sarımsak virüs hastalıklarına genel bakış

2009 -2
B E R E K E T
Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı Biyolojik Mücadele Araştırma İstasyonu Müdürlüğü tarafından yayınlanır.
SARIMSAK VİRÜS HASTALIKLARINA GENEL BAKIŞ
Dr. Hakan FİDAN*
SARIMSAK VİRÜS HASTALIKLARI
*Adana Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü, 01321
Yüreğir / Adana
Sarımsak çiçek yapısından dolayı tohum bağlamayan
ender bitkilerdendir. Çiçekte mayoz bölünme tam
olarak gerçekleştiği halde, çekirdek bölünmesi
meydana gelmez
Bu özelliğinden dolayı sadece dişlerle vejetatif olarak
çoğalmaktadır. Vejetatif olarak çoğaltılan tüm
bitkilerde olduğu gibi, viral etmenlerin üretim
materyali ile yayılması sarımsak için de söz konusu
olup verim ve kalite olumsuz etkilenmektedir.
♦
Sağlıklı
Virüs ile enfekteli GCLV+LYSV
Sağlıklı
♦Sarımsak bitkisinin yetiştirildiği her yerde virüs hastalıkları nedeniyle verim ve kalite
kayıpları yaşanmaktadır. Sarımsak bitkisinde genellikle sararma, mozaik, bodurluk,
yapraklarda ve dişlerde şekil bozuklukları, yapraklarda çizgi veya düzensiz renk açılmaları
şeklinde simptomlar gözlenirken bazı virüs hastalıklarında bariz simptom göstermedende verim
ve kaliteyi etkilemektedir(.Resim 1,2,3,4) Sarımsak bir çok virüs tarından doğal ve kronik
olarak bulaşık olduklarını bunlar içinde Aphid kökenli Potyvirüs ‘lerden Onion Yellow dwarf
virüs ve(OYDV), Leek Yellow Stripe Virüs (LYSV), Carlavirüsler’den Garlic Common Latent
Virüs (GCLV) ve Shallot (Garlic) Latent Virüs (SLV(GLV)) tripslerle taşınan Iris yellow spot
virus (IYSV) ve akarlarla taşınan Allexivirüs’lerden Garlic Virüs A. B. C. Ve D. GarV-A, B,
C, ve D’nin yaygın ve majör virüsler olup sarımsak tarımının yapıldığı her yerde
bulunmaktadırlar. Arabis mosaic nepovirus (ArMV) Tobacco rattle tobravirus (TRV) Tomato
blackring necrovirus (TNV) Lettuce necrotic yellow virus(LNYV) Tobacco mosaic tobamovirus
(TMV) virüs hastalıklarının minör virüs hastalıkları olduğunu tespit etmişlerdir. Potyvirüs,
Carlavirüs ve Allexivirüsler, genellikle karışık enfeksiyon şeklinde kendini gösterdiğini ve
bunun da verimde %78’e varan ağırlık a
kaybına neden olduğu çeşitli çalışmalarla ortaya
konulmuş bir gerçektir.
H. FİDAN
GCLV
H. FİDAN
OYDV
H. FİDAN
LYSV
Biyolojik Mücadele Araştırma İstasyonu Müdürlüğü, Yüreğir / Adana, TLF.: (322) 3441784 ve FAX.: (322) 3441702
♦
ONION YELLOW DWARF VİRUS (OYDV)
Sarımsak tarımının yapıldığı hemen hemen her yerde görülen önemli virüs hastalıklarındandır.
Sarımsak dişleri ile ve yaprak bitleri(aphid) ile kolayca taşınabilmektedir. Bitkilerde genellikle sararma,
bodurluk, şekil bozuklukları ve diş yapısında küçülme ile birlikte
LEEK YELLOW STRİPE VİRUS (LYSV)
Sarımsak bitkisinde yaprak boyunca uzanan düzensiz çizgiler şeklinde genellikle kendini gösteren
bu virüs hastalığı da sarımsak dişleri ile ve vektör yaprak bitleri ile kolayca taşınabilmektedir. Bitkide
bodurluk gelişim geriliği baş yapısında ağırlık ve çapında küçülmelere neden olmaktadır.
GARLİC CAMMON LATENT (GCLV) VE SHALLOT LATENT VİRUS (SLV)
Carlavirüs grubuna ait bu iki virüs hastalığıda sarımsakta ciddi verim kayıplarına neden olan ve
dişlerle kolaylıkla taşınabilen virüs hastalıklarıdır. Diğer virüs hastalıklarında olduğu gibi çok belirgin
simptom genellikle göstermemelerine rağmen bitki sağlıklı bitkilere göre daha yavaş bir gelişim gösterir.
Buna bağlı olarak baş ve diş yapısı sağlıklı olana göre daha küçük kalır ve şekil bozuklukları şeklinde
kendini gösterir. Sarımsak bitkisi genellikle birkaç virüs ile birlikte bulaşıktır. Bu virüs hastalıklarının
simptom göstermemesinden dolayı zararı gözden kaçabilir.
ALLEXİVİRUS
Akarlar ve dişler ile yayılan bu virüs hastalıklarında vektörlerin gözle görülmemesinden ve tek
başına genelde belirgin bir simptom vermemesinden dolayı göz ardı edilen bir virüs hastalık grubu olmasına
rağmen hemen hemen dünyanın her bölgesinde görülen önemli bir virüs hastalık grubudur. Garlic miteborne filamentous virus(GarMbFV), Garlic virus A,B,C,D,E,X, Shallot virus X(ShVX) gibi önemli virüs
hastalıkları bu grubun içinde yer almaktadır.
a
MÜCADELESİ;
Virüs hastalıklarının kimyasal bir mücadelesinin olmamasından dolayı bitki bu hastalık
grubundan uzak tutulmalıdır .Bunun içinde şu yollar izlenmelidir.
-Temiz tohumluk; virüsten ari sertifikalı doku kültürü ile üretilmiş temiz başlangıç materyali
-Vektör böcekler ile uygun dönemde uygun yöntemlerle (biyolojik ve kimyasal Yöntemler)mücadele.
-Vektörlere konukçuluk eden ve sarımsak bitkisi ile rekabete giren yabancı ot mücadelesini iyi yapmak.
-Dirençli çeşitler seçilmeli,
-Ekim münavebesi yapılmalıdır.
-Düzenli arazi kontrolü yapılarak virüs simptomu gösteren bitkiler sökülmeli asla tarla içine ve kenarına
atılmamalıdır. İmkan varsa kireçli bir çukura gömülmelidir. yada yakılmalıdır.
Karışık enfeksiyon LYSV+GCLV
Hakan FİDAN
Sararma ve bodurluk simptomları OYDV
Hakan FİDAN