SERA KLİMA DÜZENLEMESİ

SERADA İKLİM KONTROLÜ

Isıtma

Soğutma

Havlandırma

Işıklandırma (gölgelendirme)
ISITMA

Isıtma giderleri seracılık maliyetini yükselten
bir girdidir.

Herhangi bir ekolojide ekonomik anlamda
seracılık yapılıp yapılmayacağına karar
verebilmek için ısıtma giderleri mutlaka göz
önüne alınmalıdır.
SERA ISI KAYIPLARININ
NEDENLERİ
Havalandırmalarla
 Absorbsiyonla
 Yansımalarla (ışınların bir kısmı seraya
girmeden cam ya da plastik yüzeyler
tarafından yansıtılırlar.)
 Örtü malzemesinden ısı kaybı
(%80’İ çatı, %10’u yan yüzeyler, %10’u
topraktan olur).

SERA ISI KAYIPLARININ
NEDENLERİ

Rüzgarın neden olduğu ısı kaybı

Sera toprağından dış topraklara ısı kaybı

Örtü kirlenmesi sonucu ışık geçirgenliğinin
azalmasından kaynaklanan ısı kaybı
ISITMA GİDERLERİNİ MİNİMUMA
İNDİRMEK İÇİN NE
YAPILABİLİR?

Sera kurulacak yerde ucuz enerji
kaynağının bulunması

Sera içi sıcaklığını korumak için bazı
önlemler almak
SERALARDA ALINACAK
ÖNLEMLER

Sera kurulacak yerin kuzeyi kapalı, hafif
güneye eğimli araziler seçilmeli

Seralar doğu-batı yönünde kurulmalı

Bölgede hakim rüzgar yönüne göre sera
yönü belirlenmeli
SERALARDA ALINACAK
ÖNLEMLER
 Güneş
enerjisinden yararlanabilen ve ısı
yalıtımı iyi olan sera tipleri seçilmeli
 Sera
içi tünel sistemleri kurulabilir (3-5 °C)
 Güneş
enerjisinden max. düzeyde
yararlanabilmek için toprak üstü malç
plastikle kapatılabilir (Ekim öncesi siyah,
şeffaf, gri PE) veya organik malçlama
MALÇLAMA
Sera İçi Tünel Sistemi
SERALARDA ALINACAK
ÖNLEMLER

Dondan korunmak amacıyla sera
çatılarına mümkünse yağmurlama sistemi
yerleştirilmeli

Seranın yan duvarları donlu günlerde
plastikle örtülmeli

İlkbahar geç donları olduğunda (sera içi
sıcaklık 1-2 °C) bitki sıra araları sulanabilir
SERALARDA ALINACAK
ÖNLEMLER
Isı perdeleri kullanılabilir (PE, Agryl vs.)
 Isı perdeleri gün boyu yükselen sera
sıcaklığını gece koruma özelliğine sahip
olmalı
 Güneşin doğuşu-batışı arasındaki zaman
diliminde kullanılmalı
 Perde seranın içinden veya dışından
çekilebilir.

Tablo 2. PE perdeli seranın iç ve dış sıcaklık
farkları
Aylar
Kasım
Aralık
Ocak
Şubat
Mart
Ort.
Ortalama Sıc. (°C)
Perdeli
Perdesiz
23.3
18.1
18.9
13.1
18.7
11.0
20.8
12.3
25.0
16.9
21.3
14.2
Minimum Sıc. (°C)
Perdeli
Perdesiz
11.8
9.6
8.3
6.6
5.8
3.6
7.2
4.5
11.2
8.0
8.8
6.5
SERALARDA ALINACAK
ÖNLEMLER
Çift kat plastik örtüler kullanılabilir.
 Gece radyasyonla ısı kaybını minimize
etmede oldukça etkili bir yöntemdir.
 Güneşlenmenin sorun olmadığı bölgelerde
kullanılmalıdır.
 Plastik örtüler arasındaki hava boşluğunun
kalınlığı önemlidir (2-20 cm)

SERALARDA ALINACAK
ÖNLEMLER
Çift kat cam veya sert plastik örtüler
kullanılabilir.
 Cam kalınlığı 3 mm
 Camlar arası boşluk 9 mm’dir.
 Sert plastikte ise kalınlık 1-2 mm,
 Plastikler arası boşluk 12-14 mm’dir.
 Bu şekilde ısı kayıpları etkin azaltılır.

SERALARDA ALINACAK
ÖNLEMLER
Su şilteleri kullanılarak güneş enerjisi
serada depolanabilir.
 Su şilteleri kollektör görevi yapar ve bitki
sıra aralarına yerleştirilir.
 Şilte çapı 30 cm, şeffaf PE’ den yapılır
 Max. Yararlanma için şilte altına siyah PE
çekilir.

SERA ISITMA SİSTEMLERİNDE
ARANAN ÖZELLİKLER

Dış hava sıcaklığına bağlı olmadan sera içi
sıcaklığını istenen sınırlarda tutabilmeli

Sera içi sıcaklık her yerde eşit olmalı

Kesintisiz olarak çalışabilmeli

Yakıt kolaylıkla temin edilebilmeli

Sistem verimli çalıştırılmalı
SERALARDA ISI GEREKSİNİMİ
Sera için gerekli ısı miktarının
belirlenmesinde:
 Sera dış yüzey büyüklüğünün etkisi

Örtü malzemesinin çeşidi ve örtü kat sayısı

Isı kayıp alanlarının büyüklüğü
1. Sera Dış Yüzey Büyüklüğü Etkisi

Sera dış yüzeyi alanı
ısı kaybı

Serada birim taban alana düşen sera
örtüsü alanı, sera taban alanının
küçülmesiyle artar.

Bu nedenle küçük seralarda birim taban
alanına düşen ısı yükü fazla, büyük
seralarda küçüktür.
2. Örtü Malzemesinin Etkisi
Örtü malzemesinin tipine göre ısı
geçirgenliği değişir (PE ısı yalıtım özelliği
en az)
 Örtü malzemesinin çift kat olarak
kullanılması (2-20 cm boşluk)
 Çift ya da üç kat olarak üretilen sert sera
örtü malzemelerinin kullanılması ısı
yalıtımını iyileştirir (ısı kaybı %60
azaltılabilir)

3. Isı Sızma Kayıpları

Sera kapı ve pencere çevrelerinden,

Örtü malzemesinin ekleme kısımlarından,

Duvar ve çatıların birleştikleri yerden,

Bu ne nedenle sera ısı kayıpları
hesaplanırken bu değere %10-15
eklenmelidir.
SERALARDA KULLANILAN
ISITMA SİSTEMLERİ
Sobalarla ısıtma
 Merkezi Isıtma
 Sıcak Havayla ısıtma
 Doğal enerji kaynaklarından yararlanılarak
(Güneş, jeotermal kaynaklar)
 Elektrik enerjisiyle ısıtma
 Atık enerjiden yararlanılarak ısıtma

SOBALARLA ISITMA
Katı yakıtlı sobalar (odun, kömür, talaş vs.)
 Seramik sobalar
 Demir sobalar
 Emaye sobalar
 Gaz sobalar (doğal gaz)
 Sıvı yakıtlı sobalar (mazot, fueloil vs.)

AMAÇ: Sera ısıtılmasından daha çok bitkileri
don tehlikesinden korumak
SOBAYLA ISITMA
Sobalarla ısıtmanın yaygın
kullanılmasının nedeni:
İlk yatırım masrafı düşük
 Kullanılan yakıtın (talaş, odun, linyit,
mazot, gazyağı vs) kolay bulunabilmesi ve
ucuz olması
 Ülkemiz seralarının çoğunun küçük aile
işletmeleri şeklinde olması, bu nedenle
gerekli işgücünün kolay sağlanabilmesi
 Ülkemiz seralarında genel olarak en uygun
ısıtma yerine bitkiyi dondan korumak için
ısıtmanın yapılmasıdır.

DEZAVANTAJLARI:

İstenilen sera içi sıcaklık sürekli olarak
elde edilemez.

Isı dağılımı homojen olmaz

Yanma sonucu zehirli gazlar (SO2),
duman, katran vb atıklar oluşur

İşçilik gerektirir.
Soba kullanmanın sakıncalarını
ortadan kaldırabilmek için:





Isıtma verimi çok düşük olan yalın yapılı seralar
kullanılmalı
Sobalar, seraların kenarına yakın yerleştirilmeli,
eğer ortaya yerleştirilecekse yüksek bir sehpa
üzerine oturtulmalı
Borular, örtü malzemesinin altında en az 4 m
uzunluğunda yere pararel olarak yerleştirilmeli
Sobanın etrafı koruma altına alınmalı
Sobanın yaydığı ısı sera içine fanla dağıtılmalı
MERKEZİ ISITMA
Bir akışkanın ısıtılarak kapalı bir sistemde
dolaştırılması esasına dayanır.
 Ülkemizde yaygın kullanılmaz
 Yatırım maliyeti yüksektir.
 Kazan büyüklüğü ve boru gereksinimi iyi
hesaplanmalıdır.
 Sera alanı büyüdükçe sera birim alanına düşen
ilk yatırım maliyeti düşer.
 Bu sistem büyüklüğü 2.5 da > olan seralarda
uygulanması önerilmez.

MERKEZİ ISITMANIN
YARARLARI
Sera sıcaklıkları istenilen düzeyde
tutulabilir.
 Kazandan elde edilen buhar
dezenfeksiyon işlemlerinde kullanılabilir.
 Sera içinde bitkilere zarar veren yanma
artıkları, toz, duman vs olmamaktadır.
 Sera içi sıcaklığı istenilen değerde
tutulabilir ve her yerde homojen bir ısı
sağlanır.

MERKEZİ ISITMA SİSTEMİNİN
UNSURLARI
Ocak veya burülör: Yakıt enerjisini ısı
enerjisine dönüştürür
 Kazan: Ocaktan elde edilen ısıyla sıcak su
veya buhar üreten kazan
 Sıcak suyu seradaki sisteme gönderen
pompa, motor ve bunların düzenlenmesini
sağlayan çeşitli ekipmanlar
 Sıcak su veya buharı seraya veren borular

ISITMA BORULARININ SERA
İÇİNE YERLEŞTİRİLMESİ

Sera tabanına eşit aralıklarla dağıtılabilir

Sera duvarları boyunca dağıtılabilir

Sera duvarları buyunca + tavana yakın

Seradaki masaların içinden geçirilerek

Sera taban toprağının içine gömülebilir
(Borular sera uzunluğuna ya da enine)
SICAK HAVAYLA ISITMA
SİSTEMİ
Sistemin Esası: Isıtılmış havanın belli
aralıklarla küçük delikleri bulunan ince PE’
den yapılmış boru kanallara bir basınç altında
sürekli olarak gönderilmesidir
 Havanın ısıtılması katı, sıvı, gaz yakıtlarla
olabilir
 Isıtılan hava ana kanala (beton, galvenize
saç) gönderilir
 Ana kanalda belirli aralıklarla açılan dirsekli
borulara 15-20 cm çaplı delikli PE borular
takılır

Sıcak Hava Isıtma Yöntemlerinin
Sınıflandırılması

Sera tavanına yerleştirilen delikli borularla

Sera tabanına yerleştirilen delikli borularla

Seraya döşenen deliksiz borularla

Sıcak havanın boru kullanmadan sera
içine püskürtülmesi
Güneş Enerjisinden
Yararlanılarak Sera Isıtması

Isıtma masrafları düşürülebilir.

Güneş enerjisinden pasif ya da aktif olarak
yararlanılabilir.

Güneş enerjisinden pasif olarak yararlanma:
(Sera yönü ve güneş serası önemli)
Güneş enerjisinden max.
Seviyede yararlanabilmek için:

Sera yönü (Sera uzunluğu güneyden 10°
doğuya)

Sera çatısının eğimi ayarlanmalı
Güneş Serası: Doğu-batı yönünde
Güneş Enerjisinden Yararlanılarak
Sera Isıtması
Seranın kuzey tarafı 5 m yüksekliğinde ısı
duvarı olacak şekilde planlanır
 Duvarın kuzey tarafı ısı kaybını önlemek
için yalıtım malzemesiyle kaplanır
 Duvarın iç tarafına içi su dolu tenekeler
yerleştirilir ve duvarın bu yüzü siyaha
boyanır
 Tenekelerin siyah yüzeyleri tarafından
güneş enerjisi ısıya dönüştürülür ve
yüzeyde toplanan ısı enerjisi suya
geçmekte ve depolanmaktadır.

Aktif olarak güneş enerjisinden
yaralanma:

(güneş toplayıcıları=kollektörler)

Kollektörler tarafından güneş enerjisi ısı
enerjisine çevrilir

Isınan su yalıtımlı su depolarında
depolanır

Sera etkisinden de yararlanılabilir
Güneş radyasyonun ısı enerjisine
dönüştürülmesi 3 yolla olur:

Sera dışındaki kollektörlerle serayı ısıtmak

Sera konstrüksiyonu ile entegre olmuş
kollektörlerle serayı ısıtmak

Serayı bir güneş kollektörü gibi kullanmak
Sera dışındaki kollektörlerle
serayı ısıtma

Düz yüzeyli veya odaklı kollektörler kullanılır.

Kollektör konstrüksiyon üzerine 55° eğimle
yerleştirilir.

Kollektör yardımıyla ısı enerjisine dönüştürülen
güneş enerjisi depoda toplanır.

Seraya fan ile dağıtılır
Sera konstrüksiyonu ile entegre
olmuş kollektörler
Kollektörler iki örtü tabakası arasına
yerleştirilir.
 İçinde hava dolaşan kollektörlerde ısınan
hava, kaya-taş parçalarında depolandıktan
sonra gece seraya verilir.
 İçinde su dolaşan kollektörler ise, iki örtü
arasına değil, yan yüzeyler hizasına ve çatının
güneye bakan yüzeyine pararel olarak
yerleştirilir.

Seranın güneş kollektörü gibi
kullanılması

Sera içinde gündüz ısınmış havanın
depolanarak gece kullanılması esasına
dayanır.

Yükselen hava sıcaklıkları havalandırma
yoluyla dışarı atılmamakta bir pompa
yardımıyla çekilerek seraya verilmektedir.
Jeotermal Suların sera
ısıtmasında kullanımı
Ülkemiz jeotermal kaynaklar açısından
oldukça zengindir.
 Ancak bu kaynakların sera içinde kullanım
kapasitesi oldukça düşük sınırlardadır.
 Jeotermal kaynak sularından;
Doğrudan yararlanma: (Kalitesi iyi olanlar)
Dolaylı yararlanma: (Kalitesi düşük olanlar,
sıcaklığı bir esanşöre yardımıyla normal
suya aktarıldıktan sonra kullanılır)

Doğal sıcak suların sera
ısıtmasında kullanımı 2 yolla olur:
1. Toprak ısıtması
2. Sera içi ısıtması
Toprak ısıtması:
 PE borular 30-50 cm toprak altına gömülür
ve 15-40 cm aralıklarla yerleştirilir.
 Borulara verilen suyun sıcaklığı 25-35
°C’dir.
 35 °C < toprağa gömülen boru derinliğini
artırmak gerekir.
Sera İçi Isıtması:

Sera toprak ve havasını ısıtmak amacıyla
yapılan ısıtma genelde toprak üzerinden
yapılır.

60 C’ye kadar olan sular için 2-3 cm
plastik PE borular, daha yüksek
sıcaklıklardaki sular için metal borular
kullanılır
Jeotermal suların kullanılmasında
karşılaşılan sorunlar:

Atık jeotermal suyun çevreye zarar vermeden
yok edilmesi

Jeotermal suların ısıtma borularında tortuya
neden olması

Jeotermal suyun kullanıldıktan sonra sera
çevresine atılması serada drenaj sorunu
yaratır
ELEKTRİK ENERJİSİYLE ISITMA
2 yöntem uygulanır:

Hava, havalandırıcı ile elektrik ısıtma
elamanın üzerinden geçirilmekte ve
böylece ısınan hava sera içine
gönderilmektedir.

Elektrikle ısıtılan su, sera içindeki ısı
değiştiricilerine gönderilerek sera ısıtılır
ATIK ENERJİ

Fabrikalardan çıkan atık enerji ısıtma
amacıyla seralarda kullanılmaktadır

(sıcak atık baca gazları vs.)