Proje No Proje Adı Proje Yöneticisi Başlama Tarihi Bitiş Tarihi :02/09.03.01 :Kırıkkale Yöresinde Yetiştirilen / Üretilen Yem Hammaddelerinde Besin Madde Miktarı ile Metabolik Enerji Düzeylerinin Belirlenmesi :Doç. Dr. Tülin GÜNGÖR :20.09.2002 :20.03.2005 ÖZET Bu araştırmada Kırıkkale’de üretilen veya yetiştirilen bazı bitkisel kökenli yem hammaddelerinde besin maddeleri ve metabolize olabilir enerji içeriklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırmada Kırıkkale yöresinde yetiştirilen veya üretilen bazı bitkisel kökenli yem hammaddeleri (mısır, arpa, buğday, elekaltı buğday, fiğ, mürdümük, buğday kepeği ve selektör artığı buğday gibi tane yemler ve yan ürünlerinden oluşan 82 adet yem ile yonca kuru otu, macar fiği kuru otu, mısır hasılı, mısır silajı, buğday samanı, nohut samanı ve üzüm cibresi gibi kaba yemlerden oluşan 52 adet olarak toplam 134 adet yem maddesi kullanılmıştır. Yem hammaddelerinin kimyasal analizleri A.O.A.C.’de belirtilen yöntemlere göre, ham selüloz düzeyleri ise Crampton ve Maynard’ın bildirdiği yönteme göre belirlenmiştir. Ayrıca kaba yemlerde asit deterjan fiber (ADF) ve asit deterjan lignin (ADL) miktarları Van Soest metoduna göre tespit edilmiştir. Ham protein oranları mısır, arpa ve buğdayda %7-14, fiğ ve mürdümükte %25-30 ve yan ürünlerde (buğday kepeği) %11-16 olarak saptanmıştır. Tane yemler ve yan ürünlerinde kanatlılar ve ruminantlar için hesaplanan ortalama ME değerleri sırasıyla; mısırda 3389, 3024; arpada 2834, 2868; buğdayda 3242, 2922; fiğde 2986, 2827 ve mürdümükte 2966, 2887 kcal/kg olarak bulunmuştur. Kaba yem maddelerinden yonca kuru otlarında %11.44-20.79, mısır silajında %5.086.33, buğday samanında %3.43-3.78, mısır hasılında %3.00-4.47, üzüm cibresinde %11.3412.59 düzeylerinde ham protein belirlenmiştir. Yemlerin sindirilebilirliğinin etkileyen en önemli faktörlerden biri olan ham selüloz içerikleri yonca kuru otlarında %23.37-34.89, mısır silajında %29.41-37.02, buğday samanında %44.75-46.01 ve üzüm cibresinde %33.06-34.28 olarak bulunmuştur. Kaba yemlerin sindirilebilirliğinin bir göstergesi olan ADF miktarları yonca kuru otlarında %31.9734.15, mısır silajında %31.64-35.10, buğday samanında %57.17-57.67 ve üzüm cibresinde %52.26-55.78 olarak bulunmuştur. Sonuç olarak ruminantların beslenmesinde kullanılan kaba yemlerin hücre duvarı unsurlarının rutin bir şekilde belirlenerek yem tablolarına alınması ve yem enerji içeriğinin daha pratik ve kolay bir şekilde hesaplanması ülke hayvancılığına yarar sağlayacaktır. Ayrıca bu yönlü araştırmalar tekrarlanarak ve daha fazla sayıda yem maddesinde analizler yapılarak, Kırıkkale yöresinde üretilen yada yetiştirilen tane yemler ve yan ürünleri ile kaba yemlere ait tabloların oluşturulması faydalı olacaktır.