Arter Kan Gazı Analizi
advertisement
Arter Kan Gazı Analizi Doç. Dr. Banu Eriş Gülbay AÜTF Göğüs Hastalıkları AD Arter Kan Gazı (AKG) Analizi Klinik olarak; ÎOksijenizasyon ve ÎAsit-baz bozukluğunun “Tanı ve Tedavisinde” temel bir inceleme yöntemidir AKG analizi nasıl yapılır? • İnvaziv yöntemler • Non-invaziv yöntemler kullanılmaktadır. AKG örneği nasıl alınır? Heparinize 20 G’lık enjektör kullanılır AKG örnekleri alınırken dikkat edilmesi gerekenler; • • • • z z z Örnekleme oda havasında (Oksijensiz) İstirahat koşullarında yapılır Kan örneği tek seferde alınmaya çalışılmalıdır Ponksiyon bölgesinde yara ya da enfeksiyon olmamalı Enjektör içine hava girmemeli Kan örneği 5 dk içinde çalışılmalıdır 5 dk’dan fazla bekleyecekse buz içinde saklanmalıdır AKG’da hangi parametreler vardır? • pH = arter kanındaki pH • PaC02 (PC02)= arter kanındaki parsiyel C02 basıncını (mmHg) • Pa02 (P02)= arter kanındaki parsiyel 02 basıncını (mmHg) • HC03-= serum bikarbonat konsantrasyonunu (mEq/L) • P(A-a) 02= Alevoler-arteriel oksijen gradienti (mmHg) Arter Kan örneğindeki Normal değerler: pH: 7.35-7.45 Pa02: 80-100 mmHg PaC02: 35-45 mmHg Sa02: %97- %98 HC03: 24 ± 2 mEq/L BE: 0 ± 2 mEq/L P(A-a)02: 5-15 mmHg AKG analizinde izlenmesi gereken sıra; 1) 2) 3) Asit-baz durumu (pH) Basic problem ya da problemler (PaC02, HC03) Compensation varlığı 1) pH 2) PaC02 3) HC03 4) Pa02 Asit-Baz Dengesi • Serbest [H+] aralığı oldukça dar, normal hücresel fonksiyonlar için [H+] regülasyonu çok önemli • Vücuttaki [H+] yüksek oranda [C02] ve [HC03] ile regüle edilir. • Kandaki gerçek [H+] oldukça düşük (40 neq/L) • Bu nedenle serbest [H+] negatif logaritması olan pH (= –log[H+]) kullanılıyor. Henderson-Hasselbalch denklemi: pH = pKa + [HCO−3] 0.03 PCO2 Asit-Baz Dengesi [H+] salan maddeler Î ASİT [H+] bağlayan maddeler Î BAZ Kan pH’sı ASİDİK ve BAZİK maddeler arasındaki dengenin sonucudur. Asit-Baz Dengesi Kan pH’sının dinamik regülasyonunda; Bikarbonat Non-bikarbonat (Hg, fosfat,prt …) Asit Baz Bozuklukları Ventilasyon Solunum gazlarının akciğere giriş çıkış işlemidir. Ortalama dakika ventilasyonu 6lt/dk’dır. İki tip ventilasyon bulunmaktadır; •Ölü boşluk ventilasyonu (VD) ; gaz alışverişinde rol almayan bölümdür ( •Alveoler ventilasyonu (VA) ; C02 atılımından sorumlu olan bölümdür ( VT= VA +VD Oksijenizasyon Bu amaçla; Î Pa02 Î Pa02 ile Fi02 arasındaki ilişki ÎSa02 Î Ca02= (HbX1.34XSa02) + (0.003XPa02) • Oda havasındaki Fi02 Î ~ %20 • Normal koşullarda; Pa02 Î ~ 4-5 X Fi02 • Oksijenizasyon oranı Î Pa02 / %Fi02 = 5 Oksijenizasyon Hipoksemi= Arter kanında Pa02 değerinin düşük olması (Pa02 < 80 mmHg). Pulmoner status Pa02 / Fi02 Pa02 / %Fi02 Normal 400-500 4.0 - 5.0 Orta derecede pulmoner disfonksiyon 200-390 2.0 - 3.9 <200 < 2.0 Belirgin pulmoner disfonksiyon Hipoksemi Mekanizmaları Normal gaz alışverişi Fi02 azalmış Alveoler hipoventilasyon V/Q uyumuzluğu Şant Diffüzyon defekti Pulmoner Gaz Alışverişi Alveolaarteriyel oksijen gradienti [(A-a)D02 = P(A-a)02] • PA02 ve Pa02 farkıdır. • Akciğerin gaz alışveriş fonksiyonu hakkında genel bilgi verir. *Pratik hesaplama yöntemi* (oda havası + deniz seviyesinde) P (A-a) 02 = 149 –(Pa02 + PaC02) Hipoksemide Ayırıcı tanı Hipoksemi ≠ Hipoksi Olgu 1 Vital bulgular • 72 yaşında bayan hasta bacak kırığı nedeniyle ameliyat ediliyor. • Postoperatif 3.günde ani başlangıçlı nefes darlığı, hemoptizi ve göğüs ağrısı gelişiyor. Kan basıncı 135/90 mmHg SS 30/dk Nabız 112/dk Ateş 37 ˚C Dakika ventilasyon 18 L/dk AKG pH 7.41 PaC02 38 mmHg Pa02 50 mmHg Sa02 %88 HC03 24 mEq/l Olgu 1 • Normal asit-baz statusu (+) • Orta derecede hipoksemi (+) AKG pH 7.41 PaC02 38 mmHg Pa02 50 mmHg Sa02 %88 HC03 24 mEq/l Olgu 1 • Normal asit-baz statusu (+) • Orta derecede hipoksemi (+) • Artmış dakika ventilasyonu ile PaC02 arasındaki fark DEAD SPACE varlığını düşündürüyor Artmış dead space nedenleri Anatomik Hızlı, yüzeyel solunum Alveoler z Gerçek Pulmoner emboli Q Rölatif KOAH PPV DEAD SPACE’de artma; solunum işinde artma ile sonuçlanır. Olgu 2 • 47 yaşında erkek hasta abdominal cerrahiyi takiben 48 saat sonra odasına alınıyor. • Fizik muayenesinde AC bazallerinde solunum sesleri hafiflemiş Vital bulgular Kan basıncı 140/90 mmHg SS 24/dk Nabız 106/dk Ateş 39 ˚C AKG pH 7.51 PaC02 29 mmHg Pa02 52 mmHg Sa02 %86 HC03 22 mEq/l Olgu 2 • Dekompanse respiratuar alkaloz (+) • Orta derecede hipoksemi (+) AKG pH 7.51 PaC02 29 mmHg Pa02 52 mmHg Sa02 %86 HC03 22 mEq/l Olgu 2 • Dekompanse respiratuar alkaloz (+) • Orta derecede hipoksemi (+) • Postop ağrı + anestezi Î atelektazi, pnömoni olasılığını (ŞANT; fonksiyonel alveol kaybına bağlı) varlığını düşündürüyor Artmış şant nedenleri Anatomik Konjenital kalp hastalıkları Kapiller Gerçek KKY ARDS Pnömoni Atelektazi Rölatif Pulmoner sekresyonlar PPV Olgu 3 Vital bulgular • 55 yaşında bayan hasta kardiyak cerrahiyi takiben YBU’de izleniyor • Hasta soluk ve son derece rahatsız görünümde Tam kan sayımı Hb 5gr/dl WBC 8000/mm3 Kan basıncı 130/85 mmHg SS 25/dk Nabız 90/dk Ateş 37 ˚C AKG Fi02 0.60 pH 7.30 PaC02 37 mmHg Pa02 94 mmHg Sa02 %95 HC03 20 mEq/l Olgu 3 • Dekompanse metabolik asidoz (+) (laktik asidoz) • Normoksemi (+)** AKG Fi02 0.60 pH 7.30 PaC02 37 mmHg Pa02 94 mmHg Sa02 %95 HC03 20 mEq/l Olgu 3 • Dekompanse metabolik asidoz (+) (laktik asidoz) • Normoksemi (+)** • Ciddi anemi (+) (muhtemel kanama) • Pa02/%Fi02= 1.56 (<2) • Ca02 düşük (% 6.7) Normal Ca02 = (Hbx 1.34x Sa02) + (0. 3) 18-21 ml/dl Olgu 4 Vital bulgular • 62 yaşında erkek hasta Akut solunum sıkıntısı ile acil servise geliyor • Hasta soğuk ve terli görünümlü Tam kan sayımı Hb 13gr/dl WBC 9000/mm3 Kan basıncı 85/N mmHg SS 22/dk Nabız 132/dk Ateş 37 ˚C AKG Fi02 0.40 pH 7.32 PaC02 31 mmHg Pa02 74 mmHg Sa02 %93 HC03 18 mEq/l Olgu 4 • Dekompanse metabolik asidoz (+) (laktik asidoz/ anerobik glikolizis ile LA oluşur) • Hafif hipoksemi (+) AKG Fi02 0.40 pH 7.32 PaC02 31 mmHg Pa02 74 mmHg Sa02 %93 HC03 18 mEq/l Olgu 4 • Dekompanse metabolik asidoz (+) (laktik asidoz/ anerobik glikolizis ile LA oluşur) • Hafif hipoksemi (+) • Pa02/%Fi02= 1.85 (<2) • Ca02 düşük (% 16.5) • Şok (dolaşımsal hipoksi) Olgu 5 AKG • 52 yaşında erkek hasta ARDS nedeniyle MV (1.saat) • ABY (+) • İlk AKG’da; pH; 7.12 normokapni (+), hafif hipoksemi (+), • 2 amp HC03 iv veriliyor Fi02 0.50 pH 7.10 PaC02 56 mmHg Pa02 52 mmHg Sa02 %70 HC03 16 mEq/l Olgu 5 • Dekompanse mikst metabolik ve respiratuar asidoz (+) • Orta hipoksemi (+) • Pa02/%Fi02= 1.04 (<2) • HC03 infüzyonu sonrası (VA arttırılamadığı için; HC03 C02’ye hidrolize olur) • ARDS + akut hiperkapni hipoksemi kötüleşmiş Olgu 6 68 yaşında KOAH’lı erkek Hasta ; • Öksürük, • Pürülan balgam, • Nefes darlığı, • Uykuya eğilim ile acil servise geliyor AKG Fi02 0.26 pH 7.21 PaC02 68 mmHg Pa02 45 mmHg Sa02 %82 HC03 34 mEq/l Olgu 6 • Dekompanse (parsiyel kompanse) Respiratuar asidoz • Orta dereceli hipoksemi • Pa02/%Fi02= 1.73 (<2) Olgu 7 52 yaşında hastanede yatan pnömonili bayan hastada nöbette gelişen ND, aritmi ve hipotansiyon nedeniyle AKG alınıyor. Yatış AKG Fi02 0.50 pH 7.37 PaC02 37 mmHg Pa02 72 mmHg Sa02 %93 HC03 25 mEq/l Nöbette alınan AKG Fi02 0.50 pH 7.28 PaC02 29 mmHg Pa02 49 mmHg Sa02 %84 HC03 13 mEq/l Olgu 6 • Dekompanse (parsiyel kompanse) Metabolik asidoz • Orta hipoksemi • Pa02/%Fi02= 0.98 (<2) • P(A-a) 02 = artmış Olgu 7 • 25 yaşında erkek hasta overdoz i.v ilaç kullanımı sonrası acil servise getiriliyor. Aspirasyon şüphesi (+). Vital bulgular Kan basıncı 100/60 mmHg SS 8/dk Nabız 55/dk Ateş 37 ˚C AKG Fi02 0.21 pH 7.45 PaC02 36 mmHg Pa02 145 mmHg HC03 23 mEq/l Pulse oksimetre Sa02 %80 Olgu 7 (2) • 25 yaşında erkek hasta overdoz i.v ilaç kullanımı sonrası acil servise getiriliyor. Aspirasyon şüphesi (+). Vital bulgular Kan basıncı 100/60 mmHg SS 8/dk Nabız 55/dk Ateş 37 ˚C AKG Fi02 0.21 pH 7.21 PaC02 64 mmHg Pa02 48 mmHg HC03 24 mEq/l Pulse oksimetre Sa02 %80 Olgu 7 (2) AKG Fi02 0.21 pH 7.21 PaC02 64 mmHg Pa02 48 mmHg HC03 24 mEq/l Pulse oksimetre Sa02 %80 Olgu 8 Vital bulgular • 46 yaşında bayan hasta Komatöz bir tablo ile acil servise getiriliyor. Bilinen bir hastalık öyküsü yok Laboratuvar sonuçları Glc 110 mg/dl BUN/Cre 130/11 mg/dl Laktat 12 mg/dl Kan basıncı 170/110 mmHg SS 18/dk Nabız 110/dk Ateş 37 ˚C AKG Fi02 0.21 pH 7.22 PaC02 25 mmHg Pa02 96 mmHg Sa02 %80 HC03 10 mEq/l Olgu 8 AKG Fi02 0.21 pH 7.22 PaC02 25 mmHg Pa02 96 mmHg Sa02 %80 HC03 10 mEq/l Olgu 9 • 17 yaşında astımlı erkek hasta 2 gündür devam eden şiddetli nefes darlığı ile acil servise getiriliyor. Vital bulgular Kan basıncı 150/90 mmHg SS 28/dk Nabız 132/dk Ateş 37 ˚C AKG Fi02 0.21 pH 7.35 PaC02 22 mmHg Pa02 41 mmHg Sa02 %77 HC03 12 mEq/l Olgu 9 Vital bulgular Kan basıncı 150/90 mmHg SS 28/dk Nabız 132/dk Ateş 37 ˚C AKG Fi02 0.21 pH 7.35 PaC02 22 mmHg Pa02 41 mmHg Sa02 %77 HC03 12 mEq/l Olgu 9 (2) • Aynı hastaya tedavi veriliyor. Tedavi sonrası AKG Vital bulgular Kan basıncı 140/90 mmHg SS 22/dk Nabız 120/dk Ateş 37 ˚C AKG Fi02 0.50 pH 7.47 PaC02 24 mmHg Pa02 55 mmHg Sa02 %92 HC03 16 mEq/l Olgu 9 (2) Vital bulgular Kan basıncı 140/90 mmHg SS 22/dk Nabız 120/dk Ateş 37 ˚C AKG Fi02 0.50 pH 7.47 PaC02 24 mmHg Pa02 55 mmHg Sa02 %92 HC03 16 mEq/l Olgu 9 (3) • Aynı hasta tedavinin 3. gününde oldukça sıkıntılı görülüyor. Belirgin wheezing (+). AKG Vital bulgular Kan basıncı 150/100 mmHg SS 18/dk Nabız 135/dk Ateş 37 ˚C AKG Fi02 0.50 pH 7.32 PaC02 35 mmHg Pa02 52 mmHg Sa02 %83 HC03 17 mEq/l Olgu 9 (3) • Aynı hasta tedavinin 3. gününde oldukça sıkıntılı görülüyor. Belirgin wheezing (+). AKG Vital bulgular Kan basıncı 150/100 mmHg SS 18/dk Nabız 135/dk Ateş 37 ˚C AKG Fi02 0.50 pH 7.32 PaC02 35 mmHg Pa02 52 mmHg Sa02 %83 HC03 17 mEq/l Olgu 10 Vital bulgular • Üç gün önce; intestinal obstrüksiyon nedeni ile NG tüp yerleştirilen 32 yaşında bayan hastanın AKG Laboratuvar sonuçları Na 142 mEq/l K 3.2 mEq/l Cl 86 mEq/l Kan basıncı 110/70 mmHg SS 18/dk Nabız 105/dk Ateş 37 ˚C AKG Fi02 0.21 pH 7.53 PaC02 49 mmHg Pa02 92 mmHg Sa02 %98 HC03 39 mEq/l Olgu 10 pH 7.53 PaC02 49 mmHg HC03 39 mEq/l Olgu 11 Vital bulgular • 8 aylık hamile olan 28 yaşında bayan hasta, son 5 gündür artan kusma nedeniyle acil servise başvurdu. AKG Laboratuvar sonuçları Na 130 mEq/l K 3.1 mEq/l Cl 86 mEq/l Kan basıncı 130/80 mmHg SS 18/dk Nabız 110/dk Ateş 37 ˚C AKG Fi02 0.21 pH 7.58 PaC02 31 mmHg Pa02 65 mmHg Sa02 %92 HC03 28 mEq/l Olgu 11 pH 7.58 PaC02 31 mmHg HC03 28 mEq/l Olgu 12 Vital bulgular • 55 yaşında erkek hasta progresif KKY nedeniyle kardiyak arrest olmuş ve MV’de. AKG Laboratuvar sonuçları Na 140 mEq/l K 5.4 mEq/l Cl 105 mEq/l BK 11.000mm3 Laktat 75 mg/dl Kan basıncı 70/N mmHg SS 20/dk Nabız 100/dk Ateş 37 ˚C AKG Fi02 0.70 pH 7.20 PaC02 50 mmHg Pa02 64 mmHg Sa02 %85 BE -9 mEq/l Olgu 12 AKG Fi02 0.70 pH 7.20 PaC02 50 mmHg Pa02 64 mmHg Sa02 %85 BE -9 mEq/l Olgu 13 • 16 yaşında kız, erkek arkadaşı ile tartışmayı takiben fenalaşıyor. • Her hangi bir ilaç Vital bulgular Kan basıncı 100/70 mmHg SS 34/dk Nabız 110/dk Ateş 36.5 ˚C AKG Fi02 0.21 kullanmıyor, pH 7.51 • FM’de AC N PaC02 15 mmHg Pa02 120 mmHg Sa02 %98 HC03 20.5 mEq/l Olgu 13 Olgu 14 Vital bulgular • 36 yaşında gebede nefes alırken ortaya çıkan ND (+) • Ek bir yakınma ve hastalık öyküsü yok. Kan basıncı 110/100 mmHg SS 20/dk Nabız 112/dk Ateş 36 ˚C Sa02 %99 AKG pH 7.45 PaC02 35 mmHg Pa02 35 mmHg Sa02 %74 HC03 24 mEq/l Olgu 14 • Normal asit-baz statusu (+) • Ciddi derecede hipoksemi (+) • Venöz örnek Olgu 15 • 78 yaşında bayan acil servise akut başlangıçlı, yaygın abdominal ağrı ile acil servise başvuruyor. • AF (+) • Karında yaygın hassasiyet (+) Laboratuvar Glc 80 mg/dl K 4.6 mg/dl Laktat 25 mg/dl AKG pH 7.28 PaC02 33 mmHg Pa02 215 mmHg Sa02 %99.8 HC03 12 mEq/l Olgu 15 • Mesenter iskemisi (+) • Dekompanse metabolik asidoz (parsiyel respiratuar kompansasyon var) • Hiperoksemi (+); Fi02=%40 AKG pH 7.28 PaC02 33 mmHg Pa02 215 mmHg Sa02 %99.8 HC03 12 mEq/l Olgu 16 • 40 yaşında erkek, yanan bir evden çıkartılarak; sabah saatlerinde acil servise getiriliyor. • Yaralının ~ 20 dk yoğun dumana maruz kaldığı tahmin ediliyor. • Acil serviste, hastanın BK, BA ve konfüzyonu (+) Laboratuvar Glc 78 mg/dl K 3.6 mg/dl Hg 14g/dl AKG pH 7.36 PaC02 34 mmHg Pa02 353 mmHg Sa02 %100 HC03 18 mEq/l Olgu 16 • Kompanse metabolik asidoz (+) • Pa02 artmış; ama hipoksemi (+) • C0 zehirlenmesi (+) Olgu 16 • Kompanse metabolik asidoz (+) • Normal Pa02; ama hipoksemi (+) • C0 zehirlenmesi (+) • Bir sonraki aşamada ne yapılmalı ??? Olgu 16 • Kompanse metabolik asidoz (+) • Normal Pa02; ama hipoksemi (+) • C0 zehirlenmesi (+) • Bir sonraki aşamada ne yapılmalı ??? C0 düzeyi ölçülmüş % 40 Sigara içmeyenlerde; <%3 Sigara içicilerinde; <%10 Olgu 17 • Vital bulgular 33 yaşında DM öyküsü olan bayan hasta, acil servise letarji ve konfüzyon ile geliyor. Kan basıncı 90/50 mmHg SS 32/dk Nabız 118/dk Ateş 37 ˚C AKG Laboratuvar Fi02 0.21 Glc 750 mg/dl pH 7.04 BUN 38 mg/dl PaC02 15 mmHg Laktat 30mg/dl Pa02 125 mmHg Na 136 mEq/l Sa02 %95 K 6.3 mEq/l HC03 10 mEq/l Cl 95 mEq/l Olgu 17 • Parsiyel kompanse metabolik asidoz (+) • Hiperoksemi (+) • AG= 35 mEq/L AKG Fi02 0.21 pH 7.04 PaC02 15 mmHg Pa02 125 mmHg Sa02 %95 HC03 10 mEq/L Olgu 18 • 52 yaşında pnömonili bayan hastada, ani GA, ND, aritmi ve hipotansiyon gelişiyor. AKG (geliş) Fi02 0.50 pH 7.37 PaC02 37 mmHg Pa02 72 mmHg Sa02 %93 HC03 25 mEq/l AKG (nöbet) Fi02 0.50 pH 7.28 PaC02 29 mmHg Pa02 49 mmHg Sa02 %84 HC03 13 mEq/l Olgu 18 • Dekompanse metabolik asidoz (+) • Orta derecede Hipoksemi (+) • Pa02/%Fi02= 0.98 (<2) AKG (2.saat) Fi02 0.50 pH 7.28 PaC02 29 mmHg Pa02 49 mmHg Sa02 %84 HC03 13 mEq/l Olgu 19 • 72 yaşında erkek hasta 3 gündür devam eden ishal nedeniyle; acil servise başvuruyor. Vital bulgular Kan basıncı 90/50 mmHg SS 24/dk Nabız 118/dk Ateş 38 ˚C AKG Fi02 0.21 pH 7.23 PaC02 35 mmHg Pa02 72 mmHg Sa02 %91 HC03 10 mEq/l Olgu 19 • Dekompanse metabolik + respiratuar asidoz (+) • Hafif derecede Hipoksemi (+) • Pa02/%Fi02= 0.98 (<2) AKG (2.saat) Fi02 0.21 pH 7.23 PaC02 35 mmHg Pa02 72 mmHg Sa02 %91 HC03 10 mEq/l Olgu 20 • 34 yaşında morbid obez (49 kg/m2) hasta, bariatrik cerrahi öncesi; preoperatif değerlendirme için Göğüs hastalıkları polikliniğine başvuruyor AKG Fi02 0.21 pH 7.35 PaC02 54.8 mmHg Pa02 74 mmHg Sa02 %94 HC03 29 mEq/l Olgu 20 • Kompanse respiratuar asidoz (+) • Hafif derecede Hipoksemi (+) • Pa02/%Fi02= 3.5 (<2) AKG Fi02 0.21 pH 7.35 PaC02 54.8 mmHg Pa02 74 mmHg Sa02 %94 HC03 29 mEq/l Olgu 21 Laboratuvar • 18 yaşında erkek hasta toksikoloji ünitesine bilinmeyen bir madde alımını takiben getiriliyor. Bulantı ve yüksek perdeli seslere aşırı duyarlılığı (+). Vital bulgular Kan basıncı 130/100 mmHg SS 26/dk Nabız 100/dk Ateş 37.6 ˚C Glc 80 mg/dl Laktat 10 mg/dl Na 140 mEq/l K 3.6 mEq/l Cl 99 mEq/l AKG Fi02 0.21 pH 7.41 PaC02 22.6 mmHg Pa02 97 mmHg Sa02 %99 HC03 17.6 mEq/l Olgu 21 • Kompanse respiratuar alkaloz (+) • Normoksemi (+) • Pa02/%Fi02= 3.5 (<2) AKG Fi02 0.21 pH 7.41 PaC02 22.6 mmHg Pa02 97 mmHg Sa02 %99 HC03 17.6 mEq/l Tesekkürler C02 Transportu • HC03 iyonları halinde • Plazmada eriyik halinde* • Karbamino bileşiği halinde • Karbonik asit C02 metabolizması VC02 Î Metabolizmanın miktarı ve tipine bağlıdır C02 atılımı Î Alveoler ventilasyon ile ilişkilidir PaC02= VC02 VA [(VT-VD) X f]
