hücre bölünmesi ve kalıtım

Atomun Yapısı
Mustafa ÇELİK
Atomun Yapısı











Parçacıklarım
Elementtir adım,
Her yerde aynıdır yapım.
Etkileşince atomlarım,
Bütün gibi görünür yapım.
Peki atomlarımın
Var mıdır küçük parçacıkları?
Anlamak isterseniz bu gerçeği,
Kumaşa sürtün beni.
Dışardan olunca etki,
Hemen belli ederim kendimi,
Düşünün nasıl elektriklendiğimi.
 Cam bilyeyi ipek kumaşa sürttüğümüzde cam bilyenin
atomları ile kumaşın atomları arasında parçacık
alışverişi gerçekleşmiştir. Diğer bir ifade ile cam bilyeyi
oluşturan atomların parçacıklarının bir kısmı ipek
kumaşa geçmiştir.
 Yün kumaşı oluşturan atomların parçacıklarının çok az
bir kısmı ise balona geçmiştir.
 Atomu oluşturan bu parçacıklar proton, nötron ve
elektronlardır.
 Nötron ve protonlar atomun




merkezinde bulunur. Nötron ve
protonların bulunduğu bu kısım
çekirdek olarak adlandırılır.
Elektronlar ise çekirdeğin etrafında
yer alır.
Atomu oluşturan parçacıklar farklı
yüklere sahiptir. Farklı yüke sahip bu
parçacıklar birbirini etkileyerek bir
arada bulunur ve atomu oluşturur.
Atomda bulunan yükler negatif ve
pozitif yük olarak adlandırılır. Negatif
yük elektronun, pozitif yük ise
protonun yükünü temsil etmektedir.
Nötron ise atomun merkezinde
proton ile birlikte bulunan yüksüz
parçacıktır.
 Belirli sayılarda proton,
nötron ve elektronlar
farklı konumlarda bir
arada bulunarak
atomları oluşturur.
Atomu oluşturan bu
parçacıkların arasında
da sadece boşluk vardır.
 Elektronlar çekirdekten belirli uzaklıklarda hem kendi
etraflarında hem de çekirdeğin etrafında çok hızlı
hareket eder. Bu sebeple elektronlar çekirdeğe
düşmezler, çekirdek tarafından çekildikleri için de
dışarı fırlamazlar.
 Çekirdekte bulunan proton ve nötron ise elektrona
göre oldukça yavaş hareket eder.
 Şekilde, atomu
oluşturan farklı yüklere
sahip parçacıklar
arasındaki çekme
kuvveti gösterilmiştir.
 Atomun çekirdeğinde bulunan proton ve nötronun
kütlesi hemen hemen birbirine eşittir. Elektronun
kütlesi ise proton ve nötronun kütlesinden çok daha
küçüktür.
 Protonun veya nötronun kütlesi, elektronun kütlesinin
yaklaşık olarak 2000 katı kadardır. Bu durumda
atomun kütlesinin yaklaşık olarak proton ve nötron
kütleleri toplamıdır.
 Aynı atomda bulunan elektronlar
çekirdekten farklı uzaklıklarda bulunur.
 Elektronların ortalama olarak
bulunduğu mavi renk ile gösterilen
bölgeler katman olarak adlandırılır.
 Atomlar birden fazla katmana sahip
olabilir. Gerçekte atomun yapısında
modelde gösterildiği gibi katman
bulunmaz. Fakat elektronların
konumunu daha kolay açıklayabilmek
için katman, modelde mavi bölgelerle
gösterilmiştir.
 Katmanlar, çizimlerde gösterildiği gibi
düz bir zemin değildir. Çekirdeğin
çevresini tamamen saran küresel bir
yapıya sahiptir.
 Atomlarda birden fazla sayıda katman
bulunabilir ve katmanlardaki elektron
sayısı farklı olabilir. Ancak ilk
katmanda en fazla iki elektron
bulunabilir.
 İkinci ve üçüncü katmanlarda
bulunabilecek elektron sayısı sekizi
geçemez.
 Elektronlar öncelikle çekirdeğe en
yakın katmanda bulunur. İkinci
katmanda sekiz elektron yer aldıktan
sonra elektronlar üçüncü katmana
yerleşir.
İlk 20 Elemente Ait Atom Modelleri
İlk 20 Elemente Ait Atom Modelleri
İlk 20 Elemente Ait Atom Modelleri
 Elementlere ait atomların proton ve elektron sayıları
birbirine eşit olduğu için atomlar nötr yapıdadır
 Atomun nötr olması atomda bulunan negatif yüklerin
sayısının pozitif yüklerin sayısına eşit olması demektir.
 Diğer bir ifade ile elektron negatif yüklü, proton
pozitif yüklü olduğu için elektron ve proton sayılarının
eşit olması atomun nötr olduğunu gösterir.
 Bir elementin atomunun diğer elementin
atomundan farklı olması çekirdekte
bulunan proton sayısına bağlıdır.
 Örneğin, hidrojen atomunun çekirdeğinde
bir proton bulunmasına karşılık, azot
atomunun çekirdeğinde yedi proton
bulunmaktadır. Bu sebeple hidrojen atomu,
azot atomundan farklıdır.
 Farklı elementlerin atomları aynı sayıda
elektron veya nötron içerebilir. Ancak farklı
atomların proton sayıları hiçbir zaman aynı
olamaz. Bu sebeple atomda bulunan
protonların sayısı, o elementin kimliğini
belirler.
 Nötr atomlarda elektron sayısı proton
sayısına bağlı olduğu için proton sayısı
kadar elektron bulunur.
 Bir elementin tüm atomlarının
çekirdeğinde aynı sayıda proton
bulunur. Fakat aynı elementin
tüm atomlarının nötron sayıları
birbirinden farklı olabilir.
 Proton sayısının farklı olması ise
elementin farklı olması demektir.
 Proton sayısı elementin kimliğini
belirlediği için proton sayısı atom
numarası olarak adlandırılmıştır.
Atom Modelinin Serüveni
John Dalton
John Joseph Thomson
Ernest Rutherford
Niels Bohr
 Bohr Atom Modeli'nden sonra günümüzde geçerli olan
Modern Atom Teorisi'ne dayalı olarak yeni bir atom
modeli geliştirilmiştir. Ancak Bohr Atom Modeli,
elektron ile ilgili bazı olguları daha somut açıkladığı
için günümüzde kullanılmaya devam edilmektedir.
Modern Atom Teorisi
 Modern atom teorisine göre elektronlar çok hızlı hareket
ettikleri için sabit bir yerleri yoktur. Bu teoriye göre katman
kavramından bahsedemiyoruz. Elektronların yerlerini kesin
olarak tespit edememekle birlikte yalnızca nerelerde
bulunabileceklerini biliyoruz.
 Elektronun bulunabileceği ve hareket ettiği alanı, sineğin asılı
lambanın çevresinde döndüğü alana benzetebiliriz. İşte
elektronların bulunabilecekleri bu kısımlar elektron bulutu
olarak adlandırılır.
 Elektron bulutu modelinde elektronun belirli bir
yörüngesi olmadığı için elektron, şekilde de
gösterildiği gibi kısa süre içinde farklı konumlarda
bulunur.
Mustafa ÇELİK
Fen ve Teknoloji Öğretmeni
Türk Telekom YİBO
Digor/KARS