GIS Sistemleri

GIS SİSTEMLERİ
GEOGRAFIC INFORMATION SYSTEMS
GIS=CBS=Coğrafi Bilgi Sistemleri
 Coğrafi Bilgi Sistemleri; konuma dayalı gözlemlerle
elde edilen grafik ve grafik-olmayan bilgilerin
toplanması, saklanması, işlenmesi ve kullanıcıya
sunulması işlevlerini bütünlük içerisinde
gerçekleştiren bir bilgi sistemidir.
 Ne, nerede sorusunun cevabı olarak geliştirilmiştir.
CBS’nin tarihçesi
Wall drawing of Catal
Hyük, in Anatolia, Turkey,
showing a city plan and
erupting volcano
visible from the city, (ca.
6200 B.C.)
Babylonian Clay Tablet map
(and reconstructed drawing)
from Ga-Sur, northern Iraq
(ca. 2500 B.C.)
1959 - MIMO (W. Tobler) sistemi geliştirildi
Waldo Tobler, haritacılığa bilgisayarı uygulamak için MIMO (map in-map out) diye
isimlendirilen temel bir model tasarladı. MIMO sisteminin asıl ilkesi,
koordinatlandırma, veri saklama, veri analizi ve görüntüleme işlemlerinin temelidir.
MIMO sistemi GIS yazılımında bulunan standart tüm öğeleri kapsıyordu.
1963 - CGIS –Kanada Coğrafi Bilgi Sistemleri kuruldu
KanadaCoğrafi Bilgi Sistemlerinin Gelişimi, Roger Tomlinson önderliğinde
başlatıldı. Sisteme Kanada’nın ulusal tapu kayıtlarının analizi için ihtiyaç duyuldu
ve GIS’in pek çok bakış açısına öncülük etti. CBS’nin kavramsal anlamda ilk olarak
ortaya çıkışını sağlamıştır. Ve ilk teorik CBS çalışması olarak bilinir. Bu proje ile,
çizgi tabanlı eğim haritalarının bilgisayar aracılığıyla üretilebileceği anlaşılmıştır.
Proje 1970 de tamamlanarak hayata geçirildi.
1964 - Harvard Laboratuarı kuruldu
Bilgisayar grafikçileri için Harvard Laboratuarı Howard Fisher tarafından kuruldu.
Laboratuar, konumsal veriler için öncü yazılımlar yaratan önemli bir araştırma
merkeziydi. GIS endüstrisinde kilit isimlerin çoğu burada çalışmaktadır. Bu isimler;
David Sinton (Intergraph), Jack Dangermond (ESRI), Lawrie Jordan and Bruce
Rado (ERDAS), Hans Koeppel and Nicos Polydorides’ dir.
1969 ESRI ( Enviromental Systems Research Institute) şirketi kuruldu.
ESRI Logo Çevresel Sistemler Araştırma Enstitüsü, Jack &Laura Dangermond
tarafından 1100 dolar sermaye ile California’da kurulmuştur. 1970’li yıllarda sadece
yazılım geliştirme ile ilgilenmeyip hem de yazılım yüklenmesi, desteği, veritabanı
tasarım uygulamaları, programlama ve veritabanı otomasyonu ile ilgilenen uluslar
arası bir firmadır. CBS pazarındaki pazar payı dünyada en fazla olan iki yazılım
üreticisinden biridir. http://www.esri.com
Intergraph firması kuruldu.
Intergraph Logo Intergraph firması Jim Meadlock tarafından kurulmuştur.
Bilgisayar grafik sistemleri (CAD/CAM/CAE,GIS/AM-AE) alanında çalışma yapan
bir yazılım geliştirici ve donanım üretici firmadır.Integraph’ın ürünleri CBS
sektörüne yönelik olarak veri üretimi ve girişi, veri yönlendirme ve yönetimi, veri
sorgulama ve analizi,verimli sunumu konularında dört temel çalışma grubunda
sınıflandırılmıştır. CBS yöneticilerine MGE ve FRAMME, kullanıcılara GeoMedia,
izleyicilerine VistaMap ve internet üzerinden izleyenler için de GeoMedia Web Map
yazılımlarını sunmaktadır. http://www.intergraph.com
Design With Nature kitabı yayınlandı
The 1995 edition cover Harita katmanlarının üst üste bindirilmesine yönelik
tekniklerin gelişmesine öncülük eden, “Design With Nature” adlı kitap Ian McHarg
tarafından yayınlandı.
1978 - GPS projesi başladı
Global Positioning System (GPS) projesi, dört Navstar uydusunun ilkinin fırlatılması
ile ikinci safhasına geçti. GPS, uzayda konumları belli olan GPS uydularından
gönderilen radyo sinyalleri yardımıyla karada, denizde,havada ve uzaydaki,
konumları belli olmayan noktalara ait hassas üç boyutlu konum, yön ve zaman
belirlemek amacıyla USA askeri birimleri tarafından ortaya atılmış bir sistemdir.
GPS ile, klasik yersel ölçme sistemlerinden farklı olarak, her türlü hava şartlarında
24 saat boyunca çalışmak mümkündür. http://www.navsys.com/gps.htm
1981-ARC/INFO yazılımı geliştirildi
ARC/INFO logo Arc/Info yazılımı ESRI tarafından ilk kez piyasaya sürüldü. Bu
yazılım, veri tabanı temelli, güçlü ve esnek yapıya sahip bir CBS yazılımıdır ve CBS
pazarının en önde gelen yazılımlarından biridir.Arc/Info; harita otomasyonu, veri
dönüşümü, veritabanı yönetimi, harita çakıştırma, konumsal analiz, etkileşimli
görüntüleme ve kodlama, ağ analizi, niteliklerin harita üzerine yazımı ve topoğrafik
analiz işlemlerinde etkin çözümler sunmaktadır.Arc/Info’yu benzerlerinden ayıran
en önemli özelliği, sayısal harita sistemlerinin geleneksel kartoğrafik yapılarını,
ilişkisel veritabanı yönetim sistemleri etrafında kurulmuş olan güçlü analiz
sistemleri ile entegre edilebilmesidir.
GPS uygulamaya geçti.GPS JPO Logo GPS (Global Positioning System) projesi,
GPS uyduları ile iletişime geçerek uygulanmaya başlandı. http://gps.laafb.af.mil/
CBS Teknolojisinin Kullanım Alanları
Bilimsel araştırmalar
Askeri uygulamalar, hava, deniz
ve kara
Kaynak yönetimi, varlık
yönetimi
Kartografya
Alt yapılar (doğalgaz, elektrik,
su)
Arkeoloji
Çevresel etki değerlendirmesi,
kentsel planlama
 Kriminoloji
Coğrafi tarih
Pazarlama
Lojistik
Maden haritalama
 Tarım (ekili alanların tespiti,
toplam mahsül hesaplama)
Trafiği izleme (Araç takip
sistemleri)
Meteoroloji
Arama kurtarma ve diğer
amaçlar için kullanılabilir.
Daha genel manada CBS,
analizler yapma imkanı sunan ve
bu analiz sonuçlarına göre doğru
kararlar vermeyi kolaylaştıran bir
sistemdir.
CBS'nin Beş Temel Bileşeni Vardır.
Yazılım
CBS yazılımları, coğrafi verinin depolanması, analizi ve
görüntülenmesi için gerekli fonksiyon ve araçlar sağlar:
 Network Yazılımı (TCP-IP...)
 İşletim Sistemi Yazılımı (Unix, Linux, WINDOWS...)
 CBS Yazılımı (ARC/INFO, MAPINFO, INTERGRAPH
MGE: Modular GIS Environment, IDRISI)
 Uygulama Yazılımları, (CBS yazılımının makro dili ile
yazılan programlar ile bu yazılımın desteklediği diller)
Donanım
 CBS'nin işlemesini mümkün kılan bilgisayar ve buna
bağlı yan ürünlerin bütünü donanım olarak
adlandırılır.
 Bütün sistem içerisinde en önemli araç olarak
gözüken bilgisayar yanında yan donanımlara da
ihtiyaç vardır.
 Örneğin, yazıcı (printer), çizici (plotter), tarayıcı
(scanner), sayısallaştırıcı (digitizer), veri kayıt
üniteleri (data collector) gibi cihazlar bilgi teknolojisi
araçları olarak CBS için önemli sayılabilecek
donanımlardır.
İnsanlar
Sistemin varoluş nedenidir.
 Sistem Yöneticisi
 Sistem Analisti
 Veritabanı Yöneticisi
 Veri İşleme Uzmanı
 Harita Mühendisi
 Veri Giriş Operatörü
 Bilgisayar Mühendisi/Teknisyeni
 Son Kullanıcılar
Yöntemler
Sistemin başarılı olarak çalışmasını sağlayan kurallar ve bu
kuralların birbiriyle olan ilişkilerini düzenleyen mantık
zincirlerinden oluşan matematiksel yapılardır.
 Veri yönetimi
 İnsan kaynakları yönetimi
 Mali kaynaklar yönetimi
 Kalite yönetimi
 Risk yönetimi
 Zaman yönetimi
 Standartlar
Veri
Veri, bir CBS kurulumunun %80’ini ve aynı zamanda
maliyetin de %65’ini oluşturur.
Mekansal veri; geometrik veridir
ve konum bilgisi içerir.
 Öznitelik verisi; konumu bilinen
nesnelere ait tanımsal bilgiler
içerir.
Topolojik veri; verilerin birbirine
bağlanma bilgisini içerir.
Kullanılan İki Tip Veri Sistemi Vardır
Vektör Veri
Noktalar tek bir koordinat çifti ile, çizgi ve alanlar sıralı koordinat
serileriyle temsil edilirler.
Nokta(Ağaç,Araba..)
Çizgi(Yol,Nehir..)
Poligon(Bina,Göl)
Kullanılan İki Tip Veri Sistemi Vardır
Raster Veri (Piksel)
Çalışma alanını düzgün kareler ağına böler. Her piksel tek bir değer içerir.Pikselin
minimum lineer boyutuna çözünürlük denir. Pikselin koordinatı satır ve sütun
numarasıyla belirlenir.Vektör gösterimde boş alan olarak görünen alanlar, raster
gösterimde doludur.
CBS’nin Adımları
Bir CBS için harcanan zaman, emek ve maliyetin;
 %80’ini veri toplama
 %15’ini veri depolama, işleme ve analiz
 %5’ini veri sunuşu kaplamaktadır.
CBS de Veri Kaynakları
Yersel Ölçme Yöntemleri
GPS
Fotogrametri
Uzaktan Algılama
 Mevcut Haritaların
Sayısallaştırılması
CBS de Veri Kaynakları
GPS: Dünyanın herhangi bir yerinde bulunan bir kullanıcının
konumunu belirleyen ve en az 4 uydudan sinyal varış zamanının
ölçülmesi esasına dayanan bir uydu ölçme sistemidir.
Fotogrametri: Hava araçlarına monte edilmiş algılayıcı sistemlerden alınan
görüntülerin kayıt, ölçme, değerlendirme ve yorumlama işlemleri sonunda,
cisimlerhakkında 3 boyutlu geometrik bilgileri elde etmeye yarayan bir teknoloji
ve bilim dalıdır.
Uzaktan Algılama: Uydulara yerleştirilen tarayıcı ve algılayıcılar aracılığıyla,
görüntüsü alınacak obje ile arada hiçbir fiziksel bağlantı ve temas olmaksızın,
yeryüzüne ilişkin her türlü verinin toplanması teknolojisi ve bilimidir.
CBS Nasıl Çalışır
CBS yeryüzüne ait bilgileri, coğrafik anlamda birbiriyle
ilişkilendirilmiş tematik harita katmanları gibi kabul
ederek saklar. Bu basit ancak konumsal bilgilerin
değerlendirilmesi açısından son derece güçlü bir
yaklaşımdır.