KLORLU ORGANİK BİLEŞİKLER VE GİDERİMLERİ-

KLORLU ORGANİK BİLEŞİKLER VE GİDERİMLERİANKARA ÖRNEK ÇALIŞMASI
Chlorinated Organic Compounds and Their Removal - Ankara Case Study
ÜlküYETİŞ ve Gökşen ÇAPAR
Orta Doğu Teknik Üniversitesi Çevre Mühendisliği Bölümü 06531 Ankara.
Özet - Yüzey sularında bulunan doğal organik maddeler (DOM); biyolojik olarak
parçalanamayan bozunma ürünleri ve suda yaşayan bitki ve hayvanlarin açiga çikardiklari yanürünler niteligindedir. Hümik ve fulvik orijinli bu organik bileşikler, son derece karmaşik yapili
olup, molekül yapilari tam olarak bilinmemektedir. Içme suyu aritiminda, klorlama en yaygin ve
en iyi bilinen dezenfeksiyon yöntemidir. 1970’li yillardan beri yürütülen çalişmalar, klorun suda
bulunan dogal organiklerle reaksiyona girerek dezenfeksiyon yan ürünü (DYÜ) olarak bilinen
çok çeşitli klorlu-organik bileşigin oluşumuna yol açtigini göstermektedir. DYÜ’ler,
trihalometanlar (THM), haloesetik asitler, halo asetonitriller, haloketonlar ve haloaldehitleri
içermektedir. Bu bileşiklerin, kanserojen nitelikli oldugu ve fizyolojik sorunlara yol açabilecegi
bilinmektedir.
DYÜ’lerin oluşumunu sinirlamak ya da en aza indirgemek için; koagülasyon, kimyasal
oksidasyon, siyirma, membran prosesleri, iyon degiştirme ve aktif karbon adsorpsiyonu gibi
yöntemler önerilmektedir. Bu çalişmada, Ankara içme suyunda aktif karbon adsorpsiyonu ile
THM ve DOM giderimi araştirilmiştir. Karbon kapasitesini araştirmak amaciyla, Freundlich
izoterm sabitleri K ve n sirasiyla 17,61(mg/g)(L/mg)1/n ve 1,66 olarak hesaplanmıştır.
Laboratuvar ölçekli,
boş yatak temas süresi (BYTS) 0,40-2,67 dak. aralığında kolonlar
çalıştırılmış ve performans değerlendirmesi % 50 kırılma zamanı için yapılmıştır. BYTS’nin
artışı ile, arıtılan su hacminin doğrusal olarak arttığı görülmüştür. Bu sırada, karbon kullanılma
oranı (KKO) azalmıştır. İzotermden hesaplanan ve kolonda gerçekleşen DOM adsorpsiyon
miktarları karşılaştırılmış, kolon kapasitesinin, izoterm eşitliğinden hesaplanan kapasitenin % 4365’i kadar olduğu bulunmuştur. Yüzde 50 kırılma noktası için ise, gerçekleşen kapasitenin,
izoterm eşitliğinden hesaplanan kapasitenin % 8-17’si dolayında olduğu; bu değerin çalışılan en
düşük BYTS için yalnızca % 3 olduğu belirlenmiştir.
Anahtar Kelimeler: Adsorpsiyon, aktif karbon, doğal organik madde, trihalometanlar