Slayt 1 - Nuran TALU Kişisel İnternet Sitesi

Avrupa Birliği Çevre Politikası
ve
Türkiye’ye Yansımalar
(1)
Dr. Nuran Talu
28 Mart 2013
ATAUM, Ankara
Hukuk İlkeleri
Birincillik İlkesi (Birincil Hukuk*-İç Hukukun
bir parçası)
– Antlaşmalar ve Topluluk ana kurumlarınca alınan önlemlerden
kaynaklanan yükümlülükleri yerine getirmek zorunluluğu
– Avrupa Anayasasından (Lizbon) doğan yükümlülükler
İkincillik ilkesi
– Ortak bir politikanın ortak amaçlarına ulaşmanın kendilerince en
uygun aracını seçmek için üye devletlere bırakılan olanak
– Ülkelerin Kararları (Decisions), Yönergeleri (Directive) ve Tüzükleri
(Regulation) ulusal hukuka aktarmada kendi ulusal koşullarını
hesaba katmada takdir hakları
Avrupa Birliği Adalet Divanı İçtihatları
AB’nin Taraf Olduğu Uluslararası
Antlaşmalar
Kararlar (Decisions)
• Doğrudan hukuki bağlayıcılığı vardır
• İdari bir hüküm oluşturur
• Üye ülkelere, kurumlara, şirketlere ve
hatta kişiye özgü kararlar alınabilir
• Sadece hitap ettiği tarafa hüküm getirir
Yönergeler (Directive)
Tüzükler (Regulation)
• Yönergeler/Tüzükler AB Konseyi ya da AP
tarafından müştereken ya da sadece Komisyon
tarafından yasalaşır/geçirilir. AB hukukunun en
doğrudan şeklidir
• Ulusal kanunlarla eşit şekilde Üye Devletler
üzerinde bağlayıcı kanuni güce sahiptir. Üye
ülkelerin uyum için ulusal mevzuata aktarma
zorunluluğu var
• Bir yada birden çok düzenleme ile karşılanabilir
• Belirlenen nihai hedefleri karşılamak bağlayıcıdır, ancak
kullanılacak yöntemler üye ülkelerin yetkisindedir
• Uyum için belirli bir zaman verilir
AB – TÜRKİYE
ÇEVRE POLİTİKALARI
GEÇİŞLERİ
AB
•
•
1951 Paris Antlaşması
Avrupa Kömür ve Çelik
Topluluğu’nu kuran Antlaşma
Politika Yok
1957 Roma Antlaşması
(Avrupa Ekonomik Topluluğu
Antlaşması)*
Başlangıçta Politika Yok
Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu
Antlaşması (EUROTOM-nükleer
enerjinin barışçı kullanımını
denetleyen bir sistem kurmak,
çevresel güvenlik)
– Ortak eylemlerin ve politikaların
yürürlüğe konulması yoluyla,
Avrupa Topluluğu’na, diğer
görevlerinin yanısıra, çevre
kalitesinin yükseltilmesi ve yüksek
düzeyde korunmasını sağlamak
görevini yüklemektedir (Madde 2).
– Topluluğun yasama kapasitesini
ve Topluluk Çevre Politikası’nı
yönetmede temel ilkeleri
belirlemektedir (Madde 174).
•
Sağlığın Korunması
1967 Tehlikeli Maddelerin
sınıflandırılması
TÜRKİYE
•
1923-1950
10.000 nüfusu aşmayan yerlerde
fabrikalar.. İstanbul’un sanayi
sorunları için yabancı uzmanların
İstanbul’a bölge planlaması
tavsiyeleri..
Politika Yok
•
1959
Türkiye ile Avrupa Birliği'nin ilişkileri
31 Temmuz 1959'da Türkiye'nin
Avrupa Ekonomik Topluluğu'na (AET)
yaptığı ortaklık başvurusu ile başlar
•
1961 Anayasası
Sağlığın Korunması
•
1963
1963 tarihli Ankara Anlaşmasından
itibaren, AET ülkemizde yaşanan
ekonomik, siyasi ve sosyal
gelişmelerde en önemli referans
noktalarından birini oluşturmuştur.
AB
•
•
•
1972 Topluluk Paris Deklarasyonu
Ekonomik kalkınmanın ekolojik
sorunları; ortak politika ve eylem
programları ihtiyacı (İlk somut adım)
1987 Avrupa Tek Senedi*
Tek Senet ile çevre birincil bir Politika
alanı oldu. Çevre alanında ilk kez yetki
kazanıldı 1987 Tek Avrupa Senedi ile
çevre konusu AT’nin temel yasalarına
doğrudan girdi (Roma Antlaşmasında
yasal zemin) Çevre; Topluluğun ortak
politikalarına ve AT müktesebatına
(aquis communaitaire) dahil edildi, Tek
Avrupa Senedi, Roma Antlaşması’nın
130. maddesinde değişiklik yaparak “
kirleten öder” ilkesini ortaya çıkardı,
174. maddesinde değiş - çevre
yasama ve yönetim konuları.
1992 Maastricht Antlaşması *
(Avrupa Birliği Antlaşması)
Çevre koruma, resmen ortak bir
politika ve ortak karar statüsünde,
(kirlenme karşıtı önlemler ortak
pazarda rekabeti çarpıtır) çevre
öncelikli hedef, çevre politikası ve
sürdürülebilirlik ilkesi bir arada
tanımlanıyor. Antlaşma ile çevre
alanına politika statüsü verilmiş ve AB
hukukunda “sürdürülebilir kalkınma
kavramı resmen oluşturulmuştur.
(Çevre ve İstihdam, Büyüme ve Rekabet)
(Atıklar tüketimden değil, üretim süreçlerinden
kaynaklanıyor, proses teknolojileri)
TÜRKİYE
• 1978
Uluslararası faaliyetleri
izleme ve kurumsallaşma
ihtiyacı - Ulusal sorunların
çözümünde devletin belirleyici rolü
ve liderliği var. Çevreye ilişkin
kararları idari hiyerarşinin
tepesinden belirlemek de geleneksel
Türk kamu yönetim sistemine uygun
• 1982 Anayasası, 1983
Çevre Kanunu
• 14 Nisan 1987 Tam
üyelik müracaatı
Çevre mevzuat uyumu
başlıyor (Örn:1986 tarihli
Hava Kalitesinin Korunması
Yönetmeliğinin 47. maddesi “TSE
standardı bulunmayan konularda bir
belirleme yapılana kadar AET
standartlarındaki değerler esas
alınacaktır”.)
• 1992 Uluslararası çevre
faaliyetlerine ilgi
AB
• 1997
(Haziran)
Amsterdam Antlaşması*
(Daha demokratik bir Avrupa
Sürdürülebilir kalkınma kavramı
AB anlaşmasına giriyor ve AB’nin
ana hedeflerinden birisi artık
(katılımcılık ve çevre)
• Gündem 2000
(Temmuz 1997)
Çevre ve genişleme politikaları;
i) genişlemenin çevresel
faydalarını içeren maliyetler, ii)
hem iç Pazar, hem dünya (Çevre
ve Genişleme, Şeffaflık,
Sektörel Entegrasyon, Özel
Sektörün önemi)
TÜRKİYE
1 Ocak 1996 Gümrük Birliği, Mali
İşbirliği Deklarasyonu Öncelikli alanlar arasında
çevre var.
Türk özel sektörü rekabete
hazırlanıyor
• Mevzuat uyumu devam
ediyor
• 1996-Katılımcı süreçler
hızlanıyor (Habitat II...)
•
Gündem 2000 ve Genişleme
Aday ülkelerden 4 önemli beklenti:
1. Çevrenin tüm temel politika alanlarına anahtar
faktör olarak entegre edilmesi (sanayi, enerji,
ulaştırma, tarım, turizm)
2. “Yönet ve kontrol et” yaklaşımının hükümet, özel
sektör ve halk arasında sorumlulukları paylaşarak
“teşvik et ve özendir” mekanizmalarıyla harekete
geçirilmesi
3. "Her aday ülke, Topluluk müktesabatının tümünü
ulusal hukuk düzeni içerisinde kabul edecek ve
idari sistemini de buna uygun hale getirecektir.“
4. Şeffaflık, bilgi ve katılım
*Çevre ve Üye Olma Stratejileri Komisyon Tavsiye Kararı, 1998
AB
– 1998 Cardiff Süreci
o Lizbon 2000 Sratejsi
(En dinamik, bilgiye
dayalı, rekabetçi,
nitelikli istihdam,
çevreye daha fazla
duyarlı olmak, sanayici
açısından özellikle
önemli)
o Göteborg, Haziran
2001)
“Sürdürülebilir Kalkınma
İçin Avrupa Stratejisi”
öncelikli entegrasyon
alanları: Tarım, Enerji,
Ulaştırma
TÜRKİYE
• Mevzuat uyumu
devam ediyor…
(% 46’sında mukabil
düzenleme yok)
AB
•
•
1999 Helsinki
“Sürdürülebilirlik 21”(Genişleme ve
Çevre Konsey Tavsiye Kararı)
2000 Nice Antlaşması*
Su
kaynakları
yönetimi,
atık
yönetiminde arazi kullanımı
TÜRKİYE
•
•
•
•
1999 Helsinki (Aralık 1999
Helsinki, Türkiye’ye adaylık
statüsü tanındı)
– Siyasal ve Yönetsel Reformlar
– Yeni kurumsal mekanizmalar
– Ekonomik etkinliklerin
mekansal dağılma biçimlerinin
yeniden şekillendirmesi (AB
bölgesel kalkınma politikaları,
kalkınma ajansları
yaklaşımları)
2003
Avrupa Çevre Ajansına resmen
katılım
Aralık 2004
Müzakerelerin başlaması için
karar
3 Ekim 2005 Müzakerelerin
resmen başlaması.......
AB
• 2009 Lizbon Antlaşması
AB’nin 2003 yılından bu yana devam eden Anayasal
sürecini sona erdiren Antlaşma. (1.12.2009 yürürlük)
AB 2010 yılı itibariyle gelecek on yıla tek bir
uluslararası tüzel kişilik kazanmış,karar alma sürecini
hızlandırmış, kurumsal yapısını daha etkin hale
getirmiş, ve dış politikadaki hareket kabiliyetini
arttırmış olarak girdi)
Lizbon ve Çevre:
Birliğin 10 ortak yetki
alanından biri “Çevre”.
–
Dengeli ekonomik
büyümeye dayanan,
sürdürülebilir bir Avrupa
kalkınması ve dünyanın
sürdürülebilir kalkınmasına
katkı.
–
Bakanlar Konseyi çevre ile
ilgili kararlarda her durumda
Avrupa Parlamentosuna ve
Birlik danışma organlarına
danışır.
–
Diğer Bazı alanlardaki
Politikalar, Bölüm 10 – Enerji:
Enerji verimliliği ve tasarrufu
ile yenilenebilir enerji
biçimleri geliştirilmesini teşvik
edilmesini hedefler.
TÜRKİYE
• Aralık 2009
Çevre Faslı
AB’nin 5 Yatay Politikası
Çevre Politikası
Sosyal İlerleme Politikaları
Vergi Politikası
Bölgesel Kalkınma Politikası
Rekabet Politikası
AB Çevre Politikasının
Dayandığı 2 Esas
1. Ülkelerde Çevre ve Kalite
Standartlarının Uygulanması Farklı,
Bu Durum Ürün Maliyetlerinin
Değişik Olmasına Neden Oluyor ve…
AB’nin Serbest Rekabet Politikaları
ile Mallarının Serbest Dolaşımı
İstenen Düzeyde Uygulanamıyor
1. Yaşam Kalitesi
AB’nin Sektörel Politikalarında
Çevre
• Enerji
• Tarım
• Ulaştırma
AB Antlaşmaları, yukarıdaki ilk üç sektörde çevre
ile ortak politika geliştirilmesini açıkça belirtir
• Sanayi
• Balıkçılık
• Araştırma ve Teknoloji
Örneğin; AB’nin Enerji Politikaları
• AB’nin enerji sektöründeki temel politika
eylemleri, daha çok enerji verimliliği, yenilenebilir
enerji kaynakları, enerji-verimli üretim kuralları,
enerji hizmetlerinin iyileştirilmesi ve bileşik ısı ve
güç sistemleri üzerinde yoğunlaşmaktadır
• AB’nin yenilenebilir enerji kaynaklarının
kullanılmasına büyük önem verdiği ve 2020 yılına
kadar enerji üretimlerinin % 20’sini yenilenebilir
enerji kaynaklarından sağlanmasını
kararlaştırdıkları ve bu oranı sonradan % 30’a
çıkardıkları bilinmektedir.
• Gereğinden fazla enerji üretimini zorunlu kılan
enerji kayıp ve kaçaklarının azaltılması
(kayıp ve kaçaklarda Türkiye’de oran % 20
civarında, AB’de bu oran % 4-5 civarında)
• İklim değişikliği stratejileri ve enerji politikası
(sera gazı emisyonlarını 2020 itibariyle %20
azaltma – koşullara göre %30 azaltma)
Politikaların 2 Temel Amacı
1.Daha Az Kirleten Ürünler
2.Maliyetin Sorumlulara
Yansıtılması
AB ÇEVRE İLKELERİ
 Bütünleyicilik ilkesi: Çevrenin korunmasında
Topluluk’un diğer politikalar içine entegre
edilmesidir.
 Kirleten öder ilkesi: Topluluk’un temel hedefidir.
 Kaynakta önlem ilkesi: Atığın üretildiği yerin
yakınında bertaraf edilmesidir.
 Kaynağında önceden önleme ilkesi: Zararın ortaya
çıkmasından önce gerekli önlemlerin alınmasıdır.
 İhtiyatlılık ilkesi: Çevre açısından olumsuz sonuç
oluşturacak belli bir fiilin bilimsel ispatını
beklemeden önlem alınmasıdır.
 Komuta Kontrol ve Teşvik Et Özendir (Pazar
ekonomisine ilişkin tedbirler için)
 Beşikten-mezara kontrol
 Yerellik/Hizmette halka yakınlık/Aşamalı
Sorumluluk
 Çevre suçlarının ceza hukuku kapsamında ele
alınması esası
AB Sürdürülebilir Kalkınma Politikaları
(1997 Amsterdam, 2001 Gothenburg, 2003, 2006-2010)
•İklim değişikliği ve temiz enerji
(Azaltım+uyum)
•Sürdürülebilir ulaşım
•Sürdürülebilir üretim ve
tüketim
•Halk sağlığına yönelik tehditler
•Doğal kaynakların daha iyi
yönetilmesi (öncelikli alan su yönetimi)
•Sosyal katılım, nüfus ve göç
•Küresel yoksullukla mücadele
AB ve İklim Değişikliği
• Yeşil Belge - AB Sera Gazı Salım Ticareti, Mart 2000 (Green Paper on
greenhouse gas emissions trading within the EU, COM(2000)87)
• The First European Climate Change Programme (2000 - 2004)
• 6. Çevre Eylem Programı (2002-2012), (Öncelikli 4 eylem alanı: İklim Değişikliği,
Doğa ve Biyolojik Çeşitlilik, Çevre ve Sağlık, Sürdürülebilir Doğal Kaynak
Kullanımı ve Atık Yönetimi
• Avrupa Çevre Ajansı – EEA Raport: Impacts of Europe’s Changing Climate,
2004
• The Second European Climate Change Programme, (2005 - 2006)
• 2012 Sonrası Strateji (Towards a Post-2012 Climate Change Regime - Final
Report, June 2005) (Azaltım + Uyum)
• Altıncı Çevre Eylem Programının Tematik Stratejileri (Toprağın Korunması için
Tematik Strateji (COM(2006)231, Hava Kirliliği, Atık Yönetimi, Deniz Çevresi,
Kentsel Çevre Stratejileri) Yeşil Belge – Adapting to climate change in Europe,
options for EU action, June 2007 (Uyum)
• Beyaz Belge (White Paper- Adapting to climate change: Towards a European
framework for action, 2009) Uyum
• 2012 sonrası kapsamlı bir iklim anlaşması konusunda AB tutumunun
geliştirilmesine yönelik Konsey Sonuç Bildirgesi, Mart 2009 (Azaltım + Uyum)
• 2010 Kopenhag Sonrası Politika Belgesi, International climate policy postCopenhagen: Acting now to reinvigorate global action on climate change,
{SEC(2010) 261} Brussels, 9.3.2010 COM(2010) 86 final
• Cancun - Avrupa’da İstihdam kaybı endişesi. AB finans kaynağı yaratıyor – planı
var
• AB sektörel politikaları (AB’de, iklim değişikliği kapsamında, Enerji, Konut ve
Hizmet, Ulastırma, Sanayi,Tarım ve Ormancılık ve Atık Yönetimi sektörleri ve
CZM, flood protection gibi bir çok konuda kabul edilen ve yürütülen çok sayıda
ayrıntılı mevzuat, politika ve önlem)
Avrupa Birliği İklim ve Enerji Politikaları
• 2020 yılına kadar Sera Gazı
Emisyonlarının %20 azaltılması (bir
uluslararası anlaşma durumunda %30
oranında azaltılması)
• 2020 yılına kadar enerji verimliliğinin %20
artırılması
• 2020 yılına kadar yenilenebilir enerjinin
toplam enerji tüketimindeki oranının %20
oranına getirilmesi.
AB Çevre Mevzuatı –Karar Alma
Süreci
Ortak Karar Alma Usulü
– Avrupa Komisyonu
• Çevre Genel Müdürlüğü (40 genel müdürlükten
biri)
– Yasa taslağını hazırlama yetkisi olan tek kurum
– Uluslararası çevre anlaşmalarının müzakerelerinde
AB’yi temsil eder (Örn: UNFCCC’de)
– Internet üzerinden kamuoyu danışma süreci
– Yeşil Kitap –tartışma süreci / Beyaz Kitap –öneriler
– Etki Analizi
– Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi
• Nitelikli Oy Çokluğu (255/345) = Oyların %74’ü,
Nüfusun %62’sini karşılanması gerekiyor.
• Avrupa Parlamentosu ile Uzlaşma Komitesi
kurulabilir.
– Avrupa Parlamentosu (mutlak çoğunluk)
• Çevre, Halk Sağlığı ve Gıda Güvenliği Komitesi
(68 üye)
Avrupa Komisyonunun Rolü
• Bugün, çevre sektöründe AB ülkelerinde
yürürlükte bulunan yasal düzenlemelerin
ortalama %90’ı Brüksel’de kararlaştırılmıştır.
• AB Çevre Müktesebatının uygulanmasının
denetlenmesinden sorumlu
•
•
•
•
Ön-araştırma yapılır
Üye ülkenin konu ile ilgili görüşleri talep edilir
Komisyonun gerekçeli resmi görüşü
Üye ülkenin verilen zaman diliminde uyumu talep
edilir
• Uyum sağlanmadığı takdirde;
• Avrupa Birliği Adalet Divanı
AB İkincil Hukuk Kaynaklarında
Çevre
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Tüzük/Kanun ülke kanunlarına uyarlanmaksızın geçerli.
Yönerge-Direktif/ üye devlet kendi yöntemini seçer
Karar bağlayıcıdır
Ortak Karar (Ortak politikalar için çıkarılır/Avrupa KonseyiZirve ve AP tarafından yürürlüğe konur, yönlendiricidir.
Tavsiye Kararı ve Görüş (kanuni bağlayıcılığı yoktur
ancak bazı durumlarda önemli. Örneğin çevre denetiminde
minimum kriterlere uyum, “tavsiye kararı” ile yapıyor.)
Deklarasyon “Gelişme” ile ilgili olduğunda hemen hemen
“Ortak Karar” gücünde, (Demokrasi Deklarasyonu vb)
Beyaz Kitap (politika tartışma belgesi (Büyüme, İstihdam,
Rekabet Politikaları, Çevre, iklim değişikliğine Uyum Beyaz
Kitabı vb.)
Yeşil Kitap (eylem programları duyuru belgesi, uygulama
prensiplerini ortaya koyan dokümanlar, Örn: Sera gazı
emisyonlarının salım ticareti ile ilgili Yeşil Kitap; Kyoto
Protokolüne göre ülkelerin emisyon azaltma
yükümlülüklerine en az maliyetle ulaşmak için yardımcı
mekanizmalar için bir uygulama planı ve ülkeler için
kolaylıklar sunmaktadır)
Eylem Programları
Müktesabatın oluşmasında
süreç...
• Yasaların yürürlüğe girişi uzun yıllar
alıyor…
• 27 ülkenin çıkarları, şirketlerin,
sektörlerin, STKların ve diğer grupların
girişimleri
• Örnek olarak bir süreç: AB’nin yeni
kimyasallar stratejisi: REACH
(Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi,
İzni ve Kısıtlanması) düzenlemesi;
• Beyaz Kitap – 2001 (politikası oluşuyor)
• Yasa Taslağı - 2003
• Yasalaşması – 2006
• Yürürlüğe Giriş Tarihi - 2007
AB Çevre Mevzuatının Yapısı
AB Çevre müktesebatı 80’i önemli
direktif 18 Çerçeve Yönerge olan 270
yasal düzenlemeden (Tüzük ve
Yönerge) oluşuyor, bu sayı bütün
ekler ve teknik uyarlamalar dahil
olunca 560’dan fazla
(AB müktesebatı: AB Hukuk Sistemi (35 Fasıl)
(Türkiye 33 Fasıl, 130.000 sayfa)
AB Çevre Mevzuatının Yapısı
1. Yatay Mevzuat (Çevresel Bilgiye Erişim, Çevresel
enformasyon, Avrupa Çevre Ajansı ve Çevresel Etki
Değerlendirmesi, SÇD,LIFE, Raporlama mevzuatı vb.)
2. Hava Kalitesi (Hava Kalitesi Çerçeve Direktifi, vb.)
3. Atık Yönetimi (Düzenli Depolama, Tehlikeli Atık,
Atık Yağlar, Ambalaj ve Ambalaj Atıkları, vb.)
4. Su Kalitesi (İçme Suyu, Kullanma Suyu, Yeraltı
Suları, vb.)
5. Habitat/Doğa Koruma (Nesli Tehlikede Olan
Canlılar, Habitat, vb.)
6. Endüstriyel Kirliliğin Önlenmesi ve Risk
Yönetimi (Entegre Çevre Kirliliği Kontrol ve Önleme,
Büyük Yakma Tesisleri, SEVESO, vb.)
7. Kimyasallar ve GDO’lar
8. Gürültü Kirliliği
9. Nükleer Güvenlik ve Radyoaktif Kirliliğin
Önlenmesi
SU KALİTESİ
ATIK YÖNETİMİ
Rekreasyon amaçlı) banyo suyu
direktif
1976/160/EEC
Atıklara iliskin çerçeve direktif
1975/442/E
EC
Tehlikeli maddelerin suya
bosaltımına iliskin direktifler
1976/464/EEC
,
1980/68/EEC
Tehlikeli atık direktifi
1991/689/E
EC
Arıtma çamuru direktifi
1986/278/EEC
Ambalaj atıkları direktifi
1994/62/EC
Kentsel atık su arıtma direktifi
1991/271/EEC
Düzenli depolama direktifi
1999/31/EC
Nitrat direktifi
1991/676/EEC
Atık yakma direktifi
2000/76/EE
C
İçme suyu direktifi
1998/83/EC
Su çerçeve direktifi
2000/60/EC
HAVA KALİTESİ KONTROLÜ
ENDÜSTRİYEL KİRLİLİK
KONTROLÜ
Yakıt kalitesi direktifleri
1993/12/EEC
1998/70/EC
1999/32/EC
Seveso II (COMAH) direktifi
1996/82/EC
Uçucu Organik Bilesikler (VOC) 1.
asama direktifi
1994/63/EC
Entegre Kirlilik Önleme ve
Kontrolü (IPPC) direktifi
1996/61/EC
Hava kalitesi çerçeve direktifi ve
ilgili direktifler
1996/62/EC
1999/30/EC
2000/69/EC
2002/3/EC
Solvent direktifi
1999/13/EC
Büyük Yakma Tesisleri direktifi
2001/80/EC
AB, Uluslararası Sözleşmeler
Türkiye (taraf değil)
• Sınıraşan Suların ve Uluslararası
Göllerin Korunması ve Kullanılması
Sözleşmesi (AB 1995, Helsinki)
• Sınıraşan ÇED Sözleşmesi (AB 1997,
Espoo)
• Çevresel Konularda Bilgiye Erişim,
Çevresel Karar Verme Sürecine
Halkın Katılımı ve Yargıya Başvuru
Sözleşmesi (AB 2001, Aarhus)
Topluluk Ajansları
• Avrupa Birliği’nde ortak politikalar
çerçevesinde karşılaşılan sorunlara farklı
yöntemlerle çözüm arayan ve Birliğin
faaliyetlerine ademi merkeziyetçi bir
yaklaşım getiren ajanslar, AB hukukuna
göre tüzel kişilik statüsündedir
• Türkiye’nin, adaylığının teyit edildiği 10-11
Aralık 1999 tarihli Helsinki Zirvesi’nde
Topluluk ajanslarına katılabileceği
belirtilmiştir.
Topluluk Ajansları
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Avrupa Çevre Ajansı (Türkiye, onay 2003 –tam katılım)
Avrupa Uyuşturucu ve Uyuşturucu Bağımlılığı İzleme Merkezi (Türkiye, imza 2006)
Avrupa Irkçılık ve Yabancı Düşmanlığı İzleme Merkezi
Avrupa Topluluğu Bitki Çeşitliliği Ofisi
Avrupa Tıbbi Ürünleri Değerlendirme Ajansı
Avrupa Mesleki Eğitimi Geliştirme Merkezi
Avrupa İş ve Yaşam Koşullarını İyileştirme Vakfı
Tek Pazarın Uyumlaştırılması Ofisi
Avrupa İşyerinde Güvenlik ve Sağlık Ajansı
Avrupa Mesleki Eğitim Vakfı
Avrupa Birliği Organları Çeviri Merkezi
Avrupa Yeniden Yapılandırma Ajansı
Avrupa Gıda Güvenliği Ajansı
Avrupa Deniz (Emniyeti) Güvenliği Ajansı
Avrupa Hava Güvenliği Ajansı
Avrupa Ağ ve Bilgi Güvenliği Ajansı
Avrupa Hastalıkların Önlenmesi ve Kontrolü Merkezi
Avrupa Demiryolu Ajansı
Avrupa Kimyasallar Ajansı
Dış Sınırlarda Operasyonel İşbirliğinin Yürütülmesi İçin Avrupa Ajansı
Topluluk Balıkçılık Kontrol Ajansı
Topluluk Bitki Çeşitliliği Ajansı
Avrupa Temel Haklar Ajansı
Avrupa Çevre Ajansı
• Avrupa Çevre Ajansı (AÇA) Konsey
Yönetmeliği EEC/1210/906
– Avrupa ölçeğinde nesnel, güvenilir ve
karşılaştırılabilir veriler sunarak çevre
koruma amaçlı alınacak önlemlere
yardımcı olmak
– Kamuoyuna çevre durumu hakkında
bilgi vermek (Ürünlere konacak çevre etiketleri vb)
– EIONET (European Environment
Information & Observation Network)
Avrupa’da Çevrenin Durumu
(AÇA kaynakları)
• Ekonomik kalkınma ve çevre üzerinde
yarattığı baskılar (Doğal kaynakların istikrarlı
bir şekilde kullanılması, Enerji, Taşımacılık,
Turizm, Sanayi, Tarım, Ormancılık, Balıkçılık)
• Çevreyi ilgilendiren gelişmeler
• İklim Değişikliği, Stratosferdeki ozon tabakasının
delinmesi, Hava Kirliliği,Tehlikeli Kimyasal
Maddeler, Atıklar, Su, Toprak,Teknolojik ve Doğal
tehlikeler, Biyolojik çeşitlilik, İnsan Sağlığı)
• Çevre yönetiminde gelişmeler,
sektörlerarası entegrasyonun ilerlemesi
• Açığın kapatılması (Avrupa çevre
değerlendirmelerini destekleyecek entegre
izleme sistemine doğru)
Avrupa’da Çevrenin Durumu
(AÇA kaynakları)
İLERLEMELER
• Ozon tabakasının delinmesine neden olan parçacıkların
salımları ve havaya gönderilen salımlar önemli ölçüde
azaltılmıştır. Hava kalitesi artırılmıştır.
• Suya salım yapan kaynaklar azaltılmış, su kalitesi
artırılmıştır.
• Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde ve aday ülkelerde çevre
ve sektörel politikaların entegrasyonunda politik altyapının
geliştirilmesine yönelik çalışmalar hız kazanmıştır.
• Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde tarım ve sanayi
sektörlerinin toprağa ve havaya yaydığı salımlar
azaltılmıştır.
Avrupa’da Çevrenin Durumu
(Kaynak: AÇA)
SORUNLAR
• Atık yönetiminde göreli olarak az ilerleme kaydedilmiş
• Doğal kaynakların kullanımının azaltılmasında istenilen
ilerleme olmamıştır.
• Ekonomik büyümenin çevre üzerindeki baskısının
azaltılmasına yönelik birkaç olumlu örneğin dışında, çevre
ve sektörel politikaların entegrasyonunda önemli bir
gelişme kaydedilmemiştir.
• Çevre alanında ekonomik yaptırımlar ve ihtiyari anlaşmalar
Avrupa bölgesinde henüz yaygın olarak kullanılmamaktadır.
• AB’nin istikrarlı kalkınma hedeflerine ulaşılabilmesi için
uygulanan politikalarda çevre entegrasyonu yetersizdir.
• Çevre politikalarının oluşturulması ve uygulanması
teknolojik alandaki gelişmelerle doğrudan bağlantılıdır.
• İklim değişikliğinin önlenmesi için daha çok uzun bir yol
var. İstihdamda sorun yaratır endişesi var.
• Çevre yönergelerinin uygulanması sorunları, gecikmeler
ülkelerin sorumluluklarında yaşanan sorunlar
Avrupa’da Çevrenin Durumu
(Kaynak: AÇA)
AB’NİN AZALTMAYA ÇALIŞTIĞI TEMEL
KİRLETİCİLER
• Karbon dioksit (Birliğin iklim değişikliği
konusundaki politikaları ile doğrudan ilgili)
• Ozon (troposferik ozon)
• Sülfür dioksit
• Karbon monoksit
• Kurşun ve kurşun bileşikleri
AB’nin havası pek temiz değil
• Avrupa Çevre Ajansı'nın (EEA) hazırladığı
raporda, havayı kirleten maddelerin her yıl AB ve
komşusu ülkelerde 500 bin erken ölüme yol açtığı
ve biyoçeşitliliğin kaybolmasına neden oldu. Buna
göre AB kent nüfusunun % 95'i Dünya Sağlık
Örgütü kılavuzundaki alt seviyenin çok üstünde
ozona maruz kalıyor.
• Raporda 2020’de AB içinde havayı kirleten
maddelerin insan sağlığı, ekosistem ve tarımsal
açıdan maliyetinin 537 Milyar Euro olacağı da
tahmin ediliyor.
Kasım 2011
Türkiye AÇA
• 1999 Haziran Türkiye’nin Ajansa üyelik başvurusu
• 2000 Ekim tarihinde Anlaşmanın taraflarca
Brüksel'de imzalanması
• AÇA ile ilgili Kanunun yürürlüğe girmesi (Kanun
No:28.01.2003 tarih ve 25007 sayılı RG.)
• 10 Konu: Hava Kalitesi, Hava Emisyonu, Doğa
Koruma ve Biyoçeşitlilik, Su, Deniz ve Kıyı
Ortamları, Toprak, Arazi Örtüsü, Veri Kaynakları
Kataloğu, Atık, Ulaştırma.
• Türkiye’nin Katkı Payı: 1. yıl: 2.033.000 Euro, 2.
yıl: 2.596.000 Euro idi. 3. yıldan itibaren
3.127.000 Euro ödüyor (full cost)
NOT:Türkiye'nin Ajansa üyeliği; Avrupa müktesabatına uyumun
sağlanması yolunda Türkiye'nin kararlılığının önemli bir göstergesi Bu da
çevre müzakerelerinin ötesinde, önemli bir politik inisiyatif olarak dikkate
alınmalıdır.
Mevcut EIONET Konu Başlıkları
Yeni EIONET Konu Başlıkları
Doğa Koruma ve Biyoçeşitlilik
Doğa ve Biyoçeşitlilik
Hava Emisyonları
Hava Kirliliğinin Azaltılması ve İklim değişikliği
Hava Kalitesi
Hava Kalitesi
Su Emisyonları
Su Emisyonları
Yeraltı suyu
Yeraltı suyu
Akarsular ve Göller
Akarsular ve Göller
Su Kullanımı ve Miktarı
Su Kullanımı ve Miktarı
Toprak
Toprak
Arazi Örtüsü ve Mekansal Analiz
Arazi Örtüsü
Arazi Kullanımı ve Mekansal Planlama
Atık
Atık
Deniz ve Kıyı Ortamları
Deniz ve Kıyı Ortamları
Tarım
Tarım ve Ormancılık
Enerji
Enerji
Ulaştırma
Ulaştırma
İklim Değişikliği
İklim Değişikliğinin Etkileri, Hassasiyet ve Adaptasyon
Gürültü
Gürültü
Kimyasallar
Kimyasallar
Çevre ve Sağlık
Çevre ve Sağlık
Bilgi Sistemleri
Çevre Bilgi Sistemleri
iletişim
İletişim
Çevrenin Durumu
Çevrenin Durumu
Kaynak Kullanımı
Sürdürülebilir Üretim -Tüketim ve Kaynak Kullanımı
Politika Araçları ve Değerlendirme
Politika Araçları ve değerlendirme
Balıkçılık
Denizcilik
Geleceğe Dönük Bilgi ve Senaryolar
Çevre ve Ekonomi
AÇA’nın Türkiye bölümünden...
Avrupa Çevre Ajansı’nın verilerine
göre; Türkiye’de yerleşim alanları
artmakta, tarımsal alanlar,
ormanlar, sulak alanlar
azalmaktadır.
Kaynak: European Environment Agency website,
http://www.eea.europa.eu/soer/countries/tr/soertopic_view?topic=land
(Accessed on 26 February 2013).
AB Politika Oluşum ve
Uygulama Araçları: EYLEM
PROGRAMLARI
22 Kasım 1973 yılında Konsey ve üye ülke temsilcileri
kabul ederek Topluluk Bildirgesi haline geldi.
AB
•
•
•
1. ÇEP 1973-1976 AT çevre
politikasının genel prensiplerini ve
hedeflerini belirlemiş ve
uygulama için gerekli eylemleri
tanımlamıştır (yaşam ve yerleşim
kalitesi)
2. ÇEP 1977-1981 İlkini
izlemiştir. (ÇED başlangıcı)
3. ÇEP 1982-1986 Eylem
önceliklerini tanımlamakta ve
entegrasyon temelleri ile önleyici
yaklaşım ihtiyacının ortaya
atmıştır. (temiz teknolojiler, ÇED
Konsey Kararı-1985
TÜRKİYE
•
•
•
•
•
Birinci Beş Yıllık Kalkınma
Planı (1963-1967) (hava
kirliliği)
İkinci Beş Yıllık kalkınma
Planı (1968-1972) (özel bir
bölüm yok)
3. 5. Yıllık Kalkınma Planı
(1973-1977) (özel bir çevre
bölümü var. 1973 başlangıç)
4. 5. Yıllık Kalkınma Planı
(1979-1983) (“önleyici
politikalar” başlıyor, yasal önlem
başlıyor-Çevre Kanunu, kusursuz
sorumluluk)
5. 5. Yıllık Kalkınma Planı
(1985-1989) (“önleyici
politikalar” ve uluslararası
taahhütlere yoğun olarak girildiği
dönem DPT “BM Ortak
Geleceğimiz” Raporunu
sorgulattırıyor )
AB
•
•
4. ÇEP 1987-1992 Daha geniş
bir yorumlama ve diğer politikalar
ile ilişkilendirme yolu ile çevre
mevzuatını güçlendirmiş,
korumacı yaklaşımda
odaklanılmıştır. (Çernobil)
5. ÇEP 1993-2000
“Sürdürülebilirliğe Doğru” 5 odak
noktası:
o Çevrenin diğer politikalarla
bütünleştirilmesi için eylemler
(sanayi, enerji, ulaştırma,
tarım, turizm)
o Destekleyici eylemler
o Çevre yönetiminde teknik,
ekonomik ve sosyal araçların
kapsamlı ve farklı modellerle
kullanımı
o Önemli ve özel çevre konuları
o Uluslararası eylemde
Topluluğun lider rolü
(CO2 vergisi, Rio Rüzgarı)
TÜRKİYE
• 6. 5. Yıllık Kalkınma Planı
(1990-1994) Çevre ilk kez
bütün sektörel yaklaşım ve
stratejilerde yer alıyor, SK,
OECD 1. Çevre Performansı
İncelemesi...)
• 7. 5. Yıllık Kalkınma Planı
(1996-2000) UÇEP-Çevre bir
“yönetim” meselesidir, doğal
kaynak yönetiminin
sürdürülebilir kalkınma
anlayışıyla ele alındığı ilk plan
UÇEP ve OECD 2. Çevre
Performans İncelemesi)
İlk 4 Çevre Eylem Programının temeli:
kirliliğin önlenmesi
5. ve 6. Çevre Eylem
Programlarının temeli:
sürdürebilir kalkınma ve
sorumluluğun paylaşılması
AB
• 6. Çevre Eylem
Programı (2002-2012)
Öncelikli 4 eylem
alanı:
o İklim değişikliği,
o Doğa ve biyolojik
çeşitlilik,
o Çevre ve sağlık,
o Sürdürülebilir doğal
kaynak kullanımı ve
atık yönetimi
TÜRKİYE
•
•
•
•
•
8. 5. Yıllık Kalkınma Planı (20012005) (Kurumsallaşma politikaları
, UÇEP in yenilenmesi ve AB
uyumuna önem, üretim kalıpları
politikaları-teknoloji gelişim
politikaları, temiz teknolojiler,
sürdürülebilir kalkınma
göstergeleri)
(Genel Ekonomik Hedefler ve
Yatırımlar (2005)
Ön Ulusal Kalkınma Planı (20042006) (Ekonomik ve Sosyal
Uyumda AB Mali Yardımları İçin
Stratejik Bir Çerçeve-Ulusal
Programın Eki)
o Doğal kaynakların korunması
o Su kaynaklarının korunması
o Kentsel çevre altyapı yatırımlarına
öncelik
o Kurumsal kapasitenin ve
verimliliğin artırılması
Orta Vadeli Programlar
9. Kalkınma Planı (2007-2013)
2007-2013)İklim değişikliğine
vurgu; çevre yönetiminin araçları
güçlendiriliyor,
AB
• 7. Çevre Eylem
Programı
(7EAP/2013 -2023)
Gelecek 10 yıl için
hazırlanıyor
(Europe Growth
2020 Strategy’sine
uygun olarak)
Ekonomik gelişmeye yeni
bir yaklaşım getirmek, bu
açıdan AB SK stratejisini
yeniden formule etmek
(araştırma, yenilikçilik,
işgücü politikaları ile bağını
kurmak vb.)
TÜRKİYE
2013 Yılı Programı
•
•
•
•
•
•
•
“İD, küresel düzeyde olduğu kadar
Türkiye’nin gündeminde de önemli
Vergi politikalarının belirlenmesinde
ve uygulanmasında, iklim
değişikliğiyle mücadele edilmesine ve
enerji tüketiminde tasarruf sağlanması
Ulusal İklim Değişikliği Stratejisi enerji
verimliliği, yenilenebilir enerji, çevre
dostu ulaşım yöntemleri,
ormancılık, mera koruma projeleri
yürütülecek, kuraklıkla mücadele
sulama projelerinde planlamaların
su kaynaklarının yetersizliği
turizm aktivitelerinin yoğunlaştığı
alanlar olarak beliren kıyı alanlarında,
insan kaynaklı kullanımların etkileri,
küresel iklim değişikliğinin yarattığı
olumsuz koşullarla birleşerek sürekli
bir baskı yaratmaktadır.
Turizm yatırımları yeşil büyüme
yaklaşımı çerçevesinde doğal, tarihi,
sosyal ve kültürel çevreyi koruyucu ve
geliştirici bir anlayışla ele alınacaktır.
Kentler ne kadar çevreci ve yeşil?
7. Çevre Eylem Programında
9 Adım
İlk 3 Öncelikli Tematik Amaç (Amaç):
1.Doğayı Korumak ve Ekolojik Direnci
Güçlendirmek (Natural Capital)
2.Sürdürülebilir - verimli düşük karbon
ekonomisini geliştirmek/ilerletmek
3.Sağlık üzerine çevresel bozulmadan
kaynaklanan tehditler için etkili bağlar
kurmak
Bu 3 amaç için 4 Öncelikli Adım
1. Çevre mevzuatının etkin uygulanmasını
desteklemek, teşvik etmek
2. Bilim ve teknolojinin politikalara faydasını
sağlamak/güçlendirmek
3. Çevre ve iklim değişikliği politikalarını
destekleyici gerekli yatırımları yapmak
4. Diğer politikalar için çevresel ihtiyaçları ve
duyarlılığı geliştirmek
Diğer 2 öncelikli Adım
1. AB şehirlerinin sürdürülebilirliğini
artırmak/geliştirmek
2. Çevre ve iklim değişikliği ile ilgili bölgesel
ve global tehditler için AB’nin etkinliğini
geliştirmek
AB 7. Çevre Eylem Programı
(süreç)
• Avrupa Parlamentosu Nisan 2012’de 6. Çevre Eylem
Programının sonuçlarını gözden eçiriyor ve 7. Programın
önceliklerini belirliyor (politika düzeyinde ve bazen somut
hedeflerle - Avrupa’nın (EU) Ekolojik Ayakizini gelecek
20 yılda % 50 oranında azaltmak gibi)
• Aralık 2012’de yeni EAP için teklif belgesi kamuoyuna
açıklanıyor: “Living Well, Within the Limits of The Planet’
• Yeni EAP; Kaynak Verimliliği Yol Haritası, 2020
Biyoçeşitlilik Stratejisi, Düşük Karbon Ekonomisi Yol
Haritası, Su Planı (Water Blueprint , adopted in Nov.
2013), 2014’de hava kalitesine odaklanıyor.
Yeşil Büyüme (Yeşil Ekonomi)
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Küresel Tehditler: 1 – Gıda; 2 – İklim
Yoksulluk, dünya kaynaklarının hızla tükenmesi, kıtlık ve iklim değişikliği
Küresel Fırsat: Yeşil Büyüme
2006’dan beri literatürde/yazında yeri var.
Yeşil Ekonomi, özellikle sosyal ve çevresel sorunlara küresel ölçekte çözüm
bulunmasını vurgulayan bir yaklaşım
Yeşil ekonomi, dünyadaki ekolojik riskler ve kıtlıklar artarken riskleri en aza
indirgeyerek sosyal eşitlik ile insan refahının sağlanabileceğini savunan
görüş
Yeşil ekonominin amacı karbon emisyonları (düşük karbonlu) ve kirliliği
azaltmak, geliri ve istihdamı arttırmak, kaynak verimliliğini arttırmak,
biyolojik çeşitlilik ve ekosistemi korumak, tüm bunları kamu ve özel sektör
yatırımları ile gerçekleştirmektir. Hedeflenen yatırımların devlet politikasıyla
da desteklenmesi gerekmektedir.
Yeşil Ekonomi ile genel iktisat teorisinin amacının ve içeriğinin yenilenmesi
konusunda yeni bir yaklaşım ortaya konuyor
Yeşil Ekonomi, "iktisadın yeniden yazılmasına" katkıda bulunacak mı?
Yeşil Büyüme kesişme noktaları
AB ve Yeşil Ekonomi
(Yedinci Çevre Eylem Programının Özü)
• Doğal kaynak etkin bir Avrupa
• Düşük Karbon Ekonomisi Esas
• AB üyesi ülkeler yaşadığı ekonomik krizden kurtulmak için
atılması gereken adımın, yeşil ekonomiye tam anlamıyla
geçilmesi olduğu ana fikrinde buluşuyorlar
• "Finansal kriz küresel ısınmaya karşı harekete geçmemek için bir
neden olamaz. Tam tersine Küresel finansal krizle mücadeleye
yönelik politikalar, istihdam yaratmak ve ekonomiyi
canlandırmaya yönelik politikalarla çok fazla sayıda ortak noktaya
sahip.
• “Küresel ısınmayı ekonomilerimizi yeşillendirmek, büyümeyi
canlandırmak ve yeni teknolojilere yatırımı hızlandırmak için bir
fırsat olarak görmeliyiz.“ diyorlar…
• Yeşil ekonomi ile; sürdürülebilir üretim tüketim, enerji verimliliği ve
yenilenebilir enerji kullanımı ile yeni iş imkanlarının yaratılması
insan refahının artırılmasıyla yakından ilişkilidir.
Türkiye ve Yeşil Ekonomi
• 2023 hedeflerine sürdürülebilir kalkınma, yeşil
büyüme ve insan merkezli gelişme ilkeleriyle
ulaşacağız (Geleceği Sahiplenmek, T.C. Rio+20
Raporu, Haziran 2012); Türkiye, sürdürülebilir
kalkınma hedeflerine ulaşmak için yeşil büyüme
dahil ülke koşullarına uygun tüm araçlardan azami
ölçüde faydalanacaktır (Geleceği Sahiplenmek,
T.C. Rio+20 Raporu, Haziran 2012).
• 10. Kalkınma Planı, 46 ÖİK, 20 Çalışma Grubu...
(2014 – 2018)
Çevrenin Finansmanı
AB Çevre Fonları, Genel
Çerçeve
AB Kaynakları
• Topluluk çeşitli politikalarla, mali araçlarla,
önlemlerle kendi programlarını finanse
eder. (kalkınma yardımı, bölgesel
politikalar, vergiler vb)
• Geleneksel uluslararası örgütler gibi (BM
ve OECD gibi üye ülkelerin katkılarıyla
değil)
• Mali ihtiyaçları personel ve faaliyet
harcamaları tutarındadır.
AB Kaynakları
• Komisyon (Topluluk) Bütçe
Kaynakları
• Avrupa Yatırım Bankası
• Yapısal Uyum Fonları (ISPRA, SPARD,
Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu,
Avrupa Sosyal Fonu, Avrupa Tarımsal
Yönlendirme ve Garanti Fonu)
• Üçüncü Ülkelerle Mali İşbirliği
(Üçüncü Ülkelerle Mali İşbirliği için
yeni modeller-Bölgesel Programlar)
• Akdeniz Programı (EUROMED)
AB Kaynakları
• Üçüncü Ülkelerle Mali İşbirliği
– AVICENNE Programı (sağlık araştırma projeleri, su kaynakları
yönetimi araştırma projeleri )
– PHARE Programı (Aday ülkelerin- özellikle Orta ve Doğu
Avrupa ülkeleri - kurumsal kapasitesini güçlendirmek, PHARE
Twinning.
Akdeniz Programı (Euromed)
– MEDSPA Programı
(Akdeniz Eylem Stratejisi ve Planı, 1984-1992)
– METAP (EEC+WB+EIB) 1990
– Yenileştirilmiş Akdeniz Politikası (Komisyon + AYB, 19921996)
– Avrupa-Akdeniz Ortaklığı 1995, Mali Paketi MEDA Programı
o ISPA (ulaştırma ve çevre)
o SAPARD (tarımsal modernizasyon ve kırsal
kalkınma)
– LIFE Programı (çevre ile doğrudan ilgili, 21 Mayıs 1992/Konsey
Yönetmeliği)
– European Commission SMAP–Short and Medium Term Priority
Environmental Action Programme (Multi-country
programlardan biri) ve diğer bazı uluslararası kuruluşlar
NOT: PHARE Yıllık Bütçesi: 1,5 milyar Euro
SAPARD Yıllık Bütçesi: 500 milyon Euro
Yeni LIFE Programı
• Yeni LIFE Programı, şimdiki çevre için finans aracının yerini alacak
• 2014-2020 dönemi için 3.2 milyar Euro ayrılması planlanmış. Bu
miktar, beş yıl önce onaylanan 2.1 milyar Euro'luk paketten % 52
daha fazla.
• Daha fazla kaynak verimliliği
• İklim projeleri
• Ekoloji projeleri
• Su ve toprak kirliliği gibi alanlarda tarım ve çevre politikalarında
daha iyi koordinasyon
• Özel şirketlerin doğrudan faydalanacağı projelere paranın nasıl
harcanacağı konusu açıklığa kavuşacak
• Hava kirliliği - Amerika'daki Temiz Hava Hareketi'ne benzer şekilde
bir şemsiye toplanması
Kaynakların kullanımında verimlilik kaçınılmaz. Ya
yeşil büyüme olacak, ya da büyüme olmayacak
AB Finansman Mekanizmaları
• Tütün ürünleri, alkollü içecekler,
petrol ürünleri gibi belli ürünlerin
tüketimini azaltmak için özel tüketim
vergileri uyguluyorlar
• Dolaysız vergiler kapsamında vergi
yapılarının çevreye daha fazla dost
bir yönde gelişmesine uğraşılıyor.
• Dolaylı vergilerin uyumlulaştırılması
(CO2)
• Vergi İndirimleri (Örnek: çevre yatırımının
maliyeti birinci yıl %60, takip eden 5 yıl içerisinde
tamamen vergiden muaf,Almanya’da sıkça
kullanılan bir uygulama)
AB Finansman Mekanizmaları
İktisadi nitelikli teşvikler
(Makro ve mikro ekonomik politikalar çevre maliyetlerinin
pazara yansıtılmasını sağlamalıdır)
• Tarım ve Çevre
• Çiftçiye ödeme yaparak bazı toprakların biyoçeşitliliği
bozmamak için üretimden çekilmesi teşvik (İngiltere)
• Çiftçi ile biyolojik çeşitliliği koruma amaçlı yönetime katılma
sözleşmeleri yapılıyor (İngiltere)
• Üretime ortak olma; üreticiyle, çevre uyumlu üretim
anlayışıyla üretirse işbirliği
• Doğal Kaynaklar
• Sulak alanların işletme ve gelişme haklarının bir
oluşuma/şirkete devredilmesi
• Balık ve kara avcılığında mülkiyet hakları oluşturarak bir
oluşuma devredilmesi (Bizde su ürünleri kooperatifleri!)
Toplumsal nitelikli teşvikler
araçlar)
(Destekleyici
• Kamu eğitimi, bilinçlendirme, bilgilendirme
AB Finansman Mekanizmaları
• “Ters teşvikleri” ortadan kaldırmak
 Fosil yakıtları ve enerjinin etkin kullanımına
engel olan sübvansiyonları azaltmak yada
ortadan kaldırmak
 Yenilenebilir enerji kaynaklarını teşvik etmek
için vergi teşvikleri, düşük KDV oranları gibi
ekonomik önlemler almak
• Temiz teknolojiler için teşvik
mekanizmaları
• Örn:Termal güneş enerjisi için aktif
teşvik ihtiyacı
AB FİNANSMAN - Türkiye
I - HELSİNKİ ÖNCESİ DÖNEM (1963 – 1999)
A-Gümrük Birliği Öncesi (1963-1995), 32 Yılda Mali
Protokoller Çerçevesinde 1.433 milyon ECU taahhüt, 830
milyon ECU Kullanım
B-Gümrük Birliği Sonrası (1996-1999), 550,5 milyon
ECU Kullanım
II - HELSİNKİ SONRASI DÖNEM (1999 – 2006)
2001-2003 dönemi 150 milyon EURO hibe, 450 milyon AYB
kredisi,
Katılım Öncesi Mali Yardım (Pre-Accession
Financial Assistance) çerçevesinde 2004’de 250, 2005’de
300,
2006’da 500 milyon EURO
III - MÜZAKERELERİN BAŞLANGICI (2007 Katılım Öncesi Enstrümanı “Instrument for PreAccession Assistance” (IPA)
Tüzük 1085/2006
)
HELSİNKİ SONRASI
• Genel Amaç: AB’ye Uyum
• 2001-2006 geçiş dönemi
• 2007-2013 yeni mali yardım
dönemi
AB’nin katılım öncesi
fonları, gerekli olan
toplam yatırımların
%10’undan daha azını
karşılar
IPA Mali Yardım Bileşenleri
• Geçiş Dönemi Desteği ve
Kurumsal Yapılanma
• Bölgesel ve Sınır Ötesi İşbirliği
• Bölgesel Kalkınma (ISPA yerine)
• İnsan Kaynaklarını Geliştirme
• Kırsal Kalkınma
Çevre Projelerine Daha Çok Bütçe
(Avrupa Komisyonu, Aralık 2011)
• Çevre için kullanılan mevcut finans aracının yerini alacak
olan yeni LIFE programına, 2014-2020 dönemi için 3.2
milyar Euro ayrılması bekleniyor. Bu miktar, beş yıl önce
onaylanan 2.1 milyar Euro'luk paketten yüzde 52 daha
fazla.
• 1992 yılından beri yürürlükte olan LIFE Programı, AB'nin
yanı sıra bazı aday ülkelerdeki çevre girişimlerinin finanse
edilmesini sağlıyor.
• Yeni LIFE'ın, Avrupa Komisyonu'nun çevreden sorumlu
üyesi Janez Potocnik'in daha fazla kaynak verimliliği ve AB
tarafından finanse edilen iklim ve ekoloji projelerinde daha
fazla uyum yönündeki politikalarını yansıtması bekleniyor.
• Ayrılan bütçenin dörtte birinin iklim değişikliğine
adaptasyon için tahsis edilmesi bekleniyor.
'Kaynakların kullanımında verimlilik kaçınılmaz. Ya
yeşil büyüme olacak, ya da büyüme olmayacak.'
AB Çevre Demokrasisi
Çevre Hakkı, Katılımcı
Süreçler, Bilgiye Erişim
AB Vatandaşları Politikaları ve Çevre
• Amsterdam Antlaşması; “Birlik Vatandaşlığı”
• Aralık 2001 Laeken Toplantısı Sosyal Ortakların
Etkin Katılımı
• Tüketici Bilgilendirme Politikası
• Ombudsman’a başvuru (Halk denetçisi,
uzlaştırıcı)
• Adalet Divanı çevre korumacı bir yargı politikası
izler (risk konusunda bir belirsizlik varsa,
ihtiyatlılık ilkesini çalıştıran karar almıştır-GDO için
önemli)
• Zamanında, hedefli, ilgili, bağımsız ve güvenilir
çevresel bilgi sağlamak (AVRUPA ÇEVRE AJANSI)
• AB Aarhus Sözleşmesine taraf
• AP Dilekçe Komisyonu (sosyal güvenlik ve çevre
ağırlıklı)
G10
(The Green 10)
European Environmental Bureau
(Avrupa Çevre Bürosu-
Çevre Gruplarının oluşturduğu en büyük çatı örgüt, 1974)
Birdlife International (European Community
Office)
Climate Action Network Europe (CAN Europe)
European Federation for Transport and
Environment
Friends of the Earth Europe (FOE Europe)
Greenpeace Europe
International Friends of Nature (IFN)
WWF-EPO European Policy Office
Central and Eastern European Bankwatch (CEE
Bankwatch)
EPHA Environment Network (EEN)
Uluslararası hukuk..
UNECE
AARHUS SÖZLEŞMESİ
(Aarhus, 23- 25 Haziran 1998)
Çevresel Konularda Bilgiye Erişim,
Çevresel Karar Verme Sürecine
Halkın Katılımı ve Yargıya Başvuru
Sözleşmesi
Yürürlük: 30 Ekim 2001
AB’de Aarhus Sözleşmesi ile ilgili
enstrümanlar (80’ler)
• Çevresel Etki Değerlendirmesi
Konsey Direktifi 85/337/EEC
• Birincil Hukuk Kaynağı : Avrupa
Tek Senedi 1987, Article 130s
(Now Article 175)
AB’de Aarhus Sözleşmesi ile ilgili
enstrümanlar (90’lar)
•
•
•
•
•
•
•
•
Bilgi Edinme Hakkı Konsey Direktifi 90/313/EEC
Amaç: Kamu otoritelerinin elinde bulunan çevre ile ilgili bilgilerin
yayımlanmasını ve kamunun bu bilgilere ulaşabilme hakkının güvence altına
alınması.
Maastricht 92
Directive on Freedom to Access to Information Sözleşmenin hazırlanması
için ilk önemli araç oldu. 1993 ya da 1992 bir daha check et.
Avrupa Komisyonu ve Bakanlar Konseyi bilgiye ulaşma hakları konusunda
rollerini tanımlıyor ve adopte ediyor. 1994 code of conductlarla yapıyor.
Treaty of Amsterdam 97, Madde 10
Bilgiye erişme ve transperency var ilk kez.
AB Sözleşmeyi 1998 de imzalıyor
Avrupa Parlamentosu Orta ve Doğu Avrupa Aday Ülkeleri Çevre İçin Katılım
Stratejisi Kararı (Resolution) 15 Nisan 1999 çevre ,tüketiciyi koruma halk
sağlığı, Gündem 21 in yerel taahütleri
AB Genişleme ve Çevre Politikaları Konsey Kararları, Aralık 1999, Madde 16,
Madde 17), Genişleme ve Çevre politikalarının 4 ana başlığından biri
“Şeffaflık, Bilgiye Ulaşma ve Katılımcılık”.
AB’de Aarhus Sözleşmesi ile ilgili
enstrümanlar (2000’ler)
• Avrupa Temel Haklar Şartı, IV. Bölüm:
Dayanışma Hakları (Çevre burada), Avrupa
Parlamentosu Genel Kurulu, 2 Ekim 2000
• Nice Treaty, 2000, Post Nice
• Directive 2001/42/EC Of The European
Parliament And Of The Council On The
Assessment Of The Effects Of Certain Plans And
Programmes On The Environment (Strategic EA)
• Directive 2003/4/EC Of The European Parliament
And Of The Council of 28 January 2003 On Public
Access To Environmental Information And
Repealing Council Directive 90/313/EEC (Genel
Yorum: 313 den daha İlerde, ama Aarhus’dan
geri. (ticari bilgiler konusunda) )
Avrupa Çevre Ajansı
• Avrupa Çevre Ajansı Konsey
Yönetmeliği EEC/1210/906
–Kamuoyuna çevre durumu
hakkında bilgi vermek
(Ürünlere konacak çevre
etiketleri vb)
–EIONET (European Environment
Information &Observation Network)
Çevre Derogasyonları
AB Çevre Mevzuatının Uyumu
• Türkiye, üyelik ile birlikte AB çevre
müktesebatının tümünü
uyumlaştırmalı ve uygulamak
zorundadır.
• Müzakere edilecek husus; mevzuata
uyum takvimi, uygulama planı ile
birlikte talep edilebilecek geçiş
süreçleri ve derogasyonlardır.
Geçiş Süreçleri
• Sadece “ağır yatırım” ihtiyacı olan ve
uyumun ancak belirli bir süreç
içerisinde tamamlanabileceği
alanlarda aşağıdaki şartların
karşılanması ile mümkün olacaktır;
– Yatırım ve finansman planı
– Ara hedefler
– Teknoloji bilgisi
• Katılım anlaşmasının ekinde yer alır.
Süreç...
Geçiş Süreçleri ve Düzenleyici Etki
Analizleri
– Ekonomik ve sosyal faydaların
değerlendirilmesi
– Alternatif uygulama senaryolarına
göre maliyet analizinin yapılması
– Yatırım önceliklendirilmesinin
yapılması
Finansman planının belirlenmesi
Müzakereyi Zora Koşacak Temel
Hususlar
• Aşağıdaki alanlarda hiçbir şekilde geçiş
süreci talep edilemez;
– Mevzuatın tümü için (sadece mevzuata tabi
olan işletmelerin bir bölümü için)
– AB mevzuatının iç hukuk ile uyumlaştırılması
– Çerçeve mevzuat
– Doğa koruma
– Avrupa Tek Pazarını ilgilendiren ürün-temelli
düzenlemeler
• Yeni İşletmeler
Mevzuat
Çek C.
94/63/EC
94/62/EC
Est.
Kıbrıs
2006
2005
2005
Let.
Litv.
2008
2007
2007
2006
Mac.
2005
76/464/EEC
ve bağlı
Direktifl
er
91/271/EEC
2010
2010
2012
2015
2009
2015
Mal.
Pol.
Slovk.
2004
2005
2007
2009
2007
2007
2007
2007
2006
2007
2015
2015
2000/76/EC
2010
2007
2015
99/32/EEC
2015
2004
2009
2013
*
2011
2017
2007
*
*
2004
2012
2005
2006
2015
*
79/409/EEC
2005
2008*
94/67/EC
2005
87/217/EEC
92/43/EC
2005
2010
2006
*
97/43/EC
98/83/EC
*
*
259/93/EEC
1999/31/EC
2007
2015
2006
96/61/EC
2001/80/EC
Slvn.
2004
2009*
2006
2011
•
•
•
•
•
•
•
•
Çeşitli ülkelerde istisnalara konu olmuş
mevzuat (1)
Akaryakıtın istasyonlarda
depolanmasından ve terminallerden
servis istasyonlarına dağıtımı sırasında
oluşan uçucu organik maddelerin
kontrolüne ilişkin 20 Aralık 1994 tarih
ve 94/63/EC sayılı Konsey Direktifi
Ambalajlama ve ambalaj atıklarına
ilişkin 20 aralık 1994 tarih ve
94/62/EC sayılı Konsey Direktifi
Bazı tehlikeli maddelerin su
ortamlarına deşarjının yarattığı kirliliğe
dair 4 Mayıs 1976 tarih ve 76/464/EEC
sayılı Konsey Direktifi
Kentsel atıksu arıtımı konulu 21 Mayıs
1991 tarih ve 91/271/EEC sayılı
Konsey Direktifi
Atıkların yakılmasına ilişkin 4 Aralık
2000 tarih ve 2000/76/EC sayılı
Avrupa Parlamentosu ve Konsey
Direktifi
Entegre kirlilik önleme ve kontrolü ile
ilgili 24 Eylül 1996 tarih ve 96/61/EC
sayılı Konsey Direktifi (IPPC)
Büyük yakma tesislerinden havaya
yayılan bazı kirletici maddelerin
sınırlanması hakkında 23 Ekim 2001
tarih ve 2001/80/EC sayılı Avrupa
Parlamentosu ve Konsey Direktifi
Bazı sıvı yakıtların kükürt oranının
azaltılmasına ve 93/12/EEC sayılı
Direktifin değiştirilmesine dair 26
Nisan 1999 tarih ve 99/32/EC sayılı
Konsey Direktifi
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Avrupa Birliği içinde veya dışında atıkların taşınımına
dair 1 Şubat 1993 tarih ve 259/93/EEC sayılı Konsey
Tüzüğü
Atıkların düzenli depolanmasına ilişkin 26 Nisan 1999
tarih ve 1999/31/EC sayılı Konsey Direktifi
Tıbbı olarak maruz kalmaya bağlı olarak iyonlama
radyasyonunun tehlikelerine karşı bireylerin
sağlıklarının korunması hakkında ve 84/466/Euratom
sayılı direktifi kaldıran 30 Haziran 1997 tarih ve
97/43/Euratom sayılı Konsey Direktifi
İnsani tüketim amaçlı suyun kalitesi ile ilgili 3 Kasım
1998 tarih ve 98/83/EC sayılı Konsey Direktifi
Doğal yaşam ortamlarının yabani fauna ve floranın
korunmasına dair 21 Mayıs 1992 tarih ve 92/43/EEC
sayılı Konsey Direktifi
Yabani kuşların korunmasına dair 2 Nisan 1979 tarih
ve 79/409/EEC sayılı Konsey Direktifi
Tehlikeli atıkların yakılmasına ilişkin 16 Aralık 1994
tarih ve 94/67/EC sayılı Konsey Direktifi
Asbestten kaynaklanan kirliliğin azaltılması ve
önlenmesi 19 Mart 1987 tarih ve 87/217/EEC sayılı
Konsey Direktifi
Dizel yakıt ve benzin kalitelerine ilişkin 13 Ekim 1998
tarih ve 98/70/EC sayılı Avrupa Parlamentosu ve
Konsey Direktifi
Tarımsal kaynaklardan gelen nitratın sebep olduğu
kirliliğe karşı suların korunmasına ilişkin 2 Aralık 1991
tarih ve 91/676/EEC sayılı Konsey Direktifi
Çeşitli ülkelerde istisnalara konu olmuş mevzuat (2)
•
•
•
•
•
•
•
Organik solventlerin
kullanımından kaynaklanan uçucu
organik bileşiklerin (VOC)
emisyonuna dair 1999/13/EC
sayılı ve 11 Mart 1999 tarihli
Direktif
Yüzme sularının kalitesine dair 8
Aralık 1975 tarih ve 76/160/EEC
sayılı Konsey Direktifi
Tehlikeli maddeleri içeren büyük
kaza risklerinin kontrolüne ilişkin
9 Aralık 1996 tarih ve 96/82/EC
sayılı Seveso II Direktifi
Balıkların yaşamını korumaya
yönelik tatlı su kalitesine dair18
Temmuz 1978 tarih ve
78/659/EEC sayılı Konsey
Direktifi
Tehlikeli atıklar hakkında 12
Aralık 1991 tarih ve 91/689/EEC
sayılı Konsey Direktifi
Atık yağların bertaraf edilmesine
ilişkin 16 Haziran 1975 tarih ve
75/439/EEC sayılı Konsey Direktifi
Poliklorlu bifenil ve poliklorlu
terfenillerin (PCB/PCT) ortadan
kaldırılması hakkında 16 Eylül
1996 tarih ve 96/59/EC sayılı
Konsey Direktifi
• Bazı tehlikeli maddeler ihtiva
eden piller ve akümülatörlere
ilişkin 18 Mart 1991 tarih ve
91/157/EEC sayılı Konsey
Direktifi
• Ozon tabakasını inceleten
maddeler ilişkin 15 Aralık
1994 tarih ve 3093/94/EC
sayılı Tüzük
• Atıklara ilişkin 15 Temmuz
1975 tarih ve 75/442/EEC
sayılı Konsey Direktifi
• Üye devletlerde içme suyu
için kullanılacak yüzey suyu
kalitesine dair 16 Haziran
1975 tarih ve 75/440/EEC
sayılı Konsey Direktifi
• Hurda taşıtlara ilişkin 18 Eylül
2000 tarih ve 2000/53/EC
sayılı Direktif
Geçiş Süreçleri (örnekler..)
Ülke
Mevzuat
Tarih
Macaristan
(2002)
Kentsel Atık
Su
Arıtma
Büyük Yakma
Tesisleri
Büyük Yakma
Tesisleri
2015
Polonya
(2002)
Bulgaristan
(2004)
2015
2014
Geçiş Süreçleri (örnek:
Macaristan)
• Kentsel Atık Suların Yönetimine İlişkin 91/271/EEC Sayılı
Direktif (31 Aralık 2015’e kadar 3 aşamada uygulanması
2008,2010,2015)
• Ambalajlama ve Ambalaj Atığına ilişkin 94/62/EC Sayılı
Direktif (31 Aralık 2005’e kadar uygulanması) Değişiklik:
2004/12/EC Sayılı Direktif (2012’ye kadar)
• Tehlikeli Atıkların Yakılmasına İlişkin 94/67/EC Sayılı
Direktif(30 Haziran 2005’e kadar)
• Büyük Yakma Tesislerinden Emisyonların Sınırlandırılmasına
İlişkin 88/609/EEC Sayılı Direktif (31 Aralık 2004’e kadar)
• Elektrikli ve Elektronik Ekipman Atıklarına İlişkin 2002/96/EC
Sayılı Direktif (31 Aralık 2008’e kadar)
Elektrikli ve Elektronik Atığın Toplanması ve Yeniden
Kullanılması İçin Sistem (31 Aralık 2006’ya Kadar)
NOT: DEROGASYON İSTENİRKEN AYRINTILI BİR İDARİ VE MALİ UYGULAMA PLANI SUNULUR
Geçiş Süreçleri (örnek: Polonya)
• Büyük Yakma Tesisleri Yönergesi, Polonya
– 36 işletme için 31 Aralık 2015 tarihine kadar kükürt ile
ilgili “emisyon sınır değeri” uygulanmayacaktır.
– Ancak bu geçiş süreci içerisinde Polonya’da tüm
işletmelerden kaynaklanan kükürt emisyonlarının
– 2008 yılında 454.000 t/yıl
– 2010 yılında 426.000 t/yıl
– 2012 yılında 358.000 t/yıl
geçmeyecektir.
Polonya - Sonuç
• 1 Ocak 2008 / 1 Ocak 2012 tarihlerinde Polonya
“geçiş süreci” alınan işletmeler için mevcut uyum
durumunu, yatırım planı ve muhtemel tam uyum
tarihlerini belirten bir raporu Avrupa Komisyonu’na
sunacaktır.
Yaptırım
• AB, üye ülkelerini çevre mevzuatına
uymadıkları için mahkemeye verebilir
• Güncel: İsveç ve Yunanistanı Şubat
2013’de ceza almaları için dava açtı.
Yunanistan, yasadışı çöplüklerle ilgili
kararlara uymadığı için; İsveç,büyük
sanayi bölhelerini lisans altına almadığı
için.
• Adalaet Divanı Kararları etkili. Para
cezası.
TEŞEKKÜR EDERİM
nurantalu@gmail.com