************DEFTERİNİZE YAZIN.******************** DOLAŞIM

************DEFTERİNİZE YAZIN.********************
DOLAŞIM SİSTEMİ
Vücudumuzda kan dolaşımı; * Kan, * Kalp ve * Damarlar ile gerçekleşir.
Kan :
1- Vücuda besin ve oksijen taşır.
2- Karbondioksit ve diğer zararlı maddeleri, vücut dışına atılmasını sağlayan organlara
taşır.
3- İçinde bulunan savunma maddeleri sayesinde vücudumuzu mikroorganizmalardan korur.
4- Akış hızını değiştirerek vücut ısımızın korunmasına yardımcı olur.
Damarlar: Kanın içinde aktığı yapılardır. Tıpkı barajlardaki suların şehirdeki tüm evlere
borularla dağıtılması gibi kan da damarlar içerisinde vücudumuzun her yanına dağıtılır.
Vücudumuzdaki damarlar farklı genişliklerdedir. Kanımız, bir kesik olmadığı sürece, vücut
içinde damarların dışına çıkamaz.
Damarlar üç çeşittir:
* Toplardamar: Kanı vücuttan toplayıp kalbe getiren damarlardır.
* Atardamar: Kalpten çıkarak vücuda kan götüren damarlardır.
* Kılcaldamar: Hücrelere kadar ulaşan çok ince damarlardır.
Kalp: Yaklaşık yumruğumuz büyüklüğünde olan kalbimiz kaslı yapısı sayesinde güçlü bir
pompa gibi çalışır. Kasılıp gevşeme faaliyeti ile kanı tüm vücudumuza pompalar.
Kan Niçin Dolaşır?
Vücudumuzda farklı görevler üstlenen pek çok yapı ve organ bulunur. Bu yapı ve organların
ise ortak ihtiyaçları vardır. Bu ihtiyaçlar, enerji kaynağımız olan besin ve oksijenlerdir.
Kalbimiz tarafından pompalanan kanın görevi, taşıdığı oksijen ve besini damarlar yoluyla
ilgili yapı ve organlara iletmektir. Ayrıca kan, organlarda üretilen atık maddeleri de
(karbondioksit ve diğer atık maddeleri) dışarı atılacağı yapılara taşır.
Kan Dolaşımı Nasıl Gerçekleşir?
1-Kalpten çıkan temiz kan, besinleri ve oksijeni damarlar yoluyla bütün vücuda ulaştırır.
Oksijen ve besinlerin birleşmesi ile hücrelerde enerji üretimi yapılırken karbondioksit açığa
çıkar. Kan, vücuda zararlı olan bu gazı alarak kalbe geri döner. Vücuttan kalbe dönen kan,
içinde karbondioksit miktarı çok olduğu için kirli kan olarak adlandırılır. Rengi koyu
kırmızıdır. Çizimlerde mavi renkte gösterilir.
2-Kalp vücuttan gelen kirli kanı, oksijence zenginleştirmek (temizlenmek) üzere akciğerlere
gönderir. Akciğerlerde temizlenen kan, kalbe geri döner. Kalp bu kanı tekrar birinci yolda
açıklandığı gibi vücuda gönderir. Oksijence zengin kan, temiz kan olarak adlandırılır. Temiz
kanın rengi parlak kırmızıdır. Çizimlerde kırmızı renkte gösterilir.
NABIZ
Kalp tarafından damarlara pompalanan kanın damar duvarına vuruşuna nabız denir.
Nabzımızı vücudumuzun farklı yerlerinden kolaylıkla hissedebiliriz. Boynumuz, el
bileğimiz, ayak bileğimiz kalp atışlarını duyabileceğimiz belirli noktalardır.
Bebeklerde bir dakikadaki nabız sayısı yaklaşık 100-120, çocuklarda 80-100, yetişkinlerde
ise 70-80 civarındadır.
Büyüme ve gelişme çağındaki bebek ve çocukların enerji ihtiyaçları fazla olduğu için
kanlarının vücut içerisinde daha hızlı dolaşması gerekir. Bu nedenle kalpleri daha hızlı atar ve
nabız sayıları yüksek olur.
STETOSKOP
* Kalp ve akciğer sesleri stetoskop denilen aletle dinlenir.
* Stetoskop sesleri yükselterek duymamızı sağlar.
* Tansiyon ölçerken stetoskoptan yararlanılır.
NABIZ VE EGZERSİZ ARASINDAKİ İLİŞKİ
Vücut dinlenme halindeyken kalp atış hızı düşer. Dolayısıyla nabız da düşer. Buna en iyi
örnek uykudur.
* Ancak koşma, yürüme, yüzme, bisiklete binme vb gibi egzersizler sırasında nabız artar.
* Çünkü hareket esnasında bedenimiz daha fazla enerjiye yani besin ve oksijene ihtiyaç duyar.
* Egzersiz yaparken vücudun ihtiyaç duyduğu besin ve oksijeni karşılamak için, kalp daha
hızlı kan pompalar. Bu ihtiyacı gidermek amacıyla soluk alıp verme hızı da artış gösterir.
Solunum ve nabzımızı egzersiz dışında hızlandıran etkenler de vardır:
* Ateşli hastalıklarda,
* Yeni doğan bebeklerde,
* Heyecanlandığımızda, korktuğumuzda, sevindiğimizde, sinirlendiğimizde,
* Soğuk havada,
* Yük taşıdığımızda nabız sayısı ve soluk alıp verme artar.
123456-
DOLAŞIM ORGANLARININ SAĞLIĞI
Düzenli ve dengeli beslenmeliyiz.
Spor yapmalıyız.
Oksijeni bol, temiz ortamlarda bulunmalıyız.
Alkol, sigara, uyuşturucu gibi zararlı alışkanlıklardan uzak durmalıyız.
Bulaşıcı hastalıklara karşı aşı olmalı, bulaşıcı hastalıklara karşı dikkatli olmalıyız.
Kanın vücudumuzda rahatça dolaşabilmesi için aşırı dar giysiler giymemeliyiz.
Kan Yoluyla Bulaşan Hastalıklar
Tetanos, tifüs, sıtma, kuduz, AIDS, hepatit B ve hepatit C kan yoluyla bulaşan
hastalıklardır.
1-Aşağıdaki ifadelerden doğru olanların başına (D), yanlış olanların başına (Y) yazınız.
Vücudun hareket etmesini sağlayan tek yapı iskelettir.
İskeletimizi oluşturan kemiklerin hepsi aynı biçim ve yapıya sahiptir.
Kemikleri birbirine bağlayan yerlere eklem denir.
Tüm eklemler hareket eder.
Kanın vücutta dolaşımı kalp ve damarlarımız sayesinde gerçekleşir.
. Solunum yaparken karbondioksit alır, oksijen veririz.
Nabız atış sayımız her zaman aynıdır.
Kalbin kanı pompalaması sırasında damarlarda meydana gelen etkiye egzersiz denir.
El ve ayak bileklerindeki kemikler kısa kemiklerdir.
. Bütün damarlarımız temiz kan taşır
2- Boşlukları kutucuktaki uygun sözcüklerle tamamlayın.
Eklemlerle - lifli- egzersiz -kısa-kalp-kemik-karbondioksit-nabız-kasların-oksijen-iskelet-damarlar-soluk
Omurga, el ve ayak bilekler …………….……………. kemiklerden oluşur.
Burnumuzdan ………….alıp vermeliyiz
Vücudun genel şeklini veren kemiklerden oluşan yapıya…………………………denir.
İskeleti oluşturan kemikler birbirine ……………………… bağlıdır.
Kasların ……………… bir yapısı vardır.
Hareketlerimiz ……………….…, …………………… ve ………………… uyum içinde çalışmasıyla sağlanır.
………………………ile soluk alıp verme sayımız artar.
Soluk alırken …………………gazını içimize alırız, soluk vermeyle ……………………… gazını dışarı veririz.
Kan, vücudumuz için gerekli besin ve oksijeni ……… ………………………..… aracılığı ile taşır.
Kalpten pompalanan kanın,damarların duvarlarına vuruş sayısına ……………denir.
3-Kemik çeşitlerini ve nerede bulunduklarını yazınız.
1-……………………………………………………
Nerede bulunur? ……………….. ……………………….
2-………………………………………………….
Nerede bulunur? ……………..… ……………………….
3-…………….……………….………………..
Nerede bulunur? ……………………
4-İskeletimizin bölümleri nelerdir?
…………………………………………………………………
…………………………………………………………………
……………………………………………………………
……………………………………………………………
7-Alt tarafta verilen şemadaki boşluklara solunum
sistemi ile ilgili, soluk alıp organlarını yazınız.
……………………..
5- İskeletimizin görevleri nelerdir?
………………………………………………………………………….
……………………………………………………………………………
…………………………………………………………………….
…………………………………………………………………………
1……………………………………………………
………………………………………………
2……………………………………………………
8-İskelet ve kas sağlığımızı geliştirmek ve
korumak için neler yapmalıyız?
………………………………………………
3……………………………………………………
………………………………………………
4……………………………………………………
………………………………………………
5……………………………………………………
FEN VE TEKNOLOJİ DOLAŞIM ETKİNLİK
A)Cümlelerdeki boş bırakılan yerlere, “kalp – damarlar, kalp, dolaşımını, damarlara” sözcüklerinden uygun olanı
yazınız.
1.Kalbimiz kendisine gelen kanı ……………………………….. pompalar.
2 . ……………… ve ……………………. , kan dolaşımını sağlayan yapı ve organlardır.
3. ……………………… göğüs kafesinin içinde bulunur.
4.Damarlar, kalpten pompalanana kanın vücutta ……………………………. sağlayan yapılardır.
1.Futbol oynayan bir oyuncunun …………………………………ve ………………………………. artar.
2. ………………………………………kalbimizin ve iç organlarımızın sesini dinlemeye yarar.
3.Kalbin pompaladığı kanın damarlarda hissedilmesine ………………………………………… denir.
4.Kalbimizin vücudumuza kan pompalamak için yaptığı kasılma ve gevşeme hareketlerine
……………………………………………denir.
5. ………………………………… yapan birinde nabız sayısı ve soluk alıp verme sıklığı artar.
B)Aşağıdaki cümleler doğru bilgi içeriyorsa D’yi yanlış bilgi içeriyorsa Y’yi işaretleyiniz.
1.Kalp kendisine gelen kanı bir pompa gibi çalışarak damarlara gönderir.
Doğru ( ) Yanlış ( )
2.Kalpten pompalanan kan damarlar içinde tüm vücut organlarına ulaşır.
Doğru ( ) Yanlış ( )
3.Damarlardaki kanda zararlı maddeler taşınmaz.
Doğru ( ) Yanlış ( )
4.Yetişkin bir insanı vücudundaki kan miktarı 4,5 – 5 litre kadardır.
Doğru ( ) Yanlış ( )
5.Vücudumuzdaki kan kendini yenilemez.
Doğru ( ) Yanlış ( )
6.Vücudumuzdaki zararlı maddeler de kan ile taşınır.
Doğru ( ) Yanlış ( )
7.Besinler ve oksijen kan ile vücudun tüm yapı ve organlarına taşınır.
Doğru ( ) Yanlış ( )
8.Temiz kanın rengi koyu kırmızı kirli kanın rengi açık kırmızıdır.
Doğru ( ) Yanlış ( )
9.Günlük yaşamımızda çeşitli egzersizler yaparız.
Doğru ( ) Yanlış ( )
10.Egzersiz yaparken nabız sayısı artar.
Doğru ( ) Yanlış ( )
11.Egzersiz yapan bir kimsenin kalp atış sayısı azalır.
Doğru ( ) Yanlış ( )
12.Basketbol oynarken oyuncuların kalp atış sayısı buna bağlı olarak da nabız sayısı artar.
Doğru ( ) Yanlış ( )
13.Hafif yük taşıyan insanların nabız sayısı, dinlenme sırasındaki nabız sayısından daha azdır. Doğru ( ) Yanlış ( )
14.Kalbin pompalayarak damarlardan vücudun çeşitli yapı ve organlarına gönderdiği kan oksijen yönünden zengindir.
Doğru ( ) Yanlış ( )
15.Vücudun çeşitli yapı ve organlarından kalbe dönen kan karbondioksitçe zengindir.
Doğru ( ) Yanlış ( )
16.Vücudumuzdaki damarları uç uca ekleyebilseydik İstanbul – Ankara arası kadar uzunlukta olduğunu görürdük.
Doğru ( ) Yanlış ( )
C.1.Aşağıdaki ifadelerle ifadeleri belirten kelimeleri eşleştiriniz.
A)Hücrelere oksijen ve besin taşıyan kırmızı bir sıvıdır
1)Kalp
B)Ülkemizi saran yollara benzer
2)Kan
C)Pompa görevi yapar
3)Damarlar
2)Kanın vücutta dolaşımını sağlayan yapı ve organlar aşağıdakilerden hangileridir?
I. Kalp
II. Akciğerler III. Damarlar
A) I ve III B) I ve II
C) II ve III D) I, II ve III
3).Koşup oynayan bir çocuğun kal atış hızında, nabız sayısında ve soluk alıp verme sıklığında görülen değişme
hangisinde doğru olarak gösterilmiştir?
Kalp atış hızı
Nabız sayısı
Soluk alıp verme sıklığı
A)Değişemez Artar Azalır B) Artar Artar Değişmez C)Artar Değişmez Artar D)Artar Artar Artar
OKU-EĞLEN -ÖĞREN
İSKELET FİRARDA
Olay, Abuzer’in organlarında meydana gelmektedir. İskelet, kalp, kas, akciğer, omurga, kafatası ayaklar ve
nabız arasında geçmektedir.
Güneşli bir hafta sonunda Abuzer ders çalışmaktadır. Bu esnada organlar kendi aralarında konuşmaktadırlar.
İSKELET: Selam millet. Nasıl gidiyor hayat.
KALP: Nasıl gidecek iskelet kardeş. Sürekli çalışıyorum. Bıktım artık. 24 saat çalışıyorum.
AYAKLAR: Hiç sorma yürek kardeş. Şu Abuzer var ya hiç durmuyor. Teneffüslerde sürekli koşturuyor.
Artık dayanacak gücüm de kalmadı. Hele bazen yere düşmesi yok mu?
NABIZ: Ah Ah! Ayaklar, birde bana sorun. Abuzer koşunca başlıyorum hızlanmaya. Ve bunu da
hissettiriyorum ama anlamak bilmiyor. Halbuki bilmiyor mu koşunca nabzımın hızlandığını.
KAFATASI: Sizinki de dert mi? Abuzer, futbol oynamayı çok seviyor. Hele topa kafa vurması yok mu?
Canım o kadar yanıyor ki. Ne yapalım. Görevimiz büyük. Beyni koruyoruz.
OMURGA: Arkadaşlar, bırakın onu bunu. Abuzer, okuldan eve gelince dinleniyor. Sizler bu zamanda
dinleniyorsunuz. Ya ben. Ya ben (diye bağırır.) Abuzer, yolda yürürken dik yürümüyor. Ders çalışırken
yanlış oturuyor. Hatta dinlenirken bile yanlış oturuyor. Nedir bu başıma gelenler.
İSKELET: Vay be nerden sordum ne yapıyorsunuz diye. Ne kadar da dertliymişsiniz. Vücuda şekil veren
ben. Ayakta durmayı sağlayan ben. Hareket etmeyi sağlayan ben.
AKCİĞER: Ooooh! İskelet kardeş. Duyanda biz bir şey yapmıyoruz zannedecek. Vücutta solunum olayını
ben olmasam kim yapacak.
KAS: Lütfen tartışmaya girmeyelim Akciğer Bey. Vücudunuzu saran benim. Ayrıca iskelet hoş güzel
söylüyor ama Bizde vücuda şekil veriyoruz. Hareket etmeyi kolaylaştırıyoruz.
Durumdan haberi bile olmayan Abuzer’in artık uykusu gelmeye başlamıştır.
İSKELET: Tamam o zaman ben görevimden çekiliyorum. Yarın sabah Abuzer, uyurken kaçacağım. O
zaman sizin halinizi görmek isterim. Hepiniz birbirinize karışacaksınız.
Bu zamana kadar sesini çıkartmayan vücudumuzun kralı Beyin devreye girer.
BEYİN: Arkadaşlar deminden beri sizi dinliyorum. Hepinizin kendine göre önemli işleri var. Kalp olmasa
kan pompalanmaz. Akciğer olmazsa oksijensiz kalırız. Şimdi hepiniz görevlerini teker teker söylemek
istemiyorum. Hem Abuzer akıllı çocuk. Şu an okulda da Vücudumuzun Bilmecesini Çözelim ünitesini
işliyorlar. Sizin kıymetinizi er geç anlayacaktır.
KALP: Evet beyin doğru söylüyor. Birimiz görevimizi aksatırsa hepimiz için kötü olacak. Bu yüzden gelin
birbirimize söz verelim.
Bütün organlar görevlerini en iyi bir şekilde yerine getireceklerine söz verir. Abuzer de rahat rahat uykusunu
dalar.