İşitme Engelli Çocukların Özellikleri
advertisement
0 İşitme Engelli Çocuklar • İşitme engelli çocuklar, işitme kaybının derecesine bağlı olarak konuşulanları anlama ve düşündüklerini ifade edebilme becerilerinden belirli ölçüde yoksun kalmaktadır. • Bu durumdan gelişimsel olarak olumsuz yönde etkilenen çocuğu, engelin farkına varan toplumda olumsuz yönde etkilenmekte ve çocuğa farklı bir bireymiş gibi davranmaktadır. 1 İşitme Mekanizması İşitme ile ilgili kavramlar; • İşitme eşiği • İşitme kaybı • İşitme kalıntısı • İşitme yetersizliği • İşitme duyarlığı 2 İşitme Engelinin Tanımı • Amerikan Özürlü Bireylerin Eğitimi Yasasında (IDEA) işitme engeli, “Bireyin yükseltme ya da yükseltmesi; işitme yoluyla dile ait bilgileri toplama sürecinde yetersizliğine sahip olması, bu yetersizliğin eğitsel performansını önemli derecede etkilemesi şeklinde tanımlamış ve her gün otuz üç bebekten birinin işitme engelli doğduğunu vurgulamıştır. 3 İşitme Engelinin Nedenleri İşitme engelinin nedenleri; • Doğum öncesi, • Doğum anı ve • Doğum sonrası nedenler şeklinde gruplandırılmaktadır. 4 İşitme Engelinin Sınıflandırılması İşitme engelinin sınıflandırılması, • Engelin derecesine, • Oluş zamanına, • Oluş yerine göre yapılmaktadır. 5 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Dil Gelişimi • İşitme engelli çocuklar, işiten çocuklar gibi aynı dil gelişim aşamalarını izlerler. • Ancak işiten bebekler yetişkinlerin sözel cevaplarını ve kendi mırıldanmalarını işiterek dilini geliştirirler. • İşitme engelli bebekler ise kendi mırıldanmalarını, seslerini işitemediklerinden, dil gelişimlerinde işiten bebeklere göre farklılıklar ortaya çıkmaktadır 6 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri •Dil Gelişimi • Normal dilin gelişmesi, normal işitme ile mümkündür. • Ancak oluşan işitme kaybından dolayı, çocuk sesleri algılayamaz, konuşmaları ve kelimeleri tam olarak kavrayamaz. • Dolayısıyla birey çevresi ile olan ilişkilerinde dil yönünden güçlük çeker 7 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Dil Gelişimi • Dil ve konuşma bozukluğunda işitme engelinin meydana geldiği yaş, işitme engelinin derecesi ve işitme engelinin tipi etkili olmaktadır. • İşitme engelli bireyler, sesleri işitemediklerinden, kelimeleri söylemekte zorlanır ve işitme engelleri dil gelişimlerini olumsuz yönde etkiler. • İşitme engelli çocuklar dil, gramer ve söz dizimi sırasında, kelimeleri ifade etmede güçlük çekmekte ve cümle kurmakta zorlanırlar. 8 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Dil Gelişimi • Yapılan çalışmalar işitme kaybının dil gelişimini etkilediğini, işitme engelli çocukların dil gelişim düzeyinin oldukça geri olduğunu ortaya koymuştur. • Annelerden alınan bilgiler doğrultusunda işitme engelli çocukların ürettikleri seslerin ve hecelerin, işiten çocuklardan çok daha az olduğu, tekrarlı hecelerden oluşan sesleri hiç kullanmadıkları belirlenmiştir 9 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Kişilik Gelişimi • Kişilik gelişiminin bebeklik döneminde gelişmeye başladığı ve dilin gelişimine ve eğitime çok sıkı bir şekilde bağlı olduğu bilinmektedir. • Sınırlı bir çevrede büyüyen işitme engelli çocukların pek çoğunun, sağlıklı iletişim kuramamaları nedeniyle kişiliklerinde düzensizlikler ve uyumsuzluklar ortaya çıkabilmektedir. • Çok erken yıllarda işitme engeli olan çocuklarda genellikle yalnızlık belirtileri görülmektedir. 10 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Kişilik Gelişimi • İşitme engeli çocuğun kişilik gelişimi ve duygusal uyumunda iletişim yoksunluğu etkili olmakta, çocuğun yaşı ilerledikçe, çocukta yalnızlaşma başlamaktadır. • Halbuki çocuğun üç yaşından sonra yavaş yavaş grup oyununa eğilimi artmakta, bunun sonucu olarak toplumsallaşmada belirgin bir gelişme görülmektedir. • Ancak işitme engelinden dolayı çocuğun yalnızlığa itilmesi, onun okul çevresini ve toplumsal tavırlarını etkilemektedir. 11 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Kişilik Gelişim • İşitme engelli çocuklar, bireysel özelliklerine göre kendilerini ya geri çekerler ya da saldırgan davranışlar gösterebilirler. • İşitme engelli çocukların bazıları sakin, bazıları hareketli, bazıları ılımlı davranışlara, bazıları da yüksek ya da düşük zekâya sahip olabilir. • Özellikle saldırgan ve beceriksiz davranışlar, çocuğun çevresini son derece rahatsız ettiği için bu tür davranışlar çocuğun itilmesine ve kabul edilmemesine neden olur. 12 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Kişilik Gelişimi • Anne ve babanın aşırı koruyucu tutumu da, işitme engelli çocuğun diğer insanlarla iletişim kurmasını zorlaştırarak toplum tarafından reddedilen bir birey olarak yetişmesine neden olabilmektedir. • Çevrelerine karşı ilgileri az olan işitme engelli çocukların şüpheci oldukları, kendilerini çevreden uzak tutmaya çalıştıkları ileri sürülmektedir. • Normal işiten yaşıtlarına göre heyecanlarının daha az olgunlaşmış olduğu belirtilmektedir. 13 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Zihinsel Gelişim • İşitme engelli çocuk, normal yaşıtlarına göre dili kullanamadığı için zihinsel gelişiminde gerilikler gösterebilir. • İşitme engelli çocuk açık ve anlaşılır konuşmadığı için düşüncelerini ifade etme ve başkalarının düşüncelerini anlamada sorunlar yaşar. • Buna rağmen işitme engelli çocuklar normal işiten akranlarından bilişsel becerilerde çok fazla geri kalmış değillerdir. 14 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Zihinsel Gelişim • Erken tanılandıklarında ve erken eğitime alındıklarında, bir çok çocuk, işitme engeline rağmen, akranlarını yalnızca birkaç yıl geriden takip etmektedir. • İşitme engelli çocukların sözel ifade kullanmadan iletişime girmeleri zihinsel gelişimleri üzerinde etkili olmaktadır. 15 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Zihinsel Gelişim • İşitme engelli çocukların zihinsel becerilerdeki gecikmeleri, eğitim ve yaşantı eksikliğinden kaynaklanmaktadır. • Bu çocuklara yeteri kadar uyarıcı verilemediğinden öğrendiklerini pekiştirip davranış haline geçirmeyebilirler. 16 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Zihinsel Gelişim • İşitme engelli çocuklar akranları gibi zihinsel gelişim alanına ait tanıma, ayırt etme, eşleştirme, gruplama ya da sınıflandırma gibi zihinsel süreçlere sahip olmalarına rağmen kendi kendine çevreyi araştırarak bir şey öğrenme ve düşünce sistemini geliştirmede dile bağlı yetersizliklerinden dolayı başarı gösteremezler. 17 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Zihinsel Gelişim • İşitme engeli olan bireylerin sözel olmayan zeka testlerinden aldıkları puanlar işiten akranlarıyla yaklaşık aynı düzeyde olmasına rağmen dil becerileri ile ilgili güçlükleri doğal olarak akademik performanslarını etkilemektedir 18 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Duygusal Gelişim • İşitme engeli, çocuğun duygusal gelişimi üzerinde olumsuz etkilere yol açabilir. • İşitme engelinin en önemli etkisi dil ve konuşma gelişiminde kendisini göstermektedir. • İletişimdeki güçlükler ve ailenin koruyucu tutumu duygusal gelişimi olumsuz yönde etkilemektedir. 19 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Duygusal Gelişim • İşitme engelli çocukların ailelerinin gösterdiği aşırı koruyucu tutum, çocukların kendi başlarına hareket etme yeteneğini kısıtlamakta, işitme engelli çocuklar isteklerini, duygu ve düşüncelerini ifade edemedikleri zaman aşırı huysuz , sinirli ya da saldırgan olabilmektedir. • Çocuğun bu davranışı, herhangi bir sebeple engellendiğinde, üzerine çok fazla gidildiğinde, yapmak istemediği ya da başarılı olmadığı durumlarla karşılaştığında göstermektedir. 20 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Duygusal Gelişim • İşitme engelli çocuğu sosyal çevre ile ilişki içine sokmak, insanlarla iletişim kurmasını desteklemek olumsuz davranışların azalmasını sağlamaktadır. • İşitme engelli çocuk, duygusal gelişiminde iletişimden yoksun kalır, anne ve babasından da yeteri kadar ilgi göremez ise kimlik gelişiminde, dolayısıyla duygusal hayatında problemler ortaya çıkabilir. 21 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Sosyal Gelişim • İşitme engelli çocukların, kişisel ve sosyal uyumları akranlarında olduğu gibi iletişim becerilerine; aile üyeleri ve çevresindeki diğer kişilerle etkileşimlerine bağlıdır. • İşitme engelli çocuklar, normal işiten yaşıtları kadar sosyal olgunluk kazanamazlar. • Çocuğun işitme engelinden başka engeli yoksa, kendini kabul etmesi daha kolay olmakta ve aile bireyleri ile gireceği olumlu iletişim de kendini kabul etmesini kolaylaştıracaktır. 22 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Sosyal Gelişim • Ailenin işitme engelli çocuğuna takındığı aşırı koruyucu tutum, çocukların kendilerine güven duyma ve tek başına bir takım davranışlarda bulunma becerisi geliştirmelerini zorlaştırır. • İşitme engelli çocukların işitme yeteneğinden yoksun olmaları, kişiler arası iletişim kurmayı engellemekte ve sosyal yaşamla ilgili tutum ve rollerin öğrenilmesinde bazı güçlükler yaratmaktadır. 23 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Sosyal Gelişim • Oluşan bu güçlükler olumlu sosyal davranışların erken yaşta yerleşmesini geciktirmekte ve kişilik gelişimini olumsuz yönde etkilemektedir. • Bu durum ileriki yıllarda çocuğun topluma kabulünü de güçleştirmektedir. • İşitme engeli, karşılıklı iletişim kurma becerisini etkileyen bir durum olduğu için işitme engelli çocuklar iletişimde yaşadıkları güçlüklerden dolayı genellikle tek başlarına oynamayı tercih ederler. 24 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Sosyal Gelişim • Bunlardan dolayı işitme kaybı olan çocuklarda değişik kompleksler oluşmakta ve çocuğun hayata bakış açısı gün geçtikçe daha kötü hale gelmektedir. • Uzmanlar işitme engelli çocukların gün geçtikçe toplumdan uzaklaştıklarını belirtmektedirler. • İşitme engelli çocukları toplum içinde ayrı tutmak yerine, onları topluma kabul ettirmek ve performansları ölçüsünde toplum içine katmaya çalışmak gerekir. 25 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Motor Gelişim • İşitme yetersizliği fiziksel gelişimi etkilememesine rağmen, ileri derecede işitme engellilerde motor becerilerde ve denge sağlamada yetersizlikler görülebilmektedir. • İşitme engelli çocuklar sıfır-iki yaş döneminde normal işiten yaşıtlarıyla aynı gelişimsel basamaklardan zamanında geçmektedirler. 26 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri •Motor Gelişim • Normal gelişim süreci içinde işitme engelli çocukların başı dik tutma, oturma, yürüme gibi büyük kas gelişimleri, normal işiten çocuklardan farklı değildir. • Ancak ince motor hareketlerde gecikme görülmektedir. 27 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Motor Gelişim • Birtakım motor fonksiyonlarının geri kalması ailenin aşırı koruyucu tutumundan, işitme engelli çocukların geçirdikleri hastalıklara bağlı olarak denge ve merkezi sinir sistemlerinde bozuklukların olmasından, bir hareketin izlenmesi ve yerine getirilmesi ile ilgili sözel ifadeleri işitme duyularını kullanarak algılayamamalarından ve işitme ile ilgili ipuçlarını değerlendirmekten yoksun olmalarından kaynaklanabilmektedir. 28 İşitme Engelli Çocukların Özellikleri Motor Gelişim • Orta ve ileri derecede işitme kaybı olan çocukların, kaba motor alandaki gecikmelerinin ileri ve çok ileri derecede işitme kaybı olan çocuklardan daha az olduğu tespit edilmiştir. • Bu sonuç normal şiddetteki konuşma ve çevresel sesleri duymayan işitme kayıplı çocukların, kaba motor gelişimlerinin işitme kaybından daha çok etkilendiğini göstermektedir 29 KAYNAKLAR Bu bölüm; Aral, N. ve Gürsoy, F. 2007. Özel Eğitim Gerektiren Çocuklar ve Özel Eğitime Giriş. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları. Kaynağından alınmıştır. 30
