Para Politikası Amaçları

Para Politikası Nihai Amaçları
Fiyat İstikrarı
Tam İstihdam
Ekonomik Büyüme
Ödemeler Bilançosu Dengesi
Mali Piyasaların İstikrarı
Faiz Oranlarında İstikrar
Döviz Kurlarında İstikrar
Birbiriyle Çelişen Amaçlar
• Fiyat İstikrarı ve Yüksek İstihdam
N↑→AD↑→D>S→P↑
• Fiyat İstikrarı ve İktisadi Büyüme
g↑ amacıyla →I↑→AD↑→P↑→Fiyat ist. bozulur
• Fiyat artışı, hızlı ekonomik büyüme ve ödemeler dengesi
P↑→g↑→Kıt üretim ve tüketim malı ithalatı↑→M↑ ve
E↓→ÖB Açığı↑ veya
g↑ →N↑→AD↑→P↑→M↑ ve E↓→ÖB Açığı↑
Hedeflerin çatıştığı durumlarda merkez bankası sadece
fiyat istikrarı hedefini esas alır.
Birbirini Tamamlayan Amaçlar
• Yüksek İstihdam ve Ekonomik Büyüme
• Finansal piyasa istikrarı ve faiz oranı istikrarı
• Fiyat İstikrarının Sağlanması ve Ödemeler
Bilançosu açığının azalmasına yardımcı
olabilmektedir.
(Ayrıca fiyat istikrarını bozmayacak fiyat artışı
girişimcilere güven sağlıyorsa ekonomik büyüme
ve istihdam artışı desteklenmiş olur)
Fiyat İstikrarının Sağlanması
• Fiyat istikrarı, insanların tüketim, tasarruf
ve yatırım kararlarında dikkate almaya
gerek duymadıkları kadar düşük
düzeydeki fiyat artışıdır.
Fiyatlardaki aşırı yükselmeler ve aşırı
düşüler, gelir dağılımını bozar, istihdamı,
ödemeler dengesini olumsuz etkiler ve
serbest piyasanın işleyişini bozar
Ekonomik Büyüme
• Kısa dönemde genişlemeci para
politikalarıyla ekonomik büyüme sağlansa
da uzun dönemde ekonomik büyüme
sağlanamaz.
Ms<Md ise C↓+I↓=AD↓→Y↓ ve N↓
Ekonomik Daralma
Ödemeler Bilançosu Dengesi
• Buradaki amaç ekonomik dengesnin
sağlanmasından ziyade, onun
iyileştirilmesidir. Para politikasının bu
dengeyi sağlamadaki katkısı kesin değildir.
M>X iken iken ithalatı kısıcı ihracatı artırıcı
para politikası uygulanabilir. Yani
deflasyonist para politikası veya döviz kuru
politikası uygulanabilir.
Para Politikası Ara Amaçları
• P.P.Araçları nihai amaçlara ulaşmayı hemen
sağlayamaz. Nihai amaçlar üzerindeki etkinin
bellii bir gecikmeyle ortaya çıkması, merkez
bankasının belirlediği amaç üzerinde doğrudan
etkili olan değişkenlerin ara hedef seçilmesine
neden olmuştur.
Ölçülebilirlik, kontrol edilebilirlik, ana amaçlarla
uyumluluk ara amaç (hedef) seçiminde en
önemli kriterlerdir
Ara amaçlar 2’ye ayrılır.
1)Operasyonel Hedefler
Toplam Rezervler (R ve H)
Faiz oranları (kısa vadeli)
2)Ara Hedefler
Toplam Para Miktarı (M1,M2,M3)
Faiz oranları (Uzun ve Kısa vadeli)
Ara hedef ve faaliyet (operasyonel) hedefi olarak
nitelenen değişkenler parasal büyüklükler ve faiz
oranları olarak 2 grupta toplanır
Bazı Kavramlar
• Ara hedef, MB’nin para politikası amacını
belirledikten sonra bu amaçlar üzerinde direkt
olarak etkili olduğunu belirlediği değişkendir.
• Operasyonel Hedef, ara hedefi kontrol etmek
amacıyla seçtiği ve para politikası araçlarıyla
doğrudan etkilenebilecek değişkenlere denir.
Para Politikası Uygulaması şu şekildedir:
PP Araçları→Operasyonel Hedef→Ara
Hedef→PP Amaçları
Para Politikası Uygulaması
• PP Araçları→Operasyonel Hedef→Ara
Hedef→PP Amaçları
PP Araçları
Oper. Hedef
Ara Hedef
PP Amaçları
APİ
Rezervler
Parasal
Büyüklükler
Fiyat İstikrarı
RO
ZKO
→
Gecelik Faiz
Oranı
→
Faiz Oranı
→
Üretim
İstihdam
Para Politikası Uygulamasına sondan
başlanır. Yani önce nihai amaç belirlenir.
Sonra ara hedef belirlenir ve sonra faaliyet
hedefi belirlenir. Faaliyet hedefi ara hedefi
en iyi etkileyecek olan değişkenlerdir.
Ayrıca ara hedef olarak parasal büyüklük
seçilmişse operasyonel hedef olarak da
parasal taban veya banka rezervleri
seçilmelidir. Kısa vadeli faiz oranı
seçilmişse gecelik faiz oranı veya repo faiz
oranı operasyonel hedef olarak
seçilmelidir. Ya parasal büyüklükler yada
faiz hedef olarak seçilebilir. İkisi aynı anda
hedef olarak belirlenemez.
Uygun Hedeflerin Seçimi
Ara hedef değişkenleri seçilirken ekonomideki
dengesizlikler bilinmelidir
Ekonomik Dengesizlikler 2’ye ayrılır
Reel Sektör Dengesizlikleri
Talep Şokları
Arz Şokları
Parasal Sektör Dengesizlikleri
Para Talebinden Kaynaklı Portföy Dengesizlikleri
Para Arzından Kaynaklı Para Arzı Dengesizlikleri
Faiz Oranı ve Parasal Hedef
Seçilmesi: William Poole ModeliToplam Talep Dengesizliği
• ∆G↑ AD↑ P↑ Y↑ Md↑ i↑ Eğer parasal hedef
uygulanırsa APİ satışı ile Ms azaltılır.
Ms↓ AD↓ P↓ ancak i artar.
Eğer faiz hedeflenirse Md arttığı için Ms de
artırılmalıdır.
Ms↑ AD↑ P↑ i sabit kalır
Bu nedenle merkez bankasının nihai hedefinden
sapılmış olur. Talep dengesizliklerinde parasal
hedefleme daha uygundur, faiz hedefi uygun
değildir.
Arz Şokları ve Uygun Hedefler
• AS↓ P↑ ve Y↓ Md↓ i↓
P arttığı için (M/P)↓ Eğer parsal hedefleme
uygulanıyorsa Ms↑ (M/P)↑ Para arzı arttığı
için AD↑ ve P↑ Nihai amaçtan sapılır.
Eğer faiz hedeflemesi uygulanırsa para arzı
kısılmalı (daraltıcı para politikası) Ms↓ ve
AD↓ve P↓ Arz şoku durumunda faiz
hedeflemesi daha uygundur.
Para Arzı Dengesizlikleri ve Uygun
Hedef
• e veya c artarsa para arzı azalır. i artar, I ve Y
düşer, AD ve P düşer. Fiyat istikrarını
hedefleyen merkez bankası faiz oranını ara
hedef olarak kullanırsa, faiz oranını düşürmek
için Ms artırılır. i düşer AD ve P yükselir. Böylece
amaca ulaşılır. Ayrıca parasal hedefleme de
uygulansaydı fiyat artışı sağlanarak hedefe
ulaşılırdı. Para arzı dengesizliklerinde fiyat ist.
Nihai hedef iken faiz oranı veya parasal
büyüklükler ara hedef olarak seçilebilir.
• e↑ Ms↓ i↑ I↓ AD↓ P↓ i=i* iken Ms↑ i↓ I↑ ve P↑
Portföy Dengesizlikleri ve Uygun
Hedefler
• Portföy dengesizliği finansal piyasalarda ortaya
çıkan yatırımcıların alternatif yatırım araçları
arasında tercihlerin değişmesi ile ortaya çıkar.
Yatırımcıların talebi h.senedine doğru kayarsa;
• H.senedi talebi↑ Md↓ i↓ I↑ Y↑ AD↑ P↑ (M/P↑)↓
M=M* (parasal hedefleme uygulanırsa) iken Ms↑
AD↑ ve P↑ Fiyat istikrarından uzaklaşılır. Ancak
i=i* uygulanırsa merkez bankası faiz oranını
artırmak için Ms’i düşürür. Böylece AD ve P
düşer
Özetle
Eko.Dengesizlik
Top.Talep Şokları
Top.Arz Şokları
Portföy
Para Arzı
Nihai Hedef
Fiyat İst.
Fiyat ist.
Fiyat İst.
Fiyat İst.
Ara Hedef
Parasal Büyüklükler
Faiz oranı
Faiz oranı
Parasal büyüklük ve
faiz oranı
Para Politikası Araçları
Kantitatif Araçlar
• APİ
• Reeskont Oranı
• Zorunlu Karşılık Oranı
• Disponibilite Oranı
• Faiz Oranı
Para Politikası Araçları
Selektif Araçlar
• Bankaları İkna Yolu
• Selektif Kredi Kontrolü
• Farklıaştırılmış Reeskont Oranları
• Ticari banka kredilerinin miktar, vade ve faiz oranları
açısından selektif kontrolü
• İthalat Teminat Oranı
• Asgari ödeme oranı
• Bankalar ve diğer mali aracılara belli miktar DİBS alma
zorunluluğu
• Taksitli Satışlar ve Tüketim Kredisinin Selektif Kontrolü
APİ
• Dolaşımdaki para miktarını kontrol etmek
için merkez bankasının menkul kıymet alıp
satmasıdır. Piyasadan menkul kıymet
alımına APİ alımı, piyasaya menkul kıymet
satımına ise APİ satışı denir.
• APİ alımı↑ C↑ R↑ H↑ Ms↑ P↑
• APİ satımı↑ C↓ R↓ H↓ Ms↓ P↓
• APİ alımı IS-LM grafiğinde LM’yi sağa,
satımı ise sola kaydırır.
APİ’nin etkileri
Ekonomiye 3 kanaldan etkisi olur
• Para arzını etkiler (Miktar etkisi)
• Menkul kıymet fiyatını etkiler (Fiyat etkisi)
• Ekonomik birimlerin beklentilerini etkiler
APİ’nin üstünlükleri
• Tamamen merkez bankasıncaa yürütülür.
Büyüklüğü ve zamanlaması merkez
bankasınca belirlenir
• En esnek para politikası aracıdır. Küçük
çaplı alımsatımlarla ince ayar yapılabilir
• İşlemler kolayca tersine çevrilebilir
• Gecikme olmaksızın hemen uygulanabilir
Amaçları Açısından APİ
• Defansif APİ, halkın ve ticari bankaların
faaliyetleri sonucunda oluşan banka
rezervleri ve parasal taban değişmesinin
(kendi iradesi dışında) giderilmesini
amaçlar
• Dinamik (değişime dönük) APİ, MB’nin
kendiiradesiyle banka rezervlerini, parasal
tabanı ve para arzını değiştirmesidir.
Yürütülmesi Açısından APİ
• Kesin (doğrudan) alım veya satım (merkez
bakası parasal büyüklükleri uzun dönemli veya
kalıcı olarak değiştirmek istiyorsa)
• Repo ve ters repo işlemleri (merkez bakası
parasal büyüklükleri kısa dönemli veya geçici
olarak değiştirmek istiyorsa) Repo karşılında
piyasaya para verilir. Ters repo ile piayasadan
para çekilir. Doğrudan alım ile reponun,
doğrrudan satım ile ters reponun etkisi aynıdır.
Dinamik amaçlı işlemlerde kesin alım veya satım,
defansif amaçlı işlemlerde repo-ters repo
kullanılır.
APİ İşleminin Muhasebesi
• Bankacılık Sistemi açısından
(Aktif Kısımda)
Kamu Menkul Kıymet -100
MB’deki mevduat
+100
Merkez Bankası açısından
Kamu M.Kıymet +100
Bankalar Mevduatı +100
P.Tabanı(Kaynak) +100
P. Tabanı (Kullanım)+100
Dolaşımdaki para başlangıçta sıfırdır. Çünkü merkez
bankası menkul kıymet bedelini kendi adına yazdığı
bir çekle öder. Şayet tahvili satan kişi çeki tahsil
ederse emisyon yapmış olur ve dolaşımdaki para
+100 lira olur
Swap ve Sterilizasyon
• Döviz ile yapılan repoya swap denir.
• Sterilizasyon ise merkez bankasının döviz
kuruna müdehale etmek için döviz alım
satımı sonrasında piyasada oluşan TL
kıtlığını ve fazlasını APİ alım satımı
yaparak ortadan kaldırması politikasıdır.
Yani döviz alımı satımı ile APİ nin birlikte
uygulanmasıdır.
Döviz Piyasasına MüdahaleParasal Yaklaşım
• Ms=m*H
•
=m*(NDV+NİV)
Klasik ekonomide para talebi Md=kPy
Ve piayasa dengedeyken Md=Ms
kPy=m*(NDV+NİV)
Satınalma gücü paritesine göre P=E*Pf
k E Pf y=m*(NDV+NİV)
E= m*(NDV+NİV / k Pf y Buna göre döviz kuru;
Para çarpanı ve parasal taban ile aynı, para talebi, yabancı
ülke fiyatları ve reel gelir ile ters yönlü değişir.
Döviz Piyasasına MüdahalePortföy Yaklaşımı
• APİ Satışı yaparsa Ms↓ i↑ Ulusal para
değer kazanır ve ulusal para cinsinden
tahvil talebi↑ yabancı para cinsinden tahvil
talebi azalır↓ Yabancı tahvil talebi düşer↓
Döviz kuru düşer↓
Reeskont Politikası
• RO↑ Reeskonta tabi menkul kıymet miktarı↓
Emisyon↓ R↓ H↓ Ms↓ise P↓ (Miktar teorisi)
• RO↑ İskonto oranı↑ Taksitli satışlar↓ L↓ C↓ I↓
NX↓ AD↓ y↓(yan etki) P↓
Merkez Bankası açısından;
Reeskont kredileri +100 Banka mevduatı +100
Banka açısından;
MB’deki mevduat +100 Reeskont Borçları +100
Zorunlu Karşılıklar
• Rd↑ ÖVF↓ L↓ C↓+ I↓+NX↓=AD↓ y↓(yan
etki) P↓
• L↓ ise Ms↓
• Zorunlu karşılıklar artarsa para arzı azalır.
Piayasa faiz oranı yükselir.