413 18 03 5018 Sayılı KAMU MALİ YÖNETİMİ ve KONTROL
advertisement
5018 Sayılı KAMU MALİ YÖNETİMİ ve KONTROL KANUNU ile BÜTÇE ve UYGULAMALARI Mehmet İNAN Mali Hizmetler Uzmanı SGB-Bütçe Dairesi Başkanlığı Tel : 413 18 03 1 Sunum Planı I- Amaç ve Kapsam II- Görevli ve Sorumlular III- İç Kontrol III- Bütçe Hazırlama Süreci IV- Bütçe Uygulama ve Sorunlar 2 5018 Sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu; Kamu mali sisteminde günümüz ihtiyaçlarının karşılanması ve Avrupa Birliği uyum süreci kapsamında 01.01.2006 yılı itibariyle yürürlüğe girmiştir. Böylece, 1927 yılından beri uygulanmakta olan ve devletin mali usul ve esaslarını belirleyen 1050 sayılı Muhasebe-i Umumiye Kanunu yürürlükten kaldırılmıştır. 3 Kalkınma planları ve programlarda yer alan politika ve hedefler doğrultusunda, *Kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde elde edilmesi ve kullanılmasını, *Hesap verebilirliği, *Mali saydamlığı, sağlamak üzere, -kamu mali yönetiminin yapısını ve işleyişini, -kamu bütçelerinin hazırlanmasını, uygulanmasını, -tüm mali raporlanmasını, işlemlerin muhasebeleştirilmesini, -mali kontrolü, düzenlemektir. 4 Kamu Kaynakları: Borçlanma suretiyle elde edilen imkânlar dahil kamuya ait gelirler, taşınır ve taşınmazlar, hesaplarda bulunan para, alacak ve haklar ile her türlü değerler 5 Kanunlarına dayanılarak yaptırılan iş, alınan mal ve hizmet bedelleri, sosyal güvenlik katkı payları, iç ve dış borç faizleri, borçlanma genel giderleri, borçlanma araçlarının iskontolu satışından doğan farklar, ekonomik, malî ve sosyal transferler, verilen bağış ve yardımlar ile diğer giderleri, 6 Bütçe; “Belirli bir dönemdeki gelir ve gider tahminleri ile bunların uygulanmasına ilişkin hususları gösteren ve usulüne uygun olarak yürürlüğe konulan belge” olarak tanımlanmıştır. 7 Kapsama Dahil Kurumlar GENEL YÖNETİM Kamu İdareleri Sosyal Güvenlik Kurumları Genel Bütçeli İdareler Merkezi Yönetim Kap. İdareler Özel Bütçeli İdareler. Mahalli İdareler Düz.Denetleyici Kurumlar 8 1- Genel Bütçe *Devlet tüzel kişiliğine dahil, *Tüm gelirleri hazine hesaplarına yatırılan, *Tüm giderleri hazine hesaplarından aktarılan nakitlerle ödenen, kamu idareleridir. TÜM GELİRLERİ TÜM GİDERLERİ HAZİNE VEZNESİ ***Bu idareler özel vezne açamaz. 9 Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri * Millî Güven. Kur. Gen. Sekreterliği *Türkiye Büyük Millet Meclisi * Cumhurbaşkanlığı *Başbakanlık * Anayasa Mahkemesi *Yargıtay *Danıştay *Sayıştay ***Bakanlıkların Tamamı ile * Millî İstihbarat Teşkilatı Müsteşarlığı * Jandarma Genel Komutanlığı * Sahil Güvenlik Komutanlığı * Emniyet Genel Müdürlüğü * Diyanet İşleri Başkanlığı * Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı * Hazine Müsteşarlığı * Dış Ticaret Müsteşarlığı * Gümrük Müsteşarlığı * Denizcilik Müsteşarlığı * Avrupa Birliği Genel Sekreterliği * Başbakanlık Yüksek Denetleme Kurulu * Devlet Personel Başkanlığı * Türkiye İstatistik Kurumu * Gelir İdaresi Başkanlığı * Türkiye Halk Sağlığı Kurumu * Türkiye kamu Hastaneleri Kurumu * Tapu ve Kadastro Genel Müdürlüğü * Meteoroloji İşleri Genel Müdürlüğü * Basın-Yayın ve Enformasyon Gen.10Müd. -Bir Bakanlığa bağlı veya ilgili olarak, -Belirli bir kamu hizmetini yürütmek üzere kurulan, -Gelir tahsis edilen, -Bu gelirlerden harcama yapma yetkisi verilen kamu idareleridir. 11 Özel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri A) YÖK VE ÜNİVERSİTELER 1) Yükseköğretim Kurulu 2) Öğrenci Seç. ve Yerleş. Merkezi 3) İstanbul Üniversitesi 4) İstanbul Teknik Üniversitesi 5) Ankara Üniversitesi 6) Karadeniz Teknik Üniversitesi 7) Ege Üniversitesi 8) Atatürk Üniversitesi 9) Orta Doğu Teknik Üniversitesi 10) Hacettepe Üniversitesi 11) Boğaziçi Üniversitesi 12) Dicle Üniversitesi 13) Çukurova Üniversitesi 14) Anadolu Üniversitesi 15) Cumhuriyet Üniversitesi 16) İnönü Üniversitesi 17) Fırat Üniversitesi 18) Ondokuz Mayıs Üniversitesi 19) Selçuk Üniversitesi 20) Uludağ Üniversitesi 21) Erciyes Üniversitesi 22) Akdeniz Üniversitesi 23) Dokuz Eylül Üniversitesi 24) Gazi Üniversitesi 25) Marmara Üniversitesi B) ÖZEL BÜTÇELİ DİĞER İDARELER 1) Savunma Sanayi Müsteşarlığı 2) Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu 3) Türkiye ve Orta-Doğu Amme İd. Ens. 4) Türkiye Bilim. ve Tek. Araştırma Kurumu 5) Türkiye Bilimler Akademisi 6) Türkiye Adalet Akademisi 7) Yükseköğrenim Kredi ve Yurtlar Kurumu 8) Karayolları Genel Müdürlüğü 9) Devlet Tiyatroları Genel Müdürlüğü 10) Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü 11) Orman Genel Müdürlüğü 12) Vakıflar Genel Müdürlüğü 13) Hudut ve Sahiller Sağlık Genel Müdürlüğü 14) Elektrik İşleri Etüd İd. Genel Müdürlüğü 15) Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü 16) Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü 17) Türk Akreditasyon Kurumu 18) Türk Standartları Enstitüsü 19) Millî Prodüktivite Merkezi 20) Türk Patent Enstitüsü 21) Ulusal Bor Araştırma Enstitüsü 22) Türkiye Atom Enerjisi Kurumu 23) Küçük ve Orta Ölç. San. G. ve Des. İd. Baş. 24) İhracatı Geliştirme Etüt Merkezi 25) Türk İşbirliği ve Kalk. İdaresi Başkanlığı 12 3- Düzenleyici ve Denetleyici Kurum Bütçeleri *Özel Kanunlarla, *Kurul, kurum veya üst kurul şeklinde teşkilatlanan kurumlardır. 1) Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK) 2) Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu 3) Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) 4) Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) 5) Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) 6) Kamu İhale Kurumu (KİK) 7) Rekabet Kurumu 8) Tütün, Tütün Mamulleri ve Alkollü İçkiler Piyasası Düz.Kurumu 13 *Sosyal güvenlik hizmeti sunmak üzere, *Kanunla kurulan kamu idareleridir. 1) Sosyal Güvenlik Kurumu 2) Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü 5- Mahalli İdare Bütçeleri Mahalli idare kapsamındaki kamu idareleridir. 1-Belediyeler 2-İl Özel İdareleri 14 Görevli ve Sorumlular Bakan Üst Yönetici Gerçekleştirme Yetkilisi İç Denetçiler Dış Denetçiler Harcama Yetkilisi Muhasebe Yetkilisi (Malmüdürü) 15 Bakan Hükümet politikasının uygulanmasından, Bakanlığının stratejik planı ve bütçelerinin kalkınma planları ve yıllık programlara uygun olarak hazırlanması ve uygulanmasından, Bu hususlarda diğer Bakanlıklarla koordinasyondan, Başbakan’a ve T.B.M.M. ye karşı sorumludur. 16 GÖREVLİLER Üst Yönetici; Bakanlıklarda Müsteşar (MSB’de Bakan) İl Özel İdarelerinde Vali Belediyelerde Belediye Başkanı Diğer Kamu İdarelerinde En Üst Yönetici 17 Üst Yönetici, (Müsteşar) İdarelerinin stratejik planı ve bütçelerinin kalkınma planına ve yıllık programlara uygun hazırlanması ve uygulanmasından, Sorumlukları altındaki kaynakların etkili, ekonomik ve verimli şekilde elde edilmesi ve kullanılmasından, Bakana karşı sorumludur. Üst yöneticiler bu sorumluğun gereklerini, Harcama Yetkilileri, Mali Hizmetleri Birimi, İç Denetçiler, aracılığıyla yerine getirirler. 18 Üst Yönetici Bakanlıkta Üst Yönetici Birimlerde Üst Yönetici Genel Müdür İl MEM Müsteşar İlçe MEM 19 Bütçeyle ödenek tahsis edilen her bir harcama biriminin en üst yöneticisi harcama yetkilisidir. Kurumsal sınıflandırmanın üçüncü ve dördüncü düzeyinde yer alan birimler, bütçeyle ödenek tahsis edilen harcama birimlerini, bu birimlerin en üst yöneticileri de harcama yetkililerini ifade etmektedir. Harcama Yetkilileri bütçede öngörülen ödenekleri kadar, ödenek gönderme belgesiyle kendisine ödenek verilen harcama yetkilileri ise tahsis edilen ödenek tutarında harcama yapabilirler. 20 HARCAMA BİRİMİ ÜST YÖNETİCİ HARCAMA YETKİLİSİ Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Başkan Rehberlik ve Denetim Başkanlığı Başkan Strateji Geliştirme Başkanlığı Başkan Hukuk Müşavirliği Hukuk Müşaviri Temel Eğitim Genel Müdürlüğü Genel Müdür Ortaöğretim Genel Müdürlüğü Genel Müdür Öğretmen Yetiş. ve Eğitim Genel Müdürlüğü Genel Müdür Mesleki ve Teknik Eğitim Genel Müdürlüğü Genel Müdür Milli Eğitim Din Öğretimi Genel Müdürlüğü Bakanlığı Müsteşarı Hayat Boyu Öğrenme Genel Müdürlüğü Genel Müdür Genel Müdür Avrupa Birliği ve Dış İlişkiler Genel Müdürlüğü Genel Müdür Özel Eğt ve Reh.Hiz.Gen.Müdürlüğü Genel Müdür Yenilik ve Eğitim Teknolojileri Genel Müdürlüğü Genel Müdür İnsan Kaynakları Genel Müdürlüğü Genel Müdür Destek Hizmetleri Genel Müdürlüğü Genel Müdür İnşaat ve Emlak Daire Başkanlığı Başkan Özel Kalem Müdürlüğü Müdür 21 Harcama Yetkisinin Devri MERKEZ TEŞKİLATI; Harcama Yetkilileri - Yardımcılarına, (Yoksa) - Hiyerarşik olarak bir alt kademedeki yöneticilere TAŞRA TEŞKİLATI; İl Millî Eğitim Müdürleri İl Millî Eğitim Müdür Yardımcılarına 22 Harcama Yetkisinin Devri Harcama yetkisi devredilebilir… Şartları : Yetki devri yazılı olmak zorundadır. Devredilen yetkinin sınırları açıkça belirlenmiş olmalıdır. Merkez teşkilatında üst yöneticiye, mali hizmetler birimine ve muhasebe yetkilisine; merkez dışı birimlerde ise mali hizmetler birimine ve muhasebe yetkilisine yazılı olarak bildirilmelidir. Harcama yetkisinin devredilmesi, yetkiyi devredenin idari sorumluluğunu ortadan kaldırmaz. 23 Yetki Devri (Taşra) ÜST YÖNETİCİ Müsteşar HARCAMA YETKİLİSİ İl M.E.Müdürü GERÇEK. GÖREVLİSİ İl M.E.MüdürYrd. İl M.E.Müdürü HARCAMA YETKİLİSİ (Yetki Devri) İl M.E.MüdürYrd. GERÇEK. GÖREVLİSİ Şube Müdürü YETKİ DEVRİ YOK Şube Müd/Şef YETKİ DEVRİ VAR 24 Devredilemeyecek Harcama Yetkisi Her bir harcama işlemi itibarıyla; *Mal ve hizmet alımlarında ikiyüzellibin (250.000) TL, *Yapım işlerinde bir milyon (1.000.000) TL’yi aşan harcamalara ilişkin harcama yetkisi hiçbir şekilde devredilemez. 25 Gerçekleştirme Görevlilerinin Belirlenmesi HARCAMA YETKİLİLERİ, Yardımcıları veya Hiyerarşik olarak kendisine en yakın üst kademe yöneticileri arasından (bir veya daha fazla sayıda) gerçekleştirme görevlisi görevlendirebilir. Gerçekleştirme görevlileri; ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde ön malî kontrol görevini yürütürler… 26 Gerçekleştirme Görevlisi Kimdir? Bir gider yapılırken; işin yaptırılması verilen harcama Harcama Yetkilisi talimatı üzerine mal veya hizmetin alınması teslim almaya ilişkin işlemlerin yapılması belgelendirilmesi ödeme için gerekli belgelerin hazırlanması ile görevli kişiler Gerçekleştirme Görevlileridir 27 Muhasebe Yetkilisi ; Muhasebe hizmeti, gelirlerin ve alacakların tahsili, giderlerin hak sahibine ödenmesi, para ve para ile ifade edilen değerler ile emanetlerin alınması, saklanması ilgililere verilmesi, gönderilmesi ve tüm mali kayıtların yapılması ve raporlanması işlemlerini yürütenler, Muhasebe Yetkilisidir. (Malmüdürü) 28 Muhasebe Yetkilileri ve Sorumluluğu Ödeme emri belgesi ve eki belgeler üzerinde; Yetkililerin imzasını, Ödemeye ilişkin ilgili mevzuatında sayılan belgelerin tamam olmasını, Maddi hata bulunup bulunmadığını, Hak sahibinin kimliğine ilişkin bilgileri, kontrol etmekle SORUMLUDUR. 29 Birleşemeyecek Görevler Harcama Yetkilisi Muhasebe Yetkilisi görevi aynı kişide birleşemez. Mali hizmetler biriminde Ön Mali Kontrol görevini yürütenler Birimlerce yapılan Mali İşlem Sürecinde Görev alamazlar. 30 -Kamu idaresinin çalışmalarına değer katmak ve geliştirmek için; -Kaynakların ekonomiklik, etkililik ve verimlilik esaslarına göre yönetilip yönetilmediğini değerlendirmek ve rehberlik yapmak amacıyla, yapılan bağımsız danışmanlık faaliyetidir. İç denetim iç denetçiler tarafından yapılır. İç Denetçiler doğrudan üst yöneticiye bağlı olarak çalışırlar. 31 Dış Denetim Sayıştay tarafından yapılır. Dış denetimin amacı, Genel yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin hesap verme sorumluluğu çerçevesinde, mali faaliyet, karar ve işlemlerinin; Kanunlara, kurumsal amaç, hedef ve planlara uygunluk yönünden incelenmesi ve sonuçlarının T.B.M.M. ne raporlanmasıdır. 32 -İdare faaliyetlerin etkili, ekonomik ve verimli bir şekilde yürütülmesini, -Varlık ve kaynakların korunmasını, -Muhasebe kayıtlarının doğru ve tam olarak tutulmasını, -İdare tarafından oluşturulan organizasyon, yöntem ve süreçle iç denetimi kapsayan malî ve diğer kontroller bütünüdür. -İç Kontrol ve Ön Mali Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik ile Kamu İç Kontrol Standartları Tebliği yayımlanmıştır. 33 34 Kamu idarelerinin malî yönetim ve kontrol sistemleri, harcama birimleri, muhasebe ve malî hizmetler ile ön malî kontrol ve iç denetimden oluşur. ÖN MALİ KONTROL Harcama birimlerinde işlemlerin gerçekleştirilmesi aşamasında yapılan kontroller ile malî hizmetler birimi tarafından yapılan kontrolleri kapsar. Ön malî kontrol süreci, malî karar ve işlemlerin hazırlanması, yüklenmeye girişilmesi, iş ve işlemlerin gerçekleştirilmesi ve belgelendirilmesinden oluşur. 35 ÜST YÖNETİCİ Mali Hizmetler Mali Hizmetler Birimi Birimi İç Denetim Muhasebe Birimi Birimi (İç Denetçi) Harcama Harcama Harcama Birimi Birimi Birimi Harcama sonrası Ön Mali Kontrol İç Kontrol Denetim Stratejik Planlama Stratejik plan: Kamu idarelerinin orta ve uzun vadeli amaçlarını, temel ilke ve politikalarını, hedef ve önceliklerini, performans ölçütlerini, bunlara ulaşmak için izlenecek yöntemler ile kaynak dağılımlarını içeren planı tanımlanmaktadır. Kamu idareleri; -Kalkınma planları, programlar, ilgili mevzuat ve benimsedikleri temel ilkeler çerçevesinde geleceğe ilişkin misyon ve vizyonlarını oluşturmak, -Stratejik amaçlar ve ölçülebilir hedefler saptamak, -Performanslarını önceden belirlenmiş olan göstergeler doğrultusunda ölçmek, -Bu sürecin izleme ve değerlendirmesini yapmak amacıyla, stratejik plan hazırlarlar. 37 5018 sayılı Kanun, kamu idarelerinin stratejik plan hazırlamasına ilişkin genel usul ve esasları belirleme görevini Kalkınma Bakanlığına verilmiştir. Bu çerçevede Kalkınma Bakanlığınca; “Kamu İdarelerinde Stratejik Planlamaya İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik” ile, Kamu idarelerinin stratejik planlanmalarına yol göstermek üzere Stratejik Planlama Kılavuzu yayımlanmıştır. 38 Kamu idarelerinin stratejik planlama süreci hazırlık dönemi ile başlar. Üst yönetici tarafından bir iç genelge ile çalışmaların başlatıldığı duyurulur. Çalışmaların sevk ve idaresini yürütmek üzere strateji geliştirme biriminin koordinatörlüğünde bir stratejik planlama ekibi kurulur. Milli Eğitim Bakanlığı 2015-2019 Stratejik Planı hazırlama Genelgesi (2013/26) 16.09.2013 tarihinde yayımlanmıştır. 39 Stratejik planlar beş yıllık dönemi kapsar. Stratejik planlar en az iki yıl uygulandıktan sonra stratejik planın kalan süresi için güncelleştirilebilir. Stratejik planlar, bakanlıklar ile bakanlıkların bağlı ve ilgili kuruluşlarında Bakanın, diğer kamu idarelerinde en üst yöneticinin onayını müteakip performans programı ve bütçe hazırlıklarında esas alınmak üzere Maliye Bakanlığına ve Kalkınma Bakanlığına gönderilir. 40 Stratejik Planlama Performans Esaslı Bütçeleme Kamu idareleri, Yürütecekleri faaliyet ve projeler ile bunların kaynak ihtiyacını, performans hedef ve göstergelerini içeren performans programı ile stratejik planlarında yer alan misyon, vizyon, stratejik amaç ve hedeflerle uyumlu ve performans esasına dayalı olarak bütçelerini hazırlarlar. 41 Performans Esaslı Bütçeleme; -Maliye Bakanlığınca yayımlanan Kamu İdarelerince Hazırlanacak Performans Programları Hakkında Yönetmelik ile Performans Programı Hazırlama Rehberi ve performans esaslı bütçelemeye ilişkin yapılacak diğer düzenlemelere uygun olarak, -İdarenin program dönemine ilişkin performans hedef ve göstergelerini, performans hedeflerine ulaşmak için yürütülecek faaliyetler ile bunların kaynak ihtiyacını, idareye ilişkin mali ve mali olmayan diğer bilgileri içerecek şekilde mali hizmetler biriminin koordinasyonunda harcama yetkililerinin katılımıyla tarafından idare düzeyinde hazırlanır. 42 Performans Esaslı Bütçeleme; Performans programları kamu idarelerinin bütçe tekliflerine ilişkin olarak Maliye Bakanlığı ve Kalkınma Bakanlığında yapılan bütçe görüşmelerinde değerlendirilir. Genel bütçe kapsamındaki kamu idareleri ile özel bütçeli idareler, performans programlarını Merkezi Yönetim Bütçe Kanun Tasarısının Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulmasını müteakiben Tasarıda yer alan büyüklüklere göre revize ederek, idare bütçe tasarısının görüşülmesinden en geç üç gün önce TBMM Plan ve Bütçe Komisyonunun bilgisine sunarlar. 43 44 Kamu idareleri bütçelerini, Kamu hizmetlerinin istenilen kalitede sunulabilmesi için, Stratejik planlarına, Yıllık amaç ve hedeflerine Performans zorundadırlar. göstergelerine düzeyde ve dayandırmak 45 Genel Yönetim Kapsamındaki İdarelerin bütçeleri, Merkezi Yönetim Bütçesi Kanuna ekli I, II ve III sayılı cetvelde yer alan idarelerin bütçelerinden oluşur. Sosyal Güvenlik Kurum Bütçesi Kanuna ekli IV sayılı cetvelde yer alan idarelerden oluşur Mahalli İdare Bütçeleri (mahalli idare kapsamında bulunanlardan oluşur) 46 Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu; Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin gelir ve gider tahminlerini gösteren, bunların uygulanmasına ve yürütülmesine izin veren kanundur. 47 1-Bütçeler kanunlarla düzenlenen görev ve hizmetlerin yerine getirilmesi amacıyla kullanılır. 2-Bütçeler izleyen iki yılın bütçe tahminleriyle birlikte görüşülür. 3-Tüm gelirler ve giderler gayri safi olarak bütçelerde gösterilir. 4-Belirli gelirlerin belirli giderlere tahsis edilmemesi esastır. 5- Bütçelerde gelir ve gider denkliğinin sağlanması esastır. 6- Mali yıl başlamadan TBMM de onaylanmadıkça uygulanmaz. 7-Bütçeyi ilgilendirmeyen hususlara yer verilmez. 8-Kamu idarelerinin tüm gelir ve giderleri bütçelerinde gösterilir. 9-Ödenekler belirli amaçları gerçekleştirmek üzere tahsis edilir. 48 Maliye Bakanlığı; merkezi yönetim bütçe kanun tasarısının hazırlanmasından ve bu amaçla ilgili kamu idareleri arasında koordinasyonu sağlamakla sorumludur. Merkezi yönetim bütçesinin hazırlanma süreci; Bakanlar Kurulunun, Eylül ayının ilk haftasında toplanarak, Kalkınma Bakanlığınca hazırlanan kalkınma planları, makro politikalar ve temel ekonomik büyüklükleri kapsayan Orta Vadeli Programı kabul etmesi ile başlar, (Resmi Gazetede yayımlanır) 49 Orta Vadeli Program ile uyumlu olarak Maliye Bakanlığınca hazırlanan Orta Vadeli Mali Plan Yüksek Planlama Kurulunda karara bağlanarak Eylül ayının 15 ne kadar (Resmi Gazetede yayımlanır) Orta Vadeli Mali Planda; -Gelecek üç yıla ilişkin toplam gelir ve gider tahminleri, -Hedeflenen açık ve borçlanma durumu, -Kamu idarelerinin ödenek teklif tavanları, 50 Kamu idarelerinin Bütçe Tekliflerinin hazırlanması sürecini yönlendirmek üzere; -Bütçe Çağrısı ve Hazırlama Rehberi, Maliye Bakanlığınca -Yatırım Genelgesi ve Yatırım Programı Hazırlama Rehberi, Kalkınma Bakanlığınca hazırlanır. en geç Eylül 15 ne kadar yayımlanır. 51 KONUSU Orta Vadeli Program Orta Vadeli Mali Plan Bütçe Çağrısı Yatırım Genelgesi SORUMLUSU TARİHİ YETKİLİ YAYIMI DPT Eylül Bakanlar Kur. Resmi Gazete Maliye Eylül YPK Resmi Gazete Maliye Resmi Gazete Eylül DPT Resmi Gazete Bütçe Gider Teklifleri Yatırım Teklifleri Maliye Kamu İdareleri DPT Makroekonomik Göstergeler ve Bütçe Büyüklüklerinin Görüşülmesi Yüksek Planlama Kurulu Mer.Yön.Büt.Kanun Tasarısı ve Milli Bütçe Tahmin Raporu Bakanlar Kurulu Merkezi Yön.Bütçe Kanununun Kabulü Kamu Yatırım Programı Temmuz Sonu Ekimin İlk Haftası Mali Yılbaşından 75 gün önce TBMM’de kabul edilir. TBMM Mali Yıl Öncesi TBMM Resmi Gazete DPT MYBK’nun Yür.Tar. İtibaren 15 gün İçinde Bakanlar Kurulu Resmi Gazete 52 Kamu İdareleri stratejik plan ve bütçe hazırlama rehberinde yer alan esaslar çerçevesinde (birimler bazında) bütçe tekliflerini gerekçeli olarak hazırlar ve en geç Eylül ayı sonuna kadar hazırlayarak Maliye Bakanlığına gönderir. Yatırım teklifleri aynı süre içerisinde Kalkınma Bakanlığına gönderilir. 53 Ekim ayının ilk haftasında makro ekonomik göstergeler ve bütçe büyüklükleri Yüksek Planlama Kurulunda görüşülür. (ödenek artırımı) Maliye Bakanlığınca son şekli verilen Merkezi Yönetim Bütçe Tasarısı mali yıl başından en az yetmiş beş gün önce Bakanlar Kurulu tarafından Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulur. 54 Ait olduğu yılın gelir tahminleri ile bütçe türleri itibariyle I, II ve III sayılı cetveldeki idarelere tahsis edilen ödenek tutarları, Maliye Bakanlığı bütçesinde yer alan ödenekler MERKEZİ YÖNETİM BÜTÇE KANUNU Ödeneklerle ilgili Aktarma, ekleme ve devir işlemleri TASARISINDA YER ALAN HUSUSLAR Yatırım Harcamalarına ilişkin hususlar Bütçelerin uygulanmasına ilişkin diğer hükümler, Bağlı cetveller*** 55 A Merkezi yönetim idarelerinin ödenekleri B-C Gelirlere ilişkin hükümler E Bazı Ödeneklerin Kullanılmasına ilişkin hususlar F II ve III sayılı cetveldeki idare nakit imkanları H Harcırah Kanununa ilişkin hükümler İ Parasal ve diğer sınırlar K Ek ders, fazla çalışma diğer ücretlere ait hükümler M Pansiyon cetveli T Taşıt Cetveli 56 Merkezi yönetim bütçe Kanunu tasarısı önce TBMM Plan ve Bütçe komisyonunda görüşülür. Daha sonra TBMM Genel Kurula gönderilir. TBMM Genel Kurulunda merkezi yönetim bütçe kanun tasarısı metin kısmı maddeler, Gider ve gelir cetvelleri kamu idareleri itibariyle görüşülür ve bölümler halinde oylanır. Mali yılbaşından önce Resmi Gazetede yayımlanarak Kanunlaşır. 57 58 Bütçe Kanunu Gider Cetvelinin Bölümleri, Gider Cetvelleri; Analitik bütçe sınıflandırmasına uygun olarak Kurumsal, Fonksiyonel, Finansal ve Ekonomik kodlamalardan oluşur. KURUMSAL FONKSİYONEL FİN. EKONOMİK I II III IV I II III IV I I II III IV 13 01 31 62 09 1 2 1 03 3 a) "Fasıl ve bölüm" deyimleri, fonksiyonel sınıflandırmanın birinci 00 1 01 59 Bütçe Kanunu Gider Cetvelinin Bölümleri BÜTÇE YILI KURUM ADI 2014 13 - MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI (TL) KURUMSAL FONKSİYONEL FİN. EKO. SINIFLANDIRMA SINIFLANDIRMA TİPİ SINIF. I I II III IV I II III IV I 2014 AÇIKLAMA 2015 BÜTÇE ÖDENEĞİ 2016 BÜTÇE TAHMİNİ II MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI 13 00 00 02 09 9 9 00 1 01 55.704.817.610 60.241.667.400 66.529.306.000 ÖZEL KALEM MÜDÜRLÜĞÜ 6.448.500 7.705.800 9.113.300 Eğitim Hizmetleri PERSONEL GİDERLERİ 6.448.500 3.396.000 3.396.000 7.705.800 4.397.000 4.397.000 9.113.300 5.372.000 5.372.000 1.161.000 1.270.000 1.461.000 1.161.000 1.270.000 1.461.000 553.700 587.000 711.300 7.600 8.000 8.600 110.900 2.200 311.500 117.500 2.400 330.300 162.500 2.700 382.500 121.500 128.800 155.000 1 Memurlar SOSYAL GÜVENLİK KURUML. DEVLET PRİMİ GİDERLERİ 02 1 Memurlar MAL VE HİZMET ALIM GİDERLERİ 03 2 3 4 5 6 Tüketime yönelik mal ve malz. alım Yolluklar Görev giderleri Hizmet alımları Temsil ve tanıtma giderleri 60 TBMM Bakan Müsteşar Bakan Temel Eğ.Gn.Müd. İl/İlçe MEM Müsteşar Temel Eğ.Gn.Müd. Kurumsal sınıflandırmanın 3 ve 4. düzeyinde yer alan birimler, Bütçeyle ödenek tahsis edilen Harcama Birimlerini, Bu birimlerin en üst yöneticileri de Harcama Yetkililerini, ifade eder. 61 Zorunlu hallerde merkezi yönetim bütçe kanunun süresi yürürlüğe konulamaması halinde geçici bütçe kanunu çıkarılır. Süresi altı ayı geçemez. Cari yıl bütçesinin yürürlüğe girmesi ile geçici bütçe uygulaması sona erer. (Ek Bütçe) Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idarelerinin ödeneklerinin yetersiz kalması halinde karşılığı gelir gösterilmek üzere kanunla ek bütçe yapılabilir. 62 Yedek Ödenek: Merkezi yönetim bütçe kanununda belirtilen hizmet ve amaçları gerçekleştirmek ödenek yetersizliğini gidermek ve bütçelerde öngörülmeyen hizmetler için kanuna ekli I ve II sayılı cetvellerde yer alan idarelere aktarılmak üzere (genel bütçe ödeneklerinin %2 ne kadar) Maliye Bakanlığı bütçesinde yedek ödenek konulabilir. Örtülü Ödenek: Başbakanlık bütçesinde yer alır. 63 Özel gelirler karşılığı idarelere tahsis edilen özel ödenek miktarı ilgili idarenin bütçelerinde gösterilir. Özel ödenek kaydı Milli Eğitim Bakanlığı için 3308 sayılı Meslek Eğitim Kanunu kapsamında; 1)Bakanlık bünyesinde bulunan döner sermaye işletmelerinin kârları, 2)Bakanlığa bağlı kurumlarda eğitim öğretimde üretilen malların satışından elde edilen gelirler, 3)Bağış, yardım ve diğer her türlü gelirler için uygulanmaktadır. 64 Kamu yararına kullanılmak üzere kamu idarelerine yapılan şartlı bağış ve yardımlar hizmeti yapacak idarenin üst yöneticisi tarafından uygun görülmesi halinde, bütçede açılacak bir tertibe ve şart kılındığı amaca harcanmak üzere ödenek kaydedilir. Bağış ve yardımlar kullanılmadığı veya amaç dışı kullanıldığı için geri istenildiğinde bütçeye gider yazılarak ilgilisine geri verilir. 65 Genel Bütçe kapsamındaki kamu idareleri Ayrıntılı Harcama Programı hazırlar ve vize edilmek üzere Maliye Bakanlığına gönderilir. Bütçe ödenekleri Maliye Bakanlığınca belirlenecek esaslar çerçevesinde, nakit planlaması da dikkate alınarak üçer aylık dönemler halinde serbest bırakılır. 66 Ödenek Aktarmaları; Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri aktarma yapılacak tertipteki bütçe ödeneğinin %5 (Bütçe Kanunları ile %20) ine kadar kendi bütçeleri içerisinde ödenek aktarmaları yapabilirler. Aktarma Yasaklar, (Personel giderleri, Aktarma yapılmış tertip ve yedek ödenek ) Revize İşlemleri 67 Merkez Dışı Birimlere Ödenek Gönderme Kamu idarelerinin merkez teşkilatı harcama yetkilileri merkez dışı birimlere (okul ve kurumlara) ihtiyaçlarında kullanılmak üzere Ödenek Gönderme Belgesi ile ödenek gönderirler. Tenkis Belgesi; Ödeneklerin geri alınması 68 Kamu idareleri, bütçelerinde yer alan ödeneklerin üzerinde harcama yapamaz. Bütçeyle verilen ödenekler, tahsis edildikleri amaçlar doğrultusunda yılı içinde yaptırılan iş, satın alınan mal ve hizmetler ile diğer giderlerin karşılanmasında kullanılır. Ancak, ait olduğu malî yılda ödenemeyen ve emanet hesabına alınamayan zamanaşımına uğramamış geçen yıllar borçları ile ilama bağlı borçlar, ilgili kamu idaresinin cari yıl bütçesinden ödenir. Cari yılda kullanılmayan ödenekler yıl sonunda iptal edilir. 69 Bütçelerden harcama yapılabilmesi ,harcama yetkilisinin harcama talimatı vermesiyle mümkündür. Harcama talimatlarında hizmet gerekçesi, yapılacak işin konusu ve tutarı, süresi, ödeneği gerçekleştirme usulü ve görevliler belirtilir. Harcama yetkilileri, harcama talimatlarının bütçe ilke ve esaslarına kanun tüzük ve yönetmelikler ile diğer mevzuata uygun olmasından ödeneklerin etkili ekonomik ve ve verimli kullanılmasından sorumludur. 70 Yüklenmeye girişilmesi, Yüklenme, usulüne uygun olarak düzenlenmiş sözleşme esaslarına veya kanun hükmüne dayanılarak iş yaptırılması, mal veya hizmet alınması karşılığında geleceğe yönelik bir ödeme yükümlülüğüne girilmesidir. Bütçede yeterli ödeneği bulunmayan işler için yüklenmeye girişilemez. Yüklenme süresi malî yılla sınırlıdır. 71 Bütçeden bir giderin yapılabilmesi için iş, mal veya hizmetin belirlenmiş usul ve esaslara uygun olarak alındığının veya gerçekleştirildiğinin, görevlendirilmiş kişi veya komisyonlarca onaylanması ve gerçekleştirme belgelerinin düzenlenmiş olması, Ödeme emri belgesinin harcama yetkilisince imzalanması ve tutarın hak sahibine ödenmesi ile, tamamlanır. 72 Harcama Talimatı ve Giderin Gerçekleşmesi HARCAMA TALİMATI Hizmet gerekçesi Giderin Konusu Giderin Tutarı Giderin Süresi Harcama Yetkilisi Kullanılabilir Ödeneği Gerçekleştirme Usulü Gerçekleştirme Görevlileri Gerçekleştirme Görevlileri Ödeme ÖdemeEmri Belgesi Hak Sahibi Yapılan iş ve işlemler mevzuat düzenlemelerine usül ve esaslara uygunluk taşımalıdır 73 Gerçekleştirme Görevlilerinin Sorumluluğu Ödeme emri belgesini düzenleyen gerçekleştirme görevlisi; düzenlediği sürecindeki diğer belge belgelerin ile birlikte harcama doğruluğundan ve mevzuata uygunluğundan Ödeme emri belgesine eklenmesi gereken taahhüt ve tahakkuk işlemlerine ilişkin fatura, beyanname, tutanak gibi gerçekleşirme belgelerini düzenleyen veya bu belgeleri kabul eden gerçekleştirme görevlileri, bu görevleriyle ilgili olarak harcama yetkilisiyle birlikte sorumludurlar. 74 Kamu yatırım projeleri, Kalkınma Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında KHK, Yatırım Programı Hazırlama Rehberi, İlgili diğer mevzuat hükümleri çerçevesinde hazırlanır, uygulanır ve izlenir. 75 Ertesi Yıla Geçen Yüklenme, Niteliğinden dolayı mali yılla sınırlı tutulamayan ve süreklilik arz eden işler (yiyecek, yakacak, taşıma, güvenlik, temizlik yemek vb. 27.madde sayılan) bütçe ödeneklerinin %50 ni, izleyen yılın Haziran ayını geçmemek ve on iki ayı aşmamak üzere üst yöneticinin onayı ile ertesi yıla geçen yüklenmeye girişebilirler. 76 Gelecek yıllara yaygın yüklenmeler, yönetim kapsamındaki kamu idareleri bir mali yıl içinde tamamlanması mümkün olmayan yatırım projeleri için gelecek yıllara yaygın yüklenmeye girişebilirler Merkezi 77 Kamu zararı oluşturmamakla birlikte bütçelere, ayrıntılı harcama programlarına, serbest bırakma oranlarına aykırı olarak veya ödenek gönderme belgelerindeki ödenek miktarını aşan harcama talimatı veren harcama yetkililerine aylıklarının iki katı tutarına kadar para cezası verilir. 78 Ödeme emri belgesine bağlandığı halde ödenemeyen tutarlar, bütçeye gider yazılarak emanet hesaplarına alınır ve buradan ödenir. Ancak malın alındığı veya hizmetin yapıldığı mali yılı izleyen beşinci yılın sonuna kadar talep edilmeyen tutarlar bütçeye gelir kaydedilir. Gelir kaydedilen üzerine ödenir. tutarlar mahkeme kararı 79 Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerinde bir taahhüde ve harcama talimatına dayanmayan giderlere ilişkin olup Maliye Bakanlığınca belirlenecek ekonomik kodlardan yapılan ve bütçede ödeneği öngörülmüş olmakla birlikte oluştuğu yer ve zamanda ödeneği bulunmayan giderler ilgili hesaplara alınarak ödeneği geldiğinde ödenir. 80 Su Alımları Yakacak Alımları 1 (1 Sadece elektronik kartlı olmayan tüketime dayalı doğalgaz bedelleri için) Elektrik Alımları Diğer Enerji Alımları Diğer Vergi, Resim ve Harçlar ve Benzeri Giderler Kovuşturma Giderleri Cenaze Giderleri 81 5018/35 Avans ve Kredi Verilebilmesinin Koşulu, Harcama yetkilisinin uygun görmesi ve karşılığı ödeneğin saklı tutulması kaydıyla ilgili kanunlarda öngörülen haller ile gerçekleştirme işlemlerinin tamamlanması beklenilmeyecek ivedi ve zorunlu giderler için avans vermek veya kredi açmak suretiyle ön ödeme yapılabilir. Verilecek avans ve kredinin üst sınırı bütçe kanununda gösterilir. 82 Maliye Bakanlığınca yayımlanan Ön Ödeme Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelikte; Ön ödeme: İlgili mevzuatında öngörülen hallerde kesin ödeme öncesi avans veya kredi seklinde yapılan ödeme… Mutemet: Harcama yetkilisi tarafından yazılı olarak görevlendirilen ve kendisine verilen avans veya adına açılan kredilerle sınırlı olarak yapacağı harcamalar konusunda harcama yetkilisine karşı sorumlu, bunların mahsubuna ilişkin belgeleri muhasebe yetkilisine vermek ve artan tutarı iade etmekle yükümlü olan harcama yetkilisi mutemedini ifade eder. 83 Avans Verilecek Haller, Yapım işleri, mal ve hizmet alımları, yabancı heyetlerin ağırlanması giderleri, Görevli personele yolluk ve diğer giderleri karşılığı için, Ödeme günüden önce ödenmesine karar verilen maaş ve ücretler için avans verilebilir.(yıl içerisinde maaşların ayın 15 den önce ödenmesi halinde) Avans Tutarları, Yapım işleri ile mal ve hizmet alımları için, İllerde, kurum merkezlerinde, büyükşehir belediye sınırları içindeki ilçeler ve nüfusu ellibini geçen ilçelerde………………………….…..1.100 TL Diğer ilçelerde…………………………560 TL Mahkeme harç ve giderleri için…..26.500 TL 84 Kredi Açılacak Haller Dairesinin göstereceği lüzum ve harcama yetkilisinin onayı ile mutemetler adına banka veya muhasebe birimi nezdinde kredi açtırılabilir, Kamu kurum ve kuruluşlarının yurt dışı teşkilatlarınca yabancı ülkelerde ve yapılacak satın almalar için yerel bankalarda, yabancı ülkelerden yapılacak satın almalar için, Türkiye’deki bankalar veya özel finans kuruluşları nezdinde kredi açılabilir. Maliye Bakanlığınca yayımlanan Parasal Sınırlar ve Oranlar Hakkında Genel Tebliğinde; (sayı: 2014/1) Genel bütçe kapsamındaki kamu idarelerince açılacak krediler ile yurt dışından yapılacak alımlar için açtırılacak akreditif karşılığı krediler için Maliye Bakanlığından izin alınmaz. ifadesi yer almaktadır. 85 Her mutemet ön ödemelerden harcadığı tutara ilişkin kanıtlayıcı belgeleri, ilgili kanunlarında ayrıca belirtilmemiş olması halinde avanslarda bir ay, kredilerde ise üç ay içinde muhasebe yetkilisine vermek ve artan tutarı iade ederek hesabını kapatmakla yükümlüdür. Avansın verildiği tarihten önceki bir tarihi taşıyan harcama belgeleri avansın mahsubunda kabul edilemez. Mutemet, işin tamamlanmasından sonra, yukarıdaki bir ve üç aylık sürelerin bitimini beklemeden, son harcama tarihini takip eden üç iş günü içinde ön ödeme artığını iade etmek ve süresinde mahsubunu yaparak hesabını kapatmak zorundadır. Mutemetlerce süresi içinde mahsup edilmeyen avanslar hakkında 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümleri uygulanır. 86 İlgili kanunların bütçe dışı avans ödenmesine ilişkin hükümleri saklı kalmak üzere bütçe dışı avans verilmek veya kredi açılmak suretiyle ön ödeme yapılabilir. Sözleşmelerinde belirtilmek ve karşılığında aynı tutarda teminat alınmak koşuluyla yüklenicilere; Mal ve hizmet alımlarında yüklenme tutarının yüzde 10’una, yapım işlerinde ise yüklenme tutarının yüzde 15’ine zorunlu hallerde Maliye Bakanlığının izni ile yüzde 30’unu aşmamak üzere bütçe dışı avans verilebilir. Verilen avanslar karşılığında alınan teminatlar, yüklenicinin talebi halinde mahsup edilen tutarda serbest bırakılır veya iade edilir. Özel kanunlarında öngörülen hükme göre peşin ödenmesi gereken maaş, ücret ve benzeri giderlerin ertesi yıl bütçesini ilgilendiren kısmı için bütçe dışı avans verilebilir. 87 Merkezi Yönetim kapsamındaki kamu idareleri bütçe kanunu ile kendisine verilen ödeneklerin uygulama sonuçlarını T.B.M.M. ne Kesin Hesap Kanunu ile verirler. Kesin Hesap Kanunu izleyen mali yılın Haziran ayı sonuna kadar Bakanlar Kurulunca T.B.M.M. Sunulur. Bir örneği Sayıştaya gönderilir. Kesin Hesaplar, Kamu İdarelerinin Kesin Hesaplarının düzenlenmesine ilişkin usül ve esaslar Hakkında Yönetmelik doğrultusunda hazırlanır. 88 89 90 91 Sayıştay, Merkezi yönetim kapsamındaki kamu idareleri için düzenleyeceği genel uygunluk bildirimini kesin hesap kanun tasarısının kendisine verildiği tarihten itibaren 75 gün içerisinde T.B.M.M.ne sunar. Kesin hesap kanunu tasarısı ve genel uygunluk bildiriminin Türkiye Büyük Millet Meclisine verilmiş olması, ilgili yıla ait Sayıştay ca sonuçlandırılmamış denetimleri önlemez ve hesapların kesin hükme bağlandığı anlamına gelmez 92 Üst yöneticiler ve bütçeyle ödenek tahsis edilen harcama yetkilileri Kamu İdarelerince Hazırlanacak Faaliyet Raporları Hakkında Yönetmelik doğrultusunda hesap verme sorumluluğu çerçevesinde, her yıl faaliyet raporu hazırlanır ve en geç Nisan ayı sonuna kadar kamuoyuna açıklar. Bu raporların birer örneği aynı süre içerisinde Sayıştaya ve Maliye Bakanlığa gönderilir. 93 İdare Faaliyet Raporu, İdare hakkındaki genel bilgilerle birlikte; kullanılan kaynakları, bütçe hedef ve gerçekleşmeleri ile meydana gelen sapmaların nedenlerini, varlık ve yükümlülükleri kapsayan malî bilgileri; stratejik plan ve performans programı uyarınca yürütülen faaliyetleri ve performans bilgilerini içerecek şekilde düzenlenir 94 Genel Faaliyet Raporu, Merkezî yönetim kapsamındaki idareler ile sosyal güvenlik kurumlarının bir malî yıldaki faaliyet sonuçları Maliye Bakanlığınca genel faaliyet raporu olarak ertesi yılın Haziran ayı sonuna kadar kamuoyuna açıklanır. 95 1-Yatırım Daire Başkanlığı 2-Bütçe Daire Başkanlığı 3-İdareyi Geliştirme Daire Başkanlığı 4-İç Kontrol Daire Başkanlığı 5-Stratejik Planlama ve Yönetim Daire Başkanlığı 6-İstatistik ve Bilgi Sistemleri Daire Başkanlığı. 7-Performans Yönetimi ve Sistemi Daire Başkanlığı 96 97
