulardan ve basitten başlayarak daha karmaşık ve
açık uçlu sorulara doğru gidilebilir. Öykü alınırken tıbbi
terminoloji yerine onun anlayabileceği ve kendisini rahat
hissedeceği bir dilde konuşmalı. Böylece iletişim
başlatılabilir. Örneğin; daha fazla anlatabilir misin? Bu
durumda neler hissettin? Benim nasıl yardım
edebileceğimi düşünüyorsun? Gibi .
15
Cinsel Davranış Bozukluğu Olan
Hastalarla İletişim
Cinselliğin hemşirelik bakımının önemli bir
parçası olması gerektiği bilindiği halde
hemşirelerin bu konuyu ele almada güçlük
yaşadıkları görülmektedir. Sağlık
profesyonellerinin cinselliği tartışmamasının
birçok nedeni olabilir. Cinsellik ve cinsel eğitim
konusundaki bilgi açıkları, iletişim sıkıntıları,
cinsellikle ilgili inanç ve tutumları nedeniyle
çoğu zaman hemşireler cinselliği bakımın
dışında düşünmektedirler.
16
Hastaların cinsel organlarını teşhir, cinsel içerikli
konuşma gibi davranışları genellikle yetişkin cinselliğinin
ifadesi değildir.
17
Bu tür davranışlar, hastalığın şiddetine karşı
kontrolsüz dürtüsel tepki, cinsiyet olarak
erkeklik/kadınlık gücüne dikkatini çekerek hastalığa
yenik düşme endişesini inkar etme bağımlı olmaya bağlı
regresyon sonucu ortaya çıkabilir. Bu tür davranışlar
gösteren hastalara empati yapmak güçtür.
Bu davranışlar karşısında geleneksel tepki
“yargılama”, “hastayı reddetme” olabilir.
18
Erkek hastanın hemşireye, kadın hastanın
hekimlere cinsel içerikli davranışları hastanın ahlaki
değerlerinin zayıflığı olarak nitelendirebilir. Hastanın
güçsüzlüğünün telafisi olarak değerlendirilebilecek bu
sağlıksız savunma mekanizmasının profesyonelce ele
alınması gereklidir.
Cinsel davranışın profesyonelce ele alınamadığı
iletişim örnekleri yer almaktadır.
19
10 yıl önce ilk kalp krizini geçirip sürekli ilaç kullanan 48
yaşındaki erkek hasta, ikinci kalp krizi nedeniyle yatırılmıştı.
Hasta yaşamını taksi şoförlüğü yaparak kazanıyordu. Hasta
mutlak yatak istirahatını reddediyor, yiyecek kısıtlamasına
uymuyor, sigara içiyordu. Yatakta temizliğine yardım
edilirken cinsel organını teşhir ediyor, konuşmalarının çoğu
“orgazm” olabildiği konusuna yoğunlaşıyordu. Hemşireler onun
bu davranışları nedeni ile odasına girmeyi bile istemiyorlardı.
20
Ortopedi servisinde, yatağa bağımlı, evli, erkek hasta
bana sürekli bir şeyler ikram etmeye çalışıyor, ben de
teşekkür edip almıyordum. Yatışına çeki-düzgün vermiyor,
çok sık üzerini açıyordu, üzerini örtmesi için birkaç kez
uyardım. Odadaki diğer hasta ile konuştuğumda bozuluyor,
bakışlarını üzerimden ayırmıyordu. Odaya giren diğer
hemşirelere de aynı şekilde davranıyor, odadan çıktıklarında
“hoş kızlar, ama hiç birinde iş yok” gibi rahatsız edici şeyler
söylüyordu. Ona kızdığımı belli etmeden iyi bakım vermeye
çalışıyordum. Sadece arkadaşlarının arkasından konuştuğunda
“hiçbir hemşireye benim yanımda böyle sözler söylememesi
gerektiğini bundan rahatsız olduğumu” söyledim. Hasta güldü
ve beni cevaplamadı…
21
Cinsel içerikli davranışlar karşısında
hemşirenin iletişimde kullanabileceği
ilkeler ;




Hastanın ölüm korkusu, işini sürdürememe, bağımlı olma gibi
kaygı yaratan duygularına yoğunlaşma.
Cinsel içerikli konuşma ya da davranışların üzerinde
durmaksızın üçüncü şahıs ifadesi kullanarak endişelerini
konuşma.
Hastanın dürtüsel denetiminin kalkması nedeni ile gereksinimi
olan dış denetimin sağlanması (yargılamaksızın davranışlardan
rahatsız olduğunun iletilmesi vb yollarla)
Hastanın gücünü, saygınlığını hissedebilmesinin sağlanması ( bu
amaçla hastanın planlara katılımı, kısıtlamalar konusunda
onayının alınması gibi yöntemlerin izlenmesi)
22