asitler - Fen Okulu

ASİTLER
1) Suda çözündüğünde hidrojen iyonu ( H+ ) verebilen maddelere “asit” denir.
HCl
→
H+(suda) + Cl-(suda)
(Hidroklorik asit)
CH3COOH → CH3COO-(suda)+H+(suda)
(Asetik asit)
H2SO4 → 2H+(suda) + SO2-(suda)
(Sülfürik asit)
H3PO4 → 3H+(suda) + PO43-(suda)
(Fosforik asit)
NOT: Ancak hidrojen elementi içeren her şey asit değildir. Örneğin NH3 bileşiği (Amonyak)
yapısında hidrojen elementi bulunmasına rağmen asit değil bazdır. Aynı şekilde su bileşiği de(
H2O ) içerisinde H olmasına rağmen asit değil, nötrdür.
Bununla beraber tüm asitlerin içerisinde hidrojen elementi bulunmamaktadır. Örneğin CO2 ve
SO2 gazları asit olmalarına rağmen hidrojen elementi içermezler. Bu gazlar suda çözündüklerinde
dışarıya H iyonunun verirler.
CO2+H2O → 2H+ + CO32-
SO2+H2O → 2H++ SO32- Dışarıya H iyonu verirler
2) Sulu çözeltilerinde büyük oranda H iyonlarına ayrışabilen asitlere kuvvetli asit denir.
Hidroklorik asit – HCl
Günlük hayatta tuz ruhu olarak
bilinir. Kuvvetli bir asittir.
Tuvalet ve banyo temizlemede
kullanılır
Ayrıca , Midemiz de seyreltik
hidroklorik asit salgılayarak
besinleri parçalar. Bu salgının
fazlalaşması midede ülsere
sebep olur.
H2SO4 - Sülfirik Asit
Günlük hayatta Zaç Yağı
olarak bilinir.
Boya sanayinde ve
patlayıcılarda kullanılır
Araba akülerinde sülfirik
asit vardır.
*Kuvvetli Asitler etin rengini değiştirebilir
*Kağıdı karartır
Nitrik asit :
HNO3
Günlük hayatta KEZZAP
olarak bilinir.
Temizlik işlerinde kullanılır
*Hücreleri parçalar
*Kayaları aşındırır
*Mermer , tebeşir gibi maddelerin yapısını bozar..
»
»
»
»
Kuvvetli asitlerin
asla
TADINA BAKILMAZ
EL DEĞDİRİLMEZ
YA DA KOKLANMAZ
1
3) Suda iyonlaşmaları sırasında az miktarda H iyonu bırakan asitlere ise ZAYIF ASİT denir.
Elma…. Malik Asit
Yoğur-Ayran…..Laktik Asit
Limon…Sitrik asit
Meşrubat-kola…karbonik asit
Sirke…..Asetik asit
Üzüm…………..Tartarik Asit
Karınca..Formik asit
Çilek……………Folik Asit
Turunçgiller… Askorbik Asit
Z.Yağı…………..Oleik Asit
Tereyağ…….Butirik Asit
4) Asitler mavi turnusol kağıdını kırmızıya çevirir
Bir maddeyi başa maddeden ayırt etmeye yarayan maddelere ayıraç ya da indikatör denir.
Turnusol kağıdı da bir ayıraçtır!
5) Asitlerin sulu çözeltileri elektrik akımını iletirler
6) Tadları ekşidir.
7) Asitler metallerle etkileşerek hidrojen gazı ve tuz açığa çıkarırlar. Asitler metallere
aşındırıcı etki yaparlar. Bu özelliğinden dolayı asitler metal kaplar içerisinde değil, cam ya
da plâstik kaplarda saklanır.
8) Asitler bazlarla nötürleşme tepkimesi yaparak tuz ve su oluştururlar.
9) Asitler yakıcı özelliğe sahiptir.
10) pH değeri 7 den küçüktür
11)Fenolftaleyn ile renk vermez
NOT: Asit üzerine su dökülmez! Sıçrar / Patlar
Asit yanıklarında cilt bol su ile ya da seyreltik baz çözeltisi (sıvı sabun) ile yıkanmalıdır
( Nötürleştirme Tepkimesi)
BAZLAR
1) Suda çözündüğünde OH- iyonu veren maddelere BAZ denir.
Örnek:
NaOH
→ Na+(suda) + OH-(suda)
(Sodyum hidroksit)
KOH
→ K+(suda) + OH-(suda)
(Potasyum hidroksit)
Ca(OH)2
→ Ca2+(suda) + 2OH-(suda)
(Kalsiyum hidroksit)
Verilen örneklerin tümünde bazlar OH- iyonu içermektedir. Ancak her OH grubu içeren bileşik
baz değildir.
Örnek: Asetik asit (CH3COOH) OH grubu içerir ama bir asittir.
CH3COOH → CH3COO-(suda) + H+(suda)
C2H5OH (Etil alkol) bileşiği de OH içermesine rağmen baz değil, alkoldür!!
2
2) Kuvvetli bazlar suda çözündüklerinde yüzde yüz iyonlaşırlar. yakıcı ve tahriş edici
özelliktedir. Tadına bakmamak gerekir. Solunum yollarına da zarar verebilirler çünkü keskin
kokuludur.
Sud- Kostik
(Sodyum Hİdroksit – NaOH)
Nem çekici, kaygan, suda çözünen bir maddedir. Deterjan, sabun yapımında, ayrıca tıkanmış
boruları açmakta kullanılır
Potas-Kostik ( KOH-Potasyum Hidroksittir.)
Arap sabunu ve şampuan üretiminde, gübre sanayinde ve pil yapımında kullanılır
3) Suda çözündüklerinde az miktarda OH iyonu verebilen maddeler zayıf bazlardır…
Amonyak –NH3
Renksiz, keskin kokulu, sıvı bir bileşiktir. Çamaşır suyu yapımında, boya, ilaç gibimadde üretiminde
kullanılır
Amonyağın buharı göze, burna ve solunum yoluna zarar verir.
Soda
Maden sularında bulunan soda cam yapımında kullanılan bir bazdır. Sistematik adı
Sodyum Karbonattır.
Sönmüş Kireç
Deri sanayinde, çimento, kireç ve alçı yapımında kullanılan bir baz olan sönmüş kirecin sistematik
adı Kalsiyum Hidroksittir.
Not: Günlük hayatımızda BAZLAR genel olarak temizlik maddesi olarak otaya çıkarlar.örneğin
sabun Diş macunu Çamaşır sodası şampuan Deterjan Kabartma tozu
4) Turnusol kağıdının rengini maviye çevirirler.
5) Bazların sulu çözeltileri elektrik akımını iletirler
6)Bazların asitlerle reaksiyonundan tuz ve su oluşur.
7)Bazların tadları acıdır. Bu yüzden sabun ağzımıza ve gözümüze değdiğinde acı verir.
8)Bazlar ele kayganlık duygusu verirler.
9) pH değeri 7 den büyüktür
10) Fenolftaleyn ile pembe renk verir
NOT:DİKKAT!!!
Bazların tadına bakılmaz
Baz yanıklarında cilt bol su ile ya da limon suyu ya da sulandırılmış sirkeyle yıkanmalıdır!!
Ayrıca bu maddelerin ambalajlarının üzerinde bazı tehlike işaretleri bulunmaktadır. Bunlara
dikkat etmeli ve dikkatli kullanmalıyız.
pH-metre
3
Madde adı
Sirke
Limon
Kabartma Tozu
Sülfürik Asit
Saf Su
Amonyak
Çamaşır Suyu
Kahve
Türü
Asit
Asit
Baz
Asit
Nötr
Baz
Baz
Asit
pH değeri
3,3
2,3
8,3
0,3
7
11,3
13
5
Bir çözelti içindeki asit ya da baz miktarını belirleyen H + ya da OH– iyonu miktarıdır.Eğer çözeltide H+
iyonu fazla ise bu asitli bir sıvıdır.Eğer OH– iyonu fazla ise bu sıvı bazdır.H+ ve OH– iyonları sayısı
birbirini dengeliyorsa sıvı nötrdür
0 - 7 arası değerler asit, 7-14 arası değerler baz için kullanılır. pH değerinin 7 olması çözeltinin nötr
olduğunu gösterir.
TUZLAR





Katı ve kristal haldedirler
Katı halde iken elektrik akımını iletmezler.
Sulu çözeltileri elektrik akımını iletirler.
Asit ve bazların nötrleşme tepkimesi sonucu oluşurlar.
Turnusol kağıdına etkileri yoktur.
NÖTRALLEŞME TEPKİMESİ








Asitler ile bazların bir araya gelmesiyle oluşan tepkime sonucu nötr olan tuzlar ve su
oluşur. Bu tepkimelere Nötralleşme Tepkimesi adı verilir.
Asit + Baz → Tuz + Su
NaOH + HCl → NaCl + H2O
(Baz) (Asit) (Tuz) (Su)
H2SO4 +Ca(OH)2 → CaSO4 + 2H2O
(Asit) (Baz)
(Tuz)
(Su)
HNO3 + KOH → KNO3 + H2O
(Asit) (Baz) (Tuz) (Su)
Ağız sağlığımız için asitli içeceklerden ve yiyeceklerden uzak durmalı, bu maddeleri tükettikten
sonra bazik özelliğe sahip olan diş macunu ile dişlerimizi fırçalayarak (Nötürleşme
tepkimesi)asitlerin dişlerimize zarar vermesini engellemeliyiz.
Besinlerin sindirimini yapan midenin bu işlemi mide asidi ile gerçekleştirdiğini ve bu yüzden
fazladan içeceğimiz veya yiyeceğimiz asitli yiyeceklerin midemizde asit derecesini yükselteceğini
reflü, gastrit ve ülser gibi rahatsızlıklara neden olabilir. Bu tür rahatsızlıklarda bazik mide
ilaçları kullanılır ( Nötürleşme)
4