Kenya

Türk Ürünlerine Hasret Pazar; KENYA
Küresel mali kriz nedeniyle gelişmiş ülkeler küçülme süreci yaşarken, Afrika büyümeye devam etmekte. Bu
büyüme sürecinde ise hiç şüphesiz öne çıkan ülkelerden biride Kenya. Doğu Afrika Bölgesine açılan kapı olan
Kenya, bölgenin finans, iletişim ve ulaşım merkezi.
Hint Okyanusu’na kıyısı bulunan Kenya, güneyinde Tanzanya, batısında Uganda, kuzeybatısında Sudan,
kuzeyinde Etiyopya ve doğusunda Somali ile komşu bir doğu Afrika ülkesi. Başkenti Nairobi olan ülkenin 2008
rakamlarına göre nüfusu 38,8 milyon kişi olduğu tahmin edilmekte.
Doğu Afrika’daki en büyük ekonomi olan Kenya’da, tarım sektörü GSYİH’nin yüzde23’ünü oluşturuyor
ve tarım doğrudan ya da dolaylı olarak istihdamı önemli ölçüde sağlıyor.
Kenya’da sanayileşme hükümetin önemli hedeflerinden birisi olmakla birlikte, ülke bağımsızlığından
beri bu alanda ilerleme sağlamaya çalışmakta. 2007 yılında imalat sektörünün GSYİH’deki payı yüzde 15,8.
Enerji ve su sektörlerinin GSYİH’deki payı yüzde 4, madencilik sektörünün GSYİH’deki payı ise yüzde 0,5
oranında olan ülkede, sanayi sektörü üç büyük kent olan Nairobi, Mombasa ve Kisumu’da yoğunlaşmış
durumda.
İmalat sanayinde değirmencilik, bira üretimi, süt ve şeker rafinasyonu gibi gıda işleme sanayi ön planda
olan Kenya’da, Mombasa’daki rafineri yoluyla petrol ürünleri üretmekte olup ayrıca önemli bir çimento üretim
kapasitesine de burada söz konusu.
Dış ticaret hızla büyüyor
Dış ticaret hızlı bir büyüme süreci yaşayan Kenya, ihraç malları alanında nispeten çeşitlilik gösteriyor.
Kenya’da çay ve bahçe bitkileri en önemli ihraç kalemleri arasında yer alırken diğer önemli ihraç malları ise hazır
giyim, kahve, demir ve çelik, soda külü, balık, tütün ve petrol ürünleri öne çıkmakta.
Dış ticaretin son 7 yıl içinde yaklaşık 3 kat büyüyen Kenya’da, ithalatın büyüme hızı ihracattan daha
fazla gerçekleşmekte. Kenya’nın 2008 yılı itibariyle ihracat 5 milyar dolar civarına ulaşırken ithalat 10 milyar
doları aşmakta.
Diğer Afrika ülkeleri Kenya’nın bu gün ihracat yaptığı en önemli ülkeler olup, 2007 yılında toplam
ihracatın yüzde 49’u bu ülkelere yapılmış ve AB ülkelerine ihracatın yüzde 25’i, Asya ülkelerine ise ihracatın
yüzde 15,2’si gerçekleştirilmiş.
Son on yılda ihracat içerisinde Afrika’nın payının artması Doğu ve Güney Afrika Ülkeleri Ortak Pazarı
(COMESA) ve Doğu Afrika Topluluğu’nun (EAC) üyeleri arasında ticaretin arttığını göstermekte. Tanzanya ve
Uganda’nın da üyesi olduğu EAC’ye 2006 yılında dış satışların yüzde 26’sı yapılmış ve AB’ye de aynı oranda dış
satım Kenya’dan gerçekleştirilmiş. Kenya’nın AB’ye ihracatında temel mallar ağırlıkta olmasına rağmen,
COMESA ve EAC üyelerine ihracatında mamül mallar ağırlıkta.
1 Ocak 2005 tarihinden itibaren yeni gümrük birliğinin uygulanmasını müteakip, Kenya’nın EAC ile
ticaretinin artmasının devam edeceği bekleniyor. EAC üyeleriyle gümrük birliğinin amacı, beş yıl içinde tarife tarife dışı engellerin kaldırılması ve nihai mallarda yüzde 25, ara mamüllerde yüzde 10 ile ham maddelerde sıfır
olmak üzere üç aşamalı Ortak Gümrük Tarifenin (CET) konmasıdır.
Kenya’da ithal ikameci politikaların terk edilerek daha dışa açık politika uygulamalarına geçilmesini
müteakiben ihracat ve ithalat işlemlerinin basitleştirilmesi hedefine yönelik olarak tedbirler alınmış. İthalat
lisans kontrolleri 1993 yılında kaldırılmakla birlikte, ithalatta halen bazı onay ve bürokratik işlemler halen
sürüyor. Sermaye olarak ithal edilen makina ve teçhizatın ithalatında onay mekanizması ülkede ciddi olarak
işliyor. Mevcut uygulamaya göre Kenyalı ithalatçılarca gerçekleştirilen ithalatlar Kenya’da iş yapma yetkisine
haiz firmalarca garanti edilmeli.
Türkiye ve Kenya arasında sıcak ilişkiler
AB’nin Ortak Ticaret Politikasına uyum kapsamında diğer Afrika-Karayip-Pasifik (ACP) ülkeleriyle olduğu
gibi, Kenya ile de bir Serbest Ticaret Anlaşması imzalanmasını teminen Devlet Bakanı Sayın Kürşad Tüzmen
tarafından imzalanan bir mektup 2004 yılı Mayıs ayında Kenya’ya iletilmiş durumda. Bu gelişme iki ülke
arasındaki ticaretin artırılması yönünde izlenen olumlu politikanın önemli bir işareti.
Ülkemiz ile Kenya arasında ticaret daha ziyade ihracatımız yönü ile gerçekleşmekte. İkili ticaretimiz
fasıllar itibariyle ele alındığında, ihracatımızın daha çok sanayi ürünlerinden teşekkül ettiğini, ithalatımızın ise,
yağlı tohumlar gibi üretiminde geleneksel olarak açık verdiğimiz ve gıda sanayimizin ihtiyaç duyduğu ürün
gruplarından oluştuğu görülüyor.
Kenya’ya 2007 yılında 98 milyon dolar olan ihracatımız, 2008 yılında yüzde 238 oranında artarak 233
milyon dolar olarak gerçekleşmiş durumda. Bu artışta özellikle petrol ve bütimenli minerallerden yağlar önemli
rol oynamakta. Ayrıca demirçelik ürünleri de artışta önemli pay sahibidir. İthalatta ise; deri sanayimizin ihtiyacı
olan ham postlar ve derilerin yanı sıra, kahve ve kimi minerallerin çok ciddi meblağlarda olmayan miktarlarda
bu ülkeden karşılandığı görülmekte.
İş adamları için yaralı bilgiler
• Piyasaya giriş için fiyat önemli bir unsurdur.
• Yüz yüze görüşmelere önem verilmekte.
• Ülkeye girerken sarı humma ve menenjit aşısının yapılması zorunlu olup, aşı kartı gerekli. Kenya’ya girerken
çok sıkı güvenlik ve gümrük kontrolü yapılmakta.
• Umuma Mahsus Pasaport hamilleri vizeye tabi. Diplomatik, Hizmet ve Hususi Pasaport hamilleri ise, anılan
ülkeye yapacakları seyahatlerinde vizeden muaf.
• Genelde bahar havası hüküm süren ülkeyi ziyaret eden işadamlarının her mevsim ani yağışlar için gerekli
giysileri yanlarında bulundurmaları yararlı olur.
• Ofis çalışma saatleri 08.00-17.00 arası olup, 13.00-14.00 arası öğle tatilidir. Bankalar 09.00-15.00 arasında
çalışmaktaLAR. Perakende satış yapan dükkanlar 09.00-18.00 arası açık.
İşbirliği ve Ticaret Olanakları
Tarım mamullerinin işlenmesi konularında Kenya’da ciddi bir yatırım bulunmamakta. Ülkemizde
bulunan bazı tarımsal ürün işleme fabrikalarının (örneğin, konserve fabrikaları) sökülerek bu ülkelere
götürülmesi ve bu ülkelerde yaratılan katma değerden pay alınması ekonomik bir davranış olacağı üşünülebilir.
Bunun yanı sıra, Kenya’da et işleme konusu oldukça zayıf. Et işleme konusunda yapılacak bir yatırım oldukça iyi
fırsatlar yaratacaktır.
Müteahhitlik hizmetleri alanında, ülkenin bilhassa kuzey bölgelerinin kuraklık tehdidi ile karşı karşıya
bulunması, sulama, direnaj ve kanal inşaatları alanlarında yüklenici firmalarımıza iş olanakları sunuluyor. Kenya
ekonomisinin altyapı ve üstyapı projeleri için dış kredilere ve yardımlara bağlı olması müteahhitlik ve müşavirlik
firmalarımızın dış finansman imkânları ile birlikte gelmesini gerektirmekte.
Kenya’ya geleneksel tarım ürünleri dışında her türlü ürünün ihracatı mümkün. Ülkede üretimin yetersiz
olması nedeniyle neredeyse her türlü sanayi ürünü ithal ediliyor. Bu ülke pazarlarında bulunan Çin, Hindistan ve
Malezya menşeli ürünler ucuz olmasına karşın kaliteleri çok düşük. Avrupa menşeli ürünler hem kaliteli hem çok
pahalı, Türk malları ise Avrupa kalitesinde fakat daha ucuz olarak tanınmakta. Son yıllarda Güney Afrika
Cumhuriyeti ürünlerinin bu pazarlara daha fazla miktarlarda girmekte olduğu da bir gerçek.
Kenya’nın Dış Ticareti (Milyon $)
2003
2004
2005
İhracat 2412
2721
3455
İthalat 3569
4351
5602
Hacim 5981
7072
9057
Denge 1157
1630
2147
2006
3502
6768
10270
3266
2007
4075
8540
16690
4465
2008*
4958
10308
15266
3920
Bunları bilmekte fayda var
Türk mallarının Kenyalı sanayiciler ve tüccarlar arasında çok fazla tanınmadığı müşahede edilmekte,
öte yandan bilhassa KOBİ’lerimiz açısından bu ülkede tercih edilen segmentteki mal gruplarına rahatlıkla pazar
bulunabileceği düşünülmekte.
Kenya’nın firmalarımız arasında yeterince tanınmıyor olmasının ikili ticarette menfi etkisi olmasına
rağmen, Avrupa bankaları üzerinden sağlanan akreditifler komisyon masraflarını bir miktar artırmakla birlikte
güvenli ticarete zemin hazırlamakta.
Kenya’ya gidişlerde “İhracatta Pazar Araştırması Desteği / İPAD” ve ülkedeki depolama faaliyetlerinde
“Yurt Dışında Ofis Mağaza Açma ve Marka Tanıtım Faaliyetlerinin Desteklenmesi” çerçevesindeki teşviklerden
faydalanılması yerinde olacaktır.
Kenya’nın ithalatçısı olduğu makina gruplarının üreticisi olan firmalarımız, satış sonrası servis ve yedek
parça temini konularında hazırlıklı ve organize olmak durumundadırlar. Ülke ekonomisinde mal ve hizmet
dağıtım kanallarının yeterince gelişmemiş olması ve geleneksel anlamda ticari faaliyetler yapılıyor olması
ülkemiz üretici ve ihracatçıları için yeniden tecrübe edilecek bir pazar olma özelliğini beraberinde getirmekte.
Hayati öneme sahip ürünlerde az sayıda distribütör firmanın pazarda faaliyet göstermesi nedeniyle
ihracatçılarımızın, Kenya’daki ithalatçı firmalarla anlaşmaya varmadan önce firma hakkında iyi bir araştırma
yapmaları ve güvenilir firmalara ulaşmaları büyük önem taşımakta.
Kenya pazarına girişte göz önüne alınması gereken bir diğer husus da pazarda özel sektör sermaye
birikiminin yetersizliği ve karşılaşabilecek bürokratik yavaşlıktır.
Toplam yükün yüzde 12,6’sının limanlardan elleçlendiği (handling) ülkede en önemli liman doğu bölgesindeki
Mumbasa kentidir. Limanlardaki yüklemelerde gecikmeler söz konusu olup, etkinlik bulunmamakta. Bununla
birlikte, 2005 yılında limanlardaki elleçleme kapasitesi yüzde 2,8 oranında artırılarak 1,3 milyon tona
çıkarılmış. Hükümet Mombasa Limanını beş yıl içinde serbest limana dönüştürmeyi planlamakta.