2002 nasıl bir yıldı?

Irak Krizi gölgesinde
2003 YILI BEKLENTİLERİ
Dr. Ercan KUMCU
2002 nasıl bir yıldı?
•
•
•
•
•
İç talep kontrol altında tutuldu
Enflasyon düştü
Enflasyona paralel nominal faizler düştü
IMF paketi kamu borçlanmasını rahatlattı
Ekonomik büyüme tahminleri aştı
2002 nasıl bir yıldı?
• Reel faizler yüksek kaldı
• Döviz kurlarında arzulanan istikrar uzun
süreli olamadı
• Ekonomik ve siyasi belirsizlikler yaşandı
• Yapısal reformlarda gecikmeler oldu
• Kamu finansmanında gevşeme gözlendi
• Ekonomiye önemli bir tahribat yapılmadı
EKONOMİK BÜYÜKLÜKLER
(2002 tahmini)
GSMH
trilyon TL
281,500
GSMH
milyon USD
GSMH büyümesi
yüzde
İhracat
milyon USD
35,000
İthalat
milyon USD
46,000
milyar USD
0 – 1.0
Cari işlemler açığı
187,000
6.8 – 7.1
ENFLASYON
(2002)
Enflasyon
TEFE (yıl sonu)
yüzde
30.8
TÜFE (yıl sonu)
yüzde
29.7
TEFE (ortalama)
yüzde
50.1
TÜFE (ortalama)
yüzde
45.0
Kaynak: DİE
YÜZDE
ENFLASYON
100
90
80
70
60
50
40
30
20
10
0
1999
2000
2001
TEFE
TUFE
2002
KONSOLİDE BÜTÇE
(Kasım 2002)
Bütçe
Gelirler
trilyon TL
76,000
Harcamalar
trilyon TL
114,000
Faiz dışı
trilyon TL
64,000
Faiz
trilyon TL
50,000
Bütçe açığı
trilyon TL
38,000
Faiz dışı fazla
trilyon TL
12,000
Bütçe açığı /GSMH
yüzde
13,5
Faiz dışı fazla/GSMH
yüzde
4.3
İÇ BORÇLAR
(Kasım 2002)
Toplam
trilyon TL
145,296
Piyasa
trilyon TL
66,650
TCMB
trilyon TL
27,907
TMSF
trilyon TL
10,908
Kamu
trilyon TL
39,831
İç borçlar/GSMH
Kaynak: Hazine
yüzde
53.3
DIŞ BORÇLAR
(Eylül 2002)
Toplam
milyon USD
127,477
Kamu
milyon USD
61,684
TCMB
milyon USD
20,854
Bankalar
milyon USD
8,710
Diğer
milyon USD
36,229
Dış borçlar/GSMH
yüzde
68.2
Kamu dış borçları/GSMH
yüzde
33.0
Kaynak: Hazine
DIŞ BORÇLAR
(Eylül 2002)
Pay
Toplam
milyon USD
127,477
% 100
Uluslararası kuruluşlar
milyon USD
30,091
%23.6
Devlet kuruluşları
milyon USD
8,077
% 6.3
Diğer
milyon USD
89,309
%70,1
Kredi
milyon USD
66,540
Tahvil
milyon USD
22,769
Kaynak: Hazine
PARASAL BÜYÜKLÜKLER
(27 Aralık 2002)
Rezerv Para
trilyon TL
10,662
Merkez Bankası Parası
trilyon TL
19,966
M1
trilyon TL
14,259
M2
trilyon TL
61,195
M2+repo
milyon USD
38,851
Döviz mevduatları
milyon USD
43,759
M2Y+repo
milyon USD
82,610
Kaynak: TCMB
BANKALAR – Eylül 2002
(IMKB’deki 8 banka)
•
•
•
•
•
•
Aktif büyüklüğü (katrilyon TL)
93.8
Dönem karı (trilyon TL)
546
Gelir reeskontları/getirili aktif (%)
8.1
Gider reeskontları/maliyetli pasif(%) 1.6
Net kambiyo karı/özkaynaklar(%) - 18.7
Faiz dışı gelirler/personel maliyeti 152
2003’de RİSKLER
• Ekonomik olmayan riskler:
– Irak müdahalesi, boyutu ve süresi
– Siyasi tansiyonun yükselmesi
• Ekonomik riskler:
– Programın uygulamasında yalpalamalar
– İnandırıcılığın sağlanamaması
– Dış faktörler
2003’de RİSKLER
• Ekonomik sonuçları
–
–
–
–
–
Portföy tercihlerinin radikal olarak değişmesi
Reel faizlerin yüksek kalması veya daha da yükselmesi
Enflasyonun artması
Bankacılık sektöründeki sorunların aşılamaması
İç ve dış borçlanma olanaklarının kısılması
• İç borçlanma daha az risk
• Dış borçlanmada tıkanma
DIŞ BORÇ ÖDEMELERİ (2003)
Toplam Anapara
Kamu
TCMB
Özel sektör
milyon USD
19,404
milyon USD
8,708
1,375
9,321
milyon USD
milyon USD
milyon USD
milyon USD
5,548
3,883
233
1,432
Kısa vadeli borç faizleri
milyon USD
2,652
TOPLAM BORÇ SERVİSİ
milyon USD
27,604
Toplam Faiz
Kamu
TCMB
Özel sektör
Kaynak: Hazine ve IMF
milyon USD
milyon USD
EKONOMİK RİSKLERLE MÜCADELE
• Programın uygulanması
–
–
–
–
Yapısal reformların devamı
İç talep kontrolü
Enflasyon hedefine bağlılık
Kamu finansmanında disiplin
• IMF’den ek kaynak sağlanması
• Dünya Bankası ile yapısal projelerin
hızlandırılması
• Irak riskine karşı finansal “buffer” temini
MBP
M1
26.08.2002
26.04.2002
26.12.2001
26.08.2001
26.04.2001
26.12.2000
26.08.2000
26.04.2000
26.12.1999
26.08.1999
26.04.1999
26.12.1998
26.08.1998
26.04.1998
26.12.1997
Likidite Riski
MBP ve M1
2003 BEKLENTİLERİ
• Reel faizler yüksek kalacaktır
• Kamu finansmanın 2002 düzeyinde kalması
başarıdır
• Enflasyonun yüzde 20’ye yaklaşması zordur.
Bugünkü düzeyi korumak başarı sayılır
• Büyüme yavaşlayacaktır
• Kur ve faizlerde oynaklık artacaktır
POLİTİKA SEÇENEKLERİ
• Kurlardaki dalgalanmalara Merkez Bankası daha
hassas olabilir
• Faiz müdahalesi sınırlı olacaktır
• Faizler kurlara göre daha oynak olabilir
• Ekonomik daralmanın hızlanması durumunda
kamu finansmanı gevşeyebilir
• Enflasyon hedefi öncelik olmaktan çıkabilir
TCMB VE PİYASA FAİZLERİ
BILESIK
100
O/N TCMB
90
80
70
60
57
59
54
50
51
48
46
44
40
31.12.2002
19.12.2002
07.12.2002
25.11.2002
13.11.2002
01.11.2002
20.10.2002
08.10.2002
26.09.2002
14.09.2002
02.09.2002
21.08.2002
09.08.2002
28.07.2002
16.07.2002
04.07.2002
22.06.2002
10.06.2002
29.05.2002
17.05.2002
05.05.2002
23.04.2002
11.04.2002
30.03.2002
18.03.2002
06.03.2002
22.02.2002
10.02.2002
29.01.2002
17.01.2002
05.01.2002
24.12.2001
12.12.2001
30.11.2001
18.11.2001
06.11.2001
25.10.2001
13.10.2001
01.10.2001
Ekonomik olmayan
RİSKLERİN KALKMASI DURUMUNDA
• Beklentiler ekonomik riskleri göz ardı edecek
kadar düzelebilir
• Büyüme hızlanabilir
• Kur ve faizler aşağı yönde oynak olabilirler
• Enflasyon hedefine bağlı kalınabilir
• Ortalama reel faizler yine de yüksek kalacaktır
• Cari açık artsa da, finansmanı sorun olmaz
BİTTİ