BÖLÜM 2: ELEKTRİK DEVRESİ ELEMANLARI VE ÇEŞİTLERİ Konular Çalışmaları Hazırlık 1. devresine (Üreteç, bağlananİletken, sigortanın niçin attığını araştırınız. A. Elektrik Devre Elemanları Alıcı) 2. Üreteç çeşitleri hakkında bilgi toplayınız. B. Yardımcı Devre Elemanları (Anahtar, Sigorta) C. Devre Çeşitleri Giriş Üreteç, sigorta, anahtar, alıcı ve iletkenden oluşan, akımın geçtiği yola elektrik devresi denir. Elektrik devresi, üreteçten çıkan akımın sigorta, anahtar, alıcı ve iletkenden geçerek tekrar üretece gelmesi için izlediği yoldur. sigorta anahtar üreteç alıcı iletken Şekil 2.1: Elektrik devresi A. Devre elemanları 1. Üreteç (batarya, kaynak) Elektrik devresindeki alıcıların çalışabilmesi için gerekli olan elektrik enerjisini üreten elemandır. Üreteç çeşitleri şunlardır: I. Doğru akım kaynakları (pil, akümülâtör, dinamo, güneş pili), II. Alternatif akım kaynakları (alternatör) 2. Alıcı (yük) Elektrik enerjisini başka enerjilere çeviren elemanlara alıcı denir. Örneğin; ütü akımı ısıya, lâmba ışığa çevirir. 3. İletken Üreteç ve alıcı arasında elektrik akımının dolaşımını sağlamak için bakır, alüminyum gibi metallerden yapılan elemandır. Elektrikli alıcıların beslenmesinde kullanılan iletkenler rastgele seçilmez. Örneğin konutlardaki priz sortilerinin beslenmesinde en az 2,5 mm 2, lâmba sortilerinin beslenmesinde ise en az 1,5 mm 2 kesitinde yalıtkanlı bakır iletkenler kullanılır. B. Yardımcı devre elemanları 1. Anahtar Devreyi açıp kapamaya yarayan araçtır. Anahtar açıldığında alıcıya giden akım kesilir ve alıcının çalışması durur. 2. Sigorta Elektrik devresini, üreteci ve alıcıyı aşırı akım geçişlerine karşı korumaya yarayan elemandır. Uygulamada buşonlu, otomatik, bıçaklı ve benzeri sigortalar kullanılır. 39 PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com C. Devre çeşitleri Elektrik devreleri akımın alıcıdan geçiş durumuna göre üç çeşittir. 1. Açık devre Şekil 2.1'de görüldüğü gibi anahtarın açık olduğu ve akımın geçmediği devredir. Sigortanın atması, iletkenlerin kopması, ek yerlerinin değmemesi de açık devreyi oluşturur. 2. Kapalı devre Şekil 2.2'de görüldüğü gibi devreye kumanda eden anahtar kapalıyken akım geçer ve alıcı çalışır. anahtar anahtar Şekil 2.2: Kapalı devre Şekil 2.3: Kısa devre 3. Kısa devre Anahtar kapalıyken herhangi bir arıza nedeniyle akım alıcıya gitmeden devresini kısa yoldan tamamlıyorsa bu duruma kısa devre denir. İletkenlerin, yalıtkan kaplamalarının özelliğini kaybetmesinden ötürü birbirine değmesi de kısa devreyi oluşturabilir. Elektrik akımı, direncin en küçük olduğu yerden geçmek ister. Kısa devre durumunda devreden yüksek akım geçer ve sigorta atar. Şekil 2.3'te iletkenlerin birbirine değmesi sonucu oluşan kısa devre gösterilmiştir. Sorular 1. Elektrik devresini tanımlayınız. 2. Kısa devre nedir? Açıklayınız. 3. Elektrik devresinde bulunan elemanların görevlerini yazınız. 40 PDF created with FinePrint pdfFactory trial version http://www.fineprint.com